`Trêng ®¹i häc s ph¹m Hµ Néi 2
Khoa: Sinh – ktnn
============
Ng« Nh H¶i
Bíc ®Çu nghiªn cøu ¶nh
hëng cña ®Êt bÞ nhiÔm kim
lo¹i nÆng (Ch×: Pb) ®Õn thµnh
phÇn loµi vµ mét sè ®Æc ®iÓm
®Þnh lîng cña bä nh¶y
(Insecta: Collembola) ë §«ng
Mai, x· chØ ®¹o, huyÖn V¨n L©m,
tØnh Hng Yªn
Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc
Chuyªn ngµnh: §éng vËt häc
Hµ Néi - 2008
Trêng ®¹i häc s ph¹m Hµ Néi 2
Khoa: Sinh – ktnn
============
Ng« Nh H¶i
Bíc ®Çu nghiªn cøu ¶nh
hëng cña ®Êt bÞ nhiÔm kim
lo¹i nÆng (Ch×: Pb) ®Õn thµnh
phÇn loµi vµ mét sè ®Æc ®iÓm
®Þnh lîng cña bä nh¶y
(Insecta: Collembola) ë §«ng
Mai, x· chØ ®¹o, huyÖn V¨n L©m,
tØnh Hng Yªn
Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc
Chuyªn ngµnh: §éng vËt häc
Ngêi híng dÉn khoa häc: PGS. TS NguyÔn TrÝ TiÕn
Th.s V¬ng ThÞ Hoµ
Hµ Néi – 2008
Lêi c¶m ¬n
Trong qu¸ tr×nh thùc hiªn vµ hoµn thµnh luËn v¨n tèt nghiÖp, em ®·
nhËn ®îc sù quan t©m, gióp ®ì, chØ b¶o tËn t×nh cña c¸c ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n.
Nh©n dÞp nµy em xin bµy tá sù biÕt ¬n ch©n thµnh vµ s©u s¾c tíi:
- Ban Gi¸m hiÖu Trêng §HSP Hµ Néi 2, ban Chñ nhiÖm Khoa cïng
c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa vµ trong tæ bé m«n §éng vËt, Khoa Sinh –
KTNN.
- Ban l·nh ®¹o viÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt, tËp thÓ c¸n bé
phßng Sinh th¸i m«i trêng ®Êt ®· gióp ®ì t¹o ®iÒu kiÖn cho em trong qu¸
tr×nh häc tËp vµ thùc hiÖn luËn v¨n.
§Æc biÖt em xin ®îc bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn PGS.TS NguyÔn
TrÝ TiÕn – c¸n bé phßng Sinh th¸i vµ m«i trêng ®Êt, ViÖn Sinh Th¸i vµ Tµi
nguyªn sinh vËt ®Êt, Hµ Néi cïng víi Th.s V¬ng ThÞ Hßa – c¸n bé gi¶ng
d¹y m«n §éng vËt häc, khoa Sinh – KTNN trêng §HSP Hµ Néi 2 lµ
nh÷ng ngêi trùc tiÕp híng dÉn luËn v¨n cho em trong thêi gian qua.
Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n tÊt c¶ nh÷ng ngêi th©n, b¹n bÌ
lu«n gióp ®ì, ®éng viªn vµ khÝch lÖ ®Ó em vît qua nhiÒu khã kh¨n, hoµn
thµnh b¶n luËn v¨n nµy.
Hµ Néi, th¸ng 5 n¨m 2008
Sinh viªn
Ng« Nh H¶i
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan: §©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. TÊt c¶
c¸c sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc vµ cha
tõng ®îc ai c«ng bè hay sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo tõ tríc tíi nay.
T«i xin cam ®oan: C¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®· ®îc
ghi râ nguåc gèc.
Sinh viªn
Ng« Nh H¶i
Môc lôc
lêi c¶m ¬n
lêi cam ®oan
danh môc c¸c b¶ng, c¸c biÓu ®å
Më §Çu………………………………………………………………….
1
Môc ®Ých cña ®Ò tµi……………………………………………........
2
Néi dung cña ®Ò tµi……………………………………………........
2
Ch¬ng 1: Tæng quan tµi liÖu…………………...……………
3
1.1. T×nh h×nh nghiªn cøu bä nh¶y trªn thÕ giíi……………………….
3
1.2. T×nh h×nh nghiªn cøu bä nh¶y ë ViÖt Nam………………………..
6
Ch¬ng 2: §èi tîng, thêi gian, ®Þa ®iÓm vµ ph¬ng
ph¸p nghiªn cøu…………………………………………………… 12
2.1. §èi tîng nghiªn cøu………………………...…………………… 12
2.2. Thêi gian nghiªn cøu………………………...……………………. 12
2.3. §Þa ®iÓm nghiªn cøu………………………...………………….....
12
2.4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu………………………………………….. 14
2.4.1. Vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn khu vùc nghiªn
cøu…………………………………………………………………… 14
2.4.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn .………………………... …………….. 14
2.4.1.2. T×nh h×nh kinh tÕ x· héi t¹i lµng §«ng Mai………………
15
2.4.1.3. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nghÒ t¸i chÕ ¾c quy t¹i lµng
§«ng Mai…………………………………………………………………. 15
2.4.1.4. Nh÷ng nguy c¬ ®e däa cña ho¹t ®éng t¸i chÕ ¾c quy……... 16
2.4.2. Nghiªn cøu ngoµi thùc ®Þa…………………...……………….. 17
2.4.3. Nghiªn cøu trong phßng thÝ nghiÖm………………………….. 17
2.4.4. Xö lý sè liÖu………………………...………………………...
19
2.5. Thµnh phÇn lý ho¸ cña ®Êt ë khu vùc nghiªn cøu………………… 21
Ch¬ng 3: KÕt qu¶ nghiªn cøu……………..………………... 23
3.1. Thµnh phÇn loµi vµ ph©n bè cña bä nh¶y ë khu vùc nghiªn cøu….. 23
3.1.1. Danh s¸ch c¸c loµi bä nh¶y ë §«ng Mai, x· ChØ §¹o, V¨n
L©m, Hng Yªn. ……………...………………………....................... 23
3.1.2. Thµnh phÇn ph©n lo¹i häc cña bä nh¶y ë §«ng Mai, x· ChØ
§¹o, V¨n L©m, Hng Yªn. ……………...………………………...... 31
3.1.3. §Æc ®iÓm ph©n bè cu¶ bä nh¶y ë §«ng Mai………………….
