Tài liệu Bước đầu soạn thảo câu hỏi trắc nghiệm chương di truyền học người sách giáo khoa sinh học 12 dùng kiểm tra học sinh lớp 12

Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu Tr­êng ®¹i häc s­ ph¹m hµ néi 2 Khoa sinh – ktnn Hoµng thÞ luËn B­íc ®Çu so¹n th¶o hÖ thèng c©u hái tr¾c nghiÖm lý thuyÕt ch­¬ng “ di truyÒn häc ë ng­êi” – s¸ch gi¸o khoa sinh häc 12 vµ kiÓm tra trªn häc sinh líp 12 Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc Chuyªn nghµnh: di truyÒn häc Ng­êi h­íng dÉn khoa häc: Ths. NguyÔn ThÞ Minh T©m Hµ Néi - 2008 Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 1 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu Lêi c¶m ¬n Sau mét thêi gian lµm viÖc liªn tôc, t«i ®· hoµn thµnh luËn v¨n “B­íc ®Çu so¹n th¶o hÖ thèng c©u hái tr¾c nghiÖm lý thuyÕt ch­¬ng “C¬ së vËt chÊt vµ c¬ chÕ di truyÒn ë cÊp ®é ph©n tö” vµ kh¶o nghiÖm trªn häc sinh líp 12”. Tr­íc hÕt, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o NguyÔn ThÞ Minh T©m - Th¹c sÜ sinh häc, c« gi¸o h­íng dÉn ®· lu«n chØ dÉn em tËn t×nh, chu ®¸o, ®ång thêi còng lu«n lu«n ®ßi hái chóng em thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu lµm viÖc nghiªm tóc, khoa häc trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o trong tæ di truyÒn khoa Sinh KTNN tr­êng §HSP Hµ Néi 2 ®· th­êng xuyªn gióp ®ì t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt ®Ó em hoµn thµnh luËn v¨n nµy. Em xin ®­îc göi lêi c¶m ¬n ®Õn c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c em häc sinh líp 12A5 vµ 12A6 tr­êng THPT V¨n Giang - H­ng Yªn, c¶m ¬n c¸c b¹n sinh viªn tr­êng §HSP Hµ Néi 2 ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra thùc nghiÖm ®Ó hoµn thµnh ®Ò tµi. Do thêi gian vµ n¨ng lùc cã h¹n nªn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®­îc sù gãp ý cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó ®Ò tµi ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Xu©n Hoµ, th¸ng 5 n¨m 2008 Sinh viªn: Hoµng ThÞ BÝch Thu Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 2 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu Lêi cam ®oan Kho¸ luËn nµy ®­îc hoµn thµnh d­íi sù chØ b¶o tËn t×nh cña c« gi¸o NguyÔn ThÞ Minh T©m vµ sù nç lùc cña b¶n th©n. Em xin cam ®oan kÕt qu¶ nghiªn cøu kh«ng trïng víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña t¸c gi¶ nµo. Xu©n Hoµ, th¸ng 5 n¨m 2008 Sinh viªn: Hoµng ThÞ BÝch Thu Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 3 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu Môc lôc Më ®Çu 1. LÝ do chän ®Ò tµi ………………………………………………………..4 2. Môc ®Ých nghiªn cøu……………………………………………………5 3. NhiÖm vô nghiªn cøu…………………………………………………...5 Néi dung Ch­¬ng 1. Tæng quan tµi liÖu 1.1. L­îc sö nghiªn cøu vÒ ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm …………………6 1.2. T¸c dông cña ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm ………………………….....7 1.3. C¸c lo¹i h×nh tr¾c nghiÖm øng dông trong m«n sinh häc ……….….9 Ch­¬ng 2. §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. §èi t­îng nghiªn cøu ………………………………………………..11 2.2. