Tài liệu Bí kíp học hóa khi kiến thức bị lãng quên

[text] bi kip Chemistry focus by Mr.K^^ Bi Kip Chemistry Bí kíp hóa học Kiến thức bị lãng quên B y Page 1 of 84| Kiến thức bị lãng quên K a i t o r k i d MỤC LỤC Lời nói đầu........................................................................................................................................ 4 Sơ đồ tổng quát ................................................................................................................................ 5 Hóa học đại cƣơng & phân tích................................................................................................ 6 [CÁc khái niệm & định lí,…] ............................................................................................................. 6 Part I. Nguyên tử ....................................................................................................................................... 6 Part II. LKHH .............................................................................................................................................. 8 Part III. Tốc độ PƯ & cân bằng hh ............................................................................................................ 9 [Nguyên tử] ................................................................................................................................... 10 Part I: … ................................................................................................................................................... 10 [các vấn đề về bảng tuần hoàn ].................................................................................................... 12 Part I: Bảng tuần hoàn ............................................................................................................................ 12 Part II: Quy luật tuần hoàn tổng quát ..................................................................................................... 12 Part III: Quy luật khác trong từng nhóm ................................................................................................. 13 [So sánh bán kính nguyên tử, bán kính ion].................................................................................. 14 Part I: Method .......................................................................................................................................... 14 Part II: Ex ................................................................................................................................................. 14 [Liên kết hóa học] .......................................................................................................................... 15 Part I: Liên kết ......................................................................................................................................... 15 Part II: Lai hóa ......................................................................................................................................... 15 Part III: Tinh thể ...................................................................................................................................... 17 [So sánh lk hidro, nhiệt độ sôi, tính axit, bazo, tính tan… ] .......................................................... 19 Part I: 1 số yếu tố ảnh hưởng sự so sánh ............................................................................................... 19 Part II: so sánh liên kết hidro .................................................................................................................. 20 Part III: so sánh nhiệt độ sôi ................................................................................................................... 20 Chủ đề [1]: [Các nguyên tắc so sánh nhiệt độ sôi] ......................................................................... 