32
3.1.3.1. §Æc ®iÓm ph©n bè theo ®iÓm thu mÉu…………………..... 32
3.1.3.2. Ph©n bè theo sinh c¶nh…………………...…………………..
33
3.1.3.3. Ph©n bè theo mïa………………………………………… 34
3.1.4. Sù t¬ng ®ång thµnh phÇn loµi gi÷a c¸c ®iÓm nghiªn cøu……. 35
3.1.5. C¸c loµi bä nh¶y u thÕ vµ phæ biÕn ë khu vùc nghiªn cøu…... 37
3.2. ¶nh hëng cña ®Êt bÞ nhiÔm kim lo¹i nÆng (Ch×) ®Õn mét sè chØ
sè ®Þnh lîng cña bä nh¶y……………………...…………………........ 39
3.2.1. Mét sè chØ sè ®Þnh lîng cña bä nh¶y ë c¸c ®iÓm nghiªn cøu.. 39
3.2.2. ¶nh hëng cña ®Êt bÞ nhiÔm kim lo¹i nÆng (Ch×) ®Õn mét sè
chØ sè ®Þnh lîng cña bä nh¶y………..………………………...........
41
3.2.2.1. ¶nh hëng ®Õn sè lîng loµi………………………............... 41
3.2.2.2. ¶nh hëng ®Õn mËt ®é trung b×nh…………………..…......... 41
3.2.2.3. ¶nh hëng ®Õn ®é ®a d¹ng H’……………………………….. 42
3.2.2.4. ¶nh hëng ®Õn ®é ®ång ®Òu J’…………………...…............. 43
3.2.3. NhËn xÐt chung………………………........................................ 43
KÕt luËn………………………………………………………………. 45
Tµi liÖu tham kh¶o………………………………………………. 47
phô lôc
Danh môc c¸c b¶ng, c¸c biÓu ®å
1. C¸c b¶ng
B¶ng 1: Thµnh phÇn lý ho¸ cña ®Êt ë khu vùc nghiªn cøu
B¶ng 2: Danh s¸ch loµi vµ ph©n bè cña bä nh¶y ë §«ng Mai, x· ChØ
§¹o, V¨n L©m, Hng Yªn
B¶ng 3: Thµnh phÇn ph©n lo¹i häc cña bä nh¶y ë §«ng Mai, x· ChØ
§¹o, V¨n L©m, Hng Yªn
B¶ng 4: Sè lîng loµi bä nh¶y ph©n bè theo ®iÓm thu mÉu, theo mïa vµ
theo sinh c¶nh
B¶ng 5: C¸c loµi bä nh¶y u thÕ
B¶ng 6: C¸c loµi bä nh¶y phæ biÕn
B¶ng 7: Mét sè chØ sè ®Þnh lîng cña bä nh¶y ë khu vùc nghiªn cøu
2. C¸c biÓu ®å
BiÓu ®å 1: Sè lîng loµi bä nh¶y ph©n bè theo ®iÓm thu mÉu
BiÓu ®å 2: Sè lîng loµi bä nh¶y ph©n bè theo sinh c¶nh
BiÓu ®å 3: Sè lîng loµi bä nh¶y ph©n bè theo mïa
BiÓu ®å 4: ChØ sè t¬ng ®ång thµnh phÇn loµi Sorensen (q) gi÷a c¸c
nhãm bä nh¶y ë khu vùc §«ng Mai, x· ChØ §¹o, V¨n L©m,
Hng Yªn
BiÓu ®å 5: T¬ng quan gi÷a hµm lîng ch× trong ®Êt víi sè lîng loµi
bä nh¶y
BiÓu ®å 6: T¬ng quan gi÷a hµm lîng ch× trong ®Êt víi mËt ®é trung
b×nh
BiÓu ®å 7: T¬ng quan gi÷a hµm lîng ch× trong ®Êt víi ®é ®a d¹ng loµi
H’ cña bä nh¶y
BiÓu ®å 8: T¬ng quan gi÷a hµm lîng ch× trong ®Êt víi ®é ®ång ®Òu J’
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ng« Nh H¶i
më ®Çu
§Êt lµ mét hÖ sinh th¸i hoµn chØnh, trong ®Êt cã chøa c¸c nh©n tè v«
sinh vµ h÷u sinh. Nh©n tè h÷u sinh bao gåm: Sinh vËt s¶n xuÊt lµ c¸c loµi thùc
vËt, sinh vËt tiªu thô vµ ph©n huû lµ c¸c loµi ®éng vËt ®Êt, nÊm vµ vi sinh vËt.
Trong cÊu tróc hÖ ®éng vËt ®Êt, nhãm ch©n khíp bÐ (Microarthropoda) víi
kÝch thíc c¬ thÓ nhá bÐ (0,1 – 0,2 ®Õn 2 -3 mm) thêng chiÕm u thÕ vÒ sè
lîng so víi c¸c nhãm kh¸c. Hai ®¹i diÖn chÝnh cña chóng lµ nhãm Ve bÐt
(Arachnida:Acarina) vµ bä nh¶y (Insecta: Collembola). Bä nh¶y lµ mét trong
nh÷ng nhãm ch©n khíp nguyªn thuû sèng ë ®Êt.
§· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ khu hÖ vµ sinh th¸i, sinh häc bä
nh¶y. Cho ®Õn nay ®· cã h¬n 7000 loµi bä nh¶y ®îc m« t¶ vµ hµng n¨m l¹i
cã thªm hµng chôc loµi míi ®îc c«ng bè.
Bä nh¶y rÊt nh¹y c¶m víi sù thay ®æi cña c¸c yÕu tè m«i trêng. V× vËy
trªn c¬ së ph©n tÝch cÊu tróc ®Þnh tÝnh, ®Þnh lîng, cÊu tróc u thÕ cña bä
nh¶y sÏ h×nh dung ®îc sù thay ®æi, diÔn thÕ sinh th¸i ë khu vùc nghiªn cøu
vµ cã thÓ sö dông chóng nh nh÷ng chØ thÞ sinh häc tin cËy khi ®¸nh gi¸ t×nh
tr¹ng, chÊt lîng ®Êt hoÆc ®¸nh gi¸ ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè nh©n t¸c ®Õn
m«i trêng ®Êt.