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ………………………………………….....11 Ch­¬ng 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn 3.1. KiÕn thøc lý thuyÕt häc sinh cÇn chó ý khi lµm bµi tr¾c nghiÖm trong ch­¬ng “C¬ së vËt chÊt vµ c¬ chÕ di truyÒn ë cÊp ®é ph©n tö”. ..........................15 3.2. HÖ thèng c©u hái so¹n th¶o vµ ®­îc kiÓm tra trªn häc sinh líp 12. ….16 3.3. KÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm ……………………………………..33 3.4. Tæng kÕt c¸c lçi sai cña häc sinh hay m¾c ph¶i vµ ph­¬ng ph¸p kh¾c phôc ……………………………………………………………………..40 KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 1. KÕt luËn ………………………………………………………………...47 2. §Ò nghÞ ………………………………………………………………...48 Tµi liÖu tham kh¶o Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 4 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu Phô lôc Më §Çu 1. LÝ do chän ®Ò tµi Tuy míi ra ®êi ch­a l©u nh­ng ngµnh Sinh häc ®· gÆt h¸i ®­îc nhiÒu thµnh tùu lín cã nh÷ng b­íc ®ét ph¸ ch­a tõng cã vµ ng­êi ta dù ®o¸n r»ng thÕ kØ XXI lµ thÕ kØ cña sinh häc. Ngµy nay, kh«ng ë ®©u, kh«ng mét lÜnh vùc nµo lµ kh«ng cã øng dông cña sinh häc: y häc, n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã cho ta thÊy tÇm quan träng cña nh÷ng thµnh tùu cña ngµnh Sinh häc. Sinh häc, còng nh­ c¸c ngµnh khoa häc kh¸c, lu«n lu«n ph¸t triÓn vµ ®æi míi kh«ng ngõng. §Ó n¾m v÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, nÒn t¶ng, ®ång thêi cËp nhËt nh÷ng thµnh tùu khoa häc míi th× ngµnh gi¸o dôc ph¶i vËn ®éng vµ kh«ng ngõng ph¸t huy nh÷ng tiÒm lùc cña m×nh ®Ó cung cÊp cho thÕ hÖ trÎ vèn kiÕn thøc, tÇm hiÓu biÕt, t­ duy n¨ng ®éng s¸ng t¹o. Chóng ta biÕt r»ng di truyÒn häc gi÷ vai trß then chèt trong sinh häc vµ kiÕn thøc di truyÒn còng lµ mét kiÕn thøc quan träng trong ch­¬ng tr×nh sinh häc phæ th«ng. §Æc tr­ng cña di truyÒn häc lµ lý thuyÕt g¾n víi bµi tËp. Thùc tÕ lµ häc sinh rÊt hay lóng tóng khi gi¶i bµi tËp mét phÇn lµ do ch­a n¾m ch¾c lý thuyÕt. §Ó cã kÕt qu¶ gi¶ng d¹y tèt th× song song víi qu¸ tr×nh d¹y häc (cung cÊp cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn n¨ng lùc nhËn thøc) lµ kh©u kiÓm tra ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh. §©y lµ kh©u quan träng gióp gi¸o viªn còng nh­ häc sinh cã sù ®iÒu chØnh cÇn thiÕt vÒ c¸ch d¹y vµ c¸ch häc bé m«n sao cho hîp lý vµ hiÖu qu¶. HiÖn nay, c¸c tr­êng THPT ë n­íc ta vÉn ®ang sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm tra truyÒn thèng nh­: kiÓm tra miÖng, kiÓm tra viÕt. Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 5 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu nµy gióp gi¸o viªn ®¸nh gi¸ ®­îc vai trß chñ ®éng, s¸ng t¹o, møc ®é tiÕp thu kiÕn thøc, chÊt l­îng häc tËp häc sinh. Song ph­¬ng ph¸p nµy cßn tèn rÊt nhiÒu thêi gian, kiÓm tra ®­îc khèi l­îng kiÕn thøc nhá. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña ph­¬ng ph¸p kiÓm tra truyÒn thèng, gÇn ®©y, ng­êi ta ®· ®i vµo nghiªn cøu ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm (Test), ph­¬ng ph¸p nµy cã thÓ ®¹t ®é tin cËy cao, kiÓm tra ®­îc khèi l­îng kiÕn thøc lín, chÊm nhanh, ®¶m b¶o kh¸ch quan kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lÝ do trªn, chóng t«i m¹nh d¹n nghiªn cøu ®Ò tµi: B­íc ®Çu so¹n th¶o hÖ thèng c©u hái tr¾c nghiÖm lý thuyÕt ch­¬ng “C¬ së vËt chÊt vµ c¬ chÕ di truyÒn ë cÊp ®é ph©n tö” vµ kh¶o nghiÖm trªn häc sinh líp 12. 