Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA sinh - ktnn
*********
Ph¹m thÞ thanh mai
B¶o tån vµ ph¸t triÓn lµng
nghÒ truyÒn thèng s¬n mµi
chuyªn mü - phó xuyªn - hµ néi
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Sinh th¸i – M«i trêng
Hµ néi – 2010
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
PhÇn më ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi
ViÖt Nam ®· tr¶i qua nhiÒu cuéc chiÕn tranh dùng níc vµ gi÷ níc.
Víi xuÊt ph¸t ®iÓm tõ mét nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu, ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu
phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp th× Hµ T©y cò nãi
riªng vµ ViÖt Nam nãi chung ®ang trªn con ®êng c«ng nghiÖp hãa.
Sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa cña ViÖt Nam ®· dÉn tíi nhiÒu
gi¸ trÞ v¨n hãa cña d©n téc dÇn ®i vµo quªn l·ng, mét sè lµng nghÒ truyÒn
thèng cã nguy c¬ biÕn mÊt. Lµng nghÒ S¬n mµi Chuyªn Mü - Phó Xuyªn - Hµ
Néi lµ mét trong sè ®ã.
Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña lµng nghÒ ®· t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho n«ng
d©n, tuy víi quy m« võa ph¶i nhng ®· t¹o thu nhËp ®¸ng kÓ cho ngêi d©n vµ
gi¶i quyÕt ®îc sù d d«i lao ®éng trong nh÷ng ngµy n«ng nhµn.
Tuy nhiªn, do t¸c ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng céng víi c¸c nghÖ
nh©n ngµy mét tha dÇn; mÉu m· s¶n phÈm cßn kÐm ®a d¹ng, thiÕu phong
phó; ph¶i c¹nh tranh víi nhiÒu mÆt hµng cïng lo¹i trªn thÞ trêng; c«ng nghÖ
s¶n xuÊt cßn th« s¬; vÊn ®Ò xö lý m«i trêng thiÕu triÖt ®Ó… dÉn tíi lµng nghÒ
®ang mai mét dÇn vµ cã nguy c¬ biÕn mÊt.
§Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n cßn tån t¹i cña lµng nghÒ, thùc hiÖn nghÞ
quyÕt cña thµnh phè ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµng nghÒ nªn t«i ®· chän
®Ò tµi: “B¶o tån vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ truyÒn thèng S¬n mµi Chuyªn
Mü - Phó Xuyªn - Hµ Néi”.
2. Môc tiªu cña ®Ò tµi
§Ò tµi ®îc tiÕn hµnh nh»m c¸c môc tiªu sau:
- T×m hiÓu quy m« s¶n xuÊt cña lµng nghÒ S¬n mµi ë x· Chuyªn Mü,
huyÖn Phó Xuyªn, thµnh phè Hµ Néi.
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
- T×m hiÓu c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn lµng nghÒ bÞ suy gi¶m vµ mai mét,
tõ ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p phï hîp nh»m b¶o tån vµ ph¸t triÓn nã.
3. ý nghÜa cña ®Ò tµi
ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n cßn tån t¹i cña lµng nghÒ S¬n mµi gãp
phÇn:
- B¶o tån lµng nghÒ hiÖn cã.
- Më réng quy m« ph¸t triÓn cña lµng nghÒ.
- ChØ ra c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp cho viÖc quy ho¹ch tæng thÓ lµng nghÒ
vµ cho c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý lµng nghÒ, phï hîp víi môc tiªu quy ho¹ch
kinh tÕ - x· héi chung cña thµnh phè Hµ Néi.
- Tõ ®ã cã thÓ gãp phÇn b¶o tån vµ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ kh¸c ë Hµ
Néi vµ c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c cã cïng hoµn c¶nh nh ë Chuyªn Mü, Phó
Xuyªn, Hµ Néi.
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
Ch¬ng 1:
tæng quan tµi liÖu
1.1 C¸c lo¹i h×nh lµng nghÒ ë ViÖt Nam
Cã thÓ ph©n chia thµnh c¸c lo¹i h×nh lµng nghÒ sau:
- C¸c lµng nghÒ ®îc t¸ch ra do sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ
còng phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp: c¸c thî rÌn lµm cµy, cuèc, liÒm, h¸i,
bõa, mai, thuæng.
- C¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng: dÖt v¶i, dÖt lôa, lanh, thªu
thïa; lµm nãn, m©y tre ®an, lµm chiÕu, chÕ biÕn nguyªn liÖu s¶n xuÊt thùc
phÈm.
- C¸c lµng nghÒ phôc vô cho nhu cÇu thñ c«ng - mü nghÖ: ch¹m, kh¶m
trai, s¬n mµi, tranh thê, tranh tÕt.
- C¸c lµng nghÒ phôc vô cho nhu cÇu t©m linh: ®óc ®ång, lµm hoµnh
phi, c©u ®èi, bµn ghÕ, thî ®Ïo vµ ®ôc ®¸.
- Xu híng h×nh thµnh c¸c lµng nghÒ:
+ Tån t¹i ngay ë c¸c lµng quª, do mét «ng tæ hay bµ tæ nghÒ truyÒn d¹y.
+ TËp trung thµnh phêng x· ë c¸c thÞ trÊn, thÞ x·.
+ Lµng nghÒ S¬n mµi Chuyªn Mü, Phó Xuyªn, Hµ Néi thuéc d¹ng lµng
nghÒ thñ c«ng - mü nghÖ. LÞch sö h×nh thµnh lµng nghÒ ®îc g¾n víi lÞch sö
h×nh thµnh tØnh Hµ T©y cò vµ ®îc tr×nh bµy ë phÇn tiÕp theo.[9]
1.2 C¸c lo¹i h×nh lµng nghÒ ë tØnh Hµ T©y cò
- C¸c lµng nghÒ ®îc t¸ch ra do sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ
còng phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp: rÌn §a SÜ - Hµ §«ng,…
- C¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng: lôa V¹n Phóc - Hµ §«ng, dÖt
nhuém D¬ng Néi - Hoµi §øc, thªu QuÊt §éng - Thêng TÝn, nãn Chu«ng Thanh Oai, m©y tre Phó Vinh - Ch¬ng Mü, may Tr¹ch X¸ - øng hßa, qu¹t
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
V¸c - Thanh Oai, tr¨n ga gèi ®Öm Tr¸t CÇu - Thêng TÝn, b¸nh dµy Qu¸n
G¸nh - Thêng TÝn, giß ch¶ ¦íc LÔ - Thanh Oai,…
- C¸c lµng nghÒ phôc vô cho nhu cÇu thñ c«ng - mü nghÖ: Sõng Thôy
øng - Thêng TÝn, s¬n mµi H¹ Th¸i - Thêng TÝn, s¬n mµi Duyªn Trêng Thêng TÝn, kh¶m trai s¬n mµi Chuyªn Mü - Phó Xuyªn, kh¶m trai øng Cö Phó Xuyªn,…
- C¸c lµng nghÒ phôc vô cho nhu cÇu t©m linh: tiÖn gç NhÞ Khª Thêng TÝn, ®å méc Chµng S¬n, t¹c tîng S¬n §ång - Hoµi §øc, ®iªu kh¾c
D Dô - Thanh Oai,… [9]
1.3 C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu
HiÖn nay cha cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu vÒ viÖc s¶n xuÊt S¬n mµi
t¹i x· Chuyªn Mü. §©y lµ c«ng tr×nh ®Çu tiªn ®Ò cËp ®Õn viÖc s¶n xuÊt S¬n
mµi t¹i lµng nghÒ thuéc x· Chuyªn Mü, huyÖn Phó Xuyªn, thµnh phè Hµ Néi.
