Khãa luËn tèt nghiÖp
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA sinh - ktnn
*********
NguyÔn thÞ thñy
B¶o tån vµ ph¸t triÓn lµng
nghÒ truyÒn thèng kh¶m trai
chuyªn mü - phó xuyªn - hµ néi
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Sinh th¸i – M«i trêng
Hµ néi - 2010
NguyÔn ThÞ Thñy
1
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
Giíi thiÖu chung
NghÒ thñ c«ng mü nghÖ ViÖt Nam vèn cã truyÒn thèng quý b¸u tõ l©u
®êi. TruyÒn thèng ®ã g¾n liÒn víi tªn nh÷ng lµng nghÒ, phè nghÒ vµ ®îc biÓu
hiÖn b»ng nh÷ng s¶n phÈm thñ c«ng truyÒn thèng, víi nh÷ng nÐt ®éc ®¸o, tinh
x¶o, hoµn mü.
Nh÷ng s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ kh«ng chØ lµ nh÷ng vËt phÈm sinh
ho¹t b×nh thêng hµng ngµy, mµ mét sè cßn lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt
biÓu trng cña nÒn v¨n hãa x· héi, møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, tr×nh ®é d©n trÝ,
®Æc ®iÓm nh©n v¨n cña d©n téc..
S¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ ViÖt Nam cã nh÷ng nÐt riªng vµ ®éc ®¸o,
tªn cña s¶n phÈm lu«n kÌm theo tªn cña lµng lµm ra nã; s¶n phÈm næi tiÕng
còng lµm cho lµng nghÒ t¹o ra c¸c s¶n phÈm Êy næi tiÕng. VÝ dô nh: lôa V¹n
Phóc (Hµ §«ng), s¬n mµi H¹ Th¸i (Thêng TÝn), t¬ sîi T©n TriÒu (Thanh Tr×),
gèm sø B¸t Trµng…
Kh¶m trai hay cßn gäi lµ kh¶m xµ cõ hoÆc cÈn xµ cõ còng lµ mét nghÒ
thñ c«ng cã truyÒn thèng l©u ®êi cña ViÖt Nam. Do cã ®Þa thÕ thuËn lîi, ®Êt
níc n»m tr¶i dµi theo bê biÓn nªn nguån nguyªn liÖu dåi dµo, v× vËy tõ xa
xa nghÒ nµy ®· rÊt ph¸t triÓn. Lµng nghÒ x· Chuyªn Mü ë phÝa Nam thñ ®«
Hµ Néi lµ c¸i n«i cña nghÒ kh¶m xµ cõ ViÖt Nam. Víi lÞch sö 1000 n¨m, tr¶i
qua bao sãng giã, th¨ng trÇm, nghÒ kh¶m trai Chuyªn Mü ®îc ngêi d©n n¬i
®©y ®êi nµy qua ®êi kh¸c, tiÕp tôc lu truyÒn vµ ph¸t triÓn, t¹o nªn søc sèng
bÒn bØ cho mét lµng nghÒ cæ.
Tríc ®©y, c¸c s¶n phÈm kh¶m trai chñ yÕu lµ sËp gô, tñ chÌ, bµn ghÕ
hoµnh phi c©u ®èi… ®îc sö dông trong triÒu ®×nh hay phôc vô ®êi sèng cña
c¸c quan l¹i, quÝ téc. Ngµy nay, cïng víi sù ph¸t triÓn x· héi ngµy cµng cao,
s¶n phÈm cña lµng nghÒ còng ngµy cµng ®a d¹ng. Nhê cã nghÒ kh¶m trai
truyÒn thèng mµ nhiÒu gia ®×nh ®· tho¸t nghÌo, lµm giµu tõ nghÒ, t¹o c«ng ¨n
NguyÔn ThÞ Thñy
2
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
viÖc lµm cho nhiÒu lao ®éng t¹i ®Þa ph¬ng còng nh ë nhiÒu n¬i, ®êi sèng
nh©n d©n ngµy cµng ®îc n©ng cao, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
Tuy nhiªn, do sù xuÊt hiÖn cña hµng lo¹t c¸c s¶n phÈm néi thÊt míi
nªn nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng ®èi víi c¸c mÆt hµng kh¶m trai ngµy cµng
gi¶m dÉn tíi thiÕu thÞ trêng. Thªm vµo ®ã lµ viÖc thiÕu thî lµnh nghÒ, thiÕu
c¶i tiÕn kÜ thuËt, thiÕu quan t©m tíi viÖc ®æi míi mÉu m·, cha thùc sù nh¹y
bÐn tríc nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ trêng ... V× vËy, nghÒ Kh¶m trai truyÒn
thèng x· Chuyªn Mü ®ang ®øng tríc nguy c¬ mai mét, thËm chÝ biÕn mÊt
nh nghÒ tranh §«ng Hå (ThuËn Thµnh - B¾c Ninh), tranh Hµng Trèng (Hµ
Néi)…
Tríc nh÷ng khã kh¨n mµ nghÒ kh¶m trai truyÒn thèng ë x· Chuyªn
Mü ®ang gÆp ph¶i th× viÖc nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p b¶o tån vµ ph¸t triÓn lµng
nghÒ theo híng qu¶ng b¸ th¬ng hiÖu, ®a d¹ng hãa mÉu m· s¶n phÈm, g¾n
víi du lÞch lµng nghÒ lµ mét vÊn ®Ò cÇn thiÕt.
NguyÔn ThÞ Thñy
3
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
Më ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi
Kinh tÕ lµng nghÒ ®ang ®ãng gãp g× cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam? T¹i sao
cïng mét m«i trêng kinh tÕ x· héi, nhng cã nh÷ng lµng nghÒ ph¸t triÓn
m¹nh, l¹i cã nh÷ng lµng nghÒ mai mét, thËm chÝ cã nguy c¬ biÕn mÊt?
§Ó thùc hiÖn thµnh c«ng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa chóng
ta ®· tËp trung toµn bé søc ngêi, søc cña mµ cha chó ý ®Çy ®ñ ®Õn c¸c gi¸
trÞ v¨n hãa cña d©n téc dÉn ®Õn c¸c gi¸ trÞ ®ã ®ang dÇn bÞ ®i vµo quªn l·ng. §Ó
b¶o tån vµ duy tr× c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa d©n téc, nhiÒu lµng nghÒ truyÒn thèng ®·
ra ®êi.
