Tài liệu Bản chất thể loại và sự phân loại truyện cổ tích trên cơ sở tư liệu truyện cổ tích việt nam và cămpuchia

MÒ ĐẦU T r u y ệ n điíỌc C ổ nil it'll linh su ố t tru y ệ n t h ê b i ế t cu ộ c lích kiìònii cổ H o n c u ố n l ó i đòi im ưòi m ộ i d ỏ đ u ọ c m i l n h ữ Iiliíìt. m ỗi clù II h i m II V è co n bộc th ế U t ' 1’ imtùii. ]ộ t|u;i ntụíòi d ọ c. nay, n h iêu Vr i 11 đ ề )n;ií CÙM líiiic, m à t()A giá c ; ‘n tác ; ì n h trị xúc h t '1 còn sánt; lì ó N h ữ ni: tri kế, p h i í t t h ậ m ciiii t h ì i n h C ố lícli t r i é n c h o c h i tích ký liímg c h u y ê n n u T ru y cii n i Ị ư ò i . tliế CÍ 1 Ú ý sự l ẽ C u h ệ t r o 1111 m ộ t sức dim uian s á n t i l u n g tlũìm niỉhệ h ấ p m ỹ cùa thuẠ t cùa cliìn đối või n u l l i ê 11 c ư u . n h à đ ộ lit d ọc n u lí t i i n i í l i c , vì til'll s i ê u cùn n i i ì m l i l Ịí u riOnu k h ắ p n l ũ í n u : c ư ò n i ĩ , à'n khoỉi c ứ u cù a hoc tru y ệ n k h ắ p t r u y ệ n c ổ c ri t í c h n ă m điì c h â u . t í c h { h ê lôi C h ín h Iiiói d ã đ ạ t l a n . mill n l i ũ n t ỉ n h à i m h i ê n l ỏ n có tli;ì|), (.lổn trfim hi d â n d â n l ộ c d ề I I Iiili. c ó t ộ c d;ì t h ê T ù I l i u m II d â n h i ệ n đ ; i l Iríy n ; i y I tì ĩ l i i m c h i t r ì n h t ự c ò n d ộ h à o tộc đ ộ V ã 11 v ê cò n ỏ trình t l í i m c h ụ c m i n h k h o liiniĩ r ự c r õ , t r u y ệ n m ìn h . T ạ i V j ệ t N;im, C a m |uiclii;i. nil it'll l u y ế n tậ|) t ru y ện C ổ tích đã d ư ọ c vẫn XI I r í t cliưa n h i ê u Đíìy Klii lán b a o d â n lii cĩm tỉ b;'in. tìm tìm cẠn q u á t t ộ c m ô ỉ T u y ít thiệt liiểu fliay linộc nliiênl đ u ọ c iiiiLíòi, tliòi cái c h o lõn tru y ệ n c;ìi hếl m ọ i đ ế n v;1 n I1 J I V , I/Ill) c; ì CY) t k - l i riènií chm iii c ô 111» t á c củíi t ’ I I : I 1n ã i d ê v ; ì n c h ư a tộc. dó, Iimlòi. c ũ 11II n h u n lĩ h i ê n loại.T r u y ệ n đ ư Ọ c CỈHI ý cứ u cổ c h i n s ’ tích m ứ c . nKíic. d â n tội/ tâ m c ũ ;I t h ể l i ỉ i i ( j ; ‘í t m ỗ i clâii sư u h a o c;ìi C;ìc líiò i/lum u nliíi klion Iihìi im liiên t ' ũ ;I i/;uh o e lấl t.lfm cứu tộc ik": l â m tói vấn đê này vii díì tùim CÕIĨLI bri Iihữim con số lliố nụ kÊ, ntiĩiniĩ vấn đê lý 113011 chill II kinli ngạc. V i ệ c x;ìc đị n h h ;I n chất tliê loại tie lừ dỏ ph:ìlì loịii tru yện C ổ tích trên L'ci sỏ truyện Cố tích Việt Níini - C';i111|UICIlia CŨÍI cluìnu tôi sẽ là một sự cụ thể lioiì việc imliiên cứu truyện ( Yi tích theo p lulling luíón ií trên. I. Lý tin ch ọ n đỏ tài: Q u a CÍÌC c ô n g t r ì n h i m l i i ê n CÍÍII vê t r u y ệ n ( Y ì l í c l i , c l i ú n i í t ô i n h ậ n t h ấ y c ó h i i i v ấ n dè k l i o n h ọ c l ò n l l n í ò i m n o i l ê n l ỉ ư ọ c c á c I i l i à n ụ l i i ê n c ứu q u a n t â m . D ó là c á c v ; i n d t ’ : + Bàn chất thê loại truyện cổ tích. + Phân loại truyện cồ tích. D â V lá niũi nu khiíi cạ nil kliDíi hục tuy kh ác nhíiu, n lusn II thực sự có liên qu;in ell fit chẽ vói nlian. r á i niiy l;i tién đê C’ ho c;ii kia. Vrí 11 đê thú nlifit nốu cluí;i dưọc niài quyết thciù dáim lất yếu sẽ thin đến sự hè l a c c ù a v ấ n etc t i ế p t h e o . N o i c h u n lí, sự b â t d ô n t i ( r o n g ý k i ế n c ù a c á c n h à i m hi lĩ II c ứu k h i t i m l ì i ủ u t r u y ệ n n' i t í c h t ù t r u ó c đ ế n n a y chù