C«ng tr×nh ®Ò cËp ®Õn c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, thùc tr¹ng vµ xu híng
ho¹t ®éng cña lµng nghÒ. Tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh÷ng bÊt lîi
®Ó b¶o tån, duy tr× vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ bÒn v÷ng.
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
Ch¬ng 2:
ph¬ng ph¸p nghiªn cøu,
thêi gian vµ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu
2.1 Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
- Thùc ®Þa
- Kh¶o s¸t t×nh h×nh søc kháe cña nh©n d©n ®Þa ph¬ng qua quan
s¸t, pháng vÊn vµ qua sè liÖu cña tr¹m y tÕ x·.
- C¸c sè liÖu ®îc ghi chÐp qua b¸o c¸o cña ñy ban nh©n d©n x·
Chuyªn Mü.
- Pháng vÊn c¸c chñ c¬ s¬ s¶n xuÊt trong x·.
2.2 Thêi gian nghiªn cøu
§Ò tµi tiÕn hµnh tõ th¸ng 7/ 2008 ®Õn th¸ng 3/ 2010.
2.3 §Þa ®iÓm nghiªn cøu
T¹i x· Chuyªn Mü, huyÖn Phó Xuyªn, thµnh phè Hµ Néi.
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
Ch¬ng 3:
kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn
3.1 S¬ lîc vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi x· Chuyªn Mü - Phó Xuyªn Hµ Néi
3.1.1 VÞ trÝ ®Þa lý
Phó Xuyªn lµ mét huyÖn phÝa Nam cña Hµ Néi. PhÝa ®«ng gi¸p s«ng
Hång (bªn kia s«ng lµ c¸c x· §«ng Ninh, §¹i TËp, ChÝ T©n huyÖn Kho¸i
Ch©u vµ x· Hïng An huyÖn Kim §éng, tØnh Hng Yªn); phÝa b¾c gi¸p huyÖn
Thêng TÝn vµ Thanh Oai; phÝa nam gi¸p huyÖn Duy Tiªn, tØnh Hµ Nam; phÝa
t©y gi¸p huyÖn øng Hßa, hµ Néi. Phó Xuyªn n»m trªn trôc ®êng quèc lé 1A,
c¸ch trung t©m thñ ®« Hµ Néi kho¶ng 32 km vÒ phÝa nam.
X· Chuyªn Mü n»m ë phÝa cùc t©y vïng chiªm tròng huyÖn Phó
Xuyªn, c¸ch ®êng quèc lé 1A gÇn 10 km. X· cã c¸c mÆt gi¸p x· T©n D©n vÒ
phÝa §«ng, gi¸p x· Trung Tó - øng Hoµ vÒ phÝa T©y, gi¸p x· Minh §øc - øng
Hoµ vÒ phÝa Nam, gi¸p x· Hoµng Long vÒ phÝa B¾c. [9]
3.1.2 §iÒu kiÖn khÝ hËu, thñy v¨n
X· Chuyªn Mü, Phó Xuyªn, Hµ Néi n»m trong vïng ch©u thæ s«ng
Hång nªn mang ®Æc ®iÓm khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa cña vïng ®ång b»ng B¾c
Bé. Mïa hÌ nãng, ma nhiÒu vµ mïa ®«ng l¹nh, Ýt ma.
Thuéc vïng nhiÖt ®íi, x· quanh n¨m tiÕp nhËn lîng bøc x¹ mÆt trêi rÊt
dåi dµo vµ cã nhiÖt ®é cao. Vµ do t¸c ®éng cña biÓn, Chuyªn Mü cã ®é Èm vµ
lîng ma kh¸ lín, trung b×nh 114 ngµy ma mét n¨m.
Mét ®Æc ®iÓm râ nÐt cña khÝ hËu Chuyªn Mü lµ sù thay ®æi vµ kh¸c biÖt
cña hai mïa nãng, l¹nh. Mïa nãng kÐo dµi tõ th¸ng 5 tíi th¸ng 9, kÌm theo
ma nhiÒu, nhiÖt ®é trung b×nh 29,20C. Tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 3 n¨m sau lµ
khÝ hËu cña mïa ®«ng víi nhiÖt ®é trung b×nh 15,20C. Cïng víi hai thêi kú
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
chuyÓn tiÕp vµo th¸ng 4 vµ th¸ng 10, Chuyªn Mü cã ®ñ bèn mïa xu©n, h¹,
thu, ®«ng.
Khu vùc Chuyªn Mü cã duy nhÊt mét con s«ng NhuÖ ch¶y qua. Nh©n
d©n sèng däc bªn s«ng. [6, 9]
3.1.3 §iÒu kiÖn x· héi
3.1.3.1 D©n c
X· Chuyªn Mü n»m ë phÝa T©y huyÖn Phó Xuyªn. §©y lµ mét x· thuéc
huyÖn ngo¹i thµnh thµnh phè Hµ Néi, lµ huyÖn cöa ngâ n»m trªn trôc giao
th«ng quan träng nèi liÒn Hµ T©y cò víi c¸c tØnh phÝa Nam.
Theo thèng kª, x· Chuyªn Mü cã tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 792 ha,
trong ®ã cã 506 ha ®Êt canh t¸c. D©n sè trong x· gåm 9150 khÈu thuéc 2137
hé. Sè ngêi trong ®é tuæi lao ®éng lµ 5450 lao ®éng.
X· gåm 7 th«n ®Òu ®îc tØnh c«ng nhËn lµ lµng nghÒ. [1, 2, 9]
3.1.3.2 T×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ngµnh nghÒ
S¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp lµ hai ngµnh chñ ®¹o ë
Chuyªn Mü. Sau mçi mïa vô, thêng vµo nh÷ng ngµy n«ng nhµn c d©n n¬i
®©y tiÕn hµnh s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp. C¸c mÆt hµng tiÓu thñ c«ng
nghiÖp n¬i ®©y chñ yÕu lµ s¬n mµi (¶nh 1, 2, 3, 4), kh¶m trai (¶nh 5) vµ chÕ
biÕn nguyªn liÖu kh¶m (¶nh 6).
