Tài liệu Bình luận về hoạt động hợp tác trong tự do di chuyển lao động trong asean dưới các góc độ những vấn đề lý luận và pháp lý;các sáng kiến, biện pháp và

ĐỀ BÀI SỐ 10: Bình luận về hoạt động hợp tác trong tự do di chuyển lao động trong ASEAN dưới các góc độ: - Những vấn đề lý luận và pháp lý; - Các sáng kiến, biện pháp và chương trình liên kết đã được triển khai; - Vai trò của hoạt động này đối với việc xây dựng thành công Cộng đồng kinh tế ASEAN vào năm 2015. Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) được hình dung là một "thị trường chung", trong đó có “4 quyền tự do”: hàng hóa, dịch vụ, vốn và lao động có tay nghề. Trong đó, vấn đề tự do di chuyển lao động có tay nghề là một trong những vấn đề rất đáng được quan tâm hiện nay. Với mong muốn tìm hiểu để có cái nhìn cụ thể hơn về vấn đề này, sau đây bài viết xin được trình bày hoạt động hợp tác trong tự do di chuyển lao động trong ASEAN dưới các góc độ sau: 1. Những vấn đề lý luận và pháp lý 1.1. Những vấn đề lý luận Để làm rõ những vấn đề lý luận làm cơ sở cho hoạt động hợp tác trong tự do di chuyển lao động trong ASEAN, cần trả lời cho câu hỏi: Tại sao ASEAN lại đặt vấn đề “tự do di chuyển lao động lành nghề” là một trong năm yếu tố cốt lõi của nội dung xây dựng một thị trường và cơ sở sản xuất thống nhất – một trong những nội dung trong mô hình liên kết của AEC? Tự do di chuyển lao động lành nghề là một trong những nội dung mà AEC hướng tới để xây dựng một thị trường và cơ sở sản xuất thống nhất. Thông qua việc tự do di chuyển các yếu tố của sản xuất, trong đó có người lao động, ASEAN sẽ là một khu vực sản xuất thống nhất đối với các nhà sản xuất, cung ứng hàng hóa và dịch vụ. Đối tượng của hoạt động này là lao động lành nghề. Lao động lành nghề (Skilled Labor) được hiểu là lao động có kỹ năng, có trình độ nhất định. Theo Investopedia Dictinonary1, lao động lành nghề được hiểu là một bộ phận của lực lượng lao động với một mức độ kỹ năng cao, tạo ra giá trị kinh tế đáng kể thông qua việc thực hiện một công việc và được đặc trưng bởi mức độ giáo dục hoặc chuyên môn cao và tiền lương cao 2. Tiêu chí được đặt ra của ASEAN là chỉ lao động lành nghề được di chuyển tự do trong khu vực, điều này khác với Liên minh châu Âu (EU) là tất cả mọi lao động đều được tự do di chuyển. Sở dĩ ASEAN đặt ra vấn đề giới hạn lao động di chuyển tự do bởi lẽ nếu cho tất cả lao động di chuyển một cách tự do kể cả lao động phổ thông, lao động chưa qua đào tạo thì những đối tượng này (nhất là ở những nước chưa có sự quan tâm đến chính sách nhập cư, lao động thất nghiệp còn nhiều) sẽ sang các nước phát triển hơn để tìm việc làm. Điều này sẽ gây ra sự hỗn loạn về lao động do những lao động không có kỹ năng không đáp ứng được trình độ, tiêu chuẩn theo yêu cầu nên không thể tham gia vào thị trường lao động ở những nước này. Từ đó dẫn đến hệ quả là bài toán nhập cư vẫn chưa giải quyết được. Do vậy, chỉ những lao động lành nghề mới được tự do di chuyển trong khu vực ASEAN. Còn ở EU, các quốc gia có sự phát triển gần như đồng đều, hơn nữa EU cũng có chính sách nhập cư chung với phương pháp tiếp cận toàn diện sự quản lý nhập cư ở khu vực này. 1.2. Những vấn đề pháp lý Tự do di chuyển lao động lành nghề là một trong năm yếu tố cốt lõi nhằm xây dựng một cơ sở sản xuất thống nhất nằm trong nội dung liên kết của AEC. Những nội dung này đều được thể hiện trong các văn bản pháp lý của ASEAN. Cụ thể: 1 Từ điển trong lĩnh vực tài chính, đầu tư trên website của Investopedia (http://www.investopedia.com) – Một trong những trang web lớn nhất của Internet về những thông tin tài chính, đầu tư. 2 Trích nguyên văn: Definition