Tài liệu Báo cáo cải thiện thị trường nội tiêu và xuất khẩu cho trái cây việt nam thông qua cải tiến quản lý chuối cung ứng và công nghệ sau thu hoạch

Bộ Nông Nghiệp & Phát Triển Nông Thôn Dự án CARD 050/04 VIE Cải thiện thị trường nội tiêu và xuấ t khẩu cho trái cây Việt Nam thông qua cả i tiến quản lý chuỗ i cung ứng và công nghệ sau thu hoạch MS10: Phát triển nă ng lự c ch o Vi ện ng hi ên cứ u câ y ăn q uả (S O F R I) Tháng 6/2009 MỤC LỤC 1. Thông tin về tổ chức ........................................................................................................................................................................ 3 2. Người liên hệ ........................................................................................................................................................................ 4 3. Tóm tắt dự án ........................................................................................................................................................................ 5 4. Tóm tắt kết quả thực hiện ........................................................................................................................................................................ 5 4.1 Giới thiệu và nền tảng ........................................................................................................................................................................ 8 4.2 Các thành quả nổi bật ........................................................................................................................................................................ 9 4.2.1 Hiện trạng của chuỗi cung ứng ........................................................................................................................................................................ 9 4.3 Phân Viện Cơ Điện Nông Nghiệp & Công Nghệ Sau Thu Hoạch (SIAEP) ..................................................................................................................................................................... 10 4.3.1 Tổng quan về SIAEP ..................................................................................................................................................................... 10 4.3.2 Trước khi thực hiện dự án CARD ..................................................................................................................................................................... 11 4.3.2.1 Kiến thức trước thu họach ..................................................................................................................................................................... 11 4.3.2.2 Kiến thức sau thu họach ..................................................................................................................................................................... 11 4.3.2.3 Kiến thức về chuỗi cung ứng/giá trị ..................................................................................................................................................................... 12 4.4 Viện Nghiên Cứu Cây Ăn Quả Miền Nam (SOFRI) ..................................................................................................................................................................... 13 4.4.1 Tổng quan về SOFRI ..................................................................................................................................................................... 13 4.4.2 Kiến thức trước khi thực hiện dự án CARD ..................................................................................................................................................................... 13 4.4.2.1 Kiến thức trước thu họach ..................................................................................................................................................................... 13 4.4.2 Kiến thức sau thu họach ..................................................................................................................................................................... 14 4.4.3 Kiến thức về chuỗi cung ứng/giá trị ..................................................................................................................................................................... 14 4.5 Ứng dụng và xây dựng năng lực cho SIAEP và SOFRI sau khi dự án kết thúc ..................................................................................................................................................................... 15 4.5.1 Hình thành kiến thức sau dự án CARD ..................................................................................................................................................................... 