VÒ ®¬n vÞ hµnh chÝnh, x· cã 1 hîp t¸c x· n«ng nghiÖp vµ 2 doanh
nghiÖp tËp thÓ lµ Hîp t¸c x· tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ Quü tÝn dông nh©n d©n.
VÒ c¬ cÊu s¶n xuÊt, theo sè liÖu cña hîp t¸c x· n¨m 2007: sè hé s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp chiÕm 17%, sè hé s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp vµ
tiÓu thñ c«ng nghiÖp chiÕm 72%, sè hé th¬ng m¹i dÞch vô chiÕm 11% (BiÓu
®å 1).
X· cã 1450 c¬ s¬ s¶n xuÊt kinh doanh hµng tiÓu thñ c«ng nghiÖp víi
4490 lao ®éng, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho 100% sè ngêi trong ®é tuæi lao
®éng cña x· vµ 600 - 800 lao ®éng mçi n¨m ë c¸c x· l©n cËn.
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
Ngoµi ph¸t triÓn lµng nghÒ t¹i ®Þa ph¬ng, x· cã 250 - 300 hé ®øng chñ
thuª mín lao ®éng ë c¸c n¬i ®i lµm nghÒ kh¶m trai s¬n mµi kh¾p tØnh thµnh
trong c¶ níc nh: thµnh phè Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, Nam §Þnh… nh×n
chung c¸c c¬ së nµy lµm ¨n cã hiÖu qu¶ cho thu nhËp cao.
Hîp t¸c x· tiÓu thñ c«ng nghiÖp s¬n kh¶m Ngä H¹ cña x· ®¶m b¶o
c«ng ¨n viÖc lµm thêng xuyªn cho 50 x· viªn vµ hµng tr¨m lao ®éng nhËn
lµm, ®µo t¹o nghÒ cho 90 - 100 lao ®éng thuéc c¸c ®èi tîng trÎ em tµn tËt
mçi n¨m. Hîp t¸c x· s¬n kh¶m Ngä H¹ ®îc thµnh lËp tõ n¨m 1960, víi
nhiÒu mÆt hµng nh: sËp gô, tñ chÌ, tñ thê, b×nh phong, tranh (¶nh 7)... ®·
®îc xuÊt khÈu ®i nhiÒu níc trªn thÕ giíi. Bµ NguyÔn ThÞ Vui, chñ nhiÖm
hîp t¸c x· tõ n¨m 1980 ®Õn nay, lµ ngêi lu«n tr¨n trë lµm sao ®Ó nghÒ truyÒn
thèng kh«ng bÞ mai mét mµ ngµy cµng ph¸t triÓn. Tõ khãa häc ®Çu tiªn Êy,
®Õn nay hîp t¸c x· s¬n kh¶m Ngä H¹ ®· truyÒn nghÒ vµ d¹y nghÒ ®îc cho
kho¶ng 500 em, trong ®ã cã kho¶ng 70% lµ c¸c em khuyÕt tËt. Hîp t¸c x· cßn
lµ n¬i qu¶ng b¸ s¶n phÈm cho kh¸ch du lÞch vÒ th¨m quan vµ ®Æt hµng.
HiÖn x· cã 3 c«ng ty t nh©n víi sè lao ®éng thêng xuyªn tõ 50 - 70
ngêi lµm ¨n cã hiÖu qu¶.
S¶n phÈm hµng hãa s¬n kh¶m vµ nguyªn liÖu kh¶m chñ yÕu tiªu thô
trong níc, tû lÖ xuÊt khÈu chØ chiÕm kho¶ng 10% vµ ®Òu th«ng qua kh©u
trung gian. [1, 2, 9]
3.2 Quy tr×nh s¶n xuÊt hµng S¬n mµi ë Chuyªn Mü, Phó Xuyªn, Hµ Néi
3.2.1 C¸c nguyªn liÖu sö dông trang trÝ hµng S¬n mµi
Mét s¶n phÈm s¬n mµi sö dông kh¸ nhiÒu nguyªn liÖu ®ã lµ: s¬n, mµu
vµ c¸c nguyªn liÖu kh¸c
- S¬n: khai th¸c tõ c©y s¬n, ngoµi ra cßn dïng dÇu trÈu, dÇu tr¸m, nhùa
th«ng…
- Mµu: dïng hai mµu c¬ b¶n lµ c¸nh gi¸n ®en vµ ®á, lo¹i mµu chÕ tõ
kho¸ng chÊt v« c¬ nªn kh«ng bÞ ph©n hñy tríc ¸nh s¸ng vµ thêi gian.
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
- C¸c s¶n phÈm tõ b¹c nh: b¹c thÕp, b¹c d¸n, b¹c xay, b¹c dÇm…
- C¸c s¶n phÈm tõ vµng nh: vµng thÕp…
- C¸c vËt liÖu kh¸c nh: vá trøng, vá trai, vá èc, bét ®iÖp…
- HiÖn nay ®· sö dông c¸c lo¹i s¬n c«ng nghiÖp thay thÕ c¸c lo¹i s¬n
mµi cæ truyÒn do cã nhiÒu u ®iÓm, nhÊt lµ dÔ dµng trong s¶n xuÊt tranh vµ
mµu s¾c th× v« cïng phong phó.
S¬n mµi ®îc lµm hoµn toµn tõ nh÷ng chÊt liÖu thiªn nhiªn nh: nhùa
c©y, mïn ca… v× thÕ mét trong nh÷ng yÕu tè t¹o nªn bøc s¬n mµi ®Ñp chÝnh
lµ thiªn nhiªn Èn chøa trong nã. [2, 9]
3.2.2 Quy tr×nh s¶n xuÊt hµng S¬n mµi
§Ó lµm ra mét s¶n phÈm S¬n mµi hoµn chØnh, cÇn tr¶i qua rÊt nhiÒu
c«ng ®o¹n tïy theo yªu cÇu cña tõng bøc tranh. §ã cã thÓ lµ mét tÊm tranh cã
g¾n trøng kÕt hîp víi trai hoÆc d¸n vµng, b¹c… Nhng tiªu chÝ cuèi cïng cÇn
®¹t ®îc lµ ®é bãng vµ nÐt tinh tÕ trong mçi t¸c phÈm.
- C«ng ®o¹n ®Çu tiªn, c«ng ®o¹n ®¸nh v¶i ph¶i chó ý bÒ mÆt cÇn lµm
kh«ng bÞ lçi. TiÕp ®ã ®Æt v¶i x« lªn trªn bÒ mÆt råi ra ®Òu mét líp s¬n sèng
lªn trªn bÒ mÆt v¶i. Chê cho mÆt s¬n se l¹i, tr¶i ®Òu mét líp mïn ca lªn trªn
mÆt v¶i võa ra s¬n, nghÌ kÜ, råi cho vµo buång ñ cho tíi khi nµo kh« th× thùc
hiÖn c¸c bíc tiÕp theo.