of 'Skilled Labor': A segment of the work force with a high skill level that creates significant economic value through the work performed. Skilled labor is generally characterized by high education or expertise levels and high wages. Nguồn: http://www.investopedia.com/terms/s/skilled-labor.asp#axzz1r38tPebJ - Trong Tuyên bố Bali II (2003), cùng với việc đưa ra khái niệm AEC, Tuyên bố cũng đã định dạng mô hình của AEC bao gồm bốn nội dung cơ bản, trong đó có nội dung về xây dựng ASEAN thành một thị trường và cơ sở sản xuất thống nhất. - Hiến chương ASEAN (2007) đã bổ sung thêm nội dung “doanh nhân, chuyên gia, nhân tài và lao động được di chuyển thuận lợi” so với Tuyến bố Bali II. - Kế hoạch tổng thể xây dựng AEC và Lộ trình chiến lược AEC (2007) đã cụ thể hóa các nội dung nêu trên tại Hiến chương ASEAN thành một trong bốn nội dung tự do hóa các yếu tố sản xuất của thị trường, trong đó có yếu tố tự do di chuyển lao động lành nghề nằm trong nội dung xây dựng một thị trường và cơ sở sản xuất thống nhất. 2. Các sáng kiến, biện pháp, chương trình và liên kết đã được triển khai 2.1. Các sáng kiến đã được triển khai Các sáng kiến về tự do di chuyển lao động lành nghề nằm trong nội dung về xây dựng một thị trường và cơ sở sản xuất thống nhất đã được các nước thành viên ASEAN triển khai trong khuôn khổ các thỏa thuận và hiệp định của ASEAN, nhất là từ khi đưa ra dự định thành lập AEC vào năm 2015. AEC chính là sự đẩy mạnh những cơ chế liên kết hiện có của ASEAN như AFTA, AFAS, AIA, AICO,… để xây dựng ASEAN thành “một thị trường và cơ sở sản xuất thống nhất”. Nói cách khác, AEC là mô hình liên kết kinh tế khu vực dựa trên những cơ chế liên kết kinh tế hiện có của ASEAN, đồng thời nâng cao mô hình liên kết có bổ sung thêm hai nội dung mới là tự do di chuyển lao động và di chuyển vốn tự do hơn. 2.2. Các biện pháp, chương trình và liên kết đã được triển khai ASEAN sẽ tạo điều kiện cho sự tự do di chuyển của lao động có tay nghề thông qua: Thứ nhất, cho phép nhập cảnh và tạo điều kiện thuận lợi trong cấp thị thực (visa) và di chuyển của các chuyên gia và lao động có tay nghề cao tham gia vào thương mại, hàng hóa, dịch vụ và đầu tư. Đồng thời, tăng cường các thể chế của ASEAN và thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các nước thành viên. Thứ 2, tăng cường khả năng hợp tác giữa các thành viên Mạng lưới các trường đại học ASEAN (AUN) để tạo thuận lợi cho sinh viên và cán bộ các trường đại học trong đi lại, học tập và làm việc trong khu vực. AUN hoạt động với mục tiêu thúc đẩy sự hợp tác và tình đoàn kết giữa các chuyên gia, học giả và nhà khoa học trong khu vực; phát triển nguồn nhân lực cho khối giáo dục và các ngành nghề khác trong khu vực; thúc đẩy hoạt động chia sẻ thông tin trong cộng đồng giáo dục ASEAN và nâng cao nhận thức về bản sắc khu vực và bản sắc ASEAN cho các thành viên3. Để thực hiện mục tiêu này, nhất thiết phải thực hiện các biện pháp đảm bảo cho lao động lành nghề được tự do di chuyển. Đó các trường đại học của ASEAN phải hợp tác vùng chặt chẽ hơn và tăng cường hơn để tạo điều kiện thuận lợi cho các sinh viên, các cán bộ trong trường đại học đi lại, làm việc trong khu vực nhằm tiến tới xây dựng chiến lược cho việc hình thành một mạng lưới nghiên cứu mạnh mẽ trong cộng đồng quốc tế. 3 http://www.cete.vnuhcm.edu.vn/main.php? p=detailview&action=printversion&msgid=1242&catid=8&menungangid=11 Thứ ba, phát triển các năng lực cốt lõi, trình độ và kỹ năng của các giảng viên đại học trong các nghề nghiệp liên quan đến các lĩnh vực ưu tiên hội nhập của ASEAN và các lĩnh vực dịch vụ khác. Thứ tư, tăng cường khả năng nghiên cứu của các quốc