21 Chủ đề [2]: [Các chú ý khi làm bài tập so sánh nhiệt độ sôi] ......................................................... 22 Chủ đề [3]: [Nhiệt độ sôi & nc 1 số chất](tham khảo) .................................................................... 23 Part IV: so sánh nhiệt độ nóng chảy ....................................................................................................... 23 Part V: so sánh tính axit, bazo ................................................................................................................. 23 Hóa học vô cơ ........................................................................................................................ 25 [CÁC khái niệm vô cơ khó nhớ ] ..................................................................................................... 25 Part I ........................................................................................................................................................ 25 [CÁC tên gọi vô cơ khó nhớ ] ......................................................................................................... 27 Part I: Nhóm Halogen .............................................................................................................................. 27 Part II: Nhóm oxi ..................................................................................................................................... 27 Part III: Nitơ - Photpho ............................................................................................................................ 28 Part IV: Nhóm cacbon .............................................................................................................................. 29 Part V: KL ................................................................................................................................................. 30 [PHÂN BÓN HH, CN SILICAT & GANG THÉP ] ................................................................................ 32 Part I: PHÂN BÓN HH............................................................................................................................... 32 Page 2 of 84| Kiến thức bị lãng quên Part II: CN SILICAT (nâng cao) ............................................................................................................. 34 Part III: GANG THÉP ................................................................................................................................ 37 [Đại cƣơng KL] ............................................................................................................................... 40 Part I: KL & Hợp kim ................................................................................................................................ 40 Part II: Dãy điện hóa KL & pin điện hóa .................................................................................................. 41 Part III: Sự điện phân .............................................................................................................................. 42 Part IV: Sự ăn mòn KL ............................................................................................................................. 43 Part V: Điều chế KL .................................................................................................................................. 43 Hóa học hữu cơ ...................................................................................................................... 44 [CÁC khái niệm Hữu cơ khó nhớ ] .................................................................................................. 44 Part I: ....................................................................................................................................................... 