Lµng nghÒ lµ c¶ mét m«i trêng v¨n hãa - kinh tÕ - x· héi vµ c«ng nghÖ
truyÒn thèng l©u ®êi. Nã b¶o lu nh÷ng tinh hoa nghÖ thuËt vµ kü thuËt truyÒn
tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c, ®óc kÕt ë nh÷ng thÕ hÖ nghÖ nh©n tµi n¨ng, víi
nh÷ng s¶n phÈm cã b¶n s¾c riªng cña m×nh, nhng l¹i tiªu biÓu vµ ®Æc trng
cho c¶ d©n téc ViÖt Nam. M«i trêng v¨n hãa lµng nghÒ lµ khung c¶nh lµng
quª, víi c©y ®a, bÕn níc, ®×nh chïa, ®Òn miÕu…, c¸c ho¹t ®éng lÔ héi, phong
tôc tËp qu¸n, nÕp sèng ®Ëm nÐt d©n gian vµ chøa ®ùng tÝnh nh©n v¨n s©u s¾c.
Lµng nghÒ truyÒn thèng tõ l©u ®· lµm phong phó thªm truyÒn thèng v¨n hãa
ViÖt Nam. Lµng nghÒ ph¸t triÓn cßn t¹o ra bé mÆt ®« thÞ hãa cho n«ng th«n ®Ó
n«ng d©n ly n«ng nhng kh«ng ly h¬ng vµ lµm giµu trªn quª h¬ng m×nh.
Nã lµm gi¶m bít c¨n bÖnh “to ®Çu” v× lµn sãng n«ng d©n nhËp c vÒ c¸c thµnh
phè lín kÐo theo hµng lo¹t hÖ qu¶ x· héi nÆng nÒ. Nã kh«ng chØ ®em l¹i nhiÒu
lîi Ých mµ cßn ®¶m b¶o cho viÖc lu gi÷, b¶o tån c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa ®Æc trng
cña d©n téc. Kh¶m trai ë x· Chuyªn Mü - Phó Xuyªn - Hµ Néi lµ mét lµng
nghÒ nh thÕ. Lµng nghÒ nµy ®· tËn dông nguån lao ®éng n«ng nhµn t¹i chç,
víi quy m« ®¬n gi¶n, phï hîp, vèn ®Çu t võa ph¶i t¹o nguån thu nhËp ®¸ng
NguyÔn ThÞ Thñy
4
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
kÓ cho gia ®×nh vµ x· héi, gãp phÇn gi¶i quyÕt sù d d«i lao ®éng trong nh÷ng
ngµy n«ng nhµn.
Tuy nhiªn hiÖn nay, do xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i, qu¸ tr×nh ®« thÞ
hãa ngµy cµng nhiÒu; céng thªm viÖc c¸c nghÖ nh©n (bµn tay vµng) ngµy mét
tha dÇn, bÝ quyÕt lµm nghÒ dÇn bÞ thÊt truyÒn, mÉu m· s¶n phÈm cha thay
®æi kÞp víi thÞ hiÕu ngêi tiªu dïng, c«ng nghÖ s¶n xuÊt cßn th« s¬, quy m«
nhá lÎ, c¸c biÖn ph¸p xö lý « nhiÔm m«i trêng cha triÖt ®Ó, c¬ së vËt chÊt h¹
tÇng thiÕu ®ång bé… ®· khiÕn cho lµng nghÒ ®øng tríc nguy c¬ dÇn bÞ mai
mét.
§Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n cßn tån t¹i cña lµng nghÒ, thùc hiÖn nghÞ
quyÕt cña tØnh (thµnh phè), ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµng nghÒ nªn t«i ®·
chän ®Ò tµi:
“B¶o tån vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ truyÒn thèng Kh¶m trai Chuyªn Mü
- Phó Xuyªn - Hµ Néi”.
2. Môc tiªu
- T×m hiÓu quy m« s¶n xuÊt cña lµng nghÒ kh¶m trai ë x· Chuyªn Mü
huyÖn Phó Xuyªn thµnh phè Hµ Néi.
- T×m hiÓu c¸c nguyªn nh©n lµm lµng nghÒ bÞ suy gi¶m vµ mai mét, tõ
®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh»m b¶o tån vµ ph¸t triÓn nã.
3. ý nghÜa
§Ò tµi nµy cã nhiÒu ý nghÜa thiÕt thùc:
1) B¶o tån lµng nghÒ hiÖn cã, g×n gi÷ nh÷ng nÐt gi¸ trÞ v¨n hãa
tinh thÇn ®Æc s¾c cña ®Þa ph¬ng.
2) Më réng quy m« ph¸t triÓn cña lµng nghÒ, gãp phÇn ph¸t triÓn
kinh tÕ, t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng.
3) X©y dùng gi¶i ph¸p, quy ho¹ch tæng thÓ, chÝnh s¸ch qu¶n lý
phï hîp nh»m thùc hiÖn môc tiªu quy ho¹ch kinh tÕ x· héi cña
vïng.
NguyÔn ThÞ Thñy
5
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
4) Tõ ®ã cã thÓ gãp phÇn vµo viÖc b¶o tån vµ ph¸t triÓn c¸c lµng
nghÒ kh¸c cña Hµ Néi më réng vµ ë c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c cã
cïng hoµn c¶nh nh x· Chuyªn Mü - Phó Xuyªn - Hµ Néi.
NguyÔn ThÞ Thñy
6
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
Ch¬ng 1:
ph¬ng ph¸p, thêi gian vµ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu
1.1 Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
1- §iÒu tra kh¶o s¸t thùc ®Þa
- §iÒu kiÖn tù nhiªn cña x·.
- §êi sèng cña nh©n d©n trong x·.
- Kh¶o s¸t t×nh h×nh søc kháe cña nh©n d©n ®Þa ph¬ng qua quan
s¸t, pháng vÊn vµ qua sè liÖu cña tr¹m y tÕ x·.
- C¸c sè liÖu ®îc ghi chÐp qua b¸o c¸o cña ñy ban nh©n d©n x·
Chuyªn Mü.
- Pháng vÊn c¸c chñ c¬ s¬ s¶n xuÊt trong x·.
2. Nghiªn cøu, thu thËp tµi liÖu.
3- Ph©n tÝch sè liÖu ®Ó t×m hiÓu t×nh h×nh ph¸t triÓn cña lµng nghÒ.
1.2 Thêi gian nghiªn cøu
§Ò tµi tiÕn hµnh tõ th¸ng 7/2008 ®Õn th¸ng 8/2009.
1.3 §Þa ®iÓm nghiªn cøu
Nghiªn cøu t¹i x· Chuyªn Mü, huyÖn Phó Xuyªn, thµnh phè Hµ Néi.