gia thành viên về nâng cao trình độ và kỹ năng của người lao động. Thứ năm, phát triển mạng lưới thông tin thị trường lao động giữa các nước thành viên ASEAN. Việc phát triển mạng lưới thông tin thị trường lao động là một vấn đề rất quan trọng trong việc tìm hiểu về nhu cầu lao động ở các nước thành viên. Nếu thông tin về thị trường lao động không được công bố rộng rãi giữa các nước thì lao động của các quốc gia thành viên sẽ không cập nhật được thông tin về nhu cầu lao động của quốc gia đó, điều này sẽ dẫn đến việc hạn chế cơ hội tìm việc làm ở nước ngoài của một số lao động lành nghề đang cần việc làm đúng chuyên môn, năng lực của mình. 3. Vai trò của hoạt động hợp tác trong tự do di chuyển lao động đối với việc xây dựng thành công Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) vào năm 2015 Trong nội dung liên kết của AEC về xây dựng thị trường và cơ sở sản xuất thống nhất thì tự do di chuyển lao động lành nghề là một trong năm yếu tố cốt lõi. Hoạt động hợp tác giữa các nước thành viên trong tự do di chuyển lao động sẽ góp phần không nhỏ trong việc xây dựng thành công AEC vào năm 2015. Mục tiêu của hoạt động này là nhằm tạo ra sự hài hòa về các tiêu chuẩn và kỹ năng lao động, đồng thời hướng đến tạo dựng một thị trường lao động thống nhất và có chất lượng cao. Khi lao động có tay nghề được tự do di chuyển trong ASEAN mà không có bất cứ hàng rào hay sự phân biệt đối xử nào giữa các thành viên sẽ góp phần trực tiếp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực bởi lẽ nó tạo điều kiện cho lao động, cho doanh nghiệp đầu tư theo chiều sâu, nâng cao sức cạnh tranh trong thời kỳ hội nhập. Đây cũng chính là “động lực của quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế vì có nguồn lao động chất lượng cao, đáp ứng như cầu của nhà đầu tư theo chiều sâu” 4. Hơn nữa, hoạt động hợp tác tự do di chuyển lao động giữa các nước thành viên còn góp phần tăng cường đầu tư và mở rộng thị trường hàng hóa, dịch vụ của mỗi nước thành viên, từ đó hướng tới nhất thể hóa thị trường của nền kinh tế các nước thành viên, nâng cao khả năng cạnh tranh và cấp độ liên kết kinh tế ASEAN – Mục tiêu của việc xây dựng AEC vào năm 2015. Kết luận: Qua phân tích và bình luận về hoạt động hợp tác trong tự do di chuyển lao động của ASEAN, có thể thấy nếu ASEAN không đẩy nhanh việc nâng cao tay nghề cho lao động thì sẽ đối mặt với tình hình thiếu công nhân lành nghề và nhân tài kỹ thuật cao cấp cùng với việc nhiều người buộc sẽ phải đi vào thị trường việc làm cấp thấp. Do đó, để nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững, ASEAN cần chú trọng hơn nữa trong vấn đề nâng cao tay nghề lao động thông qua việc thực hiện có hiệu quả các biện pháp đã được triển khai nhằm thực hiện mục tiêu tăng cường năng lực sản xuất và khả năng cạnh tranh của ASEAN, hướng tới xây dựng một Cộng đồng ASEAN vững mạnh, gắn kết và liên kết chặt chẽ. 4 http://tainguyenso.vnu.edu.vn/jspui/bitstream/123456789/6082/1/6.pdf DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Trường Đại học Luật Hà Nội, Khoa pháp luật quốc tế - Trung tâm luật châu Á -Thái Bình Dương, Tập bài giảng pháp luật cộng đồng ASEAN, Hà Nội, 2011. 2. http://www.investopedia.com 3. http://www.investopedia.com/terms/s/skilled-labor.asp#axzz1r38tPebJ 4.http://www.cete.vnuhcm.edu.vn/main.php? p=detailview&action=printversion&msgid=1242&catid=8&menungangid=11 5. http://tainguyenso.vnu.edu.vn/jspui/bitstream/123456789/6082/1/6.pdf 6.http://vietnamese-law-consultancy.com/vietnamese/content/browse.php? action=shownews&id=46&topicid=1015 7.http://nguyentandung.org/ban-doc/asean-can-chu-trong-nang-tay-nghe-laodong.html