Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Kỹ thuật - Công nghệ ảnh hưởng qua lại giữa đạo công giáo và văn hoá việt nam...

Tài liệu ảnh hưởng qua lại giữa đạo công giáo và văn hoá việt nam

.PDF
211
11
86

Mô tả:

DAI HOC QUOC GIA HA NQI TRLTC^iJNG OAI HOC KHOA HOC XA HOI VA NHAN VAN • ^ ?J* ^J» ?J» ?f» ?J^ ^jC >J* ^ * 7T^ *•» » r , ^TN ?% rnQ ^ * 3 C PHAM HUY THONG AXH HUdl^G QUA LAI GUfA DAO COII^G GIAO VA TAX HOA VIET iVAM Chuyen nganh Chu nghla duy vat bien chiimg va Chu nghia duy vat lich sijr Ma so : 62.22.80.05 LUAN AN TIEN Sl TRIET HOC Tap the hu6ng djin khoa hoc: 1. GS.TS Nguyen Hiru Vui 2.TS Duong Van Duyen .Al HOC QUOC GIA HA NO( i^UNG TAM THONG TIN THU VIEN Ha Noi, thang 02 nam 2008 linMMllllWH«H.ll MUG LUC A. Mo dau Chucfng 1: Dau an cua dao Cong giao trong van hoa Viet Nam 1 8 1.1 Nhiing dong gap tick cUc cua dqo Cong gido vai van hod Viet Nam 8 1.1.1 Khai niem dao Cong giao va van hoa Viet Nam 8 1.1.2 Dao Cong giao voi six giao liru giua van hoa VietNam va the gi6i 13 1.1.3 Dao Cong giao vai cong trinh sang tao ra chiJ Quoc ngu .... 19 1.1.4 Dao Cong giao gop phan lam phong phii van hoa Viet qua \t hoi, van hoc, nghe thuat, baochi Cong giao 25 1.1.5 Giao ly Cong giao gop phan xay dirng loi song lanh manh trong xahoi 44 1.2 Nhvtng dnh huang tieu cifc cua dqo Cong gido vdi van hod Viet NamSA 1.2.1 Ngudi Cong giao gap kho khan khi the hien long yeu nirac va thirc thi phap luat 54 1.2.2 Niem tin ton giao can tra ngiroi Cong giao hoa nhap vai van hoa cong dong 62 Ket kudn cua chuang 1 66 ChuY/ng 2: Sir tac dong tro lai cua van hoa Viet Nam vol dao Cong giao 0 nifdc ta 68 2.1 Van hoa Viet Nam, mot nhdn to gop phan hien doi dqo Cong gido xa \q thdnh mot ton gido gdn gfd vcri vdn hoa ddn tqc 68 2.1.1 Van hoa Viet Nam thiic day tien trinh hoi nhap van hoa dan toe ciia dao Cong giao ve phong tuc tapquan 69 2.1.2 Van hoa Viet Nam lam thay ddi thai do cua dao Cong giao vai cac ton giao khac 81 2.1.3 Van hoa Viet Nam vai vice Viet hoa cac ITnh virc Phung vu cua dao Cong giao 87 2.1.4 Tien trinh Viet hoa dao Cong giao vai viec dao tao doi ngu giao sT ngirori Viet 92 2.2 Vdn hoa Viet Nam gop phan hinh thdnh vd phdt trien con dudng dong hdnh cung ddn toe cua dqo Cong gido 95 2.2.1 Khai niem dong hanh cung dan toe 2.2.2 Ngufod 96 Cong giao Viet Nam v6\ cuoc khang chien gianh doc lap dan toe 100 2.2.3 Ngudi Cong giao Viet Nam vai six nghiep xay dimg va bao ve To quoc 108 - Ket hidn ciia chuo'ng 2 121 Chuang 3: Xu hiidng phat trien cua moi quan he giura dao Cong giao va van hoa dan toe trong giai doan doi mdi va hoi nhap quoc te hien nay 124 3.1 Nhung nhdn to tich cUc vd tieu ci(c doi v&i viec thuc day moi quan he . gdn ho giua dqo Cong gido vd vdn hoa ddn toe 124 3.1.1 Nhirng nhan lotich cue 124 3.1.2 Nhung nhan to tieu cue 142 3.2 " Song Phuc dm giua long ddn tqc '* la xu hiurng tdt yeu cua moi quan he qua Iqi giifa dqo Cong gido vd vdn hoa Viet Nam 151 3.2.1 Tien trinh "Song Phiic am giua long dan toe" cua dao Cong giao tai Viet Nam 151 3.2.2 Mot so giai phap thiic day tien trinh " Song Phiic am giira long dan toe" 158 - Ket ludn cua chifc/ng 3 165 B. Ket luan 168 C. Tai lieu tham khao 174 D. Danh muc cac bai