yêu XIIrít phút tií chỏ mui nuưói liêu có những c á ch h iế u riêrm vO b;ìn chất cù:i lliL1’ loại Iiiiy. D;ìy cũIIu lii nuu yéi ì n h â n (.lẫn tiến nhữ nu t|ii;m niệm |)hiìn ln;ii khác nh;ui. Dã đến lúc c;ìn phải nhìn nhíìn lại cànụ nil it'll ciìiig tốt ý kiên CÙÍ1 các nhà khoa hoc triióc đây đế pliál h i ệ n r;i c;ìi uì lìi h í ìn c h r í l d í c l i t h ự c CÌIÍI t h ể l o í i i , từ đ ó d i đ ế n p l i i ì n l o ị i i t r u y ệ n c ố t í c h . H o f i c l;i t r ê n C(1 s ỏ c ;ì c k i ẽ t i p h â n l o ạ i c ó t h ê t ì m h i e LI m ộ t C i ì d i k ỹ CÍIIIII h o n h à n c h ấ t c ù a l o ạ i t r u y ệ n n à y. T u v nhiên, dây líi một cũ 11lí việc liêt sức: l(\n. khó có (lit? thục hiện đưọc 1r I )nli một h;-m I II 0 n i'lii phó l i r n si. T h õ n u C|II;i IIÍŨÍMLÍ liu’ liệu thu thập dư Ọc iro ne niíiy Mil 111 LỊIIÍI. ví- (/0 b;'m. cluing Ini chì dám áp thum k i n h nghiệm c II;I c á c Iiliii n g h iê n CIIII trưõc soi roi và o dó nhằm hiểu thêm kho tMim truyện n i tích cùa lì:ii drill tộc vun có mối q 11nil hệ mỳt thiél này. I í . N g u ồ n tài l iệ u : 1. Về phiPin l á c p h ẩ m : Dối Víli truyện cố tích Việt Nam. chúng tôi sử dụniĩ ỉiâu hết nlũintỉ I IIvê’n tập SIÍII líiin từ truóc đến nay. Nluiniz chù yếu nhất v;ìn là nlũiim tập N.’U'li đưọr xuất híìn từ s;m năm 19 30 . n g h ĩ (I líi từ SÍ11I OIOI1 " Tr uy ện cố nưiH' Nam" CÌIÍ1 Nguyễn Víìn Nííọc. Một số vãn hàn ihtỌc viết bí um chừ Mán tl;ì đưỌc phiên Am, chú t h í c h c ũ i m là đ ố i t ư ọ i m ciiíi l u ậ n á n . D ố i v ó i n m i y ẽ n h à n . c h ú n g t ỏ i khôrni đọc ttưọc. Ch line tòi tin rằim, CÍÌC tác Iiià klii dịch thuật ilíì hão đàm đuck' nội (.luim 0Ì1;1 nmivêii l;ic. C ò n các lỉii liệu truyện L'ố lích Việt N II111 dn ngnòi Ph áp sưu tầm đuọc viết bằnii liếnu Ph;i|i. cluing tòi chủ yếu cĩiniĩ chi cliiỌc tiếp xúc qua các hùn dịch. D ố i vói truyện cd tích C a m p u c h i ; i , tình hình thực sự khó khăn. T r o n lĩ mấy chục nfmi qua. Xíì hội CiiniỊHichiii có nhiêu biến độníỉ lón VÊ ch in h trị. V i ệ c imhiên C'ứ11 khoa line xã hội và nhân văn nói cluing, vi ệc sưu t a ni, null ĨO II cú II Huyệ n cố tích C íin i|u ic lii; i nói I iênii có thể nói lã khôniĩ í;im điíỌc: h;i() nhiêu. Do dó, cluìntí tôi. mặc dù đã cố lĩílniĩ vẽ C a m pill’ll ill nhiên I Tin Iiludm vẫn klin có thể niíliiên cứu trực liế p điíỌc vói 11lũi 111» vãn hint in hằnu tiếng K l i m e r xuất hàn trưóc năm ] 9 7 9 . CIÚIIIÍI tôi chù yếu khíìo sát nỉnìnií truyện do ntíUÒi Phíìp slí 11 liìm nhu các cuốn: " N lu ìn u truyện cổ l u l l C a m p u c h i; ) cluíii dtíỌL’ b i ế t t i ế n " c ủ a h a i t á c m';i F . M i i r t i n i v à S . B e r i i : ư d d o n h ã XIIríI - 4- hfin Milis on N e u v c rill h;mh, Piliis l (M6 : "T r uy ệ n CO C a m p u c h i i i " do G . H . M o N o d u h i nliii xufi t h a i l R o s s a i d rill h à n h n í í m ì () 2 2 t ạ i Pf i r i s ; "Vfm hoc c.n c LI íI nmíõi K h m e r " c Ù;1 p. Sillily xufit linn năm 1991 tại Paris.,, Nluìiiu t;ic phfim trên lí fill tlfiy dfi dược một số tác gi;ì V iệ t Nam dịch, tuyên chọn VÌI bố suntỉ tliêni Iilui CÍÌC cuốn : " T r u y ệ n thân kỷ õ xú Ă im co " CÌKI Di nh văn Dịnli (nhìi XIIrít hàn V H D T Mà Nội 1990 ), "T uy ê n tập văn học C a m p u c li ia " cùa Vũ Tuyết Loan (nliii xuất híin Vă n học. Hà Nội 1986), " Tr uy ện cn C n n iỊ iii ch ia cùa Nguyển Ki m Liên (nil à XII rít hãn V;ìn It (lá, Hà Nội 1^X 4 )... Nỏi cliunii, niuìiiỉí truyện cố tícli K Inner đuợc sưu tcìm trực tiếp vã viết hằng liếng Việt nlui cù;i tác líià Lê I h m n g là khôntí có nhiêu. 