2 . Môc ®Ých nghiªn cøu Dùa vµo ch­¬ng tr×nh sinh häc ch­¬ng “C¬ së vËt chÊt vµ c¬ chÕ di truyÒn ë cÊp ®é ph©n tö”, x©y dùng c©u hái tr¾c nghiÖm d¹ng lùa chän ®a ph­¬ng ¸n. Ph©n tÝch vµ chØ ra mét sè lçi th­êng gÆp khi häc lý thuyÕt ch­¬ng “c¬ së vËt chÊt vµ c¬ chÕ di truyÒn ë cÊp ®é ph©n tö” Gióp häc sinh n¾m v÷ng, cñng cè vµ kh¾c s©u kiÕn thøc. 3. NhiÖm vô nghiªn cøu X¸c ®Þnh c¬ së lÝ luËn cho viÖc x©y dùng, kiÓm ®Þnh s¬ bé vµ sö dông c¸c c©u hái tr¾c nghiÖm trong gi¶ng d¹y kiÕn thøc di truyÒn ë tr­êng phæ th«ng. X©y dùng hÖ thèng c©u hái tr¾c nghiÖm, kiÓm tra b»ng c¸ch x¸c ®Þnh ®é khã, ®é ph©n biÖt cña tõng c©u vµ sö dông chóng trong qu¸ tr×nh d¹y sinh häc ch­¬ng “C¬ së vËt chÊt vµ c¬ chÕ di truyÒn ë cÊp ®é ph©n tö” nh»m gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng gi¶ng d¹y sinh häc. Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 6 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu NéI DUNG Ch­¬ng 1. Tæng quan tµi liÖu 1.1. L­îc sö nghiªn cøu vÒ ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm Test (Tr¾c nghiÖm xuÊt ph¸t tõ testum: lä ®Êt sÐt dïng trong thuËt kim ®an ®Ó thö vµng). Tr¾c nghiÖm (Test) trong gi¸o dôc lµ mét ph­¬ng ph¸p th¨m dß mét sè ®Æc ®iÓm, n¨ng lùc trÝ tuÖ cña häc sinh (n¨ng lùc chó ý, t­ëng t­îng, ghi nhí…) hoÆc ®Ó ®¸nh gi¸ mét sè kiÕn thøc, kÜ n¨ng, kÜ x¶o, th¸i ®é cña häc sinh. Test lµ mét bµi tËp nhá hoÆc c©u hái nhá cã s½n c¸c ®¸p ¸n cho häc sinh lùa chän mét trong c¸c ®¸p ¸n ®ã b»ng kÝ hiÖu ®· ®­îc quy ­íc. 1.1.1. Trªn thÕ giíi Test ®­îc Wudtlezig (§øc) ®Ò xuÊt n¨m 1879. N¨m 1904, Aljed - Bned nhµ t©m lý häc ng­êi Ph¸p cïng víi céng sù cña m×nh ph¸t hiÖn ra bµi tr¾c nghiÖm vÒ trÝ th«ng minh ®­îc xuÊt b¶n n¨m 1905. N¨m 1910, c¸c bµi tr¾c nghiÖm cña Bned ®­îc dÞch ra vµ sö dông ë MÜ. N¨m 1922, ®­a tr¾c nghiÖm vµo ®¸nh gi¸ thµnh tÝch häc tËp cña sinh viªn ë ®¹i häc Stanford (MÜ). N¨m 1945, ®­a thèng kª x¸c suÊt vµo tr¾c nghiÖm. Tõ n¨m 1950 ®Õn nay, c¸c n­íc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi ®· ®­a ph­¬ng ph¸p Test vµo ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh tiÓu häc, trung häc vµ ®¹i häc. Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 7 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu Tõ nh÷ng n¨m 1970 cña thÕ kØ XX trë l¹i ®©y, rÊt nhiÒu n­íc nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc, Th¸i Lan… ®· kÕt hîp sö dông ®Ò thi tr¾c nghiÖm kh¸ch quan trong c¸c k× thi vµo ®¹i häc, t¹i c¸c k× thi Olimpic quèc tÕ sinh häc nhiÒu n¨m qua ®· ¸p dông tr¾c nghiÖm kh¸ch quan trong phÇn lín c¸c ®Ò thi lý thuyÕt vµ thùc nghiÖm. GÇn ®©y, nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi: Anh, óc, BØ, Hµ Lan víi viÖc sö dông réng r·i cña c«ng nghÖ tin häc, ®· khiÕn cho ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm trë thµnh c«ng cô h÷u Ých nhÊt lµ ch­¬ng tr×nh tù häc, tù ®µo t¹o. 1.1.2. ë ViÖt Nam ViÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm kh¸ch quan trong kiÓm tra ®¸nh gi¸ thµnh qu¶ häc tËp cßn lµ vÊn ®Ò míi mÎ sím nhÊt lÜnh vùc nµy lµ gi¸o s­ TrÇn B¸ Hoµnh. N¨m 1971, gi¸o s­ ®· so¹n th¶o c¸c c©u hái tr¾c nghiÖm vµ sö dông tr¾c nghiÖm vµo kiÓm tra ®¸nh gi¸ kiÕn thøc cña häc sinh vµ ®· thu ®­îc kÕt qu¶. Tõ n¨m 1990, tr¾c nghiÖm kh¸ch quan míi thøc sù ®­îc quan t©m vµ øng dông réng r·i ë nhiÒu cÊp häc, bËc häc. N¨m 1996, §¹i häc §µ L¹t ®· ®­a Test vµo tuyÓn sinh. N¨m 2001, §¹i häc Tæng hîp ®· ®­a Test vµo thÝ ®iÓm tuyÓn sinh ®¹i häc. Tõ môc ®Ých, yªu cÇu cña k× thi: chÊm bµi nhanh, chÝnh x¸c, tr¸nh tiªu cùc vµ thiªn vÞ, quay cãp, gian lËn trong thi cö ®ång thêi kiÓm tra kiÕn thøc réng vµ kÜ n¨ng c¬ b¶n thÝ sinh tÝch luü ®­îc ë phæ th«ng tr¾c nghiÖm kh¸ch quan dÇn ®­îc ¸p dông trong c¸c k× thi. N¨m 2007, tr¾c nghiÖm kh¸ch quan chÝnh thøc ®­îc ¸p dông trong c¸c k× thi tèt nghiÖp trung häc phæ th«ng vµ tuyÓn sinh ®¹i häc ®èi víi c¸c m«n: Sinh häc, VËt lý, Ho¸ häc, Ngo¹i ng÷. 