Nh×n chung, trong vµi chôc n¨m trë l¹i ®©y, nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu
vÒ bä nh¶y vµ c¸c nhãm ®éng vËt kh«ng x¬ng sèng ë ®Êt, khai th¸c theo
híng sö dông chóng nh nh÷ng chØ thÞ sinh häc cËp nhËt trong vÊn ®Ò kh«i
phôc vµ b¶o vÖ ®é ph× nhiªu cña ®Êt, kiÓm so¸t vµ b¶o vÖ m«i trêng ®Êt, ng¨n
ch¨n sù ph¸ ho¹i bëi c¸c ho¹t ®éng nh©n t¸c díi mäi h×nh thøc kh¸c nhau
hoÆc sö dông chóng nh mét trong t¸c nh©n sinh häc, c¶i t¹o vµ n©ng cao chÊt
lîng ®Êt ®îc c«ng bè kh¸ nhiÒu trong c¸c t¹p chÝ chuyªn ngµnh hoÆc héi
nghÞ khoa häc khu vùc hay quèc tÕ.
ViÖc nghiªn cøu bä nh¶y ë ViÖt Nam ®· bíc ®Çu ®îc quan t©m vµ
tiÕn hµnh trªn nhiÒu ph¬ng diÖn, ë c¸c kiÓu sinh c¶nh kh¸c nhau vµ thêng
K30A - Khoa Sinh - KTNN
1
Trêng §HSP Hµ Néi 2
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ng« Nh H¶i
tËp trung vµo c¸c híng: Nghiªn cøu ®a d¹ng sinh häc vµ khu hÖ, nghiªn cøu
vÒ c¸c ®Æc ®iÓm sinh th¸i, nghiªn cøu vÒ vai trß chØ thÞ sinh häc cña bä nh¶y
trong m«i trêng ®Êt, nghiªn cøu vÒ ¶nh hëng cña mét sè t¸c nh©n: nång ®é
axit (pH), chÊt ®éc ho¸ häc (Dioxin), mét sè ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt, ph©n
bãn h÷u c¬, v« c¬, mét sè ph¬ng thøc canh t¸c, sö dông ®Êt, líp th¶m phñ
thùc vËt…®Õn cÊu tróc ®Þnh tÝnh, ®Þnh lîng bä nh¶y.
Tuy nhiªn, viÖc nghiªn cøu møc ®é ¶nh hëng cña ®Êt bÞ nhiÔm kim
lo¹i nÆng ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña bä nh¶y cßn lµ vÊn ®Ò míi. V× vËy,
chóng t«i ®· chän ®Ò tµi “ Bíc ®Çu nghiªn cøu ¶nh hëng cña ®Êt bÞ
nhiÔm kim lo¹i nÆng (Ch×: Pb) ®Õn thµnh phÇn loµi vµ mét sè ®Æc ®iÓm
®Þnh lîng cña bä nh¶y (Insecta: Collembola) ë §«ng Mai, x· ChØ §¹o,
huyÖn V¨n L©m, tØnh Hng Yªn”.
Môc ®Ých cña ®Ò tµi:
Th¨m dß møc ®é ¶nh hëng cña ®Êt bÞ nhiÔm kim lo¹i nÆng (Ch×: Pb)
®Õn thµnh phÇn loµi vµ mét sè ®Æc ®iÓm ®Þnh lîng cña bä nh¶y ë §«ng Mai,
huyÖn V¨n L©m, tØnh Hng Yªn.
Néi dung cña ®Ò tµi:
- LËp mét danh s¸ch thµnh phÇn loµi bä nh¶y t¬ng ®èi ®Çy ®ñ ë khu
vùc nghiªn cøu.
- Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm ph©n bè cña bä nh¶y theo ®iÓm thu mÉu, theo sinh
c¶nh vµ theo mïa. Ph¸t hiÖn c¸c loµi bä nh¶y u thÕ, phæ biÕn ë khu vùc
nghiªn cøu.
- §¸nh gi¸ møc ®é ¶nh hëng cña cña ®Êt bÞ nhiÔm ch× (Pb) ®Õn mét sè
chØ sè ®Þnh lîng cña bä nh¶y: sè lîng loµi, mËt ®é trung b×nh, chØ sè ®a
d¹ng, chØ sè ®ång ®Òu ë khu vùc nghiªn cøu.
K30A - Khoa Sinh - KTNN
2
Trêng §HSP Hµ Néi 2
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ng« Nh H¶i
ch¬ng 1
tæng quan tµi liÖu
1.1. T×nh h×nh nghiªn cøu bä nh¶y trªn thÕ giíi
Bä nh¶y (Collembola) - nhãm ®éng vËt ch©n khíp cì hiÓn vi thuéc líp
s©u bä (Insecta), ngµnh ch©n khíp (Arthropoda) ®· ®îc biÕt ®Õn c¸ch ®©y rÊt
l©u. §a sè chóng cã kÝch thíc kho¶ng 1 mm - 2 mm. Cã mét sè ®¹i diÖn víi
chiÒu dµi ®Õn 5 – 9 mm (Morulina, Tomocerus…) vµ mét sè loµi kh¸c cã kÝch
thíc rÊt nhá: 0,2 – 0,7 mm (Neelidae…). C¬ thÓ bä nh¶y chia lµm 3 phÇn:
§Çu, ngùc gåm 3 ®èt vµ bông gåm 6 ®èt . §Çu mang ®«i r©u (tõ 4 - 6 ®èt) cã
c¬ quan thô c¶m ë ®èt r©u thø 3 vµ ë gèc r©u, tríc vÕt m¾t. Ba ®èt ngùc
mang 3 ®«i ch©n. §èt bông I mang phÇn phô gäi lµ èng bông. PhÇn phô ë ®èt
bông III lµ quai mãc (gåm mét sè r¨ng vµ 1 l«ng ë gèc), ®èt bông IV mang
ch¹c nh¶y (c¬ quan gióp bä nh¶y vËn ®éng).
§Ó ph©n biÖt bä nh¶y víi c¸c ®¹i diÖn ch©n khíp kh¸c, chñ yÕu dùa vµo
mét sè ®Æc ®iÓm:
- KÝch thíc: thêng tõ 0,3 – 3 mm
- H×nh d¹ng: gåm 3 phÇn ®Çu, ngùc, bông. Bông gåm 6 ®èt. PhÇn kÕt
thóc th©n thêng cã l«ng d¹ng gai nhän, ch¹c nh¶y ng¾n hoÆc dµi, cã ®ñ 3 cÆp
ch©n ë phÇn ngùc. Th©n thêng phñ l«ng hay v¶y, kh«ng cã c¸nh. Gi÷a ngùc
vµ bông kh«ng th¾t l¹i. R©u th¼ng cã tõ 4 – 6 ®èt [10, 20, 21, 35].