NguyÔn ThÞ Thñy
7
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
Ch¬ng 2:
Tæng quan ®Ò tµi nghiªn cøu
MÆc dï vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn, thu hót nhiÒu lao ®éng, s¶n phÈm cã
®Çu ra vµ ngµy cµng gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cho ngêi
d©n, còng nh kh«i phôc nh÷ng di s¶n v¨n hãa, nhng c¸c lµng nghÒ truyÒn
thèng ë Hµ Néi nãi riªng vµ c¶ níc nãi chung vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i
quyÕt. §ã lµ lµm sao ®Ó ph¸t triÓn lµng nghÒ bÒn v÷ng, hµi hßa gi÷a lîi Ých
kinh tÕ vµ an ninh x· héi, g×n gi÷ m«i trêng, b¶o tån v¨n hãa. (Theo TS
NguyÔn Xu©n ChÝnh, gi¸m ®èc së C«ng nghiÖp Hµ T©y (cò)) [10]
VÊn ®Ò ph¸t triÓn lµng nghÒ hiÖn nay ®ang ®îc Nhµ níc vµ c¸c c¬
quan tæ chøc hÕt søc quan t©m. §· cã rÊt nhiÒu c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, c¸c
buæi héi th¶o nh»m t×m ra c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cßn
tån ®äng trong c¸c lµng nghÒ nh»m g×n gi÷ vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ [4].
Lµng nghÒ Kh¶m trai Chuyªn Mü còng ®· n»m trong nhiÒu dù ¸n b¶o
tån cña tØnh Hµ T©y (cò) nh dù ¸n “X©y dùng m« h×nh B¶o tµng di s¶n v¨n
hãa lµng vµ Hµnh tr×nh v¨n hãa du lÞch lµng nghÒ” do TS §Æng V¨n Bµi, Côc
trëng Di s¶n v¨n hãa (Bé V¨n hãa - Th«ng tin) ®a ra n¨m 2006. Dù ¸n nµy
n»m trong héi th¶o “Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµng nghÒ Hµ T©y. Thùc tr¹ng vµ gi¶i
ph¸p” [10].
Tuy nhiªn, c¸c gi¶i ph¸p ®îc ®a ra cho nh÷ng vÊn ®Ò nµy còng chØ
míi lµ nh÷ng gîi ý chung chung nh ®Ò nghÞ Nhµ níc, c¸c bé, ngµnh liªn
quan ®Çu t kinh phÝ, cã ch¬ng tr×nh, dù ¸n quy ho¹ch b¶o tån, ph¸t triÓn
lµng nghÒ…mµ cha cã mét gi¶i ph¸p cô thÓ. H¬n n÷a ®©y lµ mét dù ¸n ®ßi
hái nguån kinh phÝ lín. ViÖc khai th¸c du lÞch lµng nghÒ lµ lo¹i h×nh du lÞch
v¨n hãa chÊt lîng cao, kÐn kh¸ch, cho nªn ®ßi hái ph¶i ®îc tiÕn hµnh hÕt
søc chu ®¸o, khoa häc, cÇn cã quy ho¹ch cô thÓ. V× vËy, dù ¸n cha thùc sù
®em l¹i hiÖu qu¶.
NguyÔn ThÞ Thñy
8
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
§iÓm míi trong c«ng tr×nh t«i nghiªn cøu: ®©y lµ c«ng tr×nh ®Çu tiªn ®Ò
cËp riªng ®Õn viÖc s¶n xuÊt kh¶m trai t¹i lµng nghÒ x· Chuyªn Mü, huyÖn Phó
Xuyªn, thµnh phè Hµ Néi. C«ng tr×nh ®Ò cËp ®Õn c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt, thùc tr¹ng vµ xu híng ho¹t ®éng cña lµng nghÒ. Tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i
ph¸p cô thÓ nh»m kh¾c phôc nh÷ng bÊt lîi ®Ó b¶o tån, duy tr× vµ ph¸t triÓn
lµng nghÒ bÒn v÷ng.
NguyÔn ThÞ Thñy
9
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
Ch¬ng 3:
kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn
3.1 S¬ lîc vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi x· Chuyªn Mü - Phó Xuyªn Hµ Néi
3.1.1 VÞ trÝ ®Þa lý [10]
X· Chuyªn Mü n»m ë phÝa cùc t©y vïng chiªm tròng huyÖn Phó Xuyªn,
c¸ch ®êng quèc lé 1A gÇn 10 km. X· cã c¸c mÆt [10]:
- PhÝa §«ng: gi¸p x· T©n D©n
- PhÝa T©y: gi¸p x· Trung Tó - øng Hoµ
- PhÝa Nam: gi¸p x· Minh §øc - øng Hoµ
- PhÝa B¾c: gi¸p x· Hoµng Long
3.1.2 §iÒu kiÖn khÝ hËu, thñy v¨n [5, 6]
X· Chuyªn Mü n»m trong vïng ch©u thæ s«ng Hång nªn ®iÒu kiÖn khÝ
hËu n¬i ®©y mang ®Ëm nÐt cña khÝ hËu vïng ®ång b»ng B¾c Bé, ®ã lµ kiÓu khÝ
hËu nhiÖt ®íi giã mïa nãng Èm.
3.1.2.1 ChÕ ®é nhiÖt
NhiÖt ®é cña vïng t¬ng ®èi ®iÒu hßa, nhiÖt ®é cao nhÊt trong n¨m lµ
380C vµ nhiÖt ®é thÊp nhÊt trong n¨m 90C. Sù chªnh lÖch vÒ nhiÖt ®é lªn tíi
290C trong n¨m.
3.1.2.2 ChÕ ®é ma
Do n»m trong khu vùc ®ång b»ng ch©u thæ s«ng Hång nªn ®Æc ®iÓm
chÕ ®é ma cña vïng nµy còng lµ nh÷ng nÐt ®Æc trng vÒ chÕ ®é ma cña x·
Chuyªn Mü - Phó Xuyªn - Hµ Néi.
3.1.2.3 HÖ thèng kªnh m¬ng
Khu vùc Chuyªn Mü cã duy nhÊt mét con s«ng NhuÖ ch¶y qua. Nh©n
d©n trong x· sèng däc hai bªn s«ng. Do cã nghÒ trång lóa tõ l©u ®êi, l¹i lµ
NguyÔn ThÞ Thñy
10
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
vïng chiªm tròng nªn cã m¹ng líi kªnh m¬ng kh¸ dµy ®Æc, cã vai trß quan
träng trong c«ng t¸c tíi tiªu phôc vô mïa mµng còng nh ®êi sèng cña nh©n
d©n.
3.1.3 §iÒu kiÖn x· héi [3]
3.1.3.1 D©n c
X· Chuyªn Mü n»m ë phÝa T©y huyÖn Phó Xuyªn. §©y lµ mét x· thuéc
huyÖn ngo¹i thµnh thµnh phè Hµ Néi. Do cã tuyÕn ®êng quèc lé 1A cò vµ
®êng cao tèc ch¹y qua nªn Phó Xuyªn lµ huyÖn cöa ngâ n»m trªn trôc giao
th«ng quan träng nèi liÒn Hµ T©y cò víi c¸c tØnh phÝa Nam.