15 4.5.2 Xây dựng kiến thức trước thu hoạch ..................................................................................................................................................................... 15 4.5.3. Kiến thức sau thu hoạch ..................................................................................................................................................................... 23 4.5.4 Kiến thức về chuỗi cung ứng ..................................................................................................................................................................... 30 5. Các nhóm nông dân trồng xoài ..................................................................................................................................................................... 39 5.1. Nhóm Nông dân Xoài Cát Hòa Lộc (Hợp Tác Xã) ..................................................................................................................................................................... 39 5.1.1 Tóm tắt lịch sử của hợp tác xã Xoài Cát Hòa Lộc ..................................................................................................................................................................... 39 5.1.2 Nhiệm vụ của hợp tác xã Xoài Cát Hòa Lộc ..................................................................................................................................................................... 39 5.1.2.1 Mục tiêu của hợp tác xã Xoài Cát Hòa Lộc ..................................................................................................................................................................... 39 5.2. Nhóm nông dân Cẩm Thành (HTX) ..................................................................................................................................................................... 39 5.2.1. Tóm tắt lịch sử của hợp tác xã ..................................................................................................................................................................... 39 5.2.2 Nhiệm vụ của nhóm nông dân Cẩm Thành ..................................................................................................................................................................... 39 5.3. Công ty tư nhân Việt Hưng ..................................................................................................................................................................... 40 5.3.1. Tóm tắt lịch sử của công ty Việt Hưng ..................................................................................................................................................................... 40 6. Các nhóm trồng bưởi ..................................................................................................................................................................... 40 6.1. Hợp tác xã Bưởi Năm Roi Mỹ Hòa ..................................................................................................................................................................... 40 6.1.1. Tóm tắt lịch sử của hợp tác xã Mỹ Hòa ..................................................................................................................................................................... 40 6.2. Công ty bưởi Hoàng Gia ..................................................................................................................................................................... 40 6.2.1. Tóm tắt lịch sử của công ty Hoàng Gia ..................................................................................................................................................................... 40 7. Thực tiễn trước khi thực hiện dự án CARD ..................................................................................................................................................................... 41 7.1. Phân tích chuỗi giá trị/chuỗi cung ứng, phương pháp hoạch định chiến lược và kiểm soát chất lượng ..................................................................................................................................................................... 41 7. 2. Xác định các khía cạnh trước thu hoạch ..................................................................................................................................................................... 41 7. 2.1. Thiết kế vườn trồng cho xoài và bưởi ..................................................................................................................................................................... 41 7.2.2. Quản lý tạo tán cho xoài và bưởi ..................................................................................................................................................................... 