Loµi bä nh¶y ®Çu tiªn ®îc miªu t¶ ë Thôy §iÓn n¨m 1758 lµ Podura
viridis, Linne. Vµo nh÷ng n¨m tiÕp theo, cã rÊt nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c còng quan
t©m tíi bä nh¶y nh c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Muller, 1776; Templeta,
1835; Brauer, 1869; Lubbock, 1870; Sheaffer, 1899…nhng c¸c c«ng tr×nh
nµy míi dõng l¹i ë møc ®é thèng kª miªu t¶ loµi míi [21].
Cho ®Õn nay, hai c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ khu hÖ bä nh¶y ®îc coi lµ
c¬ b¶n vµ ®Çy ®ñ nhÊt lµ “Khu hÖ bä nh¶y cña Ch©u ¢u” cña Gisin, 1960 vµ
K30A - Khoa Sinh - KTNN
3
Trêng §HSP Hµ Néi 2
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ng« Nh H¶i
“Bä nh¶y Ba Lan trong mèi liªn hÖ víi khu hÖ bä nh¶y thÕ giíi” cña Stach
(1947 - 1963) [21, 35].
VÒ mÆt sinh häc bä nh¶y, cã Butcher et al, 1971, Cassagnau, 1969b 1971a; Massousd, Pinot, 1973; Tamura; Mihara, 1977, 1981, Varshav, 1984…
lµ c¸c t¸c gi¶ ®· ®i s©u nghiªn cøu lÜnh vùc nµy. Nh÷ng nghiªn cøu cho thÊy
tÝnh ®Æc trng nguyªn thuû cña bä nh¶y thÓ hiÖn ë lèi sinh s¶n mµ sù thô tinh
x¶y ra kh«ng cã sù giao phèi bªn trong c¬ thÓ. Sù ph¸t triÓn cña bä nh¶y tõ lóc
në ®Õn lóc chÕt ®i thêng chØ ph©n biÖt 2 giai ®o¹n: giai ®o¹n non (tríc lóc
trëng thµnh) vµ giai ®o¹n trëng thµnh [10, 21].
Bä nh¶y c tró réng kh¾p bÒ mÆt tr¸i ®Êt vµ liªn quan ®Õn tÊt c¶ c¸c
kiÓu ®Êt, c¸c kiÓu th¶m thùc vËt. Mét trong nh÷ng n¬i sinh sèng chñ yÕu cña
chóng lµ líp th¶m vôn thùc vËt trªn bÒ mÆt tr¸i ®Êt. Chóng thÝch øng víi chÕ
®é ®Êt ®a d¹ng nhÊt vµ nhiÒu loµi cã thÓ sèng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cùc k× bÊt
lîi cña m«i trêng. Khi nghiªn cøu vÒ ¶nh hëng cña ®éng vËt ®Êt tíi qu¸
tr×nh ph©n huû vôn h÷u c¬, nhiÒu t¸c gi¶ ®· cho thÊy bä nh¶y kh«ng chØ lµ
nh©n tè ®Çu tiªn ph©n huû líp th¶m thùc vËt mµ cßn lµ nh©n tè thø hai ph©n
huû dùa trªn sù ph©n huû cña c¸c nhãm ®éng vËt kh¸c nh giun ®Êt, nhiÒu
ch©n…lµm t¨ng lîng mïn ®îc t¹o thµnh (N. Chernova, 1988, S.Stebaeva,
1988) [10, 20].
Cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu lùa chän nhãm ®éng vËt kh«ng x¬ng
sèng ë ®Êt kh¸c nhau lµm sinh vËt chØ thÞ sinh häc, phôc vô c¸c môc ®Ých b¶o
vÖ thiªn nhiªn vµ sù trong s¹ch cña m«i trêng ®Êt. KÕt qu¶ nghiªn cøu cã thÓ
t×m thÊy trong c¸c c«ng tr×nh cña Vander Bund (1965), Ghilarov (1965, 1975,
1984…), Vilkemaa et al. (1986), Tarashchuk (1995), Paoleti et al. (1995),
Kuznetsova (1994), Chidzicke et al. (1994) [17, 21, 31, 38, 41, 43].
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu nhµ khoa häc thêng tËp trung vµo
c¸c híng nghiªn cøu ®éng vËt ®Êt nh nh÷ng sinh vËt chØ thÞ cho møc ®é «
nhiÔm ®Êt bëi c¸c ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt, thuèc trõ s©u, ph©n bãn h÷u c¬, v«
K30A - Khoa Sinh - KTNN
4
Trêng §HSP Hµ Néi 2
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ng« Nh H¶i
c¬…« nhiÔm dÇu, chÊt phãng x¹, kim lo¹i nÆng,…nghiªn cøu ®éng vËt ®Êt chØ
thÞ cho chÊt lîng ®Êt trong ®iÒu kiÖn ®« thÞ ho¸, nghiªn cøu ®éng vËt ®Êt chØ
thÞ cho møc ®é t¸c ®éng cña con ngêi vµo m«i trêng ®Êt rõng tù nhiªn. Sö
dông ®éng vËt ®Êt nh chØ thÞ cho kiÓu ®Êt, kiÓu c¶nh quan…[31, 32, 33, 34,
35, 40].