Theo thèng kª, x· Chuyªn Mü cã tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 792 ha,
trong ®ã cã 506 ha ®Êt canh t¸c (cã 124,2 ha ®îc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ
trang tr¹i). D©n sè trong x· gåm 9150 khÈu thuéc 2137 hé. Sè ngêi trong ®é
tuæi lao ®éng lµ 5450 lao ®éng.
X· cã mét ®Òn thê cô tæ lµng nghÒ Tr¬ng C«ng Thµnh ë th«n Chu«n
Ngä ®îc Bé v¨n hãa th«ng tin c«ng nhËn lµ di tÝch lÞch sö v¨n hãa.
7/7 th«n cña x· ®Òu ®îc tØnh c«ng nhËn lµ lµng nghÒ.
3.1.3.2 T×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ngµnh nghÒ
Ph¸t triÓn kinh tÕ cña x· chñ yÕu lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ
c«ng nghiÖp . Trong ®ã ph¸t triÓn tiÓu thñ c«ng nghiÖp lµ chñ yÕu víi c¸c
nghÒ truyÒn thèng nh: s¬n mµi, kh¶m trai vµ chÕ biÕn nguyªn liÖu kh¶m.
HiÖn nay, nghÒ méc còng kh¸ ph¸t triÓn víi sè hé lµm ngµy cµng t¨ng.
X· cã 1 hîp t¸c x· n«ng nghiÖp vµ 2 doanh nghiÖp tËp thÓ lµ Hîp t¸c x·
tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ Quü tÝn dông nh©n d©n.
Sè lîng lao ®éng kh¸ lín: cã 1450 c¬ s¬ s¶n xuÊt kinh doanh hµng tiÓu
thñ c«ng nghiÖp víi 4490 lao ®éng, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho 100% sè ngêi
trong ®é tuæi lao ®éng cña x· vµ 600 - 800 lao ®éng mçi n¨m ë c¸c x· l©n cËn.
C«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp tËp trung chñ yÕu lµ nghÒ kh¶m trai
s¬n mµi. S¶n phÈm hµng hãa s¬n kh¶m vµ nguyªn liÖu kh¶m chñ yÕu tiªu thô
NguyÔn ThÞ Thñy
11
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
trong níc, tû lÖ xuÊt khÈu chØ chiÕm kho¶ng 10% vµ ®Òu th«ng qua kh©u
trung gian.
Ngoµi ph¸t triÓn lµng nghÒ t¹i ®Þa ph¬ng, x· cã 250 - 300 hé ®øng chñ
thuª mín lao ®éng ë c¸c n¬i ®i lµm nghÒ kh¶m trai s¬n mµi kh¾p tØnh thµnh
trong c¶ níc nh: thµnh phè Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, Nam §Þnh, Hµ Nam,
§ång Nai, HuÕ… nh×n chung c¸c c¬ së nµy lµm ¨n cã hiÖu qu¶, cho thu nhËp
cao.
Hîp t¸c x· s¬n kh¶m Ngä H¹ cña x· ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm thêng
xuyªn cho 50 x· viªn vµ hµng tr¨m lao ®éng nhËn lµm, ®µo t¹o nghÒ cho
90 - 100 lao ®éng thuéc c¸c ®èi tîng trÎ em tµn tËt mçi n¨m. Hµng n¨m, hîp
t¸c x· ®Òu më c¸c líp ®µo t¹o nghÒ cho nh÷ng trÎ em cã hoµn c¶nh khã kh¨n,
con em c¸c ®èi tîng chÝnh s¸ch cã nhu cÇu häc tËp. Nh÷ng ®èi tîng ë xa
®îc bè trÝ n¬i ¨n chèn nghØ, c¸c em gÆp khã kh¨n vÒ kinh tÕ ®îc hç trî kinh
phÝ gióp c¸c em cã ®iÒu kiÖn vµo häc. Hîp t¸c x· cßn lµ n¬i qu¶ng b¸ s¶n
phÈm cho kh¸ch du lÞch vÒ th¨m quan vµ ®Æt hµng. HiÖn x· cã 3 c«ng ty t
nh©n víi sè lao ®éng thêng xuyªn tõ 50 - 70 ngêi, c¸c c«ng ty nµy ®Òu lµm
¨n cã hiÖu qu¶.
3.2 LÞch sö h×nh thµnh lµng nghÒ Kh¶m trai x· Chuyªn Mü - Phó Xuyªn
- Hµ Néi [2, 3, 10]
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp tõ hµng ngµn n¨m
tríc ®©y, nghiÒu nghÒ thñ c«ng còng ®· ra ®êi t¹i c¸c vïng n«ng th«n ViÖt
Nam. ViÖc h×nh thµnh c¸c lµng nghÒ b¾t ®Çu tõ nh÷ng nghÒ ban ®Çu ®îc c
d©n tranh thñ lµm lóc n«ng nhµn, nh÷ng lóc kh«ng ph¶i mïa vô chÝnh.
NghÒ kh¶m trai ra ®êi vµo thêi nhµ Lý tõ thÕ kû XI do cô Tr¬ng C«ng
Thµnh ph¸t minh ra.
Cô Tr¬ng C«ng Thµnh lµ phã tíng cña nhµ vua, cô lµ ngêi th«ng
th¹o v¨n vâ vµ ®· tõng tham gia trong qu©n ®éi cña Lý Thêng KiÖt. Cô cã
c«ng ph¹t Tèng b×nh Chiªm, b¶o vÖ ®Êt níc.
NguyÔn ThÞ Thñy
12
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
Sau khi tham gia nhiÒu cuéc chinh chiÕn b¶o vÖ ®Êt níc, «ng kh«ng ë
l¹i triÒu ®×nh lµm quan mµ ®i ngao du kh¾p n¬i. Khi ®Õn b·i s«ng, b·i biÓn
thÊy vá trai, vá èc bÞ ma giã x« ®Èy lµm mßn líp vá bªn ngoµi, lé ra nhiÒu
mµu s¾c ãng ¸nh trong s¸ng tr«ng rÊt ®Ñp. Sau mÊy ngµy ng¾m nh×n, suy nghÜ,
vèn s½n cã hoa tay, «ng ghÌ ra mµi, gät theo ý muèn råi xÕp ®i xÕp l¹i vµo c¸c
nÐt ch÷ ë hoµnh phi c©u ®èi. ¤ng nghÜ: “NÐt mùc nho còng ®Ñp nhng thay
thÕ b»ng chÊt liÖu vá trai ch¾c vµ ®Ñp h¬n nhiÒu”. ThÕ lµ «ng tiÕn hµnh thÓ
hiÖn, tríc háng sau ®îc vµ «ng l¹i ngåi dòa, mµi nh÷ng m¶nh trai ®ã thµnh
h×nh hoa l¸ ®îc nhiÒu ngêi khen ngîi.