- Sau ®¸nh v¶i chóng ta ph¶i tr¶i qua c¸c c«ng ®o¹n: bã - hom - lãt - kÑt
vÐt - thÝ - phñ - mµi ®¸nh bãng - xoa bãng míi hoµn thµnh vÒ c¬ b¶n mét bøc
tranh s¬n mµi.
ViÖc hom bã cèt gç (®å vËt cÇn s¬n) ngµy xa thêng ®îc ngêi lµm
sö dông giÊy b¶, lo¹i giÊy chÕ tõ gç dã nªn rÊt dai, cã ®é bÒn v÷ng h¬n v¶i.
C¸ch bã hom vãc ®îc tiÕn hµnh nh sau: dïng ®Êt phï sa (ngµy nay ngêi
thî cã thÓ dïng bét ®¸) trén s¬n ta gi· nhuyÔn cïng giÊy b¶n råi hom, chÝt c¸c
vÕt r¹n nøt cña tÊm gç. Mçi líp s¬n ta l¹i lãt mét líp giÊy (hoÆc v¶i mµn), sau
®ã cßn ph¶i ®ôc méng mang c¸ ®Ó gµi vµ g¾n s¬n cho c¸c nÑp gç ngang ë sau
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
tÊm vãc (v¸n gç) ®Ó chèng vÕt r¹n xÐ däc tÊm v¶i. Sau ®ã ®Ó gç kh« kiÖt míi
hom s¬n kÝn c¶ mÆt tríc vµ mÆt sau. C«ng ®o¹n nµy nh»m b¶o vÖ tÊm vãc
kh«ng thÓ thÊm níc, kh«ng bÞ mèi mät, kh«ng phô thuéc m«i trêng lµm gç
co ngãt. Xö lý tÊm vãc cµng kü, cµng kÐo dµi tuæi thä cho ®å vËt cÇn s¬n, mçi
t¸c phÈm s¬n mµi cã tuæi thä 300 - 400 n¨m.
- Trang trÝ: Khi cã ®îc tÊm vãc nãi trªn hoÆc c¸c m« h×nh ch¹m kh¾c
(b×nh hoa, c¸c bé ®å kh¸c), ngêi chÕ c¸c mãn ®å ph¶i lµm c¸c c«ng ®o¹n
g¾n, d¸n c¸c chÊt liÖu t¹o mµu cho t¸c phÈm tríc tiªn nh: vá trøng, m¶nh xµ
cõ, vµng, b¹c… sau ®ã phñ s¬n råi l¹i mµi ph¼ng, tiÕp ®Õn dïng mµu. c«ng
®o¹n g¾n trøng hay g¾n trai tïy trêng hîp mµ nã sÏ ®îc thùc hiÖn sau vµi
lÇn níc hom. Gi÷a c¸c c«ng ®o¹n cÇn cã thêi gian ñ hoÆc ®Ó kh«, do vËy thêi
tiÕt lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng rÊt nhiÒu ®Õn viÖc lµm tranh. Nã
thÝch hîp vµo mïa xu©n vµ nh÷ng ngµy ma ®Çu h¹.
Víi kü thuËt s¬n phñ tîng vµ ®å néi thÊt nh: h¬ng ¸n, hoµnh phi c©u
®èi… ngêi thî ph¶i lµm trong nh÷ng phßng kÝn vµ qu©y mµn xung quanh ®Ó
tr¸nh giã thæi c¸c nguyªn liÖu: quú vµng, quú b¹c, tr¸nh bôi b¸m vµo níc s¬n
cßn ít.
- Mµi vµ ®¸nh bãng: V× dÇu bãng ®· pha mµu ®Ó vÏ nªn ®é bãng ch×m
trong cèt mµu t¹o thµnh ®é s©u th¼m cña tranh, do ®ã sau mçi lÇn vÏ ph¶i mµi.
Ngêi xa sö dông l¸ chuèi kh« lµm giÊy nh¸p. §Õn nay nguyªn t¾c ®¸nh
bãng tranh lÇn cuèi cha cã g× thay thÕ ph¬ng ph¸p thñ c«ng v× lo¹i tranh
nµy kh«ng ®îc phÐp phñ dÇu bãng. §ã chÝnh lµ ®iÓm ®éc ®¸o cña tranh s¬n
mµi. Sù thµnh c«ng cña mét bøc tranh s¬n mµi phô thuéc rÊt lín vµo c«ng
®o¹n sau cïng. Cã mét sè thø ®Ó mµi vµ ®¸nh bãng nh: than cñi xoan nghiÒn
nhá, tãc rèi, ®¸ gan gµ…
Tr¶i qua bao nhiªu n¨m th¸ng, s¬n mµi Chuyªn Mü vÉn gi÷ ®îc nÐt
riªng khi bíc vµo thêi k× héi nhËp. Mçi s¶n phÈm ®Òu mang trong m×nh t©m
hån ngêi ViÖt Nam qua nh÷ng nÐt ph¸c häa võa hµi hßa vÒ mµu s¾c, võa tinh
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
tÕ vÒ ®êng nÐt. S¶n phÈm s¬n mµi Chuyªn Mü kh«ng chØ lu«n bãng, mÞn,
®Ñp, bÒn mµ cßn in ®Ëm dÊu Ên cña bµn tay khÐo lÐo, søc s¸ng t¹o cña nh÷ng
ngêi thî tµi hoa.[2, 9]
3.3 Thùc tr¹ng s¶n xuÊt cña lµng nghÒ x· Chuyªn Mü, Phó Xuyªn, Hµ
Néi.
3.3.1 Giai ®o¹n tríc 1945
Lµ giai ®o¹n khëi ®Çu cña nghÒ S¬n mµi nªn nghÒ cßn mang tÝnh chÊt
th« s¬, nhá lÎ, mÉu m· ®¬n gi¶n, s¶n phÈm t¹o ra th«ng qua ®«i bµn tay khÐo
lÐo cña ngêi thî. §ã lµ hoµnh phi c©u ®èi, khay trµ trong cung vua chóa hay
nh÷ng bøc tranh phong c¶nh ®¬n gi¶n… (¶nh 8) [2, 9]
3.3.2 Giai ®o¹n tõ 1945 ®Õn 1990
Do sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ thÞ trêng ®ång thêi t×nh h×nh chÝnh trÞ ë §«ng
¢u ngµy cµng xÊu ®i nªn c¸c ngµnh thñ c«ng nghiÖp kh«ng kÝ ®îc hîp ®ång,
s¶n phÈm s¶n xuÊt ra kh«ng cã n¬i tiªu thô, bÞ ø ®äng.
MÉu m· s¶n phÈm tuy cã phÇn ®a d¹ng, phong phó h¬n thêi kú tríc
nhng vÉn cha ®ñ søc c¹nh tranh víi hµng ngo¹i nhËp, cha tiÕp cËn ®îc thÞ
trêng, hµng cßn kÐm chÊt lîng, cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu thÞ hiÕu ngêi
tiªu dïng.