44 [CÁC tên gọi hữu cơ khó nhớ ] ....................................................................................................... 49 Part I: HCB, RX, ancol-phenol, andehit,axit HC & anhiđrit ...................................................................... 49 Part II: Este-lipit, cacbohidrat, amin axit-pr & polime ............................................................................. 51 Part III: Bổ sung (lấp đầy kiến thức) ....................................................................................................... 55 [Nguồn HCB thiên nhiên] (Nâng cao) ............................................................................................ 57 Part I: DẦU MỎ ........................................................................................................................................ 57 Part II: KHÍ MỎ DẦU & KHÍ TN ................................................................................................................ 60 Part III: THAN MỎ.................................................................................................................................... 61 [Danh pháp hữu cơ] ....................................................................................................................... 62 Part I: Điều cần biết ................................................................................................................................. 62 Part II: Danh pháp IUPAC & gốc chức từng loại HCHC ........................................................................... 63 Part III: Tạp chức (All) ............................................................................................................................. 65 [Các loai chỉ số của chất béo] (nâng cao) ...................................................................................... 68 MORE ..................................................................................................................................... 69 [Quy luật tan ]................................................................................................................................ 69 [Quy luật phân tích\nhiệt phân ] ................................................................................................... 72 Part I: Vô cơ ............................................................................................................................................. 72 Phần [1]: Pư nhiệt phân ................................................................................................................... 72 Phần [2]: Pư tự phân tích ................................................................................................................ 73 Part II: hữu cơ ......................................................................................................................................... 74 [Làm khô khí ẩm ] .......................................................................................................................... 74 [màu sắc Khó Nhớ] ........................................................................................................................ 75 Part I: Vô cơ ............................................................................................................................................. 75 Part II: Hữu cơ ......................................................................................................................................... 77 [Nhận biết & phân biệt khó nhớ] ................................................................................................... 78 Part I: Phân biệt & nhận biết vô cơ ......................................................................................................... 78 Part II: Phân biệt & nhận biết hữu cơ .................................................................................................... 