Khi vÒ th¨m quª h¬ng, «ng cho mäi ngêi xem vµ d¹y cho d©n lµng
phêng Ngä (th«n Chu«n Ngä ngµy nay). Sù ra ®êi cña nghÒ kh¶m b¾t nguån
tõ ®ã. Cô Tr¬ng C«ng Thµnh chÝnh lµ «ng tæ nghÒ kh¶m cña x· Chuyªn Mü.
§Ó tëng nhí c«ng lao cña cô, d©n lµng ®· lËp miÕu thê, ®ång thêi lÊy ngµy
mång 9 th¸ng Giªng ©m lÞch lµ ngµy sinh vµ mång 9 th¸ng T¸m lµ ngµy mÊt
cña cô lµm ngµy giç tæ. Hµng n¨m cø vµo ngµy Êy d©n lµng tÕ ríc linh ®×nh
vµ gäi lµ ngµy viÖc lµng. Tõ ®ã ®Êt Chuyªn Mü ®· kÕ thõa, duy tr× vµ ph¸t
triÓn lµng nghÒ kh¶m trai truyÒn thèng ngµy cµng phong phó vµ ®a d¹ng.
N¨m 1996, miÕu thê ®îc Bé v¨n hãa xÕp h¹ng di tÝch lÞch sö. N¨m
2002, nh©n d©n trong x· ®· x©y míi l¹i mét ®Òn thê khang trang t¹i th«n
Chu«n Ngä. N¬i ®©y trang trÝ nh÷ng bøc hoµnh phi, c©u ®èi do c¸c bµn tay
tinh x¶o nhÊt cña lµng thÓ hiÖn. Næi bËt lµ bøc §¹i tù cã ghi bèn ch÷ “C«ng
c¸i hoµn vò” (T¹m dÞch: c«ng ®Çu lµ g×n gi÷ bê câi). Cã thÓ nãi ®©y lµ bøc §¹i
tù kh¶m lín nhÊt ViÖt Nam hiÖn nay.
Tríc kia ngêi thî Chuyªn Mü chñ yÕu lµm hoµnh phi, c©u ®èi vµ
trang trÝ mét sè ®å gç sang träng nh: sËp gô, tñ chÌ… Ngµy nay, theo nhu
cÇu thÞ trêng, c¸c s¶n phÈm Chuyªn Mü ngµy cµng ®a d¹ng víi chÊt lîng
cao, tháa m·n nhu cÇu thÞ trêng trong níc còng nh quèc tÕ ®ã lµ: kh¶m ®å
NguyÔn ThÞ Thñy
13
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
thê cóng, giêng chiÕu, bµn ghÕ, tr¸p, ®å lu niÖm, tÆng phÈm hay c¶ nh÷ng
thø ®¬n gi¶n nh bµn cê, khuy ¸o…
Kh¶m trai thêng kÕt hîp víi ®å gç ®¸nh bãng, s¬n mµi mü nghÖ. C¸c
häa tiÕt ë ®å kh¶m xµ cõ cã thÓ lµ vÒ hoa l¸, chim bím, c¸c danh lam th¾ng
c¶nh ë ViÖt Nam hay tõ mét truyÖn cæ tÝch nµo ®ã trong d©n gian nh: Tam
Quèc, “Tam Cè Th¶o L”, v¨n ch¬ng cÇu hiÒn… hay theo mÉu íc lÖ: tïng,
cóc, tróc, mai, tø d©n c¶nh (bèn c¶nh cña ngêi ViÖt xa lµ: Ng - TiÒu N«ng - Môc)… Ngµy nay, ®Ò tµi ®îc kh¶m thêng lµ c¸c di tÝch, danh lam
th¾ng c¶nh næi tiÕng: chïa Mét Cét, vÞnh H¹ Long, HuÕ…
S¶n phÈm cña Chuyªn Mü ®· tõng tham gia c¸c cuéc triÓn l·m thµnh
tùu kinh tÕ toµn quèc t¹i Hµ Néi, cã mÆt ë c¸c ®iÓm du lÞch, c¸c thÞ trêng lín
trong níc nh: Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh…
3.3 Quy tr×nh s¶n xuÊt hµng Kh¶m trai
ChÊt liÖu chñ yÕu lµ xµ cõ. Xµ cõ th«ng thêng ®îc lÊy tõ trai, èc nªn
kh¶m xµ cõ cßn ®îc gäi lµ kh¶m trai hay kh¶m èc..
Vá trai sau khi tr¶i qua c¸c c«ng ®o¹n: Ðp, mµi, lau…trë thµnh nguyªn
liÖu chÝnh cho nghÒ kh¶m. Trong c¬ chÕ thÞ trêng hiÖn nay, nguån nguyªn
liÖu dïng cho nghÒ kh¶m trai ë Chuyªn Mü gåm ®ñ lo¹i, ngoµi nguån nguyªn
liÖu trong níc th× ngêi thî Chuyªn Mü cßn ph¶i mua nguyªn liÖu cña c¸c
níc: Hång K«ng, In®«nªxia, Trung Quèc…, nguyªn liÖu quÝ nh èc ph¶i
mua tõ Singapo. Trong ®ã, lo¹i vá trai ®îc a chuéng lµ vá cña trai ngäc m«i
vµng (ngêi d©n thêng gäi lµ trai nøa, trai ®en). Ngêi thî cßn sö dông mét
lo¹i nguyªn liÖu ®Æc biÖt lµ bµo ng Cöu Khæng (cã 9 lç vá ë phÝa mÐp vá) cã
v©n mµu s¾c phong phó h¬n mµu cÇu vång dïng ®Ó kh¶m c¸c mÆt hµng næi
nh: nói non, c¸nh phîng, c¸nh c«ng…
Vá trai cã kÝch thíc lín, mÆt trong cã líp xµ cõ dµy mµu ãng ¸nh.
Ngêi thî kh¶m trai dïng nh÷ng m¶nh vá trai ®Ó kh¶m lªn c¸c ®å vËt.
NguyÔn ThÞ Thñy
14
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
§Ó lµm ra mét s¶n phÈm kh¶m trai ph¶i mÊt kh¸ nhiÒu thêi gian vµ
c«ng søc, b¾t buéc ph¶i qua 5 - 6 c«ng ®o¹n. C«ng ®o¹n nµo còng ®ßi hái sù
khÐo lÐo, tØ mØ cña ngêi thî.