42 7.2.3. Kiểm soát côn trùng và dịch bệnh cho xoài và bưởi ..................................................................................................................................................................... 42 7.2.3.1. Sử dụng hóa chất ..................................................................................................................................................................... 42 1 7.2.3.2. Những ví dụ về ảnh hưởng của côn trùng và dịch bệnh đến chất lượng quả bưởi. ..................................................................................................................................................................... 42 7.2.3.3. Những ví dụ về ảnh hưởng của côn trùng và dịch bệnh đến chất lượng xoài ..................................................................................................................................................................... 43 7.3. Thu hoạch xoài ..................................................................................................................................................................... 44 7. 3. 1. Các chỈ dẫn về độ chín thu hoạch cho xoài ..................................................................................................................................................................... 44 7.3.1.1. Túi bao quả xoài ..................................................................................................................................................................... 44 8. Lĩnh vực sau thu hoạch bưởi và xoài ..................................................................................................................................................................... 44 8.1. Kích cỡ và phân loại bưởi ..................................................................................................................................................................... 44 8.1.1. Kích cỡ và phân loại xoài ..................................................................................................................................................................... 45 8.1.1.1. Phương pháp đóng gói và xử lý cho bưởi ..................................................................................................................................................................... 45 8.1.1.2. Phương pháp đóng gói và xử lý cho xoài ..................................................................................................................................................................... 45 8.1.1.3. Dây chuyền lạnh, bảo quản bưởi ..................................................................................................................................................................... 46 8.1.1.4. Dây chuyền lạnh, bảo quản và giấm chín xoài ..................................................................................................................................................................... 46 8.1.1.5. Thông tin trong chuỗi cung ứng/chuỗi giá trị và thông tin thị trường cho bưởi và xoài ..................................................................................................................................................................... 46 9. Thực tiễn sau khi áp dụng dự án CARD. ..................................................................................................................................................................... 46 9.1.1 NĂM KẾ HOẠCH CHIẾN LƯỢC ƯU TIÊN HÀNG ĐẦU CHO XOÀI GỒM: ..................................................................................................................................................................... 47 9.1.2 NĂM KẾ HOẠCH CHIẾN LƯỢC ƯU TIÊN HÀNG ĐẦU CHO BƯỞI GỒM: ..................................................................................................................................................................... 47 9.1.3 Xây dựng kỹ năng trước thu hoạch cho nông dân trồng xoài và bưởi. ..................................................................................................................................................................... 47 9.1.3.1. Bố trí và thiết kế vườn xoài và bưởi ..................................................................................................................................................................... 47 9.1.3.2. Quản lý tán cho xoài và bưởi ..................................................................................................................................................................... 