C¸c t¸c gi¶ níc ngoµi ®Òu cã nh©n xÐt: Cã thÓ sö dông ®éng vËt ®Êt
nh nh÷ng chØ thÞ sinh häc nh¹y c¶m, tin cËy khi ®¸nh gi¸ møc ®é « nhiÔm ®Êt
bëi c¸c ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt, thuèc trõ s©u, ph©n bãn c¸c lo¹i…(Vander
Bund, 1965; Utrobina et al., 1984; Paoleti et al., 1995) [21, 41]. CÊu tróc quÇn
x· bä nh¶y ph¶n ¸nh kh¸ râ nÐt sù nhiÔm ®éc dÇu vµ cã thÓ sö dông chóng
kh«ng chØ cho møc ®é vµ thêi gian nhiÔm ®éc mµ cßn cho c¶ giai ®o¹n cña
qu¸ tr×nh phôc håi ®Êt (Utrobina et al., 1984). Sù c tró cña bä nh¶y cã thÓ lµ
chØ thÞ sinh häc chÆt chÏ cho ®iÒu kiÖn cña ®Êt, ®ång thêi soi s¸ng híng khëi
®Çu cña sù biÕn ®æi rÊt l©u tõ tríc khi cã líp phñ thùc vËt cã ph¶n øng
(Chernova, 1988, Taraschuk, 1995…) [10, 43]; Nh÷ng ph¶n øng cña bä nh¶y ,
Acarina ®èi víi ho¸ chÊt ®éc cã thÓ sö dông lµm chØ thÞ tèt, thËm chÝ chØ víi
c¸c vÕt cña chÊt nµy trong ®Êt (Suberta, 1988, Chernova, 1988) [10]; ®Æc tÝnh
phøc t¹p vµ ®éng th¸i quÇn x· ch©n khíp bÐ cã thÓ sö dông nh nh÷ng chØ thÞ
xa vÒ híng cña qu¸ tr×nh phôc håi trªn nh÷ng vïng ®Êt bÞ vi ph¹m
(Eijsackers, 1983) [34]. §èi víi nh÷ng thay ®æi bÊt k× cña ®iÒu kiÖn m«i
trêng sèng dï lµ nhá bÐ còng thêng dÉn ®Õn nh÷ng ph¶n øng kh¸ nh¹y c¶m
vµ kh¸ râ rÖt cña cÊu tróc quÇn x· ch©n khíp bÐ ë ®Êt (Cornabg, 1995;
Eijsackers, 1983) [32, 34]. CÊu tróc cña nhãm bä nh¶y nh chØ thÞ sinh häc
cho c¸c ®iÒu kiÖn cña c©y trång trong khu vùc ®« thÞ ( Kuznetzova, 1994,
Chidzicke et al., 1994). Bä nh¶y lµ c¸c ®¹i diÖn sèng trong c¸c khoang hèc ë
®Êt vµ ë líp th¶m trªn bÒ mÆt ®Êt, lµ nh÷ng ®èi tîng nh¶y c¶m víi m«i
trêng « nhiÔm bëi kim lo¹i nÆng. C¸c nghiªn cøu vÒ ¶nh hëng cña Cadimi,
kÏm, ®ång ®Õn nhãm ®èi tîng nµy ®· ®îc thùc hiÖn trong nh÷ng n¨m gÇn
K30A - Khoa Sinh - KTNN
5
Trêng §HSP Hµ Néi 2
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ng« Nh H¶i
®©y. KÕt qu¶ c¸c nghiªn cøu cho thÊy nh÷ng ¶nh hëng thÓ hiÖn râ h¬n, th«ng
qua thøc ¨n chøa nång ®é kim lo¹i cao h¬n ë ®Êt bÞ nhiÔm ®éc bëi kim lo¹i
nÆng. MÆt kh¸c, thøc ¨n chÝnh cña bä nh¶y lµ nÊm, mµ nÊm l¹i cã kh¶ n¨ng
tÝch lòy kim lo¹i nÆng ë nång ®é cao [39, 40]...
Cã thÓ thÊy lÞch sö nghiªn cøu bä nh¶y ®· cã tõ rÊt l©u trªn thÕ giíi vµ
®îc nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng c¶ vÒ khu hÖ, sinh häc sinh th¸i vµ vai
trß chØ thÞ. Nhng ë ViÖt Nam th× híng nghiªn cøu vÒ nhãm nµy míi chØ b¾t
®Çu trong thêi gian gÇn ®©y.
1.2. T×nh h×nh nghiªn cøu bä nh¶y ë ViÖt Nam
ë ViÖt Nam, c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ bä nh¶y ®Çu tiªn lµ cña c¸c t¸c
gi¶ níc ngoµi ®ã lµ c«ng tr×nh cña Denis vµ Delamare – Deboutellvile c«ng
bè n¨m 1948 . Denis ®· ®a ra danh s¸ch 17 loµi bä nh¶y ViÖt Nam do
Dawydoff thu thËp tõ c¸c ®Þa ph¬ng nh VÜnh Phóc, §¾c L¾c, §µ N½ng, T©y
Nguyªn [21].
N¨m 1965, riªng t¹i Sapa (Lµo Cai), J. Stach – Nhµ ®éng vËt häc ngêi
Ba Lan ®· ®a ra danh s¸ch 30 loµi bä nh¶y thuéc 22 gièng, 9 hä. Trong ®ã cã
20 loµi míi cho khu hÖ ViÖt Nam vµ 10 loµi míi cho khoa häc [21].
Tõ n¨m 1975, c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu vÒ nhãm Microarthropoda (nhãm
ch©n khíp bÐ) vµ c¸c nhãm ®éng vËt kh«ng x¬ng sèng kh¸c ë ®Êt míi b¾t
®Çu ®îc c¸c t¸c gi¶ ViÖt Nam tiÕn hµnh kh¸ ®ång bé trªn c¸c vïng miÒn ®Êt
níc.
Tõ n¨m 1979, ®Õn nay ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu ®ît
®iÒu tra kh¶o s¸t vÒ bä nh¶y ®· ®îc thùc hiÖn, tËp trung vµo mét sè vên
quèc gia (VQG), khu b¶o tån thiªn nhiªn (KBTTN) hoÆc ë mét sè vïng, miÒn,
khu vùc kh¸c nhau, tr¶i dµi tõ B¾c vµo Nam nh: VQG Tam §¶o, VQG C¸t
Tiªn (2002 - 2004), VQG C¸t Bµ (2005 - 2006), VQG Ba BÓ (2002), KBTTN
Na Hang, Tuyªn Quang (2002 -2003), KBTTN §akrong, Qu¶ng TrÞ (2002 -
K30A - Khoa Sinh - KTNN
6
Trêng §HSP Hµ Néi 2
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ng« Nh H¶i
2003), KBTTN Thîng TiÕn, Hßa B×nh (2005), khu vùc miÒn Trung, Nam
Trung Bé vµ Nam Bé (2004 -2006), khu vùc phÝa T©y Qu¶ng Nam, Qu¶ng TrÞ,
Thõa Thiªn - HuÕ (2008)...Trong thêi gian tõ 1995 - 2005, ®· miªu t¶ vµ c«ng
bè 27 loµi bä nh¶y míi cho khoa häc vµ bæ sung thªm h¬n 50 loµi míi cho
khu hÖ bä nh¶y ViÖt Nam [9, 15, 16, 19, 23, 24].