2 . Vê plum lý lu An: Do việc nghiên cứu truyện C(‘i lích d;ì điíỌc tí Ạt r;i từ kh;ì SIÍIII nên đ;ì xuiít hiện Ìihữnií nhà klio;i Ỉ1ỌC nni liếim. IIhLíIIII cónti trình nghiên cúII đồ sộ. T uy nhiên, vi imuồn tài liệu dưọc in bíing tiếniĩ nuóc nựoài còn lì ạ n chê, vì trìnli độ nunại ngữ CÒI1 non kém, chúniỉ tôi chIí;i có điOu kiện thíini kliào trực tiếp nmivên bíìn được. VẾ co hàn, cliii 11lí tói elìỉ tiếp xúc điíỌc vcii 11hữntĩ h;ìn dịch, Iihữnu lòi trích dẫn, lỉiiíi tliiệu,-lốnti kết trong c;k' Siìcli niĩhién t:ứu. nluìng hàn luận án cùii c;ìc tác tiií’t như C lm Xi iiì n D iê n , Lê C h i Ouế, T r i m Đ úc Ngôn. Nguyền X u â n Kính... Dù vậy, clúmiỉ lôi v;ìn luôn xem dó lit Iilùínu k ir n thũc chuẩn, nlũínu tĩii liệu có lin h chất kinli diếu. C h ú n g túi hét sức (rân trọim các (.‘ónu trình Ill’ l l i 0 n cứu truyện cổ tích cùii i/;ic liU’ gi;i niỉưòi ViỌl lì 11ti II h lí liíii LZi ;’i 11 LI c II; t c;if I'hiiyt '11 - r,- tiia t r o u t : nliữiiL; I i ăm hụt' l;Ị|) t ạ i kho ; i N m ì v ă n t r i í ó n i í ilịii l i n e T o i m h ọ Ị) H à N ội. C Y r- l ã i 1 ĩ ộ 11 n à y có thê cliiii ra líìm nifiy dạnti : - D;nm nuliiOn cứu cinivOi! d’í' (in cliiiniỉ linặc ì i ê n ii) - D ịii m uiiìo trìn h của h;ii tru ónii dại hoc T r in u liỌp VÍI dại hục Sư phiiin. - D ạ n i i lòi - Di.iniỉ Nliìíim niói thiệu t m n i : c;'ic t ậ p SIÍII t f i m. bill Ill'lliêII cứu trên ciic tạp chi cliIiyê 11 Iiuánli. till I iộ u Iiìiy chú nu lôi dà tỉ hi ó phiìn till! mục. I I I . p hưdnịỉ |)liii |) II fĩ li iêII cứu : V i ệ c x;ìc địn h híMi chríl I ho' I <>ỉ I i và phím loili truyện cố tích là một trnnu Iilũíim v;ìn dê lòn và phức tạp đanii đưọc tìm tòi, khám pliiì tiếp til ò ViỌt N;im cũnu; như tlu‘ Iiiói. D(1 cluííi có sự tlulniỉ n h ấ t vê r a n l i í i i ó i I h ê l o ạ i , n ê n ý k i ế n c ủ ; i c á c n l i ì i k h o a h ọ c vê c ác d r i l l l i i ệ u d ặ c t r i í n u C'ù;I t r u y Ọ n f('i t í ch, p h ; i m vi c ù; i c;íc h i ế n t h ể cổ t i cl i c ỏ n k h ; ì c n l i u u , t h ậ m i:hi ( l ố i 10 p Iihiiii. - T u y việc imhÍL‘ 11 cứu. mili thiệu truyộn CO líc h lfui 11; 1y đ;ì phố hiến trên thê uiói. nliiíim ỏ Vit’ 1 N:im, nhất líi ( ’ iim p u r h ia . dó vẫn l;i một khoa học mói I1Ù-. Thi inl i tựu IÓI1 Iilnìt cũii cA li;ii míík' troim mấy chục năm Iiini d fly nliĩnm nét đ;ii đón tỉ, tiếu tỉ Ị, mói có thể hiếu dtìnt: ni iii y ín nhân ci’i;i sự kh;íc hiệt tro nu; qiinn niệm CÙM các nlià khoa học vê hai vấn ct'í> VLí;I liêu. 2. T m n i ĩ q u á trinh pliiìii tích, t l i ú i m tô i cố nắrni n h ậ n d i ệ n hàn ehíit thế lo;ũ tlựí! trên c;ìc đfK’ điếm tlii pháp. VẠn dụmi pluíOnu pháp so Siình loại hình lịch sứ tlế nhm nhận truyện cố tích theo cà h;ii c h i r u : Sự biiín tliiũn c ũ;I nỏ troim lịch sù, dfit nỏ tron li sự dối tlioịii vói các dân tộc khác đế t hriy điK.H' nét cluiim cùa C|LIi luật s;íim till) niíhệ tluiật, dồntỊ lliòi cĩmiỉ ihfiy đưọc nét riêniỉ CÙÍ1 truyện cố tích V iệ t Nam - O i m p u c h i a . 