1.2. T¸c dông cña ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm 1.2.1. ­u ®iÓm Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 8 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu, bæ sung, ®iÒu chØnh ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ häc sinh b»ng tr¾c nghiÖm ®· ®¹t ®­îc c¸c ­u ®iÓm sau: Do gåm nhiÒu c©u hái nhá, tr¾c nghiÖm kh¸ch quan cã kh¶ n¨ng kiÓm tra ®ång thêi nhiÒu bé phËn kiÕn thøc trong ch­¬ng tr×nh häc, ng¨n chÆn t×nh tr¹ng häc “lÖch”, häc “tñ”. Gi¶m thiÓu t×nh tr¹ng häc “vÑt”, gi¶m kh¶ n¨ng thÝ sinh mang tµi liÖu vµo phßng thi ®Ó quay cãp vµ chÐp nguyªn v¨n néi dung v× kh«ng ®ñ thêi gian lËt dë tµi liÖu. Thêi gian chÊm bµi nhanh vµ chÝnh x¸c. Bµi thi ®­îc chÊm kh¸ch quan do kh«ng phô thuéc vµo ®¸nh gi¸ c¸ nh©n, tr¸nh chÊm theo c¶m tÝnh. Ph©n bè ®iÓm sè trong bµi do ®Ò bµi quyÕt ®Þnh, kh«ng ph¶i do gi¸o viªn quyÕt ®Þnh nªn c¬ cÊu ®iÓm sè ®ång ®Òu ë c¸c phÇn nhá. C¸c c©u hái cã thÓ ®­îc l­u gi÷ trong “ng©n hµng ®Ò” ®Ó sö dông nhiÒu lÇn gi¶m chi phÝ cho kh©u biªn so¹n ®Ò. Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan g©y ®­îc høng thó vµ tÝch cùc trong häc tËp cña häc sinh. 1.2.2. Nh­îc ®iÓm Test kh«ng ph¶i lµ mét ph­¬ng ph¸p v¹n n¨ng, kh«ng hoµn toµn thay thÕ c¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, ®¸nh gi¸ truyÒn thèng do nh÷ng h¹n chÕ sau ®©y: Kh«ng ®¸nh gi¸ ®óng ®­îc tõng c¸ nh©n thÝ sinh nÕu kh©u coi thi kh«ng thùc sù nghiªm tóc (do thÝ sinh dÔ dµng trao ®æi kÕt qu¶ bµi lµm vµ nh×n bµi cña thÝ sinh kh¸c). Kh«ng ®¸nh gi¸ ®­îc tÊt c¶ mäi kÜ n¨ng (vÝ dô: kÜ n¨ng t­ duy lËp luËn, viÕt luËn, lµm v¨n hay gi¶i to¸n s¸ng t¹o). Cã nguy c¬ khuyÕn khÝch häc sinh ®o¸n mß hay sö dông c¸c kÜ n¨ng thi mµ kh«ng thùc sù häc ®Ó lÊy kiÕn thøc, hiÓu s©u vÊn ®Ò. Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 9 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu Cã nguy c¬ ®Èy ng­êi häc r¬i vµo t×nh tr¹ng häc víi môc ®Ých t¸i t¹o kiÕn thøc chø kh«ng ph¶i lµ vËn dông kiÕn thøc. Khã kh¨n vµ tèn kÐm cho viÖc biªn so¹n nh÷ng ®Ò bµi cã chÊt l­îng. V× vËy, cÇn ph¶i sö dông phèi hîp gi÷a ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ b»ng Test víi c¸c ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng mét c¸ch hîp lý. 1.3. C¸c lo¹i h×nh tr¾c nghiÖm øng dông trong sinh häc C©u hái tr¾c nghiÖm kh¸ch quan nhiÒu h¬n tr¾c nghiÖm tù luËn vµ mçi c©u hái cã thÓ tr¶ lêi b»ng kÝ hiÖu ®¬n gi¶n. C¸c lo¹i c©u hái tr¾c nghiÖm kh¸ch quan: 1.3.1. Tr¾c nghiÖm ®óng - sai §Ó nªu mét kiÕn thøc cô thÓ häc sinh chØ cÇn lùa chän ®óng hay sai trong phiÕu tr¶ lêi. Nguyªn t¾c biªn so¹n: Ph¶i dùa vµo c¬ së khoa häc, kiÕn thøc gi¸o khoa chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh ®óng sai. KiÕn thøc ®Ó häc sinh lùa chän nªn gåm nhiÒu yÕu tè, khi häc sinh x¸c ®Þnh ®óng hÕt mäi yÕu tè míi coi lµ ®óng. 1.3.2. Tr¾c nghiÖm ghÐp hîp Lµ lo¹i tr¾c nghiÖm ghÐp c¸c d÷ kiÖn riªng lÎ cho phï hîp vÒ ý nghÜa, néi dung, quan hÖ cÊu t¹o, chøc n¨ng. D¹ng tr¾c nghiÖm nµy th­êng ®­îc sö dông ®Ó ghÐp hîp: tõ ng÷ víi ®Þnh nghÜa, víi h×nh vÏ, c¬ quan víi chøc n¨ng, ph©n lo¹i, nguyªn nh©n víi hËu qu¶ 1.3.3. Tr¾c nghiÖm ®iÒn khuyÕt Lµ lo¹i ph¸t biÓu cßn chøa chç trèng ®Ó häc sinh ®iÒn tõ, sè, c«ng thøc cã ý nghÜa nhÊt. Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 10 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu Dïng ®Ó kiÓm tra trÝ nhí vÒ c¸c kh¸i niÖm, thuËt ng÷, c«ng thøc, d÷ kiÖn, sè liÖu… 1.3.4. Tr¾c nghiÖm phèi hîp Gåm hai d¹ng tr¾c nghiÖm liªn kÕt víi nhau th­êng lµ tr¾c nghiÖm ®iÒn khuyÕt kÕt hîp víi tr¾c nghiÖm lùa chän. Tr¾c nghiÖm phèi hîp gåm ba phÇn: c©u h­íng dÉn, c©u ®iÒn khuyÕt, phÇn lùa chän. 1.3.5. Tr¾c nghiÖm thø tù Lµ h×nh thøc tr¾c nghiÖm yªu cÇu s¾p xÕp c¸c d÷ kiÖn theo mét trËt tù nµo ®ã. Mét c©u tr¾c nghiÖm thø tù gåm 2 phÇn: c©u h­íng dÉn, c©u d÷ kiÖn H×nh thøc nµy dïng ®Ó hái: thêi k×, giai ®o¹n ph¸t triÓn, m«i tr­êng, kÝch th­íc, tØ lÖ… 1.3.6. Tr¾c nghiÖm nhiÒu lùa chän §©y lµ c©u tr¾c nghiÖm phæ biÕn, ®­îc ­a dïng, phæ biÕn víi nhiÒu m«n häc. Mét c©u tr¾c nghiÖm gåm 2 phÇn: TiÒn ®Ò: ®Æt ra cho häc sinh Gi¶i ®¸p: lµ nh÷ng c©u tr¶ lêi cã s½n ®Ó häc sinh lùa chän. Trong c¸c c©u tr¶ lêi häc sinh ph¶i chän mét c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt. Nguyªn t¾c biªn so¹n: C©u hái nµy ph¶i ®éc lËp víi c©u hái kia ®Ó c©u tr¶ lêi cña c©u tr¾c nghiÖm nµy kh«ng ¶nh h­ëng, gîi ý cho viÖc tr¶ lêi c©u hái kia. PhÇn tiÒn ®Ò vµ phÇn lùa chän ph¶i gän, ®óng có ph¸p. ChØ cã mét lùa chän ®óng nhÊt. Do thêi gian cã h¹n nªn ph¹m vi ®Ò tµi chñ yÕu ®i s©u vµo lo¹i c©u hái tr¾c nghiÖm kh¸ch quan d¹ng c©u hái nhiÒu lùa chän. Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 11 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu Ch­¬ng 2. §èi t­îng, ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. §èi t­îng nghiªn cøu §èi t­îng nghiªn cøu: häc sinh líp 12A5 , 12A6 tr­êng trung häc phæ th«ng V¨n Giang - H­ng Yªn. Tµi liÖu nghiªn cøu: s¸ch gi¸o khoa, s¸ch tham kh¶o vÒ di truyÒn häc, c¸c bé ®Ò tr¾c nghiÖm cña mét vµi t¸c gi¶. 2.2. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.2.1. Nghiªn cøu lý thuyÕt vµ so¹n th¶o hÖ thèng c©u hái Dùa trªn lý thuyÕt vÒ c©u hái tr¾c nghiÖm, c¸c tµi liÖu nghiªn cøu nh­ s¸ch gi¸o khoa, c¸c bé ®Ò tr¾c nghiÖm vµ néi dung c¬ b¶n cña ch­¬ng “C¬ së vËt chÊt vµ c¬ chÕ di truyÒn ë cÊp ®é ph©n tö” ®Ó so¹n th¶o ra 50 c©u hái tr¾c nghiÖm. Trao ®æi víi gi¸o viªn h­íng dÉn, sinh viªn, häc sinh vÒ bé c©u hái ®· so¹n lµm c¬ së hoµn chØnh c©u hái ®­a vµo kh¶o nghiÖm chÝnh thøc. 2.2.2. Thùc nghiÖm s­ ph¹m TiÕn hµnh trªn ®èi t­îng häc sinh líp 12 trung häc phæ th«ng V¨n Giang H­ng Yªn. KiÓm tra tr¾c nghiÖm: Chóng t«i ¸p dông c¸ch ra ®Ò theo ph­¬ng ph¸p ®a ma trËn, c¸c c©u hái ®­îc x¸o trén theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau sau ®ã cho häc sinh tiÕn hµnh lµm bµi kiÓm tra thêi gian 40 phót. Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 12 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu 50 c©u hái ®· so¹n th¶o ®­îc chia lµm 2 ®Ò. Mçi ®Ò gåm 25 c©u. Mçi bµi tr¾c nghiÖm nhá ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c sau: TÝnh ngÉu nhiªn: c¸c c©u hái kh«ng tu©n theo mét trËt tù nµo, tÝnh ngÉu nhiªn ®¶m b¶o chÝnh x¸c trong tÝnh to¸n. TÝnh khoa häc: sè c©u hái vµ sè häc sinh tham gia tr¶ lêi ph¶i ®ñ lín ®Ó sö dông to¸n thèng kª. KiÓm tra truyÒn thèng: VÉn nh÷ng c©u hái ®ã hoÆc t­¬ng tù nh­ng kh«ng cã ®¸p ¸n s½n mµ ®Ó häc sinh tr¶ lêi tù luËn. Thu thËp, ph©n tÝch, thèng kª l¹i kÕt qu¶. So s¸nh hai ph­¬ng ph¸p kiÓm tra trªn, ph¸t hiÖn lçi sai mµ häc sinh hay m¾c ph¶i. Trao ®æi víi gi¸o viªn vµ häc sinh ë tr­êng phæ th«ng, th¶o luËn víi gi¸o viªn h­íng dÉn, rót ra kÕt luËn vÒ ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm, ®­a ra kh¾c phôc nh÷ng lçi sai cña häc sinh n©ng cao kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh. 2.3. ChÊm bµi vµ cho ®iÓm Víi bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm kh¸ch quan cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p ®Ó chÊm ®iÓm. ë ®©y, chóng t«i chän ph­¬ng ph¸p chÊm bµi thñ c«ng. Mçi c©u tr¶ lêi ®óng ®­îc 1 ®iÓm, c©u tr¶ lêi sai hoÆc kh«ng tr¶ lêi ®­îc 0 ®iÓm. Tæng sè c¸c c©u tr¶ lêi ®óng lµ ®iÓm sè th« cña 1 thÝ sinh trªn mét bµi tr¾c nghiÖm cã 25 c©u hái. VËy thang ®iÓm sè th« cña 1 bµi tr¾c nghiÖm con sÏ lµ 25. Víi thang ®iÓm 25 cho 1 bµi tr¾c nghiÖm con, quy ­íc nh­ sau: §iÓm XÕp h¹ng Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 13 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu 20 - 25 Giái 17 - 19 Kh¸ 13 - 16 Trung b×nh 0 - 12 YÕu Víi ph­¬ng ph¸p kiÓm tra truyÒn thèng: ChÊm bµi theo ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng. Mçi c©u tr¶ lêi ®óng ®­îc 1 ®iÓm, c©u tr¶ lêi sai hoÆc kh«ng tr¶ lêi ®­îc 0 ®iÓm hoÆc tuú theo møc ®é tr¶ lêi ®óng mµ cã thÓ chia ®iÓm cña mçi c©u ra nhá h¬n. Nh­ vËy, mçi bµi kiÓm tra truyÒn thèng (25 c©u hái) còng cã ®iÓm sè th« lµ 25. 2.4. Xö lý sè liÖu b»ng thèng kª Sö dông ®iÓm th« ®Ó: §¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña häc sinh. So s¸nh møc ®é tËp trung kÕt qu¶ theo hai ph­¬ng ph¸p kiÓm tra truyÒn thèng vµ kiÓm tra tr¾c nghiÖm. So s¸nh nhËn thøc cña häc sinh ë mçi phÇn kiÓm tra kiÕn thøc. Sö dông c¸c tiªu chuÈn xÕp h¹ng ®Ó ®¸nh gi¸ häc sinh: giái, kh¸, trung b×nh, yÕu (theo quy ­íc thang ®iÓm). C¸c sè liÖu, chØ tiªu ®¸nh gi¸ vÒ ®é khã, ®é ph©n biÖt cña tõng c©u hái (theo luËn v¨n Th¹c sÜ cña §µo ThÞ ViÖt Anh khoa Ho¸ - ®¹i häc s­ ph¹m Hµ Néi 2). 2.4.1. X¸c ®Þnh ®é khã cña mçi c©u hái (FV) §é khã cña mçi c©u hái ®­îc tÝnh b»ng tæng sè häc sinh tr¶ lêi ®óng c©u hái Êy trªn tæng sè häc sinh lµm c©u Êy. KÝ hiÖu : FV Sè häc sinh tr¶ lêi ®óng FV= Sè häc sinh dù thi Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 14 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu Víi c©u hái nh»m môc ®Ých ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp th× FV n»m trong kho¶ng 0,25  FV  0,75 lµ ®¹t yªu cÇu sö dông. 2.4.2. X¸c ®Þnh ®é ph©n biÖt cña mçi c©u hái (DI) §é ph©n biÖt tøc lµ kh¶ n¨ng ph©n biÖt ®­îc n¨ng lùc cña thÝ sinh giái víi n¨ng lùc cña thÝ sinh kÐm. §é ph©n biÖt cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc dùa trªn sù ph©n tÝch c©u hái, trong ®ã c¸c c©u tr¶ lêi ®­îc sö dông lµ c©u tr¶ lêi cña häc sinh thuéc hai nhãm: nhãm häc sinh ®¹t ®iÓm cao nhÊt vµ nhãm häc sinh ®¹t ®iÓm thÊp nhÊt (dùa trªn ®iÓm tæng sè cña bµi tr¾c nghiÖm). C«ng thøc ®­îc chóng t«i ¸p