48 9.1.3.3. Kiểm soát côn trùng và dịch bệnh cho xoài và bưởi ..................................................................................................................................................................... 49 9.1.4. Xây dựng kỹ năng sau thu hoạch cho nông dân trồng xoài và bưởi ..................................................................................................................................................................... 57 9.1.4.1.1. Phát triển sào thu hoạch ..................................................................................................................................................................... 58 9.1.4.1.2 ChỈ dẫn độ chín thu hoạch ..................................................................................................................................................................... 58 9.1.5 Xây dựng năng lực của chuỗi cung ứng/giá trỊ cho nông dân trồng xoài và bưởi ..................................................................................................................................................................... 68 10. Ví dụ về hợp tác xã nông dân và năng lực được nâng cao qua dự án CARD và các lợi ích thu được ..................................................................................................................................................................... 75 10.1 Xoài ..................................................................................................................................................................... 75 10.2 Bưởi ..................................................................................................................................................................... 78 11. Các quy định về môi trường ..................................................................................................................................................................... 80 12. Kết luận ..................................................................................................................................................................... 81 12.1 Người nông dân ..................................................................................................................................................................... 81 12.2 Người thu mua, người kinh doanh và người bán sỉ: ..................................................................................................................................................................... 82 12.3 Phương án lựa chọn ..................................................................................................................................................................... 82 12.4 Tính bền vững ..................................................................................................................................................................... 83 13. Phụ lục 1 ..................................................................................................................................................................... 85 2 1. Thông tin về tổ chức Tên dự án Đối tác phía Việt Nam Trưởng nhóm dự án phía Việt Nam Đối tác phía Australian Những người thực hiện phía Australian Ngày bắt đầu Ngày kết thúc (kế họach ban đầu) Ngày kết thúc (điều chỉnh lại) Kỳ báo cáo 3 2. Người liên hệ Tại Australia: Trưởng nhóm Tên Chức vụ Tố chức Ông Ro Giám đ Bộ Côn Bản và Queens Tại Australia: về hành chính Tên: Chức vụ: Michell Nhân v cao cấp bật) Bộ Côn Bản và Queens Tố chức Tại Việt Nam Tên: Chức vụ: Tổ chức: 4 3. Tóm tắt dự án Ngành trái cây ở Việt nam có tiềm năng to lớn và đóng mộ t vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp. Năm 2003, Việt nam xuất khẩu 43 triệu USD trái cây chất lượng cao đến các quốc gia có thu nhập cao và nhập khẩu 14 triệu USD trái cây và rau củ. Việt nam gặp nhiều khó khăn để cạnh tranh với các quốc gia châu Á khác trong thị trường xuất khẩu và ngay chính thị tr ường nội địa của mình, đặc biệt với Trung quốc và Thái Lan. Các đề xu ất này dẫn đến đòi hỏi sự phát triển to lớn kỹ thuật làm vườn để hướng tới sự c ạnh tranh tòan cầu. Người tiêu dùng Việt nam đang có nhu cầu về trái cây có chất l ượng cao và an tòan. Dự án này đã nhận ra nh ững thiếu sót củ a công ngh ệ trước và sau thu họach đã làm giả m chất lượng, sự an tòan và sự ổn định của s ản phẩm. Mục tiêu chương trình đào tạo đặt trọng tâm trên tổng thể hệ thống phân phối và cung cấp các lợi ích bằng sự trợ giúp phương tiện quản lý có chất lượng và hệ thống GAP ở cấp độ làng xã tạo ra nhiều việc làm cho cộng đồng nông thôn. Dự án CARD này bao gồm năm chiến lược dành cho việc phát triển nông thôn, và các chiến lược giúp phát triển s ản xuất và tính cạnh tranh trong hệ thống nông nghiệp; làm giảm nghèo và sự tổn thất, làm tăng sự tham gia các thành phần trong sự bảo đảm bền vững. 4. Tóm