bao khoa hoc cua tac gia da cong bo lien ^uan den luan an 183 r. fill! luc: Quyet djnh thanh lap Hoi dong cham luan an cap Nha nuoc; r.Nnn xet cua 3 phan bien, Quyet nghi cua H6i dong; Toat yeu Suan an. MODflU L Tinh cap thiet cua de tai ^ach " Khdm dinh Viet sir Thdng gidm cu'(/ng muc'' viel: ''...Nam Nguyen Hoa thu nhat (1533) dai Le Trang Tong c6 nguai Tay duang ten Inekhu len den truyen dao Gia to a lang Ninh Cucmg va Quan Anh 6 huyen Nam Chan va lang Tra Lu thuoc huyen Giao Thuy..."[Dt. 65, tr. 187-188] *. Cho den hom nay, cac sir gia Cong giao cung chua biel them mot chi tiet nao ve giao si c6 ten la Inikhu tren day nhung dao Cong giao vSn lay nam 1533 la nam khai sinh cho minh a Viet Nam. Nhu vay, so \6i cac ton giao c6 nguon goc tir nude ngoai du nhap vao nuac ta nhu Phat, Nho, Dao giao thi dao Cong giao vSn con rat tre. The nhung, ton giao nay da de lai mot dau an kha dam net trong van hoa dan toe va cung lam xuat hien mot loat cac quan he phurc tap c6 khi xung dot gay gdt vai van hoa, xa hoi a nude ta. Tru6c het, qua trinh truyen giao va phat trien ciia dao Cong giao giin lien vdi viec banh truang ciia chii nghla thuc dan, de quoc a Viet Nam nen no cung gap phai su chong doi quyet liet ciia mot so trieu dai phong kien truac day cung nhu mot so si phu c6 tinh than yeu nuac thiet tha vai van menh dan toe. Dao Cong giao bi coi la '' ta dao'\ chong lai phong luc truyen thong cua dan toe ma ro net nhat la van de tha cung 16 tien. Cuoc xam lang nude ta ciia thuc dan Phap vdi quy mo va cudng do ngay cang quyet liet thi muc do chong doi dao Cong giao cung cang ngay cang gay gat han. Dudi cac trieu dai phong kien d nude ta, da cd 53 sic chi lien quan den viec cam doan dao Cong giao duac ban hanh. Co cuoc khdi nghia da coi dao Cong giao la ke thu nguy hiem ngang hang vdi thuc dan Phap can phai tieu diet ngay vdi khau hieu '' Binh Td\\ sat ld^\ ''•' Cac liTch dSn true tiep de trong [ ]. con gian tiep c6 them chu Dkn thco (DiJ dan cua Van than d Nghe TTnh nam 1874 ghi: 'Trieu dinh dau hoa vdi Tay mac long, si phu nude Nam vSn khong chiu, vay trudc hct xin gict hci giao dan roi sau danh Tay cho het de giiJ lay cai van hoa ciia ta da ho'n moi ngan nam nay" |Dl.53, tr.87]. Sir ky thi dao Cong giao cang bj khocl sau khi thuc dan, de quoc sau nay am miru chia re luong- giao. Khi Dang cong san Viet Nam ra ddi lanh dao nhan dan la gianh doc lap cho dan toe, mot phan do cac the lire thij dich luon lai dung ton giao nhai la Cong giao de pha hoai sir doan ket loan dan toe va tren ihirc le da cd mot bo phan khong nhd cua ton giao nay cau ket vdi che do thirc dan, dc quoc va tay sai. Mot phan nifa cung do anh hUcVng cua thai do cung ran, thieu mem deo ciia cac Dang cong san Lien x6, Trung Quoc luc bay gid nen da hinh thanh trong xa hoi nude ta trong do cd ca can bo, dang vicn lU tircVng la khuynh bai ton giao nhat la Cong giao, phu nhan gia Iri van hoa, dao du*c cua cac ton giao. Giao su Dang Nghiem Van da ndi rat diing hien lugfng nay. Ong viet: Thuc te da hinh thanh trong tir iixang can bo quan niem phat Iricii ton giao khong co kli cho each mang...Do la do sir hieu biet han hep cua ho chi xet ton giao qua nhung hanh dong ton giao