dông lµ: (sè häc sinh cña nhãm giái = sè häc sinh cña nhãm kÐm = 27% sè häc sinh dù kiÓm tra). Khi ®ã, quy t¾c ®Ó ®¸nh gi¸ s¬ bé ®é ph©n biÖt lµ: Tû lÖ nhãm häc sinh giái vµ kÐm tr¶ lêi ®óng c©u hái nh­ nhau th× ®é ph©n biÖt lµ: 0 Tû lÖ nhãm häc giái tr¶ lêi ®óng nhiÒu h¬n nhãm häc sinh kÐm th× ®é ph©n biÖt lµ d­¬ng. §é ph©n biÖt d­¬ng cã thÓ n»m trong kho¶ng 0 - 1 NÕu chØ sè DI  0,32 lµ ®¹t yªu cÇu sö dông. Tû lÖ nhãm häc sinh giái tr¶ lêi kh«ng ®óng nhiÒu h¬n nhãm häc sinh kÐm th× ®é ph©n biÖt lµ ©m. Nh­ vËy: mét c©u tr¾c nghiÖm dïng ®­îc ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn: Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 15 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu Ch­¬ng 3. kÕt qña nghiªn cøu vµ th¶o luËn 3.1. Nh÷ng kiÕn thøc lý thuyÕt häc sinh cÇn l­u ý khi lµm bµi tr¾c nghiÖm ch­¬ng “C¬ së vËt chÊt vµ c¬ chÕ di truyÒn ë cÊp ®é ph©n tö” 3.1.1. D¹ng 1: ADN vµ c¬ chÕ tù nh©n ®«i CÊu t¹o ADN: ADN (axit ®eoxiribonucleic) cÊu t¹o theo nguyªn t¾c ®a ph©n. Mçi ®¬n ph©n lµ mét nucleotid. Mçi nucleotit l¹i cã cÊu t¹o ba phÇn: ®­êng pentozo (®­êng 5 cacbon), nhãm phèt ph¸t, baz¬nit¬. Cã bèn lo¹i nucleotit lµ: A (a®enin), T (timin), G (guanin), X (xitozin) C¬ chÕ tù nh©n ®«i ADN: D­íi t¸c dông cña enzim ADN - polimeraza, mét ®Çu cña ph©n tö ADN sÏ t¸ch c¸c liªn kÕt hi®ro. Hai m¹ch polinucleotid cña ph©n tö ADN trë thµnh hai m¹ch khu«n. Khi ®ã c¸c nucleotid tù do cña m«i tr­êng néi bµo vµo tiÕp xóc víi c¸c nucleotid trªn hai m¹ch khu«n theo nguyªn t¾c bæ sung (NTBS). KÕt qu¶: tõ mét ph©n tö ADN mÑ ban ®Çu t¹o ra hai ph©n tö ADN con gièng hÖt nhau vµ gièng ph©n tö ADN mÑ. Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 16 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu 3.1.2. D¹ng2: ARN vµ c¬ chÕ sao m· CÊu t¹o ARN: Ph©n tö ARN (axit ribonucleic) cÊu t¹o mét m¹ch poli nucleotit, gåm c¸c ®¬n vÞ lµ c¸c ribonucleotid. CÊu t¹o ribonucleotid t­¬ng tù nh­ nucleotid chØ thay ®æi ë: ®­êng vµ baz¬nit¬ Cã ba lo¹i ph©n tö ARN lµ: mARN (ARN th«ng tin), tARN (ARN vËn chuyÓn), rARN (ARN riboxom). C¬ chÕ sao m· (tæng hîp ARN): Víi t¸c dông cña enzim ARN - polimeraza, mét hoÆc mét sè ®o¹n cña ph©n tö ADN sÏ t¸ch c¸c liªn kÕt hi®ro. Mét trong hai m¹ch cña gen trë thµnh m¹ch gèc thùc hiÖn sao m·. C¸c ribonucleotid cña m«i tr­êng néi bµo vµo tiÕp xóc víi c¸c nucleotid trªn m¹ch gèc theo NTBS. 3.1.3. D¹ng 3: Protein vµ c¬ chÕ gi¶i m· CÊu t¹o protein §¬n vÞ cÊu t¹o protein lµ axit amin, mét m¹ch gèc ( R) kh¸c nhau tuú lo¹i axit amin, mét nhãm cacboxyl (-COOH), mét nhãm amin (-NH2) Gi÷a c¸c axit amin trong ph©n tö protein cã c¸c liªn kÕt peptit: nhãm amin cña axit amin nµy liªn kÕt víi nhãm cacboxyl cña nhãm amin kia vµ gi¶i phãng mét ph©n tö n­íc. Protein cã cÊu tróc 4 bËc: bËc 1, bËc 2, bËc 3, bËc 4. C¬ chÕ gi¶i m· (tæng hîp protein): gåm hai giai ®o¹n lµ ho¹t ho¸ axit amin vµ tæng hîp chuçi polipeptit. §iÒu hoµ sinh tæng hîp protein, c¬ chÕ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña gen ë sinh vËt nh©n chuÈn phøc t¹p h¬n ë sinh vËt nh©n s¬. Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 17 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu 3.2. HÖ thèng c©u hái so¹n th¶o vµ ®­îc kiÓm tra trªn häc sinh líp 12 3.2.1. HÖ thèng c©u hái tr¾c nghiÖm D¹ng 1: ADN vµ c¬ chÕ tù nh©n ®«i ( C©u 1 - 19) C©u 1: D¹ng axit nucleic nµo d­íi ®©y lµ thµnh phÇn di truyÒn c¬ së, cã ë c¶ 3 nhãm sinh vËt: virut, prokaryota, eukaryota? A. ADN sîi kÐp vßng B. ADN sîi ®¬n vßng C. ADN sîi kÐp th¼ng D. ADN sîi ®¬n th¼ng C©u 2: Trong mét ph©n tö ADN nhãm photphat g¾n víi gèc ®­êng ë vÞ trÝ: A. nguyªn tö Cabon sè 1 cña ®­êng. B. nguyªn tö Cabon sè 2 cña ®­êng C. nguyªn tö Cabon sè 3 cña ®­êng D. nguyªn tö Cabon sè 4 cña ®­êng C©u 3: C¸c ®¬n ph©n nucleotid kÕt hîp l¹i ®Ó t¹o thµnh chuçi poli nucleotid b»ng lo¹i liªn kÕt A. liªn kÕt Hidro B. liªn kÕt ion C. liªn kÕt photpho®ieste D. liªn kÕt giµu n¨ng l­îng C©u 4: ADN víi 4 lo¹i ®¬n ph©n cã t¸c dông A. h×nh thµnh cÊu tróc 2 m¹ch B. t¹o ra tÝnh chÊt bæ sung gi÷a hai m¹ch. C. t¹o ra sù liªn kÕt cÆp theo NTBS D. t¹o nªn sù phong phó vÒ TTDT C©u 5: Néi dung chñ yÕu cña NTBS trong cÊu tróc cña ADN lµ A. mét baz¬ lín (A, G) ®­îc bï b»ng mét Baz¬ bÐ (T, X ). Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 18 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu B. A liªn kÕt T, G liªn kÕt víi X. C. A + G = T + X. D. AG 1 TX C©u6 : Liªn kÕt photpho®ieste ®­îc h×nh thµnh gi÷a hai nucleotid x¶y ra gi÷a c¸c vÞ trÝ cacbon A. 2’ cña nucleotid tr­íc vµ 5’ cña nucleotid sau. B. 3’ cña nucleotid tr­íc vµ 5’ cña nucleotid sau. C. 4’ cña nucleotid tr­íc vµ 5’ cña nucleotid sau. D. 5’ cña nucleotid tr­íc vµ 5’ cña nucleotid sau. C©u 7: YÕu tè nµo cÇn vµ ®ñ ®Ó quy ®Þnh ®Æc thï cña ph©n tö ADN ? A. TrËt tù s¾p xÕp cña c¸c nucleoti B. Sè l­îng c¸c nucleotid. C. Thµnh phÇn cña c¸c nucleotid tham gia. D. CÊu tróc kh«ng gian cña ADN. C©u 8: Sù bÒn v÷ng t­¬ng ®èi trong cÊu tróc xo¾n kÐp cña ADN ®­îc ®¶m b¶o bëi A. liªn kÕt gi÷a Baz¬nitric vµ ®­êng ®eoxyribaz¬. B. sè l­îng c¸c liªn kÕt Hi®r« h×nh thµnh gi÷a c¸c baz¬nitric cña hai m¹ch. C. c¸c liªn kÕt photpho®ieste gi÷a c¸c nucleotid trong chuçi polinucleotid. D. sù kÕt hîp cña ADN víi protein, histon trong cÊu tróc cña sîi nhiÔm s¾c. C©u 9: CÊu tróc 2 m¹ch cña ADN cã t¸c dông A. thuËn lîi cho c¬ chÕ tæng hîp mARN. Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 19 Khãa luËn tèt nghiÖp Hoµng ThÞ BÝch Thu B. thuËn lîi cho c¬ chÕ tæng hîp tARN C. thuËn lîi cho c¬ chÕ tù nh©n ®«i. D. thuËn lîi cho c¬ chÕ tæng hîp rARN. C©u 10: Sù nh©n ®«i cña ADN ë nh÷ng bé phËn nµo trong tÕ bµo nh©n thùc ? A. Nh©n, trung thÓ, ti thÓ. B. Lôc l¹p, nh©n, bé m¸y gongi. C. Ti thÓ, nh©n, lôc l¹p D. Lôc l¹p, trung thÓ, ti thÓ C©u 11: Sù linh ho¹t trong ®ãng vµ t¸ch m¹ch cña ADN ®­îc ®¶m b¶o bëi A. tÝnh bÒn v÷ng cña c¸c liªn kÕt photpho®ieste. B. cÊu tróc kh«ng gian xo¾n kÐp cña ADN. C. ®­êng kÝnh ®Òu ®Æn cña ph©n tö ADN. D. tÝnh yÕu cña liªn kÕt Hi®r« trong NTBS. C©u 12: Nguyªn t¾c b¸n b¶o toµn trong c¬ chÕ nh©n ®«i cña ADN lµ A. ADN míi ®­îc h×nh thµnh sau khi nh©n ®«i, hoµn toµn gièng nhau vµ gièng víi ADN mÑ ban ®Çu. B. ADN míi ®­îc h×nh thµnh sau khi nh©n ®«i, cã 1 ADN gièng víi ADN mÑ cßn ADN kia cã cÊu tróc ®· thay ®æi. C. trong 2 ADN míi ®­îc h×nh thµnh, mçi ADN gåm cã mét m¹ch cò vµ mét m¹ch míi tæng hîp. D. sù nh©n ®«i x¶y ra trªn 2 m¹ch cña ADN theo 2 h­íng ng­îc chiÒu nhau. C©u13: §o¹n Okazaki lµ A. ®o¹n ADN ®­îc tæng hîp mét c¸ch gi¸n ®o¹n theo chiÒu th¸o xo¾n cña ADN trong qu¸ tr×nh nh©n ®«i. Gvhd : Th¹c sÜ NguyÔn ThÞ Minh T©m 20