tắt kết quả thực hiện Có kiến thức tốt về những gì cấu thành một chuỗi cung ứng/giá tr ị là căn bản để hiểu cách vận hành, cách thức phân tích chuỗi và làm sao tạo sự thay đổi chuỗi để đem lợi ích cho tất cả các thành viên trong hệ thống chuỗi. Nhiều công ty đơn lẻ chấp nhận và thích nghi những gì họ quan tâm là các thành phần then chốt hay sự hình thành cụm một chuỗi cung ứng/phân loại. Họ đặt những cụm đã hình thành lại v ới nhau để phù hợp với nhu cầu riêng của họ không cân nhắc kỹ tất cả các yếu tố cần thiết của một chuỗi cung ứng/giá trị để đạt tới thành công Những người tham gia chu ỗi cung ứng/giá trị ngày nay phải có tính thích nghi cao, khi những người tham gia bảo thủ sẽ không tạo được giá trị gia tăng và sẽ bị đào thải khỏi ngành kinh doanh của họ. Những ng ười tham gia này phải cập nhật những chiến lược chuỗi cung ứng/giá trị mới đ iều đó sẽ đem lại giá trị kinh tế cho khách hàng của họ và rút cục cho đến người tiêu dùng cuối cùng Trước khi khởi động dự án CARD, nhóm chuyên gia SIAEP chuyên về sau thu họ ach. Họ chỉ có một số kiến thức về thực tiễn trước thu họach như sinh lý cây trồng, nông học và phương pháp trồng trọt. Một vài người trong nhóm SOFRI thuộc bộ phận sau thu họach thì có kiến thức tương đối khá về sau thu họach quả xòai và bưởi, và phương pháp bảo quản trái cây ở Việt nam. Thói quen canh tác truy ền thống dựa trên việ c trồng bằng hạt, không quản lý tán cây làm ảnh hưởng đáng kể đến năng suất cây trồng, kiểm soát sâu bệnh, chất lượng và thời gian 5 sử dụng của trái xoài. Chủng loại, hiệu lực và việc dùng hóa chất ở đồng bằng sông Mêkông đã là mối quan tâm lớn. Thói quen thu họach truyền thống không dựa trên các tiêu chuẩn độ chín thu ho ạch, qui trình loại bỏ trái hư hỏng, thu hoạch, đóng gói và vận chuyển và việc thiếu hiểu biết sau thu hoạch và sự phát triển những chuỗi cung ứng/giá trị có có hiệu quả, tác động nghiêm trọng đến sự phát triển thị trường nội địa và xuất khẩu ở Việt nam, Để củng cố kiến thức, SIAEP và SOFRI cùng với nhóm chuyên gia Úc đã phát triển và xuất bản 5 s ổ tay cho nông dân Việt nam gồm các hướng dẫn thực hành GAP tối ưu nhất. Những sách này gồm: • Sách hướng dẫn trồng xòai • Sổ tay chỉ dẫn nhanh các loại sâu bọ phá hoại xoài • Sổ tay chỉ dẫn nhanh các lọai bệnh của xòai • Sổ tay hướng dẫn trồng bưởi • Sổ tay chỉ dẫn nhanh các lọai sâu và bệnh của bưởi Thông qua biên soạn các sổ tay và sách hướng dẫn này, kiến thức của cả SIAEP và SOFRI được tăng c ường trong việc thực hành tối ưu các yếu tố trước thu họach GAP. Cũng như vậy kiến thức của các chuyên gia SIAEP và SOFRI cũng được phát triển để các yếu tố trước thu họach này tác động đến chất lượng, thời gian sử dụng và giá cả hợp lý của xòai và bưởi. Các chuyên gia Úc đã tập huấn theo phương pháp PAL và tằng cường năng lực cho các chuyên gia của SIAEP và SOFRI về chuỗi cung ứng/giá trị. Nhóm của SIAEP và SOFRI, đượ c sự tr ợ giúp của các thành viên đội Úc, sau đó huấn luy ện những người nông dân và các nhóm nông dân để phát triển kiến thức của họ về chuỗi cung ứng/giá trị và qui trình kỹ thuật bảo quản chất lượng trái cây cải thiện thời gian sử dụng và khả năng bán hàng. Nội dung xây dựng này bao gồm 4 giai đọan được thực hiện suốt quá trình dự án này là: 1. Hiểu biết về chuỗi cung ứng/giá trị. 2. Phát triển chuỗi cung ứng/giá trị. 3. Thực hành chuỗi cung ứng/giá trị mới. 4. Đánh giá chuỗi cung ứng/giá trị mới. Hiện nay, SIAEP và SOFRI đã phát triển mối liên hệ tốt với hàng loạt các nhóm nông dân và các Công ty kinh doanh tư nhân, các đơn vị này gồm có: • HTX xoài Cát Hòa Lộc • Siêu thị Metro Cash & Carry • Chợ đầu mối Thủ Đức • Công ty COFIDEC – Chế biến xoài • EMU Việt nam (Tỉnh Khánh Hoà) • Hợp tác xã bưởi Mỹ Hòa • Nhà sản xuất bưởi Cát Chu • Công ty Việt Hưng (Tỉnh Đồng Tháp) • HTX xoài Cẩm Thành 6 Hai cuốn sổ tay hướng dẫn chất lượng được phát hành là một phần của dự án này. Nó dựa trên cơ sở các tiêu chuẩn Việt nam và có tham khảo ý kiến với các tổ chức nông nghiệ p, nhà thu mua và các đại lý trong chuỗi cung ứng/giá trị xoài và bưởi đang hoạt động ở đồng bằng sông Mê-kông, Việ t nam. Những sách hướng dẫn này cũng được đệ trình Ban quản lý dự án CARD như một phần của báo cáo giai đoạn 9. Tiến sĩ Lê Thị Thu H ồng, SOFRI, trình bày một buổi nói chuyện và bài thuyết trình tại Hội nghị khoa học xã hội nghề vườn quốc tế, cải thiện sự th ực hiện chuỗi cung ứng trong hội nghị thời kỳ quá độ kinh tế được tổ chức t ại khách sạn Sofitel Plaza (ISHS), Hà nội, Việt nam, từ ngày 13 đến ngày 17 tháng 9 năm 2007. Hợp tác xã xoài Cát Hòa Lộc đã ứng dụng kỹ thuật thu hoạch mớ i và qui trình GAP. Họ cũng xây dựng một nhà đóng mớ i và đã thực hiện cách đóng mới, xử lý sau thu hoạch và bảo đảm chất lượng theo các tiêu chuẩn, hệ thống đóng gói và vận chuyển. Với sự giúp đỡ của nhóm SIAEP và dự án CARD họ đã: • Xây dựng một phòng bảo quản lạnh • Xây dựng được một phòng ủ chín • Dây chuyền làm ráo và bàn máy phân loại • Phát triển phương pháp xác định độ chín thu hoạch theo trọng lượng riêng • Xây dựng và đang sử dụng các thùng xử lý nhiệt nước nóng để tẩy rửa các chất bẩn, khống chế ruồi đục quả và sâu bệnh trên trái cây sau thu hoạch • Sử dụng các quạt để làm khô trái cây trên bàn phân loại • Đóng gói và phân loại trái cây vào thùng cạc-tông cách nhiệt • Dán nhãn thương hiệu trên mỗi trái xoài trong thùng cạc-tông • Thực hiện đầy đủ các tiêu chuẩn bảo đảm chất lượng như là: Kho hàng chỉ tiếp nhận các trái cây đạt mức ngoại hạng, loại 1 và loại 2. Các trái loại 3 được trả về nông dân và nông dân được nhắc nhở không gởi bất kỳ trái loại 3 nào trong tương lai. Vào năm 2008, có một chuyến hàng thử nghiệm khoảng 700-1000kg trái cây loại 1 của Cát Hòa Lộ c được bán cho siêu thị Metro Cash & Cary Vietnam Ltd., số trái này được bán với giá từ 55.000 đến 75.000 VND/kg. giá này cao gấp hai đến ba lần giá bình thường. Đến cuối dự án CARD này, một hợp đồng cung ứng 5 t ấn trái cây đã được ký với siêu thị Metro Cash & Carry. HTX cũng cung ứng khoảng 70 tấn trái cây đến nhà máy chế biến để xuất khẩu đến Nhật bản. Nhóm nông dân bưởi Năm-Roi Mỹ Hòa đã được cấp giấy chứng nhận GlobalGAP 2. Họ xuất kh ẩu 18 công-ten-nơ loại 20’ đến Hoà-lan và thu khoảng 10.500đ/kg. Giá này gấp đôi giá bưởi trong nước. Trong năm 2009 nhóm này xuất khẩu khoảng 70 công-ten- nơ loạ i 20’ (khoảng 1000tấn) đến Hà Lan và B ỉ vởi giá khoảng 8.700 đ/kg. Hiện nay, họ đã ký kết với siêu thị Metro Cash & Carry một hợp đồng 34 tấn bưởi. H ọ cũng cung ứng thị trường Hà nội khoảng 18 tấn bưởi. Họ đang tiến hành thử nghiệm bao trái bằng chân 7 không để giả m sự mất nước và kéo dài thời gian sử dụng của trái bưởi; và thử nghiệm phủ sáp Citra Shine. Họ đã thực hiện chương trình GAP như là: • Ghi chép cho từng vườn cây ăn quả. • Lập qui trình sản xuất cho từng thành viên. • Lập qui trình canh tác. Họ cũng thực hi ện qui trình bảo đảm chất lượng trong nhà đóng gói. Một vài qui trình áp đặt tại chỗ trong nhà đóng gói là: • Trái cây được rửa sạch bằng dung dịch nước chlorine 150 ppm • Thử nghiệm đóng gói chân không và làm ráo bằng quạt cho trái bưởi để xuất qua Châu Âu • Thử nghiệm dùng lưới bọc trái cây • Gắn thương hiệu lên từng trái • Xây dựng một phòng bảo quản lạnh 4.2 Giới thiệu và nền tảng Ford et al., (2003) đã phân tích tính cạnh tranh của ngành trái cây tại Việt nam và đưa ra nhận định: • Chất lượng sản phẩm kém không ổn định • Chưa có tiêu chuẩn chất lượng • Công nghệ sau thu hoạch kém • Khâu thực hành trước thu hoạch kém chất lượng • Cấu trúc tiếp thị của các tập đoàn, hợp tác xã kém. • Thiếu thông tin về các chuỗi cung ứng, giá cả và nhu cầu tiêu dùng của khách hàng Các phân tích đầu tư và l ợi ích của những cây trồng ở đồng bằng sông Mê-kông đã chỉ ra rằng cả xoài và bưởi là những cây tr ồng r ất quan trọng tại Việ t nam (xoài trồng 33.000 héc ta và bưởi trồng 9.000 héc ta). Mục tiêu của dự án CARD 05/040 này là: • • • • • Cải thiện công nghệ trước thu hoạch để sản xuất xoài chất lượng cao (IPM, ICM, kiểm soát ruồi giấm, lập chỉ số độ chín, giảm lượng dư thuốc trừ sâu, sức khoẻ con người và môi trường sống tốt hơn .v.v) Cải thiện công nghệ sau thu hoạch của xoài và bưởi (ví dụ: dây chuyền xử lý làm mát, đóng gói, sự ngâm nước sau thu hoạch, làm chín bằng khí Etylen, bọc sáp, tẩy rửa và các tác nhân ẩm ướt, bảo đảm chất lượng). Cải thiện các tiêu chuẩn và chương trình bảo đảm chất lượng cho xoài và bưởi. Tiếp cận và phát triển các phương pháp cho các vụ mùa thu hoạch và thông qua dự án này sẽ được áp dụng cho các loại rau và trái cây khác. Lập bản đồ hiện hành chuỗi cung ứng cho nội địa và và các thị trường xuất khẩu có chọn lọc, chú trọng đặc thù trên cơ sở xác định sở thích và nhu cầu khách hàng. Cung cấp các hiểu biết tốt hơn và các cải thiện hợp lý chuỗi cung ứng xoài và bưởi của Việt nam. 8 Dự án CARD này cung cấp các chương trình đ ào tạo nâng cao năng lực để làm giảm các nhược điểm công nghệ trước và sau thu hoạch ảnh hưởng chất lượng sản phẩm, ổn định chất lượng của xoài và bưởi. Dự án này cũng làm bổ sung kiến thức và kỹ năng của nhóm công tác của SIAEP & SOFRI trong việc phân tích, phát triển ứng dụng các công nghệ mới và thay đổi việc thực thi các chuỗi cung ứng hiện tại đang hiện hành tại Việt nam. Các khoá đào t ạo tiếp theo cũng được chuẩn bị cho các nhóm nông nghiệp và những ngườ i tham gia chuỗi. Các chương trình đào tạo PAL chuyên môn cũng được xây dựng và tổ chức cho các viện nghiên cứu và các nhà đầu tư ngành kinh doanh này bằng dự án CARD 050/040 VIE này. Mục tiêu 10 của dự án CARD 050/040 VIE là: Đánh giá và dẫn chứng số liệu của nhóm chuyên gia Viện SOFRI và SIAEP cùng với năng lực các nhóm nông dân trong việc: • Ứng