Cã hai lo¹i kh¶m:
+ Kh¶m ch×m
+ Kh¶m næi
C¸c c«ng ®o¹n c¬ b¶n cña nghÒ kh¶m ch×m [2]:
Bíc ®Çu lµ chÎ vá thµnh m¶nh theo chiÒu däc con trai (theo thí), bá
phÇn x¬ng. Mµi s¹ch vá ®en b»ng m¸y, ®em ng©m níc råi Ðp ph¼ng. Tríc
®©y, ngêi thî ®em m¶nh trai h¬ trªn ®Ìn nãng ®Ó uèn ph¼ng miÕng èc. HiÖn
nay c«ng ®o¹n nµy ®· ®îc thay thÕ b»ng m¸y Ðp, võa tiÕt kiÖm thêi gian vµ
c«ng søc, miÕng trai l¹i ®îc Ðp ph¼ng h¬n, gi÷ ®îc mµu s¾c còng nh tÝnh
chÊt. Sau ®ã vÏ mÉu cho bøc tranh, c¸c häa tiÕt thêng lµ hoa l¸, c©y cµnh,
chim thó hoÆc c¸c c¶nh sinh ho¹t thêng ngµy, c¸c lÔ héi hay c¸c ®iÓn tÝch
®iÓn cè. TiÕp theo lµ ca trai theo nÐt vÏ. Bíc kÕ tiÕp lµ ®ôc gç (mÆt vËt dông
muèn kh¶m thêng lµ mÆt gç, ngêi thî ph¶i khoÐt lâm trªn mÆt ®Ó nhËn lÊy
miÕng vá èc). Sau ®ã, g¾n trai vµo gç, ngêi thî thêng dïng s¬n ta ®Ó g¾n råi
thÓ hiÖn ®êng nÐt. TiÕp ®Õn, dïng bét ®en s¬n ®Ó lµm râ c¸c chi tiÕt cña bøc
tranh vµ ®em mµi líp s¬n phñ ®i ®Ó lé ra c¸c häa tiÕt. C«ng ®o¹n mµi còng kh¸
phøc t¹p, tríc mµi b»ng giÊy r¸p c¸t to, tiÕp theo lµ c¸t mÞn råi l¹i ®¸nh b»ng
v«i bét, ®¸nh mét lÇn n÷a b»ng l¸ ng¸i råi xoa bét g¹o lªn. Cuèi cïng, toµn bé
s¶n phÈm ®îc ®¸nh vÐcni cho bãng lªn ®Ó häa tiÕt næi lªn sèng ®éng nh mét
bøc tranh. Lóc nµy, mét s¶n phÈm kh¶m trai míi ®îc hoµn thµnh . Kh¶m trai
thêng ®îc kÕt hîp víi ®å gç ®¸nh bãng s¬n mµi mü nghÖ.
C¸c c«ng ®o¹n c¬ b¶n cña nghÒ kh¶m næi [2]:
VÒ c¬ b¶n, kh¶m næi còng gåm c¸c bíc nh kh¶m ch×m: chÎ vá thµnh
m¶nh, mµi s¹ch vá ®en, Ðp ph¼ng, ca trai ®Ó t¹o häa tiÕt cho bøc tranh. Tuy
nhiªn, kh«ng cã bíc ®ôc gç t¹o chç lâm ®Ó nhËn lÊy miÕng trai mµ c¸c häa
NguyÔn ThÞ Thñy
15
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
tiÕt ®îc xÕp ngay trªn bÒ mÆt vËt kh¶m, sau ®ã dïng keo cè ®Þnh häa tiÕt. V×
vËy, kh«ng cã c«ng ®o¹n dïng bét ®en s¬n vµ mµi. Lo¹i h×nh kh¶m nµy
thêng ®îc dïng ®Ó t¹o nh÷ng bøc tranh víi kÝch thíc lín hay nh÷ng bøc
®¹i tù…(¶nh 1).
HiÖn nay, c«ng ®o¹n kh¾c thñ c«ng cã thÓ thay thÕ b»ng m¸y kh¾c laser
vµ c¸c lo¹i m¸y mãc hç trî kh¸c, song viÖc cÈn c¸c m¶nh xµ cõ vµ hoµn thiÖn
s¶n phÈm vÉn kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®«i bµn tay cña c¸c nghÖ nh©n.
C¸c chñ s¬n kh¶m thêng kh«ng s¶n xuÊt gç trùc tiÕp mµ mua ë n¬i
kh¸c c¸ch nhµ kh«ng xa. §iÒu nµy lµm gi¶m bít chi phÝ vËn chuyÓn.
Nh÷ng m¶nh trai kh«ng dÝnh trùc tiÕp mµ dïng keo g¾n. S¬n chñ yÕu
®îc dïng lµ s¬n ta, ®¹i kiÒu, s¬n bãng.
Kh¶m xµ cõ cã ë ®å trang søc, khuy ¸o, ®òa, ®å gç nh bµn ghÕ,
giêng, sËp, tñ, tranh treo têng…
§Æc ®iÓm cña s¶n phÈm kh¶m trai x· Chuyªn Mü lµ nh÷ng m¶nh trai
g¾n vµo gç rÊt khÝt, cã ®é bÒn cao, s¾c nÐt, chi tiÕt trang trÝ rÊt sinh ®éng, ®Æc
s¾c (¶nh 2). Tuy nhiªn, nÒn c¸c bøc kh¶m thêng cã mµu tèi cña líp s¬n ®en
chø kh«ng cã nhiÒu mµu s¾c nh c¸c s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ kh¸c do b¶n
th©n chÊt liÖu xµ cõ t¹o nªn nhiÒu mµu s¾c ãng ¸nh cho chi tiÕt trang trÝ (¶nh
3a vµ 3b). Nh÷ng m¶nh trai v« tri, v« gi¸c qua bµn tay khÐo lÐo, ãc s¸ng t¹o
phong phó ®îc g¾n vµo gç ®Ó trë thµnh s¶n phÈm cã gi¸ trÞ v¨n hãa, nghÖ
thuËt cao.
S¶n phÈm kh¶m trai cña Chuyªn Mü h¬n h¼n c¸c s¶n phÈm kh¶m trai ë
c¸c n¬i kh¸c, kÓ c¶ §ång Kþ nhê ®êng nÐt tinh x¶o, cã hån. ChÝnh v× thÕ, gi¸
trÞ cña mét s¶n phÈm kh«ng hÒ rÎ. §èi víi nh÷ng hµng ®Æt nh tñ chÌ, sËp gô
kh¶m èc gi¸ tíi 15 - 100 triÖu ®ång, tïy theo chÊt liÖu kh¶m, tñ chÌ gç tr¾c
kh¶m èc ®á gi¸ cã thÓ tíi 80 - 200 triÖu ®ång.