ViÖc qu¶n lý vËt t, tiÒn vèn cßn láng lÎo, chi tiªu cßn l·ng phÝ, quy m«
s¶n xuÊt cßn nhá lÎ chñ yÕu t¹i c¸c hé gia ®×nh (¶nh 9), doanh thu vÉn cßn
thÊp nªn thu nhËp cña ngêi lao ®éng cßn cha cao, viÖc lµm kh«ng æn ®Þnh.
Do vËy hîp t¸c x· thñ c«ng Thîng Trung vµ Bèi Khª bÞ gi¶i thÓ, chØ cßn hîp
t¸c x· thñ c«ng Ngä H¹.
Thu nhËp tõ ngµnh thñ c«ng nghiÖp nh sau:
- N¨m 1989: ®¹t 355 triÖu ®ång, trong ®ã Hîp t¸c x· Bèi Khª
130 triÖu; Ngä H¹ 197 triÖu; Thîng Trung 28 triÖu.
- N¨m 1990: ®¹t 240 triÖu, trong ®ã Hîp t¸c x· Ngä H¹ 160
triÖu; Bèi Khª 80 triÖu. [2, 9]
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
3.3.3 Giai ®o¹n tõ 1991 ®Õn 2000
Giai ®o¹n nµy lµng nghÒ ®· ph¸t triÓn díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau
nhng chñ yÕu lÊy hé gia ®×nh lµ nguån chñ ®¹o trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô
hµng hãa, ®ång thêi ®· c¬ giíi hãa mét sè kh©u trong chÕ biÕn nguyªn liÖu
phôc vô cho s¬n kh¶m, ®å méc.
Theo thèng kª cña hîp t¸c x· n¨m 1994, toµn x· cã 95% sè hé lµm
nghÒ truyÒn thèng. Trong 100% sè lao ®éng lµm nghÒ th× cã 50% sè lao ®éng
lµm nghÒ chuyªn nghiÖp vµ 50% sè lao ®éng lµm nghÒ b¸n chuyªn nghiÖp.
Hîp t¸c x· thñ c«ng Ngä H¹ vÉn ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm thêng
xuyªn cho trªn 40 lao ®éng vµ mét sè hé gia ®×nh. Trong thêi gian nµy, ®îc
sù tµi trî cña tæ chøc TÇm nh×n thÕ giíi, ®ång thêi ®îc sù hç trî cña c¸c
ngµnh, c¸c cÊp, hîp t¸c x· ®· më 2 líp d¹y nghÒ cho 100 ch¸u cã hoµn c¶nh
khã kh¨n trong khu vùc. KÕt qu¶ thu nhËp cña hîp t¸c x· thñ c«ng Ngä H¹
trong n¨m 1994 lµ 400 triÖu, n¨m 1995 lµ 200 triÖu. Thu nhËp b×nh qu©n cña
mét lao ®éng lµ 250.000®/th¸ng.
Trong hai n¨m 1996 vµ 1997 do ¶nh hëng nhiÒu cña nÒn kinh tÕ thÞ
trêng, c¸c mÆt hµng trong níc ph¶i c¹nh tranh víi hµng ngo¹i nhËp, kh©u
tiªu thô s¶n phÈm gÆp khã kh¨n. Nªn thu nhËp cña ngêi lao ®éng gi¶m, cô
thÓ nh sau:
- Tæng gi¸ trÞ thu nhËp n¨m 1996 lµ 18,4 tû ®ång, b×nh qu©n hé ®¹t
9.868.315 ®ång/ n¨m, b×nh qu©n khÈu lµ 2.339.000 ®ång/n¨m.
- Tæng gi¸ trÞ thu nhËp n¨m 1997 ®¹t 19,3 tû, b×nh qu©n hé 9.851.000
®ång/n¨m, b×nh qu©n khÈu 2.379.420 ®ång/n¨m.
Nh vËy thu nhËp n¨m 1997 t¨ng so víi n¨m 1996 (BiÓu ®å 2).
Trong 2 n¨m 1999 vµ 2000, tuy còng chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu yÕu tè
kh¸ch quan nhng kinh tÕ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vÉn cã tèc ®é t¨ng trëng kh¸
do: mÉu m· thêng xuyªn ®îc thay ®æi ®Ó phï hîp víi nhu cÇu cña kh¸ch
hµng, mét sè c«ng ®o¹n ®· ®îc c¶i tiÕn b»ng m¸y nhá nªn lîng hµng hãa
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
s¶n xuÊt ra nhanh nhiÒu h¬n, chÊt lîng s¶n phÈm ®îc n©ng cao h¬n. NhiÒu
chñ s¶n xuÊt ®· më c¸c c¬ së s¶n xuÊt ë nh÷ng thµnh phè lín.
Trong khi nÒn kinh tÕ thÞ trêng vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n, hîp t¸c x· thñ
c«ng Ngä H¹ ®· cã nhiÒu cè g¾ng, vÉn ®¶m b¶o cã viÖc lµm thêng xuyªn
®ång thêi thu nhËp cña ngêi thî t¨ng. Doanh thu hµng n¨m cña hîp t¸c x· lµ
450 - 550 triÖu, l¬ng b×nh qu©n hµng th¸ng cña mçi thî lµ 430.000
®ång/th¸ng, t¨ng so víi 1996 lµ 72% vµ ®· tù n©ng cÊp nhµ xëng trªn 50
triÖu ®ång.
Thu nhËp c¸c ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n¨m 1999 lµ 18,5
tû ®ång; n¨m 2000 lµ 19,25 tû ®ång víi tèc ®é t¨ng trëng lµ 18,6% (BiÓu ®å
3). [2, 9]
3.3.4 Giai ®o¹n tõ 2001 ®Õn nay
Kinh tÕ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh mÏ, c¸c mÆt hµng s¶n xuÊt
®a d¹ng h¬n nhiÒu so víi tríc, chÊt lîng s¶n phÈm ngµy cµng ®îc n©ng
cao, c¸c chñ s¶n xuÊt ngµy cµng chó träng ®Çu t theo híng c«ng nghiÖp hãa
b»ng c¸ch më réng quy m« s¶n xuÊt, c¶i tiÕn c«ng cô lao ®éng, mua s¾m m¸y
mãc…
Toµn x· cã 95% sè hé cã thu nhËp tõ ngµnh nghÒ, 100% ngêi lao ®éng
®Òu cã viÖc lµm. HiÖn nay cã 350 hé cã quy m« s¶n xuÊt võa vµ kh¸ víi thu
nhËp mçi n¨m tõ 50 - 100 triÖu ®ång, thu hót tõ 700 - 800 lao ®éng ë c¸c n¬i
kh¸c ®Õn lµm t¹i x·.