dụng cách phân tích và phương pháp luận chuỗi cung ứng. • Ứng dụng các biện pháp và qui trình bảo đảm chất lượng. Báo cáo này dựa trên cơ sở các nghiên cứu của SIAEP và SOFRI và các Nhóm nông dân xoài (Cát Hòa Lộc, Cẩm Thành và Công ty Việt Hưng) và các nhóm bưởi (Công ty bưởi Mỹ Hòa Và Hoàng Gia). Các thông tin được trình bày trong báo cáo này làm nêu bật tình hình trước khi dự án b ắt đầu (Ti ền-dự án) và ảnh hưởng của dự án (Hậu- dự án) . Báo cáo này chỉ ra làm thế nào khả năng s ản xuất của các viện nghiên cứu và các nhóm nông dân được phát triển một cách căn cơ. M ỗi trường hợp nghiên cứu cung cấp các chứng cớ rõ rệt của việc ứng dụng phương pháp luận và phân tích chuỗi cung ứng, cách thức và qui trình bảo quản chất lượng. 4.2 Các thành quả nổi bật 4.2.1 Hiện trạng của chuỗi cung ứng Trong quá khứ các chuỗi cung ứng được phân tích b ằng quy trình cung ứng thông th ường như chương trình quản lý sản phẩ m (CM) bởi các các siêu thị lớn. Hiện nay qui trình phân tích này đã thay đổi để giá trị cộng thêm dành cho tất cả thành viên tham dự chuỗi cung ứng; bởi vậy hiện nay chuỗi cung ứng đã được thay đổi thành chuỗi giá trị. Một chuỗi cung ứng/giá trị có thể được diễn tả như sau: • Các kế hoạch cải tiến liên tục qui trình và các mối quan hệ đã có thật cung ứng sự năng động của hàng hoá và sự phục vụ thông qua chuỗi giá trị đem lại lợi ích cho các thành viên và khách hàng. • Một chuỗi giá trị là một hiệp định thương mại đối tác giữa việc kinh doanh theo liên kết ngang và dọc, kết quả các hoạt động được phối hợp trong việc phân phối sản phẩm đến từng khách hàng vì lợi ích của tất cả các bên liên quan. • Chuỗi giá trị của một hệ thống hữu cơ bao phủ tầm hoạt động rộng rãi từ điểm bắt đầu của đầu vào thông qua qui trình nội tại trong hệ thống tiếp nhận và tiếp tục cho đến hệ thống phân loại của đầu ra 9 Có những hiểu biết tốt về những gì cấu thành một chuỗi cung ứng/giá trị là cơ s ở để biết làm thế nào nó vận hành, làm thế nào phân tích chuỗi và làm thế nào để tạo sự thay đổi chuỗi đẩ giúp ích cho tất cả thành viên của chuỗi. Nhiều công ty tư nhân chấp nhận và thích nghi với những gì họ công nhận là chìa khoá then chốt hoặc xây dựng một chuỗi cung ứng/giá trị. Họ đặt các khung mạng được xây dựng này lại với nhau để phù hợp các nhu cầu đặc thù của họ không tính đến tất cả các yếu tố cần thiết của chuỗi cung ứng/giá trị để đạt thành công. Bởi vậy; hiện nay các thành viên của chuỗi này phải có tính thích nghi cao để tạo ra giá trị gia tăng. Các thành viên của chu ỗi này phải chấp nhận chiến lược chu ỗi cung ứng mớ i và phải thực hiện, vì sự lợi ích cho chính họ, tạo ra lợi nhuận cho khách hàng của họ và rút cục đến người tiêu dùng cuối cùng. Hiện nay những người tham gia chuỗi cung ứng/giá trị phải có tính thích nghi cao, khi người tham gia chuỗi bả o thủ s ẽ không tạo thêm lợi nhuận và sẽ bị đào thải ra khỏi ngành kinh doanh của họ. Các thành viên tham gia chuỗi này phải thích ứng chiến lược chuỗi cung ứng/giá tr ị mới điều đó tạo giá trị về tiền cho khách hàng và rốt ráo đến người tiêu dùng cuối cùng Hai cuốn sách hướng dẫn đảm b ảo chất lượng được phát hành là một phần của dự án này. Sách được soạn thảo trên cơ sở các tiêu chí của Việt nam và sự tham khảo hàng loạt các tập thể nông dân, các nhà thu mua và các đại lý buôn bán trong chuỗi cung ứng/phân loại xoài và bưởi đang hoạt động tại đồng bằng sông Mê-kông ở Việt nam. 4.3 Phân Viện Cơ Điện Nông Nghiệp & Công Nghệ Sau Thu Hoạch (SIAEP) 4.3.1 Tổng quan về SIAEP SIAEP đặt trụ sở tại thành phố Hồ Chí Minh, đượ c thành lập trên c ơ sở sáp của hai đơn vị Phân Viện Công nghệ Sau Thu hoạch và Trung Tâm Ứng Dụng Cơ điện Nông nghiệp vào năm 2003. Hiện nay SIAEP đang thực hi ện hàng loạt các d ự án chuỗi cung ứng/giá trị trong ngành kinh doanh rau quả, với mục tiêu cả i thiện chất lượng quản lý, hệ thống quản lý giới hạn dư lượng tối đa (MRL) và hệ thống an toàn thực phẩm hiện hành. Phân Viện đ ã sử d ụng cơ sở công nghệ tốt của mình và và đang mở r ộng công nghệ này kết nối với kỹ năng phát triển thương mại hiện hành, theo định hướng của MARD, một bộ phận năng động với thị trường hơn. Bộ phận của phương pháp ti ếp cận thị trường n ăng động này tham gia trực tiếp hơn vào khu vực kinh tế tư nhân và phát triển hơn nữ a sự thành công của lĩnh vực cộng đồng - hiệp hội tư nhân (PPP). Các PPP này đầu tiên được phát triển trong các chợ đầu mối rau quả ở Tp Hồ Chí Minh để khuyến khích cải thiện hệ thống chất l ượng và an toàn thực phẩm, nhưng đã có được tiếp năng lực mở rộng thông qua các nhà sản xuấ t tiểu nông. Do cơ sở ở Tp Hồ Chí Minh, SIAEP đang thực hiện một số dự án tại một số Tỉnh địa phương tại đồng bằng sông Mê-kông và Miền Đông Nam Bộ. 1 0 4.3.2 Trước khi thực hiện dự án CARD 4.3.2.1 Kiến thức trước thu họach Trước khi khởi động dự án CARD, nhóm chuyên gia