phuc vu muc dich chfnh tri dofn thuan nen da v6 tinh gay ra nhung doi lap khong can thiet giifa nha nut'yc va ton giao trong doi song xa hoi, tren ca mat tran van hoa, dao dure, tarn ly... |90, tr.611. Suot Mil gian du6i ihai chien tranh lanh, mau thuan giiJa y ihuc he cong san chu nghla va cac ton giao, dac biet la Cong giao bi thoi phong. khoet sau, tham chf coi nhau la thu dich. Ngay 19-3-1937, Giao hoang Pio XI da cong bo thong diep Divini Redemptoris (Dang Cuu chuoc) icn .ID chu nghla cong san. Thong diep viet: "Cong san ban chat la gian la sa khong the chap nhan cong tac tren bat cu pham vi nao doi voi moi nguoi muon cuu lay van minh Kito gia()"[Dl.7.'^, tr.482|. Con o Dong Diiung. -2 ngay 9-11-195K 14 Giam muc trong dd cd 4 ngirdi Viet Nam cung da ky vao mot Thu chung vdi Idi le con gay gat hon: Chu nghla cong san bac bo Thien chua, bac bd moi ton giao, bac bo thuyel linh hon hang song, bac bd quyen lai cua con ngudi va gia dinh. Chu nghia cong san xung khac tuyet ddi vdi Cong giao den ndi Dure Thanh cha tuyen bd : khong the vira ihco cong san vira theo Cong giao dirac va ngirdi Cong giao nao gia nhap Dang cong san thi lap tiic bi khai trur khdi giao hoi. [Dt.76, lr.93 |. Nh&ng quan diem cue doan tren day da gay ra mac cam dinh kien cho ca cong dong Cong giao va mot bo phan xa hoi ddi vdi ton giao nay. Ma day lai la mot ton giao Idn d nude la hien nay vdi gan 6 trieu Ifn dd chiem hom 7% dan so ca nude. Dung nhu Giam muc Biii Tuan da chia se tarn tir gan day: Mot dang doc lap va hoa hcJp dan toe luon la ly tudng idi khao khai. Mot dang chong cong lai la menh lenh cua Be tren trong dao ma loi phai vang. Kho khan Idn nhat la d cho: Thai diem lap trung vao viec gianh doc lap va xay dung doan ket chong ngoai xam lai do Dang cong san Viet Nam lanh dao. Cd nhiJng luc luofng lam toi cam ihay diSn ra xung dot gay gal. Xung dot cd chieu sau tham tham va chieu rong menh mdng. Xung dot lai keo dai tir nam nay qua nam khac. [85, tr.3]. Dang cong san Viet Nam, dac biet la Chu lich Hd Chf Minh- ngudi sang lap va lanh dao Dang ta da cd ral nhieu chu truong, chinh sach dung dan nham xoa di mac cam dinh kien giua ngudi cd dao va khong cd dao, xay dung khdi dai doan ket loan dan toe vi muc tieu doc lap lir do cho dan toe, hanh phuc cho nhan dan. Sau khi tien hanh cong cuoc ddi mdi moi each loan dicn. Dang cung cd nhiJng quan diem rat bien chun>i vo ion giao. Nghi quyet 25-NQ/TW "\e cong tdc ton gido'^ duac thdng qua dau nam 2003 la moi vf du. Nghi quyet viel: 'Tm ngUdTig . Idn giao la nhu cau ~ 3 linh than cua mot bd phan nhan dan va se ton tai cijng dan tdc trong qua trinh xay dung chu nghla xa hoi d nude la. Dong bao cac ton giao la bo phan cua khdi dai doan ket loan dan toe...Dao dure ton giao cd nhieu dieu phii hop vdi cong cuoc xay dung xa hoi mdi'' [25, tr.49]. Ve phia dao Cong giao cijng cd nhiJng budc lien dai tren dm^g dong hanh ciing dan toe. Sau khi nude nha thdng nhat, mot khong khf phan khdi, tir hao dang Irao trong moi ngudi dan Viet Nam irong dd cd dong bao Cong giao. Thu chung cua cac Giam muc Viet Nam nam 1980 da ghi lai niem pha'n khdi dd. Lan dau tien ngudi ta thay nhirng giao huan nhu the nay: Yeu To quoc, yeu