Hîp t¸c x· thñ c«ng Ngä H¹ ho¹t ®éng ngµy cµng cã hiÖu qu¶, doanh
thu n¨m sau cao h¬n n¨m tríc. N¨m 2004 ®¹t 1,2 tû ®ång, ®· tranh thñ sù
gióp ®ì cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n trªn 1 tû ®ång, më 5
líp häc víi 250 ngêi ®îc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o n©ng cao tay nghÒ. Trong qu¸
tr×nh ho¹t ®éng, hîp t¸c x· ®· chó träng viÖc qu¶ng b¸, giíi thiÖu s¶n phÈm
lµng nghÒ truyÒn thèng; g¾n s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm víi du lÞch lµng nghÒ.
N¨m 2004 cã 26 ®oµn víi 312 lît ngêi ®Õn th¨m quan du lÞch lµng nghÒ,
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
trong sè ®ã cã c¶ ngêi níc ngoµi. Thu nhËp cña ngêi thî ngµy mét n©ng
cao.
C¬ cÊu kinh tÕ n¨m 2007: tiÓu thñ c«ng nghiÖp chiÕm 72%, dÞch vô
th¬ng m¹i chiÕm 11%, n«ng nghiÖp chiÕm 17%.
Gi¸ trÞ thu nhËp ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô:
- N¨m 2005: 41,605 tû ®ång chiÕm tû träng 78,5%; tèc ®é t¨ng trëng
17,5%.
- N¨m 2007:
+ Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp íc ®¹t 75 tû ®ång;
thu nhËp b×nh qu©n cña mét lao ®éng ë møc 16 triÖu ®ång/n¨m.
+ Gi¸ trÞ kinh doanh dÞch vô hµng tiÓu thñ c«ng nghiÖp íc ®¹t 8 tû
®ång; thu nhËp b×nh qu©n cña mét lao ®éng kinh doanh dÞch vô hµng tiÓu thñ
c«ng nghiÖp ë møc 18,5 triÖu ®ång/n¨m.
- 6 th¸ng ®Çu n¨m 2008:
+ Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp kh¶m trai s¬n mµi,
nghÒ chÕ biÕn nguyªn liÖu cho s¬n kh¶m lµ 56 tû ®ång.
+ Gi¸ trÞ kinh doanh dÞch vô hµng thñ c«ng nghiÖp ®¹t 6,5 tû. [1, 2, 9]
3.3.5 Xu híng ph¸t triÓn cña lµng nghÒ S¬n mµi
Lµng nghÒ truyÒn thèng ra ®êi vµ ph¸t triÓn ®· t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho
n«ng d©n trong nh÷ng ngµy n«ng nhµn, t¹o ra bé mÆt ®« thÞ hãa cho n«ng
th«n ®Ó n«ng d©n ly n«ng nhng kh«ng ly h¬ng vµ lµm giµu trªn quª h¬ng
m×nh. Tuy nhiªn qua nghiªn cøu thùc tÕ cho thÊy lµng nghÒ ®ang ®øng tríc
nguy c¬ dÇn bÞ mai mét do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau.
ViÖc s¶n xuÊt cña lµng nghÒ chñ yÕu mang tÝnh chÊt thñ c«ng víi quy
m« nhá t¹i c¸c hé gia ®×nh lµ chÝnh (¶nh 10), do vèn ®Çu t cßn Ýt.
C¸c nghÖ nh©n, bµn tay vµng ngµy mét tha dÇn do giµ c¶, trong sè ®ã
kh«ng Ýt nghÖ nh©n cha kÞp truyÒn nghÒ cho thÕ hÖ sau.
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
BÝ quyÕt lµm nghÒ còng chØ truyÒn cho nh÷ng ngêi trong gia ®×nh mµ
kh«ng truyÒn cho ngêi ngoµi. Tuy cã më líp d¹y nghÒ nhng viÖc gi¶ng d¹y
cha ®îc tØ mØ, chi tiÕt, cha cã sù gióp ®ì cña c¸c ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i nªn
ngêi häc tiÕp thu kh«ng ®îc ®Çy ®ñ.
MÉu m· s¶n phÈm cßn thiÕu ®a d¹ng, cha cã sù t×m tßi nghiªn cøu thÞ
trêng trong vµ ngoµi níc, cha thùc sù coi träng ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm
nªn s¶n phÈm lµm ra cha ®¸p øng ®îc thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng, cha cã chç
®øng v÷ng trªn thÞ trêng. ThÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm kh«ng æn ®Þnh vÉn
chØ ë trong níc, cha cã thÞ trêng xuÊt khÈu do thiÕu sù hîp t¸c liªn kÕt víi
níc ngoµi.
S¶n phÈm s¬n mµi Chuyªn Mü ph¶i c¹nh tranh víi c¸c s¶n phÈm cïng
lo¹i trong vµ ngoµi níc.
C¬ së h¹ tÇng cña lµng nghÒ cßn yÕu kÐm (¶nh 11), thiÕu quy ho¹ch,
c¸ch xa ®êng quèc lé, viÖc vËn chuyÓn nguyªn vËt liÖu cßn gÆp nhiÒu khã
kh¨n dÉn ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt lín.
Cha chó ý ®Õn viÖc ®¨ng ký b¶o hé th¬ng hiÖu cho s¶n phÈm, s¶n
phÈm chØ ®îc biÕt ®Õn th«ng qua h×nh thøc truyÒn miÖng, bÞ thua thiÖt khi
c¹nh tranh víi s¶n phÈm cña c¸c n¬i kh¸c.
VÊn ®Ò « nhiÔm m«i trêng cña lµng nghÒ cha ®îc quan t©m, gi¶i
quyÕt triÖt ®Ó ®· ¶nh hëng tíi søc kháe con ngêi. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt,
lîng r¸c th¶i, níc th¶i vµ khÝ th¶i ®æ trùc tiÕp xuèng r·nh xung quanh n¬i
s¶n xuÊt (¶nh 12), cha cã hÖ thèng xö lý níc th¶i. C¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt
hÇu hÕt cha cã trang thiÕt bÞ b¶o hé lao ®éng.
V× vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i b¶o tån lµng nghÒ, b¶o tån c¸c gi¸ trÞ truyÒn
thèng mµ cha «ng ®· ®Ó l¹i. §ång thêi ph¶i x©y dùng lµng nghÒ ngµy mét ph¸t
triÓn, chiÕm lÜnh thÞ trêng trong vµ ngoµi níc. [1, 2, 9]
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
3.4 Gi¶i ph¸p b¶o tån lµng nghÒ truyÒn thèng S¬n mµi Chuyªn Mü - Phó
Xuyªn - Hµ Néi
§Ó lµng nghÒ kh«ng bÞ mai mét vµ biÕn mÊt th× tríc tiªn cÇn cã sù
gióp ®ì cña c¸c nghÖ nh©n. VËn ®éng, khuyÕn khÝch c¸c nghÖ nh©n truyÒn
d¹y nghÒ th«ng qua viÖc híng dÉn mét c¸ch tØ mØ, chi tiÕt cïng víi sù hç trî
cña c¸c ph¬ng tiÖn nh: m¸y quay, m¸y ¶nh, m¸y ghi ©m…
Th«ng qua c¸c buæi nãi chuyÖn gi÷a c¸c nghÖ nh©n víi c¸c thÕ hÖ trÎ vÒ
lÞch sö h×nh thµnh lµng nghÒ, c¸c c«ng ®o¹n cña nghÒ, c¸c kü n¨ng lµm nghÒ,
kü thuËt ®Ó t¹o ra mét s¶n phÈm s¬n mµi ®éc ®¸o ®îc lu truyÒn m·i m·i…
KhuyÕn khÝch c¸c nghÖ nh©n viÕt ra nh÷ng cuèn s¸ch vÒ nghÒ sÏ ®¶m
b¶o cho nghÒ ®îc lu truyÒn qua nhiÒu thÕ hÖ. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy cÇn cã
sù hç trî, gióp ®ì cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn, c¸c ban ngµnh ®oµn thÓ, c¸c nhµ
tµi trî, c¸c nhµ xuÊt b¶n s¸ch trong níc.
ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng phèi hîp víi c¸c chñ s¶n xuÊt quan t©m x©y
dùng c¸c xëng s¶n xuÊt, x©y dùng trêng líp, më c¸c líp d¹y nghÒ ®Ó ngêi
häc nghÒ ®îc ®µo t¹o bµi b¶n h¬n. [9]
3.5 Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn lµng nghÒ bÒn v÷ng
Kh«ng chØ b¶o tån lµng nghÒ mµ cßn ph¶i ph¸t triÓn lµng nghÒ bÒn
v÷ng, ®Ó lµm ®îc ®iÒu nµy sau ®©y t«i ®a ra mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ nh
sau:
- Quy ho¹ch khu s¶n xuÊt vµ khu d©n c. HiÖn nay c¸c cë së s¶n xuÊt
kinh doanh trªn ®Þa bµn lµng nghÒ chñ yÕu tån t¹i díi h×nh thøc kinh tÕ hé
gia ®×nh. §©y võa lµ n¬i ë, võa lµ n¬i s¶n xuÊt nªn khã kh¨n trong viÖc më
réng s¶n xuÊt ®ång thêi còng g©y « nhiÔm m«i trêng. HÖ thèng ®êng giao
th«ng, th«ng tin liªn l¹c cßn khã kh¨n, nhiÒu ®o¹n cßn xuèng cÊp bÊt lîi cho
viÖc ®i l¹i, vËn chuyÓn nguyªn vËt liÖu còng nh s¶n phÈm (¶nh 13). V× thÕ
viÖc quy ho¹ch tæng thÓ ®ãng vai trß rÊt quan träng. MÆc dï t¹i c¬ së s¶n xuÊt
lµng nghÒ hiÖn nay th× viÖc ®a ra quy ho¹ch lµ mét viÖc lµm khã, cÇn cã thêi
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
gian, cÇn cã sù phèi hîp vµ quan t©m cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh vµ phï hîp víi
quy ho¹ch ph¸t triÓn cña tØnh. Nhng ®èi víi mét lµng nghÒ th× ®©y lµ híng
gi¶i quyÕt mµ tríc sau lµng nghÒ còng cÇn thùc hiÖn. Trªn c¬ së dù kiÕn vÒ
c¸c quy ho¹ch, bè trÝ l¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt g©y « nhiÔm cho m«i trêng, tõ ®ã
quy ho¹ch l¹i lµng nghÒ trªn c¬ së lµng cò. §Ó quy ho¹ch ®îc khu s¶n xuÊt
tËp trung cña nghÒ S¬n mµi cÇn chó ý:
+ CÇn ph©n chia thµnh c¸c hé s¶n xuÊt cã møc ®é « nhiÔm nÆng, trung
b×nh vµ nhÑ nh»m thiÕt kÕ mét hÖ thèng xö lý chÊt th¶i tËp trung. C¸c hé cã
møc ®é « nhiÔm nÆng h¬n nªn ®Æt gÇn khu vùc xö lý h¬n nh»m tr¸nh sù ph¬i
bµy c¸c chÊt « nhiÔm, ®Æc biÖt lµ níc th¶i, còng nh h¹n chÕ ®îc nh÷ng ¶nh
hëng cña hãa chÊt lªn hÖ thèng cèng r·nh dÉn níc th¶i.
+ Víi c¸c hé s¶n xuÊt cã thÓ trång c©y xanh xung quanh võa t¹o bãng
m¸t, võa ng¨n c¶n qu¸ tr×nh ph¸p t¸n khÝ vµo m«i trêng kh«ng khÝ.
- Qu¶n lý c¸c c¬ së s¶n xuÊt th«ng qua viÖc:
+ Thu gom r¸c th¶i. X· nªn thµnh lËp tæ vÖ sinh m«i trêng, ®îc trang
bÞ xe chë r¸c, dông cô lao ®éng… C«ng viÖc cña hä lµ thu gom, chë r¸c th¶i
ra b·i r¸c cña x· vµ n¹o vÐt cèng r·nh tho¸t níc. ViÖc tr¶ l¬ng cho ®éi ngò
nµy ®îc thu tõ ®ãng gãp cña c¸c hé d©n. §ång thêi ñy ban nh©n d©n x· còng
cÇn ®a ra c¸c biÖn ph¸p xö ph¹t hµnh chÝnh cô thÓ ®èi víi hµnh vi ®æ r¸c bõa
b·i ra m«i trêng.
+ Bè trÝ b·i r¸c hîp vÖ sinh. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i cña ®Þa ph¬ng,
c¸c lo¹i r¸c th¶i sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt ®îc x¶ th¶i bõa b·i ra m«i trêng nh:
®êng ®i, bê ao, m¬ng… V× vËy, tríc m¾t ®èi víi vÊn ®Ò nµy lµ cÇn ph¶i lùa
chän, bè trÝ mét b·i ®æ r¸c hîp vÖ sinh.
+ VÖ sinh hÖ thèng tho¸t níc. HÖ thèng tho¸t níc t¹i c¸c x· cã ®Æc
trng lµ c¸c cèng r·nh hë, ph©n bè cïng víi ®êng lµng, ®êng liªn xãm… do
®ã ®Ó hÖ thèng ho¹t ®éng tèt, l©u dµi cÇn cã h×nh thøc vÖ sinh thêng xuyªn.
Bïn th¶i ®îc ®a ®Õn mét khu riªng cña b·i r¸c, hÖ thèng m¬ng r·nh tho¸t
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
níc tèt nhÊt lµ cã n¾p ®Ëy vµ ph¶i ®îc c¶i t¹o, n©ng cÊp ®Ó ®¸p øng ®îc
quy m« ph¸t triÓn cña lµng nghÒ.