3 . T r ê n co sò nlìữnii vfin (tê lý I u 0 11 đ;ì đúc kết dưọc, ch ú ne tôi áp dụIILĩ VÍIO việc niỉliiên cứu truyện cồ ticli V iệ t Nam (lìi ndi tòi sinh r;i VÌ1 lt>n lên) VÌI truvỌ-n cn lích C ; i 111pucliia (lã dfin tộc. I;| máu thịt cùa tôi). T r u y ệ n â i tích ciiii li;ii d;1 t IHÍÓC !;'i đối tưọnu tôi yêu tliich và có k 11;ì níìnLí IIIÌIII hílt tliiỌc. T ô i clã ciì lííinti hiểu liiện n li íì m ỉ suy niihĩ CÌIÍI m i n h v;'io nội tlmm CÙÍI h;'|II lnẠn án Iiíiy. IV. ỉ) óng góp củ 11 IIIẠII fin: I. dư(.U' V i ệ c xác định b;in clìiìl thô’ ln;ii v;i pliAn loại H u yệ n t‘(S tích d;ì nhiêu nliii Ii ul i i t ‘ 11 c ứ u dê (.'Op Ọi i í i qi i í ì trình học tập. ch úng tỏi nhận thấy, liê ng ò Việt N;im. cũntz có nhiều ý kiến khác nhau v có kê tliừíi. c lúm lí tôi cĩiniĩ tluì dua ni một vìii ý kiến riêniĩ về hàn chíìt thế hụii cũntỉ lìliư phân hicii cho phù họp vói tình h ì n h cố li ch Việt N;iin - C'a m p II c h i a . V ó i motm mỏi diíii cluiyên n 1Zã 11h cố tích line li;ii nưóc đạt đu Ọc nhiều thành tựu mói, t;ìc Iỉi;’i lu;ìn iín 11ãy hếl sức trôim cliì> sụ chi bàu của CÍÌC cluiyén I»i;i. C u ố i cinm, chúIIli lôi xin chím th.inh cám tin sự luíónu (J;ìn, giúp dfi tận tinh cùa c;U' thfiy V(ì Oiiiiniĩ Nhon, Bùi Duy T à n . Kiêu Tlni Hoạ ch. Drum Víìn Lmm, LO C h í Quế, Niĩiiyễn X u fill Ki nh và nhiêu 11lí lí òi kliíic. - 8- CHƯONG I T Ì N I I 1I Ì NI I N C i l l l H N c ử u RÀN C I I Á T TI I rĩ L OA I V À S ư IMIÁN L OẠ I T R U Y Ệ N c ồ T Í C H Đã từ kli;ì lâu, các nh<1 nghiên cứu điiu có cluiim ý kiến ríìim việc \;'ic dịIIlì h;ìn chill VÌI định niíhiii liuyỌii cố tích sẽ lii tiên ctê ch inh trnniỉ côIIli tác phân chia thế loại r;t thánh nhím lí hộ pliẠn nhỏ. N hie II II Lĩ lí ò i dã hò ru kh;i nil it’ ll lâm SIÍC dế lim hiếu Vein dê này. V ậ y m;i thực lê. cho tlcn I1Í1V. ciìu liiii "truyện t'ổ tích lii IIÌ" v;ì 11 clniíi có lòi l í i i dáp n;i() khá đĩ tì) thế chíiỊ) nhộn diíỌc. T ìn li hìnli trên dã Ííiìy nên Iihũnti phúc tạp kliòim nhỏ clid các nhà kho;i học khi muốn luiịicli tlịnl) ph;i 111 vi cho tiíim hit'll thê cổ ticli. NhiỌm vụ chinh củ;i chúnu tói troim cluíOnụ n;ty l:i liệ lliốniỉ hóa một cách lữ(iniz đối đầy dù nlũmi: qiiiin niệm vè hán ch.1t Vã tình hình phím loại triiyỌn crí (it'll l r i ‘ 11 l l ũ ‘ ưiói. Việt N;im vù C ii m p u c h ia . Qiiii búc tr;mli c Ilium đó. mọi imtíòi I'd thể hình dll nu điíỌc niỉuyĩ‘ 11 nlinn tịii sao nhiêu Iilià imliiOn cữu lại (.0 nlũíim fill'll liiêti khòiiu nhu nliiui vt' car bit'll llù' ciS tích, lý do nim d;ì dần đến niũíim pl ninng pháp phân loại kli;u- nliiiu. tliíini chí dối lập nhau. A - MộL sô q u a n n i ệ m c h í n h vê c á c dấu l ì i ệ n (tặc t n i n g c ủ a 1I II vện cổ t íc h : Nói chung, Hu yệ n cố tích I;i một ilòi lưỌiiíĩ Iiiĩhiẽn CÚII lia diện. Đứniỉ ò nóc độ náo umíòi t;i (.’ lìnii t ú 1 lù; tiếp Cíìn cliíỌc lìhử 11lĩ vấn di' lõi cốt nh:1( f 11;I thr loại. - í>- Đ iêu tit- lãm nlũnm tác fill) c l i i ' m i i ta hán khoăn lii im;iv tro n g hỉìn thân có cĩnm 1|UÌU1 di lì’111 plifm loai lai híit đôim Vl'ii IIlum troim viị-c X;'ic định các drill liiộu dạc- trưrni cho truyện cố tích. C h ắ n iĩ lụm . n hiều nliìi n t i h i ê n c ứ LI V i ệ t N;im th u ò n u coi hàn chất c ù a t r u y ệ n c ố t í c h l;i s ự t ậ p h o p h ệ t h ô n i ĩ CMC d ặ c đ i ể m . T r o n g khi itõ, đt- phân biột ir uyệ n co tích vói các tliê loịti truyện kê’ dân lỉiíin kliiìc, c;U’ Iilià klioa line Iiưõt: nuoíii nhiêu khi chi c;ìn cứ (ì một drill hiệu h;iy một tính chíìt tiêu biểu não cló. T r u y ệ n cổ tích có nlũíniỉ biểu hiện hết sức phức tạp. B;ìn thân nó 1Ì1 sự tốm: hú;i nhiêu dặc điểm cù;i loại hình truyện kể tlfm tíiíin nói chung. V i ệ c hoạch dỊnh chí) thế loại này một phỉiin vi riênti hiệt I;"| công việt: tực kỳ phức tạp. Đê trà lòi đưọc Ciìu liùi "truyện cố tích là ựì", CÍÌC tác giá nil óc imoìii tluiòim r:ìt chú V đến khía cạnh "truyện cố tích dược xây tlựniỉ bòi phương pháp Iiíio". T h e o họ, dể phát hiện ctuọc bàn chất đích thực cùa truyện cổ tích, khòniỉ thể tìm nó bên n i ĩ o à i l ĩ n h v ự c lì ĩ 11h t l u ì c t h ê ì o . ii . T r o n t i khi do. tại Việ t Niim, lù nli ũ im n;ìm 1950 trỏ về sa 11. nh iêu nhà rmhiêii cứu C|II;In niệm dối iưọim mõ 1;'| CĨKI truyện cổ tích là khíìc vói các lcụii truyện kể khác. Dế xác định tlưọc dặc tnni íĩ chí) truyện cổ tích cĩìn chú trọng đặc biệt liến c;ìc lĩnh vực nội duniĩ, đê lài mil the hiại pliiìn á nil... D u ổ i đíiy 111 một số hệ thốniĩ các quíin niệm về hàn ch rít cùa truyện co tích. /. Q u a n n i ệ m r r l í n h c ô i ( r u y ệ n : Níỉay từ khi truyện Cí'i lích điicH’ imliiên cứu nhu lii một đối tuợim CÙÍI klin;i học, thì v;ìn đè cốt truyện d;ì dưỌc kliiì nhiều tác nià tịiĩíin - 10- tám. V à n c u ố i thê l híin dê thê hiện nội đung, thì ò tho ca trữ tinh dán tzian, C(‘)t trnyệti đó 11II v;ii trò thứ yếu. T á c uiíì tiếp tục nhộn định: T í n h chill cốt truyện của truyện cổ tích ];i khác vói tính chíit cốt truyện cù;i T i í ì n i i sĩ ca. Cổt truyện cổ tích thuồng phức tịip, có nhiều sự kiện, nhiều tinh tiết h(ln. Nén như cnt truyện cổ tích làm cho imưòi niỉhe d ú i ý vì? Iiluìim diêu kỳ cỉiệLI, thì ò T r á n i i sỉ Cel, cốt truyện 1ạ i nhằm t hôn lí b;ìo về một sụ kiện nào (.lấy. K. V . T s i x t ó p còn cho 1'iMig: Trừ truyện co tích r;i, Víìn (.lê cnt truyện tronii các tliể loại kliíìc khôim đ lí Ọc coi nhu dấu hiệu tiêu hiểu nhất. Bãn thân cốt truyện cù;i T r á n g sĩ CÍI T r u y ề n thuyết lìi c;ìc hệ thống mỏ. C á c yếu tố mói rất dể t lì fun nhập và pluì võ c rí LI tạo cốt truyện. C ò n đối vói truyện cò' licli, lũ’ Ihnnii cối n uy ọ II Lỉiĩí v;ii Irõ d;Ị(/ hiị-l qiiỉin trọnií. Nó t|iii (.lị nil SỊf sdim còn f I I ;i thế loi.ii. ( ' d l truyện tì tlfiy |;i nhừng hệ thốniỉ tlóim, inaim línli chát khá ht-n vùntĩ. V i v;)y. ò 1-;U' thê’ ln;ii văn học dfm LIií 111 khiìc. tinh ứim tíìf Xiìy r;i ni.uili I11Ĩ' lull! so VIÌi truyện -11- CO tích. T r u n i ỉ moi cốt truyện cổ tích, một sổ d i i tiếl phụ cú tliê hị thay tlối qua kliônti Iiiíin. t h õ i lí i :i ]\ do cám hứnii till ill thói CÙÍI nmiói kể qui định. Đ ố i vói cốt truyện chinh thì không Xíìy ra tĩnh trịiniỉ dó. K . V . T s i x t ô p kết I LI ẠII văn hán c ù;1 truyện CO tic'll thưònii nil dịnh hon so vói các then cỉuòng thciim. C á i íỉì xỏy ra trư(k’ kê triíóc, cái íii xày ra s;iu kê sau. khôntĩ gian ctưọc ITIÓ rộniĩ ũí gạn đến xa.. . T r o n i ỉ thòi uian lỉììn dây, vấn dê cốt t ru y ện lại tí lí Ọc nh iều nliíi niĩhiên cứu qiiiin tâm đến nhu Niiuyén T ấ n Đ ắ c [ A . 