NguyÔn ThÞ Thñy
16
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
3.4 Thùc tr¹ng lµng nghÒ Kh¶m trai - S¬n mµi x· Chuyªn Mü
3.4.1 Giai ®o¹n tríc 1945
NghÒ kh¶m trai Chuyªn Mü ra ®êi c¸ch ®©y gÇn 1000 n¨m do cô
Tr¬ng C«ng Thµnh s¸ng t¹o ra. ¤ng lµ mét vÞ tíng giái díi triÒu Lý.
Bíc ®Çu nghÒ cßn mang tÝnh chÊt th« s¬, nhá lÎ, chØ dïng ®«i bµn tay
khÐo lÐo ®Ó t¹o nªn c¸c s¶n phÈm.
HÇu hÕt nh÷ng s¶n phÈm cña lµng lµ kh¶m trai trªn nh÷ng khay trµ
trong triÒu ®×nh vµ kh¶m trªn nh÷ng bµn tiÖc cña vua chóa. ChiÕc khay kh¶m
trai ®îc ®Æt trªn nh÷ng chiÕc sËp kh¶m trai lµ nh÷ng biÓu tîng cho sù sang
träng vµ cã ®Þa vÞ. ChØ nh÷ng ngêi giµu cã vµ c¸c nhµ nho míi cã ®îc
nh÷ng vËt ®ã. Kh¶m trai cßn ®îc sö dông trong nh÷ng ng«i nhµ x©y dùng
theo kiÓu kiÕn tróc cæ: kh¶m nh÷ng vßm m¸i víi nh÷ng viªn ngãi mµu xanh
cña hoµng thµnh…[10].
Sang triÒu TrÇn th× nghÒ kh¶m vá èc ®· kh¸ ®iªu luyÖn nªn ®îc triÒu
®×nh trng thu lµm cèng phÈm göi sang tÆng nhµ Nguyªn n¨m 1289 [2].
Mét trong nh÷ng nghÖ nh©n ®îc xem nh ngêi “gi÷ löa” cho lµng
nghÒ - «ng TrÇn B¸ Dinh, n¨m nay ®· 71 tuæi cho biÕt, c¸ch ®©y kho¶ng h¬n
100 n¨m, nghÒ kh¶m trai b¾t ®Çu hng thÞnh, ngêi d©n Chu«n Ngä thêng
gäi s¶n phÈm lµ “hµng l¸i” b¸n cho c¸c l¸i bu«n ngêi HuÕ, Qu¶ng Ng·i mang
lªn kinh thµnh xa [2].
Khi ngêi ch©u ¢u sang ®Õn ViÖt Nam th× tr×nh ®é hµng kh¶m ®îc
nh¾c ®Õn lµ mét trong nh÷ng nghÖ thuËt cao, rÊt tinh vi, khÐo lÐo. §iÓn h×nh lµ
n¨m 1868, khi ngêi Ph¸p chiÕm xong Nam Kú, thèng ®èc De La GrandiÌre
®· xin triÒu ®×nh HuÕ göi hai ngêi thî kh¶m giái vµo Sµi Gßn ®Ó truyÒn nghÒ.
Sang n¨m 1877 th× hµng kh¶m èc ViÖt Nam ®îc triÒu ®×nh göi sang Ph¸p dù
Héi chî [2].
NguyÔn ThÞ Thñy
17
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
3.4.2 Giai ®o¹n tõ 1945 ®Õn 1990
Giai ®o¹n chiÕn tranh, cã lóc nghÒ tëng nh mai mét, ®Õn n¨m 1954,
gi¶i phãng miÒn B¾c, x· kh«i phôc l¹i nghÒ kh¶m trai, s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm
kh¶m trai lªn gç d¸n xuÊt khÈu cho c¸c níc [10].
§Õn ®Çu nh÷ng n¨m 80, s¶n xuÊt ngµnh thñ c«ng cã nhiÒu khã kh¨n
phøc t¹p do sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ thÞ trêng, t×nh h×nh §«ng ¢u xÊu ®i nªn
c¸c ngµnh thñ c«ng nghiÖp kh«ng kÝ ®îc hîp ®ång, s¶n phÈm bÞ ø ®äng, cha
tiÕp cËn ®îc thÞ trêng vµ thÞ hiÕu ngêi tiªu dïng, céng thªm søc Ðp cña
hµng ngo¹i t¸c ®éng m¹nh vµo thÞ trêng trong níc. MÆt kh¸c, mÉu m· tuy
®· ®a d¹ng phong phó h¬n thêi kú tríc nhng vÉn cha ®ñ søc c¹nh tranh,
hµng cßn kÐm chÊt lîng, qu¶n lý vËt t, tiÒn vèn cßn láng lÎo tïy tiÖn, chi
tiªu cßn l·ng phÝ, quy m« vÉn cßn nhá lÎ, chñ yÕu lµ s¶n xuÊt ngay t¹i hé gia
®×nh, doanh thu thÊp dÉn ®Õn ®êi sèng x· viªn cha cao, viÖc lµm kh«ng æn
®Þnh. Do vËy, x· cã 3 Hîp t¸c x· thñ c«ng mü nghÖ, nhng ®Õn lóc nµy, Hîp
t¸c x· thñ c«ng Thîng Trung vµ Bèi Khª bÞ gi¶i thÓ, chØ cßn Hîp t¸c x· thñ
c«ng Ngä H¹ ®øng v÷ng. S¶n phÈm chñ yÕu lµ: hoµnh phi, c©u ®èi, sËp gô tñ
chÌ, ®å néi thÊt (¶nh 4) [3].
Thu nhËp tõ ngµnh thñ c«ng nghiÖp [3]:
- N¨m 1989 ®¹t 355 triÖu ®ång, trong ®ã:
+ Hîp t¸c x· Bèi Khª: 130 triÖu
+ Hîp t¸c x· Ngä H¹: 197 triÖu
+ Hîp t¸c x· Thîng Trung: 28 triÖu.
- N¨m 1990 ®¹t 240 triÖu, trong ®ã:
+ Hîp t¸c x· Bèi Khª: 160 triÖu.
+ Hîp t¸c x· Ngä H¹: 80 triÖu
Nh vËy, trong thêi kú nµy, t×nh h×nh ph¸t triÓn cña c¸c Hîp t¸c x· thñ
c«ng mü nghÖ t¬ng ®èi phøc t¹p (BiÓu ®å 1).
NguyÔn ThÞ Thñy
18
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
3.4.3 Giai ®o¹n tõ 1991 ®Õn 2000 [3]
Trong vßng 30 n¨m trë l¹i ®©y, do nhu cÇu cña thÞ trêng t¨ng cao,
nghÒ kh¶m trai ë Chuyªn Mü ph¸t triÓn m¹nh, cung cÊp cho thÞ trêng trong
níc vµ xuÊt khÈu ra níc ngoµi víi c¸c s¶n phÈm thñ c«ng mü nghÖ tinh x¶o,
hiÕm n¬i nµo cã ®îc.