VÒ ®Æc ®iÓm sinh th¸i häc: Lµ mét néi dung quan träng ®îc thùc hiÖn
®ång thêi víi viÖc nghiªn cøu khu hÖ Bä nh¶y ë tÊt c¶ c¸c ®iÓm ®iÒu tra thùc
®Þa. C¸c chØ sè: mËt ®é quÇn thÓ (®é phong phó), tû lÖ phÇn tr¨m c¸c nhãm
d¹ng sèng, c¸c nhãm sinh th¸i, c¸c nhãm loµi u thÕ, phæ biÕn vµ cÊu tróc u
thÕ, ®é tËp trung loµi (G), ®é u thÕ (D), ®é thêng gÆp (C), chØ sè ®a d¹ng
Shannon - Weaner (H’), chØ sè ®ång ®Òu Pielou (J'), chØ sè t¬ng ®ång thµnh
phÇn loµi Jaccard (S), Sorensen (q)...®Òu ®îc ph©n tÝch ®¸nh gi¸. KÕt qu¶
ph©n tÝch c¸c chØ sè nµy cho phÐp h×nh dung ®îc t¬ng ®èi ®Çy ®ñ mèi quan
hÖ h÷u c¬ cña bä nh¶y víi c¸c ®iÒu kiÖn sèng cña m«i trêng n¬i nghiªn cøu.
Tõ ®ã, ph¸t hiÖn c¸c quy luËt chi phèi sù ph©n bè, sù h×nh thµnh cÊu tróc
nhãm ph¶n ¸nh møc ®é ¶nh hëng cña nh÷ng nh©n tè sinh th¸i ®Õn møc ®é ®a
d¹ng loµi, ®Õn sù sinh trëng vµ ph¸t triÓn hay sù tiªu vong cña quÇn x· sinh
vËt.
VÒ vai trß chØ thÞ sinh häc: Bíc ®Çu ®· nghiªn cøu ¶nh hëng cña mét
sè nh©n tè nh nång ®é axit (pH), chÊt ®éc hãa häc (Dioxin), mét sè hãa chÊt
b¶o vÖ thùc vËt sö dông trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ph©n bãn h÷u c¬, v« c¬,
mét sè ph¬ng thøc canh t¸c, sö dông ®Êt, líp th¶m phñ thùc vËt...®Õn cÊu tróc
®Þnh tÝnh, ®Þnh lîng bä nh¶y. Trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c ph¶n øng cña bä nh¶y,
thÓ hiÖn qua sù biÕn ®æi c¸c gi¸ trÞ chØ sè ®Þnh lîng: thµnh phÇn vµ sè lîng
loµi, tû lÖ c¸c nhãm u thÕ, ®é phong phó vµ chØ sè ®a d¹ng, chØ sè ®ång ®Òu,
chØ sè t¬ng ®ång vÒ thµnh phÇn loµi v.v. c¸c t¸c gi¶ ®· ®a ra nh÷ng nhËn
xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ nguyªn nh©n vµ møc ®é ¶nh hëng cña yÕu tè m«i trêng ®Õn
bä nh¶y, ®Õn chÊt lîng ®Êt n¬i nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt viÖc sö dông bä nh¶y
K30A - Khoa Sinh - KTNN
7
Trêng §HSP Hµ Néi 2
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ng« Nh H¶i
nh mét c«ng cô kiÓm tra sinh th¸i khi ®¸nh gi¸ chÊt lîng ®Êt n¬i nghiªn
cøu vµ nh chØ thÞ sinh häc nh¹y c¶m ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é t¸c ®éng cña con
ngêi ®Õn m«i trêng ®Êt vµ níc, t×nh tr¹ng « nhiÔm, tho¸i hãa ®Êt bëi c¸c
yÕu tè ngo¹i c¶nh. Cã thÓ tãm t¾t mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu chÝnh theo híng
nµy:
- T¸c ®éng cña hãa chÊt b¶o vÖ thùc vËt nãi chung (trong ®ã cã thuèc
trõ s©u, diÖt cá), ®Æc biÖt lµ thuèc thuéc nhãm l©n h÷u c¬, cacbonat ®· lµm
gi¶m sè lîng loµi, gi¶m tÝnh ®a d¹ng sinh häc cña hÖ sinh vËt ®Êt. Thuèc trõ
s©u dï sö dông ë nång ®é vµ chu kú nµo còng lµm thay ®æi cÊu tróc quÇn x·
cña hÖ ®éng vËt ®Êt vµ cÊu tróc u thÕ cña nhãm ch©n khíp. ViÖc ph¸ vì vµ
thay ®æi cÊu tróc nµy dÉn ®Õn sù gia t¨ng vît tréi sè lîng c¸ thÓ cña mét
hay vµi loµi h¹t nh©n, mµ mËt ®é cña c¶ quÇn x· ®éng vËt ®Êt ®îc quy ®Þnh
bëi chÝnh c¸c loµi nµy. Trong nghiªn cøu sinh th¸i häc chØ thÞ, viÖc xuÊt hiÖn
sù u thÕ bÊt thêng trong cÊu tróc quÇn x· ®éng vËt ®îc xem xÐt nhù mét
chØ sè x¸c ®Þnh møc ®é tho¸i hãa cña m«i trêng ®Êt (E. Chidzicke, E.
Shibinska, 1994)) [25, 26].
- Nghiªn cøu thùc ®Þa ë khu vùc c«ng ty Suppephotphat vµ hãa chÊt
L©m Thao (Phó Thä) n¨m 2000-2001 cho thÊy: §Êt bÞ nhiÔm ®éc axit dï Ýt
hay nhiÒu ®Òu lµm suy gi¶m sè lîng loµi, mËt ®é, sinh khèi vµ chØ sè ®a d¹ng
loµi (H') cña bä nh¶y vµ giun ®Êt. C¸c t¸c gi¶ ®Ò xuÊt cã thÓ sö dông 2 tham sè
lµ gi¸ trÞ chØ sè ®a d¹ng loµi bä nh¶y (H’)vµ sù cã mÆt hay v¾ng mÆt cña
Cyphoderus javanus (thuéc bä nh¶y), cña Pheretima robusta (thuéc giun ®Êt)
nh c«ng cô ®¸nh gi¸ møc ®é nhiÔm ®é ®Êt bëi axit [25].
- Nghiªn cøu ¶nh hëng cña chÊt ®éc hãa häc (Dioxin) ®Õn bä nh¶y vµ
giun ®Êt ë khu vùc A Líi (Thõa Thiªn - HuÕ ) vµ M· §µ (§ång Nai) trong
thêi gian 2000 -2004 cho thÊy: CÊu tróc u thÕ cña bä nh¶y ë sinh c¶nh tr¶ng
cá vµ rõng tù nhiªn khu vùc A Líi, M· §µ mang d¹ng ®Æc trng cho kiÓu
K30A - Khoa Sinh - KTNN
8
Trêng §HSP Hµ Néi 2
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ng« Nh H¶i
m«i trêng ®Êt cã chÊt lîng xÊu hoÆc tho¸i hãa so víi m«i trêng ®Êt cña
®iÓm ®èi chøng (khu BTTN §akrong vµ VQG C¸t Tiªn) [22, 25].