17 ], T r â n Đúc N i i ô n Ị A . (■>()] V ũ Nuọc T h u ò n iỉ [A. lOíi] v;'i tác íĩià trẻ Tãn ii Kim N u ; ì n [ A . 5 7 ]. H ọ (.hì cỏ nhiều đỏnu ÍIÓỊI t r u n II việc thừ nghiệm nhữnii Ih í i n h tựu về lý l uận cũ;i IHÍÓC imoài vàu klio tàIIti t ru y ện cổ tích V iệ t nam - c ; im |m c h i; i. //■ Oi t a n n jjjm I X lin J l h ấ p dÁlL Lẩ ý LudlỈẨL ỵlú-l t r í c ủ a i n i ỵ ê n cô tích: K h ô n lĩ chi ntíóc tmoíii, c á c nhít khoa hục V iệ t chú ý đến tính cliíìt Iiíty klii niỉhiên cứu truyện cồ N;im cũnti dặc hiệt tích. A . I . N h i k i p h ô r ô p khi SCI Sĩinli mộ 1 số thể [nại truyện kể đfui mail vói nhau díì di đến kết Infill: Yếu tố C(i b;ìn Illicit. đặc tliù nhất cùa truyện crì tích hộc lộ ỏ tínli hấp d ẫ n Ị A . N í i - t r lJ 2 , 9 3 ]. V ì C| II ;ì đe c;io v;ii trò CÌIÍI tinh hấp thin, CÌIÍI chúc nã 111* tliíỉm m ĩ, nên dôi kill A. 1.N h i k i p h ũ r ô p đã Xtiin nhẹ sự tôn t;1i c ù í1 các (.lặc điếm hav chúc n;ìniz kliiìt- {xin xem tniníỉ 122}. Síhi này, qiiíin niệm trên, củ a A. I . N h i k i phõrt'1 p LÍ;Ì đưỌc li:ii tác già N . I . C n i p x ô p vã X . C Ỉ . L i i i ỉ l i i n d i i n plifm IIim khiìc Ịilụic. T h e o họ. truyện cố lích lìi một thê’ loại tlfic biệt trnniỉ loại hình truyện kể ti AII uian. Bàn thân mỏi CÍHI chuyện là một C(1 c rí LI hoàn chinh. C h ú c ii fill li tlifim mi h ;i y chức nfmu sinh lioíit tuy t|u;m Ir o n tí II hun tỉ vần chi Iã hộ Ị1hẠn lùm cà hệ Ihốnii c:íc cluíc IIill 111 hao lióni cà chức Iiíìim nhẠii Ihức và chúc nímií lĩii'm dục. C;ìc chúc Míìnti niiy cỏ mối liên liệ timniĩ hỗ vói nliíiu. C á i n;'iy tạo đ;i cho c :I i kin phiìt triển. T i l t . nhiên, tronII mỗi nhỏm truyện cố ticli cụ thê. từniỉ cốt truyện cụ tlié. mã ch úc Iiiìnii này có thẻ đuọc dê cao lum cluíc năng khác. Diêu đó kliônu có ntĩhĩa, các chức niìnti mantí ý ntĩhĩa thứ yếu sẽ bị triệt tiêu hoàn toàn: Sự kết hỌ|) nhịp nhàntỉ. uyến ch uy é II trên là một troniỉ nhũng co sò tíH) nèn sự (.líi (.1<111lĩ. độc đíìti CÌIÍ1 thể loại cố tích nói chu nu, cù;i túniỉ hiến thể cổ tich nói riêrm. T í n h hấp dẫn (hay chức niìnu th;ìm mỹ) ciiii truyện crí lích sẽ klìônii còn rmuyên tĩ ĩ á trị nếu bị tiìch ròi khói các chức nỉing nhận thức và tiiáo d ụ c [ A . S 6 - t r 9 2 , y 3 ]. Cíi N, l,C r; ip xô |) v;i X . Cì .L íii ĩh in c hi n đêu cho rằnu C.U- chúc nìíníỊ trmm một cốt truyện cổ tích hiHi LIiò cũniỉ cú mối quan hệ nlifin qùa vói Iih.iu, chim Lí tlnìc đỉly líìn nha LI để đến vói chân lý niihệ tluiật. Ciì híii t i i c tíiâ đ ê u tlùí;i nl i Ạn. t í n h h;1p d ẫ n k h ò i m c h i c ó ỏ t r u y ệ n c ố tích, nó coil Xurít hiện vói tân số kh;'i cao ò các thể loiii truyện ké khác nluí T r u y ề n thuyết. Hu yê n thiKii. T u y nhiên tính hríp iliìn của h;ii thế loại n;iy chịu sự CỊIIÌ định trực liế p cùii chức năng nhận thúc. C ò n ò i r u y ộ n crì t í c h , t i n h l i f i p d ; m hii có m u i liê n họ c 1101 I'll ĩ* v ó i L'11ứL' nfmu sinh liOiit Vii 1/hưc 11ÍÌIIụ lỊÌíìn tlỊIt'. C h i n h vi l lù' mà (-’ác hình UíỌim imliệ I l n ụ i c ù :I T i u y ê n lluivèt. Hu yê n Ihdíii tuy nil hítV .14- h o 11 Li , k v VI. n l u r n i ỉ l;ii t h i ê n v;í i m SỊÍ IA i m I' ll ; i 11 (.'fill t h i ế t e l m c ;ì c Mini q u a n lit 1 x;l hội ự if) 11lí nhơ ò I I'll vệ'II CO t ich| A . S f i - t i ' 9 2 .cJ 3 ]. Til ục ra, ng;iy từ thè ký lh A11 lý Infill. dâu và cuối bộ Síìch: "kho tàim truyện cố tích V iệ t Nam" tác m’â Ntỉiiyễn D o in ' C h i í 0 p luận: "kliònu nhu c;ìc 1 ho loại tự sự dân iii;iII khác, truyện cồ tích cho phép t:U’ Liià CÙÍI nó hị;i (.tfil tữ nhìtniỉ chí tiết nhò đéi) toim hộ CIÌII diuyỌn. Từ Iiluìnu c;ìi cú lilt’’ xày r;i "u'fm tliiíM tlụíc" tiến nhũng Citi "qiiíii díìn, 1hrí 1 kinh" khõim 1lit' x;iy ru troim CIIỌC s ố n u . T h e o CƯÒĨ...