dong bao ddi vdi ngUdi cong giao khong nhiing la tinh cam lu nhien phai cd ma con la mot ddi hoi ciia Phiic am... Long yeu nude cua chung ta phai thiet thuc nghla la chiing ta phai y Ihiic nhirng van de hien tai cua que huofng, phai hieu biet dudng loi chinh sach cua Nha nude va tfch cue cijng dong bao loan quoc gdp phan bao ve va xay dung mot nude Vict Nam giau manh, lir do, hanh phuc [65, tr.2431. Rd rang liT nay, ngudi Cong giao khong con phai ban khoan diimg imdc nhiing lira chon khd khan la ton giao hay dan toe. dao hay ddi vi nghla vu ngudi cong dan cung la bdn phan ciia ngudi ifn huu. Til nay Cong giao va Dan toe cung dong hanh tren mot con dudng. Tuy vay, nhiJng quan diem dung dan tren day lii hai phfa giao hoi va Nha nude chua phai da duac sir dong thuan, ung ho ciia moi ngudi. Van con mot so ngudi trong giao hoi coi tu tudng dong hanh ciing dan loc la ''cap lien'' tham chf la "theo dudi Nha nude", la giam muc, linh muc ''quoc doanh".., Nguac lai ciing khong ft Idi chi Irfch chfnh sach ur do tfn ngudng, ton giao dung dan ciia Nha nude la nhat la tir nhiJng ngudi cd lu tirdtig cue doan lif nude ngoai. Ho cho rang lam nhu hien nay la '^ mat canh giac'' ma phai dijng cac bien phap ciing ran vdi cac Idn uiao... Tmofc mot tinh hmh nhu vSy, chiing toi muon thong qua nhung kien giai trong luan an nay khang dinh nhiJng dong gop tich cue cua dao Cong giao v6i van hoa xa hoi Viet Nam nh^m gop phan xoa di nhung mac cam, dinh kien von ton tai lau ddi trong mot bo phan dan chung dong thdi cung chi ra r^ng chi c6 gdn bo vdi van hoa dan toe, dong hanh v6i dSn toe, dao Cong giao m6i c6 the phat trien lanh manh va c6 cho diJng trong long dan toe. 2.Tinh hinh nghien curu de tai De tai ve dao Cong giao duac rat nhieu hoc gia, vua chua, .sT phu, cac nha lanh dao nude ta quan tam. Chu tich Ho Chf Minh ciing c6 rat nhieu bai viet, bai noi ve de tai nay ma chiing toi da siru tap lai trong cuon Chii tich Hd Chi Minh vdi dong bao Cong gido { Nxb CTQG, 2004). Co the nhan ra mot xu hudng truac thdi ky doi mdi la cd nhung tac pham chi nhln thay mat tieu cue cua ton giao nay nhu Dao Thien Chita vd chii nghia thuc ddn a Viet Nam ( Cao Huy Thuan, Nxb Hmmg que. USA 1988) hoac chi thay mat tdt mang tinh chat ho giao nhu Cong gido Viet Nam trong dong sinh minh Viet Nam (Cao The Dung, Dan Chiia xuat ban- USA 1988). Nhan su kien phong 117 thanh tu dao Viet Nam nam 1988, nhieu cuoc hoi thao khoa hoc cap Nha nude da duac to chirc. nhieu tac pham nghien ciiu ve dao Cong giao da dugc cong bd vdi cai nhm mdi nhat la nhirng tac gia gan day nhu Vdn deddnh gid vai tro ciia ton gido (GS.TS Nguyan Huu Vui, Tap chf Triet hoc 3-1992); Niiioig dong gop ciia Cong gido vao nen vdn hoa Viet Nam (PCS Nguyen Van Kiem. Tap chf Nghien ciJu ton giao so 1-2001); Ton gido trong mdi quan he vdi vdn Iwd vdphdt trien (PGS.TS Nguy6n Hong Duong, Nxb KHXH 2004); Vdn de ton gido trong cdch mang \ let Nam- Ly luan vd liiitc lien ( GS.TS Dd Quang Hung, Nxb CTQG 2005); Mot so luan an TS Triel hoc gan day cung chon de tai nay nhu Tmcmg Nhu Vuttng : Cjdp phdn dm hieu dao due trong Kinh thdnh (1988); Dd Thi Lan Hien: Su ihom^ nlidl gi7a kinh Chua vd yeu nuac trong tu tudng Viet Nam