- Nghiªn cøu ¶nh hëng cña ph©n bãn víi c¸c c«ng thøc bãn kh¸c nhau
trªn nÒn ®Êt b¹c mµu t¹i HiÖp Hßa, B¾c Giang ®Õn c¸c nhãm ch©n khíp ë ®Êt
®· cho thÊy: khi ®Êt ®îc ®Çu t c¸c lo¹i ph©n bãn vµ s¶n phÈm phô (th©n, l¸
ng«, ®Ëu cña vô tríc) nãi chung ®Òu lµm t¨ng sè lîng loµi, mËt ®é vµ lµm
thay ®æi sù ph©n bè theo ®é s©u thay ®æi tû lÖ c¸c nhãm u thÕ vµ phæ biÕn
[18, 26].
- ¶nh hëng cña ph©n bãn vi sinh vËt ®Õn ®a d¹ng ®éng vËt ®Êt ®· ®îc
®iÒu tra ë vïng trång chuyªn canh rau Gia Xuyªn, Gia Léc, H¶i D¬ng (2004
-2006), ë vïng trång chuyªn trång lóa cña 5 huyÖn (Nam §Þnh) (2005 2007), ë ®Êt trång ®Ëu t¬ng x· B¶o HiÖu, Yªn Thñy (Hßa B×nh) (2004 -2005)
còng ®i ®Õn kÕt luËn: ph©n bãn vi sinh cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi hÖ sinh vËt ®Êt,
tíi bä nh¶y, lµm sè lîng loµi a thÝch víi lo¹i ph©n nµy vµ gia t¨ng sè lîng
(Gia Xuyªn, B¶o HiÖu), nhng mÆt kh¸c, ph©n vi sinh vµ c¸ch ch¨m sãc c©y
trång theo IBM còng lµm gi¶m mét phÇn tÝnh ®a d¹ng loµi, gi¶m tÝnh ®ång
®Òu cña c¶ quÇn x· (B¶o HiÖu) [4, 5, 27, 28].
- §Ó ®¸nh gi¸ ¶nh hëng cña c¸c ph¬ng thc khai th¸c, sö dông ®Êt
®Õn hÖ ®éng vËt ®Êt, nhiÒu ®ît ®iÒu tra ®· ®îc thùc hiÖn ë vïng ®Öm VQG
Tam §¶o (Phóc Yªn, VÜnh Phóc) víi c¸c d¹ng sinh c¶nh: rõng tù nhiªn
khoanh nu«i, n¬ng rÉy bá hoang sau vµi vô trång c©y ng¾n ngµy, ®åi trång
c©y ¨n qu¶ l©u n¨m, ®Êt n«ng nghiÖp thuÇn, vên quanh nhµ ë...Trong hÖ sinh
th¸i n«ng nghiÖp ®Êt dèc miÒn nói phÝa B¾c ®· ®iÒu tra thu mÉu t¹i Hßa B×nh,
Yªn B¸i, B¾c C¹n, S¬n La, Hßa B×nh lµ nh÷ng ®iÓm thÝ nghiÖm trång c©y
l¬ng thùc ng¾n ngµy víi c¸c m« h×nh thÝ nghiÖm kh¸c nhau: ®Êt cã phñ x¸c
h÷u c¬: th©n, l¸ ng« + l¸ mÝa; th©n ng«; th©n, l¸ ng«...(S¬n ThÞnh, Yªn B¸i; Na
R×, B¾c C¹n; Cß Nßi, S¬n La); ®Êt phñ líp th¶m thùc vËt t¬i: c©y l¹c d¹i
K30A - Khoa Sinh - KTNN
9
Trêng §HSP Hµ Néi 2
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ng« Nh H¶i
(n«ng trêng Sao §á, x· Phiªng Lu«ng, Méc Ch©u, S¬n La); ®Êt t¹o tiÓu bËc
thang (Na R×, B¾c C¹n); ®Êt trång c©y ®¬n lo¹i: ng«, mÝa, s¾n hay trång xen 2,
3 lo¹i c©y víi nhau (Yªn Thñy, Hßa B×nh; ChiÒng Mai, S¬n La) v. v. Tõ kÕt
qu¶ ph©n tÝch dÉn liÖu thu ®îc, c¸c t¸c gi¶ ®· nhËn xÐt: Víi kü thuËt t¹o tiÓu
bËc thang vµ phñ x¸c h÷u c¬, gi¸ trÞ c¸c chØ sè ®Þnh lîng cña bä nh¶y vµ giun
®Êt ë ®iÓm thÝ nghiÖm ®Òu lín h¬n so víi ®èi chøng. Víi kü thu©t trång xen,
trång phñ th¶m thùc vËt t¬i: gi¸ trÞ c¸c chØ sè ®Þnh lîng cña 2 nhãm ®éng
vËt ®Êt nªu trªn ë c¸c l« thÝ nghiÖm còng lín h¬n so víi ®èi chøng. Nh vËy,
c¸c biÖn ph¸p kü thuËt t¹o tiÓu bËc thang, phñ x¸c thùc vËt kh« hoÆc t¬i, kü
thuËt trång xen l¹c, xen ®Ëu hay kÕt hîp 2 - 3 lo¹i c©y víi nhau ë ®Êt b»ng hay
®Êt dèc canh t¸c n«ng nghiÖp ®· cã ¶nh hëng tÝch cùc ®Õn ho¹t tÝnh sinh häc
®Êt hoÆc b»ng viÖc cung cÊp, bæ sung thªm nguån dinh dìng cho ®Êt, t¹o
thªm nhiÒu æ sinh th¸i, n¬i Èn nÊp míi hoÆc b»ng c¸ch c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn m«i
trêng sinh th¸i thuËn lîi cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn c¶ vÒ sè lîng loµi, mËt
®é, sinh khèi vµ tÝnh ®a d¹ng loµi cña hÖ sinh vËt ®Êt. Tuy nhiªn, c¸c biÖn
ph¸p kü thuËt nµy còng cã mÆt h¹n chÕ, phÇn nµo t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn ®é
®ång ®Òu cña quÇn x· (chØ sè ®ång ®Òu J' cã chiÒu híng gi¶m ë ®Êt phñ x¸c
h÷u c¬), lµm tÝnh æn ®Þnh cña quÇn x· kh«ng cao [4, 15, 28].