ỊA.cS - ÔI11Ĩ, t í n h chấl lui c ấ u n;'iy k h ô i i í i nh; ì l thiết l ỉ ây tr 1 7 - 2 0 ] , Qiiíiii niệm trên c ù í I Nuuyẻn Dốni! C h i có II hit* II điếm ctíìim chú ý, n ó d i r ọ c n h i ề u n h ã n i ỉ h i ê n c ứ u SÍIU n á y t i ế p l l ui | >há 1 t r i ể n n h ư Đ i n h Gi;i K h í í n h , Nu uyển Niiọc Côn... Dựa trẽn tinh chất "kliônti cốt ý lĩiìy cưòi", họ đã tiìch truyện ciíòi ni tliímh một thể loíii dộc lập. F);ìy l;i imuyên nhân chinh tạo liên sự kluìc hiệl vè 11hlí(111LL pháp 18- phfm loại tru y ệ n c ổ t í c h CÙM c.-ìc ti híi kho;i hoc ViỌt N ; i m v ó i CÍ 1C nhà khoii hoc IUÍÓC mioiii. Có lẽ VI Nmiyẻn ĐồnII C h ỉ quiin niệm tính ch fit lu! c;ìu chi là một tr11nự nỉũíiiiỉ drill hiệu clìIIa phài lí'i đÍH’ trưnií tiêu hiếu nhất cún truyện cố tích, nên troniỊ quá trình pliân lo,'li, đôi kill" lác Lĩ[A dã Nắp xếp một số truyện thuộc lliê lcụii khiir vào hộ phfm truyện cổ tích. Cli ẳn ií hạn như õim đã coi nhiìim truvện kê vê cíìc anh hùng dân tộc vào thành một nhóm gọi l;i "truyện cổ tích lịch sử". Dây Ià luióng di không chỉ: nhận dưọc sự tlồnu tình cùa một số nh:i million cứu mà còn tạo nên nluìim ti iinh cãi kliõnti nhò suốt mấv chục n;l 111 t|im. V i ệ c khôim thừa nhận tính chất lui Cílu nlnr là h;ìn chíii đích thực cùa truyện cổ tích khont: chi dién r;i ò Việt Niim. Q ua n niệm nãy còn xuất hiện ỏ IUÍÓC imoíii. ChiÌniỊ hạn. n li ã null lê 11 cứu nổi tiếim V . H G u x e p kliônu coi 11nh chilt 111! cfíu là drill hiệu h;'mg đầu dùnti dể phím hiệt truyện cố tích vói các Ioịiì truyện kể khác. T h e o ỏnií, dê xác định dưỌc đặc trưnu: cho truyện cổ tich. nên chú ý nhiêu h(in đ ế n ĩ i l ũ n m n ò i ti u n lĩ xã h ộ i m;'i liiO k í ;Ij ph;Ì!ì mi l l . M ọ i tỉi;ì trị n g l i ệ t h u ậ t d ặ c tliii đ ê u c h ị u s ự q u i (.lịnh cII;1 t ừ n u h o ; m Ci’m h l ị c h s ử nhrít d ị n h . Sự k h á c h i ệ t i ỉ i ũ í i CỈÌC p l H f O n i ’ p h á p Si ini ĩ tíìc c h í n h là hệ t|u;ì cùa sụ kliíìc hiệt trong từng tliòi kỳ cụ thể. -1» * ĩịi T r ê n đáy lit bii quan niệm ch inh quán xuyến toím hộ tiên Irì nh tìm hiể u biin chrít c ì i i i t r u y ệ n c ổ tích t r ê n t h ê g i ó i c ũ n lĩ I i l u í t ạ i V i Ọ i Níini. Niíoiii ra, cỏn cỏ mội số IIh 0 11 dịnli kliiíc kliôni: Ịiliãi kliòim đi'] im c 11ú ý. • - I !)- C h iiim h ạ n . N.Cì . h í i i ỉ í i l u r i t p| A..Sí> - : r (J2| l ;ú c h o l i n m đ i Ị c t n m t i đích thực CÌIÍI truyện cố lích tluióiiu ilưọc hiếu liiện ò các hệ tliốnu h ì n h t ư ọ n i ! . D ( 1 n l i i ì n i i q u i i l ị n l i l i t ’ i m mà n h í m víit t r o n i i t r u y ệ n co tích nhiều hon, Iiinnu nhiOu tíiìli cách v;i phẩm (-■li A( phức tạp lui II. Sụ đối lO pv ề tính chíít íiiũ;t h;ii lù’ thốim nliíìn vậi đu lie thế hiện rô rà 11II. nhíit quán đà pli'A11 nào nói It'll tính dfic thú của truyện co t i c l i . D ; ì y là d ấ u tì ĩ ệ LI ít