SIAP chuyên sâu về sau thu hoạ ch. Họ có một số kiến thứ c về thực hành trước thu hoạch, như sinh lý thực vật, nông học và phương pháp canh tác. Ông Bình đang phát triể n tốt GAP cho các nông dân trồng xoài và bưở i, nhưng nhóm SIAP không hiểu biết nhiều về làm thế nào các yếu tố trước thu hoạch ảnh hưởng đến chấ t lượng và sự th ời gian sử dụng của trái xoài và bưởi sau thu hoạch. Một vài thành viên của nhóm cũng có khả năng biết được trái cây bị ảnh hưởng của một bệnh hay sâu bọ nhưng không hiểu các yếu tố gây ra sâu, bệnh này. Các lĩnh vực còn bị giới hạn kiến thức quan trọng là: o IPM và IDM và làm thế nào trên cơ sở này có thể cải thiện chất lượng, thời gian sử dụngcủa trái cây, dễ dàng tiêu thụ sản phẩm, và giảm thiểu sử dụng các chất hóa học và hoạt động nông nghiệp áp đặt lên giá. o Tỉa cành, tạo tán (xem phụ lục A dành cho các yếu tố trước thu hoạch này và tác động của nó lên tuổi thọ, dễ bán và chất lượng trái sau thu hoạch) o Xử lý vườn cây ăn trái và thiết kế các loại vườn cây ăn trái để tạo thuận lợi cho việc thu hoạch, đóng gói, phân loại, và đồng đều (bao bì đóng gói) để dễ vận chuyển đến thị trường. o Bón phân và thực hiện việc tưới tiêu để nâng cao chất lượng, thời gian sử dụng và tính dễ bán của sản phẩm. o Quá trình phát triển ra hoa và trái và làm thế nào các yếu tố này ảnh hưởng chất lượng, thời gian sử dụng và độ tươi ngon của trái cây. o Loại các trái cây có dấu hiệu dính mủ, trầy vỏ, bầm dập và trầy xước. 4.3.2.2 Kiến thức sau thu họach Hầu hết nhóm SIAEP có kiến thức tương đối tốt trong các lĩnh vực sinh học và thu hoạch truyền thống của trái xoài và b ưởi và các phương pháp bảo quản trái trong điều kiện Việt nam. Ví dụ, Bà Hà đã nghiên cứu và phát triển bảng danh mục độ chín thu họach trái bưởi dựa trên cơ sở các đặ c trưng bên ngoài vỏ, .v.v. sự phát triển túi tinh dầu, màu sắc vỏ và cảm quan bên ngoài, và điều này đã được triển khai rộng hơn trong sách hướng dẫn bảo quản chất lượng dành cho các nông dân Việt nam trồng bưởi. Nhóm SIAEP còn thiếu kiến thức về một vài phương pháp thu hoạch mới đã phát triển ở nước ngòai mà còn yếu trong lĩnh vực thực hành và kinh nghiệm ứng dụng các phương pháp này. Các hạn chế đó là: o Làm giảm sự dính mủ o Ảnh hưởng của sự vượt mức khí Ni-tơ hoặc ủ chín trái cây và chất lượng thịt của trái. o Hiện tượng cuối cùng của sự hư hỏng của thịt trái cây o Các phương pháp mới ủ chín trái xoài (sử dụng Ê-ty-len thay A-cê-tylen) o Độ chín và nhiệt độ bảo quản 1 1 o Các phương pháp bảo quản và ảnh hưởng của nó đến chất lượng và thời gian bảo quản của trái. Các lĩnh vực khác mà nhóm SIAEP thiếu các kiến thức cơ sở là: o Xây dựng sổ tay hướng dẫn các tiêu chuẩn và chất lượng. o Biên sọan và phát hành sổ tay chất lượng. o Cách liên kết tất cả các thành viên của chuỗi cung ứng để phát hành các cuốn sách hướng dẫn này. o Tại sao bao bì đóng gói lại quan trọng với cấp độ người thu mua và người trồng o Kiểm sóat nhiệt độ sản phẩm tuỳ thuộc mạng cung ứng gồm người trồng/người thu mua/các đại lý cho đến người tiêu dùng. o Thiết kế và xây dựng kho lạnh và ủ chín. 4.3.2.3 Kiến thức về chuỗi cung ứng/giá trị Một vài người có một ít kiến thức về chuỗi cung ứng hay chuỗi giá trị, nhưng họ lại thiếu kiến thức chi tiết như làm thế nào để: • • • Am hiểu sự phức tạp và phân tích những chuỗi cung ứng/giá trị hiện hành. o Hiểu biết khách hàng và người tiêu dùng muốn gì và sự phát triển của các hệ thống có hiệu quả và năng lực hợp lý và hệ phân phối. o Phát triển các kênh thông tin và chia sẻ thông tin. Giúp đỡ các thành viên chuỗi cải thiện sản phẩm của họ và thành viên tham gia chuỗi mang lại các kết quả nhiều ích lợi hơn. o Làm thế nào tạo giá trị cộng thêm và phân chia giá trị cộng thêm với các thành viên khác của chuỗi. o Làm thế nào đạt sản phẩm phù hợp người tiêu dùng. o Làm thế nào làm việc với các thành viên của chuỗi (tập thể nông dân, người bán sỉ. bán lẻ .v.v.) làm việc với các nhóm nông dân để đạt kết quả mong ước như hướng dẫn nông dân thực hiện các kỹ thuật mới Phát triển hoặc xây dựng các chuỗi cung ứng/phân loại mới. Hiện nay việc có những kỹ năng này là lời nhắc nhở đến các viện nghiên cứu/các công ty cả khu vực công cũng như tư. Điều này tuỳ thuộc: • Sự tôn trọng nghiêm túc các qui định của Tổ chức WTO về quan hệ thương mại giữa các quốc gia và Ủy ban Codex Alimentarius. Ủy ban này được thành lập vào năm 1963 bởi Tổ chức FAO và WHO để phát hành các tiêu chuẩn thực phẩm, các chỉ dẫn và các chủ đề về bộ luật của việc thực hành dưới chương trình tiêu chuẩn thực phẩm của liên kết FAO/WHO. Mục đích chương trình này để bảo vệ sức khoẻ của người tiêu dùng và bảo đảm các hoạt động thương mại công bằng trong kinh doanh thực phẩm, và quảng bá tất cả tiêu chuẩn thực phẩm đến các tổ chức chính phủ và phi chính phủ. • Phát hành tiêu chuẩn VietGAP của Việt nam