- ¶nh hëng cña ph©n l©n, kali bãn víi liÒu lîng kh¸c nhau ®Õn bä
nh¶y trªn ®Êt trång mÇu còng ®· ®îc nhãm NguyÔn ThÞ Thu Anh vµ céng sù
®iÒu tra ë Gia L©m (2006 - 2007)vµ ®i ®Õn nhËn xÐt: víi c¸c liÒu lîng l©n
bãn kh¸c nhau tõ thÊp ®Õn cao, nh×n chung ®Òu ¶nh hëng ®Õn khu hÖ sinh vËt
®Êt, lµm thay ®æi cÊu tróc u thÕ cña ®éng vËt ch©n khíp bÐ ë ®Êt. Bãn l©n víi
liÒu lîng 60 kg P2O5/ 1 ha vµ bãn kali víi liÒu 90 kg/ 1 ha lµ thÝch hîp nhÊt,
võa gi÷ ®îc tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao cña khu hÖ ®éng vËt ®Êt mµ c©y trång
còng cho n¨ng suÊt cao [6, 7].
K30A - Khoa Sinh - KTNN
10
Trêng §HSP Hµ Néi 2
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ng« Nh H¶i
N¨m 2005, Vò ThÞ Liªn vµ céng sù nghiªn cøu ¶nh hëng cña kiÓu
th¶m thùc vËt ®Õn ®Æc ®iÓm ®Þnh c cña bä nh¶y ë ®Êt rõng S¬n La, ®· thèng
kª ®îc 43 loµi, thuéc 28 gièng, 12 hä. C¸c t¸c gi¶ cho r»ng ba kiÓu th¶m
thùc vËt cã ¶nh hëng nhÊt ®Þnh ®Õn ®Æc ®iÓm ®Þnh c cña bä nh¶y, thÓ hiÖn ë
sù thay ®æi ®é lín gi¸ trÞ c¸c chØ sè sinh häc nh: sè lîng loµi, mËt ®é trung
b×nh, chØ sè ®a d¹ng, ®êng cong u thÕ. Trong 3 kiÓu th¶m rõng ë tØnh S¬n
La, rõng thø sinh lµ kiÓu th¶m ®¶m b¶o cã ®iÒu kiÖn sèng tèt h¬n cho sù tån
t¹i, ph¸t triÓn cña bä nh¶y so víi 2 kiÓu th¶m cßn l¹i: tr¶ng c©y bôi vµ tr¶ng cá
[16].
Tuy nhiªn, nh÷ng kÕt qu¶ nªu trªn míi chØ lµ nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu,
cßn h¹n chÕ vÒ néi dung vµ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu, mang tÝnh chÊt th¨m dß,
®Þnh híng. RÊt nhiÒu vÊn ®Ò vÒ chØ thÞ sinh häc vµ sö dông ®éng vËt ®Êt nãi
chung, bä nh¶y nãi riªng lµm sinh vËt chØ thÞ ®ßi hái ph¶i ®îc tiÕp tôc nghiªn
cøu trong thêi gian tíi.
K30A - Khoa Sinh - KTNN
11
Trêng §HSP Hµ Néi 2
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ng« Nh H¶i
Ch¬ng 2
§èi tîng, thêi gian, ®Þa ®iÓm vµ ph¬ng ph¸p
nghiªn cøu
2.1. §èi tîng nghiªn cøu
Bä nh¶y (Collembola) – ®éng vËt ch©n khíp cì hiÓn vi, thuéc líp c«n
trïng (Insecta), ngµnh ch©n khíp (Arthropoda) sèng trong m«i trêng ®Êt.
2.2. Thêi gian nghiªn cøu
Tõ th¸ng 3 n¨m 2006 ®Õn th¸ng 8 n¨m 2007, víi 4 ®ît ®iÒu tra thùc ®Þa:
- Th¸ng 3 n¨m 2006: Thu mÉu ®ît 1 (t¬ng øng víi mïa kh«).
- Th¸ng 8 n¨m 2006: Thu mÉu ®ît 2 (t¬ng øng víi mïa ma).
- Th¸ng 3 n¨m 2007: Thu mÉu ®ît 3 (t¬ng øng víi mïa kh«).
- Th¸ng 8 n¨m 2007: Thu mÉu ®ît 4 (t¬ng øng víi mïa ma)
C¸c kho¶ng thêi gian gi÷a c¸c ®ît thu mÉu chóng t«i tiÕn hµnh läc vµ
ph©n tÝch mÉu, xö lý sè liÖu t¹i phßng Sinh th¸i m«i trêng ®Êt, viÖn Sinh th¸i
vµ Tµi nguyªn sinh vËt ®Êt, Hµ Néi.
2.3. §Þa ®iÓm nghiªn cøu
Lµng §«ng Mai, x· ChØ §¹o, huyÖn V¨n L©m, tØnh Hng Yªn -lµng t¸i
chÕ ch× víi 4 lß t¸i chÕ ch× quy m« lín vµ mét sè xëng s¬ chÕ ¾c quy ®· qua
sö dông.
MÉu ®îc thu thËp t¹i 8 ®iÓm kh¸c nhau theo s¬ ®å:
K30A - Khoa Sinh - KTNN
12
Trêng §HSP Hµ Néi 2
LuËn v¨n tèt nghiÖp
Ng« Nh H¶i
S¬ ®å thu mÉu
§i Hµ Néi
5
4
Lµng §«ng
Mai
N
Xãm Ngäc
W
3
CÇu vît
E
2B
S
§êng liªn tØnh sè 388 ®i H¶i D¬ng
Quèc lé 5
6A
1
6B
Lß nÊu ch×
2A
Chó thÝch:
§iÓm 1: Khu vùc lß nÊu ch×.
§iÓm 2A: §iÓm lÊy mÉu c¸ch lß nÊu ch× 300m vÒ híng Nam.
§iÓm 2B: §iÓm lÊy mÉu c¸ch lß nÊu ch× 300m vÒ híng B¾c.
§iÓm 3: Khu vùc ®Êt cá hoang tù nhiªn thuéc xãm Ngäc, L¹c §¹o
(c¸ch lß nÊu ch× 4 km vÒ híng T©y-®iÓm thu mÉu ®èi chøng, kh«ng cã ho¹t
®éng t¸i chÕ ¾c quy)
K30A - Khoa Sinh - KTNN
13
Trêng §HSP Hµ Néi 2
- Xem thêm -
.PDF 
65 
23 
81 