+ Thµnh lËp c¸c bé phËn chuyªn tr¸ch vÒ m«i trêng. Trong lµng nghÒ
cÇn cã bé phËn chuyªn tr¸ch vÒ m«i trêng vµ an toµn lao ®éng nh»m gi¸m s¸t
vµ qu¶n lý chÊt lîng m«i trêng. §Þa ph¬ng cÇn ®a ra c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o
vÖ m«i trêng, c¸n bé kü thuËt chuyªn tr¸ch vÒ m«i trêng sÏ gióp c¸c cÊp
qu¶n lý n¾m v÷ng t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn m«i trêng
vµ xö lý chÊt th¶i nh»m kÞp thêi ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p mçi khi cã sù cè trong
s¶n xuÊt ¶nh hëng ®Õn m«i trêng. §Ó ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng cña lµng
nghÒ b×nh thêng, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng cÇn phèi hîp thùc hiÖn víi c¸c c¬
quan chøc n¨ng vÒ qu¶n lý m«i trêng. CÇn x©y dùng ph¬ng ¸n kiÓm tra chÊt
lîng m«i trêng lµng nghÒ mét c¸ch hÖ thèng vµ duy tr× ®Òu ®Æn.
+ LËp quü b¶o vÖ m«i trêng. §Ó thùc hiÖn ®Çy ®ñ nh÷ng biÖn ph¸p
kh¾c phôc c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®ªn m«i trêng
cÇn cã kinh phÝ cho c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêng. H¬n n÷a viÖc nµy cßn cã t¸c
®éng ®Õn t©m lý ngêi s¶n xuÊt vÒ vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng mét c¸ch thêng
xuyªn. Quü m«i trêng nµy cã thÓ cã b»ng c¸ch thu tõ c¸c hé s¶n xuÊt tïy
theo møc ®é s¶n xuÊt cña mçi hé. Tuy nhiªn do ®©y chØ lµ s¶n xuÊt nhá nªn sè
kinh phÝ nµy cÇn ®îc hç trî tõ nhµ níc còng nh c¸c c¬ quan, tæ chøc trong
vµ ngoµi níc. Quü m«i trêng dïng ®Ó chi chñ yÕu cho: chi cho trång c©y
xanh b¶o vÖ m«i trêng, chi cho viÖc vÖ sinh m«i trêng lµng nghÒ, chi cho
viÖc kiÓm tra gi¸m s¸t chÊt lîng m«i trêng…
+ Gi¸o dôc m«i trêng. Môc ®Ých cña viÖc gi¸o dôc m«i trêng lµ t¹o
nªn trong nh©n d©n ý thøc quan t©m ®Õn m«i trêng. §©y lµ biÖn ph¸p quan
träng ®Ó n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm vµ hµnh ®éng ®Ó b¶o vÖ m«i trêng. Víi
sù nhËn thøc vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh gãp phÇn vµo viÖc b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn
m«i trêng. Môc tiªu cña gi¸o dôc m«i trêng:
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Trêng §HSP Hµ Néi 2
Gióp ngêi d©n cã ®îc ý thøc vÒ m«i trêng vµ c¸c vÊn ®Ò liªn
quan, cã th¸i ®é vµ t×nh c¶m b¶o vÖ lîi Ých m«i trêng. Víi sù nhËn thøc vµ
tr¸ch nhiÖm cña m×nh gãp phÇn vµo viÖc b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i trêng.
Trang bÞ cho ngêi d©n nh÷ng kiÕn thøc vÒ m«i trêng chung vµ
nh÷ng vÊn ®Ò gi¶i ph¸p cã liªn quan, gióp hä cã nh÷ng tr¸ch nhiÖm vµ thãi
quen cÇn thiÕt ®Ó cã c¸c gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt vÒ vÊn ®Ò m«i trêng.
§èi víi lµng nghÒ, cÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc m«i trêng mét
c¸ch thêng xuyªn, tõ c¸c c¸n bé l·nh ®¹o ®Þa ph¬ng tíi nh÷ng ngêi d©n
còng nh tíi c¸c lao ®éng trùc tiÕp trong lµng nghÒ.
ViÖc gi¸o dôc nµy tríc m¾t b»ng c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng
nh: loa phãng thanh, pano, ¸p phÝch, tê r¬i… tuyªn truyÒn cho mäi ngêi ý
thøc b¶o vÖ m«i trêng trong s¶n xuÊt còng nh trong sinh ho¹t, gióp cho mäi
ngêi nhËn thøc ®îc r»ng m«i trêng lµm viÖc vµ m«i trêng xung quanh
cÇn ®îc b¶o vÖ, tríc hÕt lµ v× lîi Ých cña chÝnh hä, sau n÷a cÇn ph¶i hiÓu
®îc r»ng m«i trêng lµ tµi s¶n quèc gia cÇn ®îc b¶o vÖ, gi÷ g×n.
Sau ®ã nªn tæ chøc c¸c líp tËp huÊn vÒ m«i trêng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho
c¸c c¸n bé ®Þa ph¬ng vµ nh©n d©n trong lµng n¾m ®îc néi dung c¬ b¶n cña
LuËt b¶o vÖ m«i trêng, n©ng cao nhËn thøc vÒ m«i trêng sinh th¸i, tõ ®ã sÏ
tù gi¸c chÊp hµnh nghiªm chØnh nh÷ng quy ®Þnh vÒ gi÷ g×n vÖ sinh m«i trêng
vµ an toµn trong s¶n xuÊt, trong lao ®éng. CÇn ®«n ®èc vµ b¾t buéc nh÷ng
ngêi lao ®éng trùc tiÕp trong c¸c xëng thùc hiÖn quy ®Þnh vÖ sinh s¹ch sÏ
n¬i s¶n xuÊt còng nh m«i trêng xung quanh nhµ xëng. §èi víi m«i trêng
trong lµng, cÇn ph¶i tæ chøc ®Þnh kú c¸c buæi vÖ sinh ®êng lµng, ngâ xãm,
n¹o vÐt cèng r·nh tho¸t níc víi sù tham gia cña toµn bé nh©n d©n trong khu
vùc lµng nghÒ nh»m ®¶m b¶o ®êng giao th«ng vµ m«i trêng lµng nghÒ s¹ch
sÏ, th«ng tho¸ng. C¸c buæi tæng vÖ sinh cã thÓ tæ chøc tuÇn mét lÇn hoÆc hai
tuÇn mét lÇn tïy theo lîng gi¸c ph¸t sinh vµ ý thøc gi÷ g×n vÖ sinh m«i
trêng cña ngêi d©n.
Ph¹m ThÞ Thanh Mai
K32D – Sinh KTNN
- Xem thêm -
.PDF 
42 
23 
91 