80 Kết ......................................................................................................................................... 84 Page 3 of 84| Kiến thức bị lãng quên [text] bi kip Chemistry focus by Mr.K^^ Sơ đồ tổng quát  Mình tạm thời tập trung nhiều vào những thứ khó nhớ (vì thời gian ko cho phép để làm tất cả)  Có 1 số phần thuộc chương trình giảm tải 2012-2013, tất nhiên chỉ áp dụng cho phần tự chọn cơ bản, còn nếu bạn chọn phần tự chọn nâng cao thì ko có giảm tải gì nha.  Cái này các bạn google search sẽ có, mình ko ghép v{o đ}y nữa  Những phần này mình sẽ ghi rõ là thuộc chương trình nâng cao (NC) Page 5 of 84| Kiến thức bị lãng quên [text] bi kip Chemistry focus by Mr.K^^ Hóa học đại cương & phân tích [C c kh i niệm & định l  nguồn tổng hợp & tham khảo : SGK Part I. Nguyên tử STT Tên Nội dung Lịch sử tìm ra hn ngt, p, n, e 0 0 Sự tìm ra e Sự tìm ra hạt nhân ng tử 1987, Tôm-xơn nhà bác học người Anh phát hiện ra tia âm cực, bản chất : dòng e  nhờ hiện tượng phóng điện trong chân không: ông cho phóng điện với V=15 000 V qua 2 điện cực gắn vào đầu 1 ống kín đã rut gần hết kk  thấy màn huỳnh quang trong ống thủy tinh phát sáng 1911, Rơ-đơ-pho & các cộng sự đã cho các hạt bắn phá 1 lá vàng mỏng & dùng màn huỳnh quang đặt sau lá vàng để theo dõi đường đi của 1 hạt kết quả: hầu kết các hạt phía sau khi gặp lá vàng Page 6 of 84| Kiến thức bị lãng quên đều xuyên qua lá vàng, 1 số ít lệch hướng, 1 số ít bật lại [text] bi kip Chemistry focus by Mr.K^^ 0 Sự tìm ra p  1918, Rơ đơ pho bắn phá hn ng tử N bằng hạt 1,6726.10 & q=1+ ”proton”  thấy 1 hn O & 1 hạt có khối lượng 0 Sự tìm ra n 1932, Chat-uých (cộng tác viên của Rơ đơ pho): dùng hạt hiện 1 loại hạt mới có khối lượng ~mp & q=0  “nơtron” bắn phá hn Be  thấy xuất Cấu tạo ngt, đồng vị, AO 1 Hạt nhân Nguyên tử có cấu tạo rỗng, các e chuyển động xung quanh 1 hạt mang điện tích dương có kích thước rất nhỏ so với nhuyên tử, nằm ở tâm nguyên tử. Đó là hn nguyên tử. 2 e hóa trị Là những e có khả năng tham gia hình thành kiên kết hóa học. Chúng thường nằm ở lớp ngoài cùng \ ở cả phân lớp sát lớp ngoài cùng nếu phân lớp đó chưa bão hòa 3 Đồng vị Đồng vị của cùng 1 nguyên tố hóa học là những nguyên tử có cùng số p nhưng khác nhau về số n Hidro có 3 đồng vị: H,D,T 4 AO Obitan nguyên tử là khu vực không gian xung quanh hạt nhân mà tại đó xác suát có mặt (xác suất tìm thấy ) e khoảng 90% Trong nguyên tử , các e chuyển động rất nhanh quanh hn ko theo 1 quỹ đạo xđ nào Lớp & phân lớp e 5 Lớp Các e trên cùng 1 lớp có năng lượng gần bằng nhau Phân lớp Các e trên cùng 1 phân lớp có năng lượng bằng nhau Cấu hình e 6 Nguyên lí Pau-li Trên 1 AO chỉ có thể có nhiều nhất là 2 e & 2 e này chuyển động tự quay khác chiều nhau xung quanh trục riêng của mỗi e 7 Nguyên lí vững bền Ở trạng thái cơ bản, trong nguyên tử các e chiếm lần lượt những AO có mức năng lượng từ thấp đến cao 8 Quy tắc Hun Trong cùng 1 phân lớp, các e sẽ phân bố trên các AO: số e độc thân là max & các e này phải có chiều tự quay giống nhau Bảng tuần hoàn Page 7 of 84| Kiến thức bị lãng quên [text] bi kip Chemistry focus by Mr.K^^ 9 Chu kì Là dãy các ng tố mà ng tử của chúng có cùng số lớp e được xếp theo chiều Z tăng dần 10 Nhóm nguyên tố Là tập hợp các ng tố mà ng tử có cấu hình e tương tự nhau, do đó có tính chất hóa học gần giống nhau & được xếp thành 1 cột 11 Nguyên tố s,p,d,f 12 I1 13 e cuối cùng xếp vào phân lớp s,p,d,f Là nl min cần để tách e thứ 1 ra khỏi ng tử ở trạng thái cơ bản Độ âm điện đặc trưng cho khả năng hút e của ng tử đí khi tạo thành lk hh 14 Tính KL Là tc của 1 ng tố mà ng tử của nó dễ nhường e để trở thành ion (+) 15 Tính PK Là tc của 1 ng tố mà ng tử của nó dễ nhận e để trở thành ion (-) 16 Định luật tuần hoàn Tính chất của các ng tố & đơn chất cũng nhe thành phần & tc của hợp chất tạo nên từ các ng tố đo biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của Z Part II. LKHH STT Tên Nội dung LKHH 1 LKHH Là sự kết hợp giữa các ng tử tạo pt \ tinh thể bền vững hơn 2 Quy tắc bát tử 3 Ion 4 LK ion Là LK được tạo thành do lực hút tĩnh điện giữa các ion kang điện tích trái dấu. Được hình thành giữa KL điển hình & PK điển hình 5 LK CHT Là LK hình thành giữa 2 ng tử = 1 \ nhiều cặp e chung 6 LK cho nhận Trong 1 số trường hợp, cặp e chung chỉ do 1 cặp ng tử đóng góp  lk giữa 2 ng tử là lk cho-nhận. Ví dụ : O=SO Các ng tố có khuynh hướng lk với các ng tử khác để đạt đưuọc cấu hình e vững bền cỉa khí hiếm vớ 8 e (hoặc đối 2 e với He) ở lớp ngoài cùng Ng tử \ nhóm ng tử mang điện Lai hóa 7 Thuyết lai hóa 8 Sự xen phủ trục Trục các AO tham gia liên kết trùng đường nối tâm 2 ng tử lk . 9 Sự xem phủ bên Trục các AO tham gia liên kết song song với nhau & vuông góc với đường nối tâm 2 ng tử lk Sự lai hóa AO là sự tổ hợp (“trộn lẫn”) một số AO trong 1 ng tử để đưuọc từng ấy AO lai hóa giống nhau nhưng định hướng khác nhau trong không gian Hóa trị & số oxi hóa 11 Hóa trị  trong hc ion: là điện hóa trị & bằng điện tích của ion đó  trong hc CHT: gọi là CHT & bằng số lk CHT mà ngt ng tố đó tạo ra đưuọc với các ng tử khác trong pt Page 8 of 84| Kiến thức bị lãng quên [text] 12 bi kip Chemistry focus Số OXH by Mr.K^^ Là điện tích của ng tử ng tố đó nếu giả định LK giữa các ng tử trong pt là lk ion LK kim loại 13 LK KL Là lk được hình thành giữa các ng tử & ion KL trong mạng tt do sự tham gia của các e tự do Part III. Tốc độ PƯ & cân bằng hh STT Tên Nội dung Cân bằng hh 1 Tốc độ pƣ  là độ biến thiên nồng độ 1 trong các chất pư \ sp trong 1 đơn vị time ảnh hưởng bơi 5 yếu tố chính: C chất pư, áp suất (với ơ có chất khí), mặt & chất xúc tác ,diện tích bề  ngoài ra, môi trường xảy ra PƯ, tốc độ khuất trộn, tác dụng của các tia bức xạ,… cũng có ảnh hưởng 2 CBHH Là tt của pư thuận nghịch khi tốc độ pư thuận = pư nghịch 3 K 4 Hệ đồng thể  Là hệ ko có bề mặt phân chia trong hệ. Ví dụ : hệ gồm các chất khí,… 5 Hệ dị thể  là hệ có bề mặt phân chia trong hệ , qua bề mặt này có sự thay đổi đột ngột tính chất. Ví dụ: hệ gồm chất rắn & chất khí, hệ gồm chất rắn & chất tan trong dd 6 Nguyên lí LơSatơliê Một pư thuận nghịch đang ở tranh thái Cb khi chịu 1 tác động từ bên ngoài như biến đổi C, p, , thì Cb sẽ chuyển dịch theo chiều là giảm tác động bên ngoài đó Chỉ phụ thuộc nhiệt độ Page 9 of 84| Kiến thức bị lãng quên [text] bi kip Chemistry focus by Mr.K^^ ử [  nguồn tổng hợp & tham khảo : SGK Part I: … 1. Cấu tạo ng tử  mọi hạt nhân nguyên tử của mọi nguyên tố đều có p & n ? Sai. Riêng hidro (ko tính đồng vị D & T) hạt nhân chỉ có 1 p & ko có n  Mọi ngt đều có số p số n? Sai . Ngoại trừ H  Điện tích, khối lượng e p 1,602.10 q 1 1 9,1094.10 m n 0 1,6726.10 1,6748.10 khối lượng ko cần nhớ vì trong máy tính có sẵn rồi  Nguyên tử có cấu tạo rỗng các e chuyển động xung quanh 1 hạt mang điện tích đương có kích thước rất nhỏ so với kích thước của ngt, nằm ở trung tâm ngt-“hạt nhân nt”. (trích sgk10-tr.5)  số p số n < 1,52 số p (trừ H) 2. Lớp & phân lớp Lớp e Lớp (n) 1 2 3 4 5 6 7 … Tên lớp K L M N O P Q … Số phân lớp 1 2 3 4 5 6 7 … Số AO 1 2 3 4 5 6 7 … Phân lớp Số AO 3. Thứ tự viết cấu hình e  Cách nhớ Page 10 of 84| Kiến thức bị lãng quên s p d f 1 3 5 7 n n [text] bi kip Chemistry focus by Mr.K^^ 1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s 4p 4d 4f 5s 5p 5d 5f 5g 6s 6p 6d 6f 6g 6h 7s 7p 7d 7f 7g 7h …  1s 2s 2p 3s 3p 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s…  Điểm đặc biệt với Cu,Cr,… Để đạt cấu hình bền thì những ng tố có cấu hình e: … ( { …( …( Có ? ngt có e ngoài cùng là 3.Đó là: { ...