th&i can dai (2001)... Nhieu lac gia la ngUdi Cong giao cung duac du luan chu y nhu Tran Tam Tinh vdi I hap gid vd luai giMm ( Nxb Tre 1988), Nguyen The Thoai vdi Cong gido tren que huang Viet Nam ( Luu hanh noi bo 2001).. .The nhung chua CO mot tac pham nao de cap mot each day du den mdi quan he qua lai giiia dao Cong giao va van hda Viet Nam. 3. Muc dich, nhiem vu va pham vi nghien ciiru cua luan an - Muc dich cua luan an la nham lam sang td nhirng ddng gdp lich cue cua dao Cong giao vdi van hoa Viet Nam va anh hudng Ird lai ciia van hoa nude ta vdi ton giao nay nhat la trong vice xay dung dudng huCm^ "Song Phiic dm giifa long ddn tqc'\ - Nhiem vu : + Phan tich lam rd nhiing anh hUcVng tich cue ciing nhu lieu cue ciia dao Cong giao vdi van hoa Viet Nam. + Lam rd su lac dong Ird lai cua van hoa nude ta vdi dao Cong giao trong tien trinh Viet hoa dao Cong giao, bien d(5i ton giao nay tii' mdi ton giao xa la Ird thanh ton giao ngay cang gan bd vdi van hoa dan loc, - Pham vi nghien ciiu: Tap trung nghien ciiu anh hudng ciia dao Cong giao vdi van hoa Viet Nam va sir lac dong Ird lai ciia van hoa nude la ddi vdi Idn giao nay tren hai phuctng dien Viet hda Phung vu va con dudng ddng hanh eimg dan toe. 4. Ca so ly luan va phuong phap nghien curu Luan an duac xay dung tren ca sd nguyen ly eiia triel hoc MacLcnin, dac biet la quan dem ciia chu nghla Mac- Lenin va lu lirdng Hd chf Minh ve van de ton giao. Ve phucflig phap nghien cihi: Luan an quan triel phuoiig phap luan triel hoc Mac xil. Cd sir thdng nhat giira phucmg phap lich sir va logic. phan Ifch va long hap, kel hiip giua nghien cim ly ihuycl va khao sal ihuc lien. -6 5. Cai mdi cua luan an - Luan an trinh bay he thdng va lucmg ddi day dii nhiing ddng gdp tfch cue ciia dao Cong giao vdi van hoa Viet Nam. - Khang dinh rang, nhd sir tac dong trd lai cua van hoa n\l6c la nen da bien ddi dao Cong giao liif mot ton giao xa la, xung khac vdi van hoa dan toe trd thanh mot ton giao gan bd, gan gui vdi dan toe. Luan an cung phae thao xu huctng van dong cua dao Cong giao d Vict Nam irong mdi quan he vdi van hda dan toe va dua ra mot giai phap de phat trien mdi quan he gan ix) dd trong giai doan dai nude doi mdi va hoi nhap quoc te. 6. Y nghia ly luan va thurc ti^n cua luan an + Y nghla ly luan: Su bien doi cua dao Cong giao d Viet Nam chirng id rang, ton giao nay cung la san pham cua xa hoi, cua lich su. Ton tai tren dai nude la, Irong xa hoi la, nhiing yeu id tfch cue cua dao Cong giao duoc phat huy, nhung yeu td lieu cue bi khong che, vi vay xem xet ton giao nhu Nghi quyet 25- NQ/TU* V*^^ cong tdc ton gido cua Dang ta la bien chirng va diing dan, gdp phan phat trien ly luan ciia chu nghla Mac Lenin ve van de ton giao. + Y nghla thuc tien: Vdi vice khang djnh nhung ddng gdp ciia dao Cong giao vdi van hoa Viet Nam, luan an gdp phan xoa di mac cam, djnh kien n(ti ddng bao cd dao va cong dong xa hoi ddi vdi ton giao nay. Luan an cd the su dung lam tai lieu nghien cihi, giang day, tuyen truyen gdp phan xay dung khdi dai doan ket loan dan, phat huy siJc manh loan dan toe. 7. Ket cau ciia luan an Luan an dai 18^ trang khd A4. Ngoai phan Md dau, Ket luan, 3 trang f'hu luc anh minh hoa, Nhung cong Irinh cua tac gia cd lien quan den luan an va Danh muc cac tai lieu tham khao. luan an chia lam .3 chuong. 