t i i f i y ỏ c á c l l i í loíii tr u y ệ n kế khác. T l i e o N . G . B ; i í i ; i i ư e p , p l i i í m clifit dill) d ư c c ù a m ỏ i h ì n h t i l Ọ n g c ố t í c h đ ê u chịu sụ qui định cùa liệ tho nu chuc nil nu; mil ill nil tiíỌnỵ đó hiếu hiện. M ỏi mẫu n h â n v ạ i đ ô n c ó II lì ũ nu v a i t r ò t ị c h SỪ h ế t s ứ c kliík' nhau. Nói cách khác, mồi nhân vật cổ tích đêu chill sự ràniỉ buộc chặt chẽ vói hiện thực đói số 11II, vói I|u;in niệm thấm mỹ của nhân dà n. lì - T ì n h h ì n h p h â n lo ạ i t r u y ệ n cổ l í c h t r c n th ế g i ó i , Việt Nam, C a m p u ch in : T r u y ệ n cố tích là mội ir on u n li ũ n tí thế IcKii tiêu hiếu nh; 1 t cùa V íìn h ọ c t r u y ề n i n i ệ n u d i m tỊÌíi n. I l í i i m t l i i í ký n : i v , n m í ò i t;i d ã h ò nì k h á n h i ê u c ô nu s ú c SƯIÍ í 111. n u h i è i i c ứu n ó . C ó t l i ê n ú i . h â u h ế t m ọ i k l i í a Ccinli c ù a t h ê l o ; i i d t '11 d;ì ( t ư ọ c b í m l i ế n . T u y nay, vẫn còn kliã nhiêu vfiii ( 10 cliiiii lIiíỌc tíi;ìi n h iê n , f i l l ) tiến C|iiyếl thóii díìntĩ. Ch ẳrm liỉ.in như việc phân cliiíi thế ldiii này r;i 1hànlì nluìniỉ bộ plựm nhò hon nhằm X:ìc lập 1110 1 s <5 dô kho;i học tiện lọi cho các nhà sim t ầ m . n i í h i t n c ứ u s o Sí ì nl i . d o i c h i ê u . K h o iì im một lliế kỷ n;iv, việc phàn loại truyện C('i tícl) đfi dư Ọc d;Ịl r;i. Mỗi Iiliii khoii học 1.1í'II i/n IIIlium luíôim tiOp c;ui cù;i rí0 IILI mình. M ọ i kiến mYii ill* II cỏ Iilnìim Ciìi Iv mil nmíõi kli;U' kho h;ic bò đuọr . 20- V ri 11 d ê đ ; í mj kill ý õ (.lây là Iiliíi m i l l i o n CỨLI c ó t h e b n qiiii kl i í a c ạ n h này, kh ác, trnnii h uó c đilìl rm tìm hiếu tru yện cổ tích, nluíniỉ hâu hết trong số họ đêu ít nhiêu dề cíip tiến vấn ơê phíìn Inại. C ó thê núi khônự quá rằntí lịch sù niíhiên cúII truyện cố tích dônn thòi cĩiníí là lịch sù v ấ n đ ê p h â n loại t r u y ệ n c ổ tích. C á c tác già Ngnyển Đổnti Chi. Nmiyễn Nuục Côn. H o à im Tiến Tựu, Lê C h í Quê trong nlũínự cùIIli trinh nnhiêii cứu cùa mình dêu có lư ót qua lịch sử vấn dè phân ln;ii (ruvện cổ tích. Sự thốn 1» kê cùii họ chù yếu dién ra ỏ ha plumi vi: + T ì n h hình phân loiii truyện t:íi tích rủ a niiLiòi Việt (Nm iv é n Đổim Chi) + T ì n h h ìn h p h â n loại truyện cố (íc h L i ê n X ô - V i ệ t N a m ( H o à n e T iế n Tựu, Lê C h í Q uế) + T ì n h hình plifin Ioịiì truyện cu líc h trên thê u i tì í ( C h u Xuíin Diên) D o nluìng mục đích imliiêii cửu khác, file tác IỊÌ;'| trên cluiii có điều kiộn di sâu hon ván váII đê nay. Mọ li;ìu nhu mói chỉ đé cập đ ế n đ u ọ c m ộ t số p h i í d r m p h á p p h á n l o ạ i c h í n h , t i ê u hi o’ u e h o m ộ t tniòim phái, một t|u;m niệm I1ỈIU iló. D o y ê u c ầ u c ù a d è t à i l i ụ n á n . c h ủ n i i l ô i s ẽ c ố liíitiu t r i n h h ã y VÍÌI1 đề này một c;ìch clii tiết lioii, hệ tlinniỉ h(Hi nil lim ni úp cho tất cà n h ữ n i i ;ii q u a n t i ì m đ ế n t ì n h h ì n h p l i ã n l o ạ i t r u y ệ n n ì lie'll n ậ p t l u i Ạ 11 lọi khi s o Síính. đ ố i c h i ế u . I - Tình hình Ị)liân loại truyện cổ lích trên thê íỉiói: Từ cuối thế kỳ 18 sang hết thế kỷ ị 1), truvộii co tích dil hắt đâu đ u ọ c t i m h i ế u v ó i t ư c á c h đ ố i l u ọ n i ỉ c ù a kh(Kì h ọ c . T ù ; ui h c m G r i m