( …( 1) 1) ? : [ ]4 : [ ]3 4 : [ ]3 4 Có ? ngt có e ngoài cùng là ? Page 11 of 84| Kiến thức bị lãng quên 1) 1) 1) …( 1) sẽ tự biến đổi : [text] bi kip Chemistry focus by Mr.K^^ [các vấn đề về bảng tuần hoàn ]  nguồn tổng hợp & tham khảo : SGK, Lamsao.vn,go.vn Part I: Bảng tuần hoàn 1. Cách nhớ bảng tuần hoàn  mặt trước IA IIA IIIB … IIB IIIA IVA VA VIA VIIA 1 H VIIIA Hằng(He) 2 Lính(Li) Bé(Be) Bố (B) Cô(C) Nhớ(N) Ông(O) Fải(F) 3 Nào(Na) Mang(Mg) Ăn (Al) Sinh(Si) Pạn(P) Say(S) Chăng(Cl) Ăn(Ar) 4 Không(K) Cá(Ca) Gà (Ga) Gé(Ge) Ắt(As) Sẽ(Se) Bé(Br) Khúc(Kr) 5 Rượu(Rb) Sang(Sr) Trong(In) Sang(Sn) Sẽ(Sb) Té(Te) Iu(I) Xương(Xe) 6 Cà(Cs) Bà(Ba) Tủlạnh(Tl) Phố(Pb) Anh(At) Rỗng(Rn) 7 Fé(Fr) Rán(Ra) Puồn(Pb) Pò(Po) Nga(Ne)  Dãy điện hóa cuả KL Li2+ K+ Ba2+ Ca2+ Na+ Mg2+ Al3+ Mn2+ Zn2+ Cr3+ Fe2+ Ni2+ Sn2+ Pb2+ Fe3+ 2H+ Cu2+ Fe3+ Hg+ Ag+ Pt2+ Au3+ Li K Ba Ca Na Mg Al Mn Zn Cr Fe Ni Sn Pb Fe H2 Cu Fe2+ Hg Ag Pt Au Khi Bạn Cần Nhà May Áo Mỏng Záp Sắt Nên Sang Phố Sắt Hỏi Già Hàng Bạc Pha Vàng Cr Cụ Tính khử giảm, tính OXH tăng Part II: Quy luật tuần hoàn tổng quát Chiều mũi tên là chiều tăng dần Page 12 of 84| Kiến thức bị lãng quên [text] bi kip Chemistry focus by Mr.K^^  R (*)  I1 (nl ion hóa thứ nhất) (**)  độ âm điện (***)  tính KL tính phi kim  tính bazơ của oxit & hidroxit tính axit của oxit & hidroxit hóa trị cao nhất với H (chỉ tính chiều ngang) hóa trị cao nhất với O (chỉ tính chiều ngang) (*) ngoại lệ: H là nguyên tử có bán kính nhỏ nhất (~0,053 nm) chứ ko phải He (**) NHÓM IVA: thứ tự BTH (từ trên xuống): C, Si, Ge, Sn, Pb nhưng thứ tự I1: C>Si>Ge>Pb>Sn (***) NHÓM IVA: thứ tự BTH (từ trên xuống): C, Si, Ge, Sn, Pb nhưng thứ tự : C>Si>Ge>Pb>Sn (giống quy luật I1) CHU KÌ 6: thứ tự BTH (trái phải): Cs, Ba, Tl, Pb, Bi, Po, At nhưng thứ tự :Cs -COOH > -CHO > -C R> -C6H5 (trong vai trò nhóm hút e) > -C=R >-R (no)  -F> -Cl > -Br > -I  làm tăng độ mạnh lk H, tăng nhiệt độ sôi, tăng tính axit, giảm tính bazo  cùng 1 gốc thì càng gần nguyên tử H linh động, số lượng càng nhiều thì càng có tác dụng mạnh  Nhóm đẩy e:  làm giảm lk hidro, giảm nhiệt độ sôi, giảm tính axit, tăng tính bazo  gốc HCB càng phân nhánh, càng dài  đẩy e càng mạnh  cùng 1 gốc thì càng gần nguyên tử H linh động, số lượng càng nhiều thì càng có tác dụng mạnh Độ đẩy e:  -OH > -NH2 > -R (no)  (CH3)3C- > (CH3)2CH- > CH3CH2CH2- > C2H5 - > CH3- > H điểm đặc biệt của gốc phenyl C6H5-: sẽ là gốc đẩy e nếu nó lk với 1 gốc hút e & sẽ là gốc hút e nếu nó lk với 1 gốc đẩy e 2.Độ phân cực Thứ tự độ phân cực của các chức\chất không có lk hidro (cùng M): -COO- >-CO- > -CHO > R-X > -0- > R-H 3.Cis & trans  cis { ấ Page 19 of 84| Kiến thức bị lãng quên 0  trans { 0 ấ [text] bi kip Chemistry focus by Mr.K^^ Part II: so sánh liên kết hidro 1.Liên kết hidro là gì? Là lk tương tác tĩnh điện yếu giữa phần tử hidro mang điện tích dương với phần tử mang điện âm 2. Điều kiện có lk hidro là gì?  Trong hợp chất phải chứa H  H phải lk trực tiếp với nguyên tố: có độ âm điện lớn & có cặp e tự do Ví dụ: F,Cl,N,O,… 3. Có những loại lk H nào & tác dụng của nó?  Lk H nội phân tử:  là lk hidro ngay trong pt đó  đk:  đk cần: hợp chất có 2 nhóm chức trở lên  đk đủ: khi tạo lk hidro phải tạo được vòng 5\6 cạnh Ví dụ 1 : Ví dụ 2 : Chất nào có lk H? Chỉ có (2) thỏa mãn đk:  Tác dụng: giảm nhiệt độ sôi  Lk H ngoại pt  là lk H giữa các pt cùng loại\khác loại với nhau  tác dụng: tăng nhiệt độ sôi, tăng độ tan/H2O (nếu có lk H với H2O) 4. So sánh độ mạnh lk H  theo nhóm chức: -COOH > phenol > -OH> -NH2  theo gốc hút e & đẩy e :(xem part I) Part III: so sánh nhiệt độ sôi  Tổng quát Quy luật chung phổ biến: t0s HCB m CH3OH=32  C2H5OH có nhiệt độ sôi cao hơn CH3OH. Ví dụ 2: So sánh nhiệt độ sôi của C2H6 và C3H8. - Cả hai đều không có liên kết hiđro, khối lượng của C3H8 lớn hơn khối lượng của C2H6 nên C3H8 có nhiệt độ sôi lớn hơn.  Nguyên tắc 4: độ phân cực Hai hợp chất hữu cơ đều không có liên kết hiđro, có khối lượng xấp xỉ nhau thì hợp chất nào có tính phân cực hơn sẽ có nhiệt độ sôi cao hơn Chú ý: thứ tự độ phân cực của các chức\chất không có lk hidro (cùng M): Page 21 of 84| Kiến thức bị lãng quên