NghÒ Kh¶m trai giai ®o¹n nµy ®· ph¸t triÓn b»ng nhiÒu h×nh thøc, lÊy
hé gia ®×nh lµ nguån chñ ®¹o trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng hãa, ®· c«ng
nghiÖp hãa, c¬ giíi hãa mét sè kh©u trong chÕ biÕn nguyªn liÖu phôc vô cho
s¬n kh¶m, ®å méc. Theo thèng kª n¨m 1994, toµn x· cã 95% sè hé lµm nghÒ
vµ cã 50% sè lao ®éng lµm nghÒ chuyªn nghiÖp vµ 50% sè lao ®éng lµm nghÒ
b¸n chuyªn nghiÖp.
Hîp t¸c x· thñ c«ng Ngä H¹ vÉn duy tr× ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm
thêng xuyªn cho trªn 40 lao ®éng vµ mét sè hé gia ®×nh. §ång thêi ®îc sù
tµi trî cña tæ chøc TÇm nh×n thÕ giíi, sù hç trî cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp, Hîp
t¸c x· ®· më 2 líp d¹y nghÒ cho 100 ch¸u cã hoµn c¶nh khã kh¨n trong khu
vùc. KÕt qu¶ thu nhËp trong 2 n¨m 1994 vµ 1995 cña Hîp t¸c x· lµ:
- N¨m 1994: 400 triÖu
- N¨m 1995: 250 triÖu
Møc l¬ng b×nh qu©n cña x· viªn hµng th¸ng lµ 250.000®/th¸ng.
T×nh h×nh chung vÒ s¶n xuÊt vµ thu nhËp cña ngµnh nghÒ trong 2 n¨m
1996, 1997 bÞ ¶nh hëng nhiÒu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Hµng hãa s¶n xuÊt
ra tuy kh«ng bÞ ø ®äng nhiÒu nhng viÖc tiªu thô gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. KÕt
qu¶:
- Tæng gi¸ trÞ thu nhËp n¨m 1996 lµ 18,4 tû ®ång, b×nh qu©n hé ®¹t
9.868.315 ®ång/ n¨m, b×nh qu©n khÈu lµ 2.339.000 ®ång/n¨m.
- Tæng gi¸ trÞ thu nhËp n¨m 1997 ®¹t 19,3 tû, b×nh qu©n hé 9.851.000
®ång/n¨m, b×nh qu©n khÈu 2.379.420 ®ång/n¨m.
Nh vËy thu nhËp n¨m 1997 t¨ng so víi n¨m 1996 (biÓu ®å 2).
NguyÔn ThÞ Thñy
19
Líp K32D Sinh - KTNN
Khãa luËn tèt nghiÖp
Trong 2 n¨m 1999 vµ 2000, mÆc dï chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu yÕu tè
kh¸ch quan nhng kinh tÕ tiÓu thñ c«ng nghiÖp vÉn cã tèc ®é t¨ng trëng kh¸,
mÉu m· thêng xuyªn ®îc thay ®æi, nhiÒu hé ®· dÇn dÇn hoµn thiÖn d©y
chuyÒn s¶n xuÊt (méc kh¶m kÕt hîp), mét sè c«ng ®o¹n ®· ®îc c¶i tiÕn b»ng
m¸y nhá, vÝ dô m¸y ®ét dËp ®Ó c¾t nh÷ng m¶nh trai theo khu«n cã s½n nhanh
h¬n c¾t b»ng tay nhiÒu lÇn (¶nh 5). ChÊt lîng s¶n phÈm ®· ®îc nh©n d©n
chó träng h¬n, mét sè mÆt hµng cã chÊt lîng cao thu hót ®îc kh¸ch hµng.
Mét sè hé ®· chuyÓn ®Õn n¬i cã thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm tèt ®Ó s¶n xuÊt,
thuª cöa hµng ë mét sè thµnh phè lín ®Ó tiªu thô s¶n phÈm. Hîp t¸c x· thñ
c«ng Ngä H¹ ®· cã nhiÒu cè g¾ng, víi kinh tÕ thÞ trêng khã kh¨n phøc t¹p
vÉn ®¶m b¶o cã viÖc lµm thêng xuyªn cho x· viªn. Doanh thu hµng n¨m tõ
450 - 550 triÖu, l¬ng cña x· viªn b×nh qu©n 430.000 ®ång/th¸ng, t¨ng so víi
1996 lµ 72% vµ ®· tù n©ng cÊp nhµ xëng trªn 50 triÖu ®ång. Quü tÝn dông
nh©n d©n sau 6 n¨m thµnh lËp vµ ho¹t ®éng ®· kh¼ng ®Þnh vai trß vÞ trÝ cña
m×nh trong ph¸t huy néi lùc, lµm lµnh m¹nh quan hÖ tiÒn tÖ ë n«ng th«n, t¹o
®iÒu kiÖn cho kinh tÕ ®Þa ph¬ng ph¸t triÓn; d nî cho vay trªn 3 tû ®ång, t¨ng
so víi n¨m 1996 lµ 108%, nguån vèn cho vay 100% huy ®éng vèn t¹i chç; ®·
mua ®îc trô së trang thiÕt bÞ phôc vô lµm viÖc víi sè tiÒn gÇn 100 triÖu ®ång;
chÊt lîng ho¹t ®éng mçi ngµy mét n©ng lªn, ®îc nh©n d©n tin tëng.
Thu nhËp tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n¨m 1999 lµ 18,5 tû; n¨m
2000 lµ 19,25 tû; tèc ®é t¨ng trëng 18,6%.
3.4.4 Giai ®o¹n tõ 2001 ®Õn nay
Kinh tÕ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh mÏ. MÆt hµng s¶n xuÊt ®a
d¹ng, mÉu m· thêng xuyªn ®îc ®æi míi, chÊt lîng ®îc n©ng lªn. Tæng
møc ®Çu t cho s¶n xuÊt ngµy cµng nhiÒu theo híng c«ng nghiÖp hãa. NhiÒu
gia ®×nh ®· ®Çu t më réng s¶n xuÊt, c¶i tiÕn c«ng cô lao ®éng, mua s¾m m¸y
mãc, ph¬ng tiÖn cho s¶n xuÊt. §Æc biÖt lµ c¸c hé ë th«n Thîng ®· ®a m¸y
NguyÔn ThÞ Thñy
20
Líp K32D Sinh - KTNN
- Xem thêm -
.PDF 
44 
24 
67 