6 tiet. 7 Churong 1 DRU AN CUfl DRO CONG GIflO V6l VAN HOl^ VICT NRM ^^an hoa la mot pham tru cd noi ham rat rong va da cd hang tram dinh nghla ve khai niem nay. Chu tich Hd Chf Minh viet: Vi le sinh ton cGng nhu muc dfeh cuoc song, loai ngudi mdi sang tao va phat minh ra ngon ngir, chii viel, dao diic, phap luat, khoa hoe, ton giao, van hoc, nghe Ihual, nhiing cong cu cho sinh hoal hang ngay ve mat an d va cac phuang thiic sii dung. Toan bo nhiing sang tao va phat minh dd la van hoa| Dt.23, tr. 19|. Theo quan niem nay, Idn giao la mot thanh td cua van hoa va ductng nhien, chung cd quan he qua lai vdi cac thanh id khac. Dao Cong giao duac du nhap vao nude ta chua day 5 the ky nhung ton giao nay da de lai moi dau an kha dam net trong van hoa Viet Nam d nhieu linh vuc lii chir viet den nghi IC, loi song, lir van hoc, nghe ihual den linh vuc bao chf, lir vice truyen ba kien thiic khoa hoc ky thuat, kinh le d phucmg Tay vao nude ta den vai trd lam cau ndi gidi ihicu hinh anh dat nude, con ngudi Viet Nam ra the gidi ben ngoai...DI nhien, su vat, hien luoUg nao cung cd nhieu chieu kfch. Vi vay, ben canh nhiing ddng gdp Ifch cue dao Cong giao cung cd ca nhiing anh hucyng tieu cue vdi van hoa Viel Nam ma dudi day chung loi se cd gang trinh bay lai mot each he thdng. LI NHQNG DONG GOP TICH CUC CUA DAO CONG GIAO VOI VAN HOA VIET NAM • 1.1.1 Khai niem dao Cong giao va Van hoa gi&a Viet Nam Theo TS Nguyen Tlianh Xuan, "dao Cong gido la ddng gdc cua dao Kitd cd trung tam d Roma" |99, tr.l 13|. d Vict Nam lau nay. tren sach bao diJng rat nhieu ten goi khac nhau de ciing chi mot ton giao nhu dao. gido, Cong gido, Thien chua gido, Kiid gido, dao Ciia id ( ha\ Da id}. Co' 8 doc gido. Cong gido Rd ma. Thien chua gido La md va xa xua hc^n cdn cd ten goi la dqo Pha Lang, dqo Hoa Lang. Mdi mot ten goi cd mot ngudn gdc va y nghla Ijeh sir rieng. Vf du trong sac lenh cua Trinh Tac nam 1663 viet: "Le Huyen Ton, Canh Tri 1, Minh Vlnh Lich 17, Thanh Khang Hy nam Ihii hai, miia ddng thang mudi, cam ngudi trong nude hoc dao Hoa Lang". Hoac mot sac lenh khac ghi: "Trudc day ed ngudi Tay duc^fng goi la Hoa Lang di vao d trong nude la, dem dao di doan ciia Gia td lira ddi du dd lam ngu mudi dan chung..."|Dl.58, lr.491. Cd ngudi giai thfeh vi Iiic dd cac giao sl di ciing cac thuong gia dem ban vai hoa gidng nhu hoa khoai lang! Cd tai lieu ndi,vi khong thao lieng Vict nen khi rua loi cho tan long, ngudi ta hoi : Cd muon vao Idng Hoa Lang khong? Vi ngudi ta goi Hoa Lang de chi ngudi Hoa Lan (Holand) bdi ngudi dan luc dd nham tudng ngudi Bd Dao Nha la ngudi Hoa Lan...Song chiing loi ddng y vdi each giai thfeh cua Hong Nhuc- NguyiSn Khac Xuyen rang, Hoa Lang, Pha Lang hay Pha't Lang cung deu xuat phat lir halanci iheo each goi ciia ngudi Hoi d the ky Xl-XIIl de chi ngudi Phap. Ddng ihdi ngudi ta cung goi chung tat ca nhung ngudi den tii' chau Au la Falanci ca (gidng nhu cd thdi ky d ta goi tat ca nhiing ngudi ra nude ngoai la di Tax het). Cdn cac ten Gia td, Cof doe giao. Kitd giao la do phien am cac tir .lesus, Christus qua Han ngiJ (ngudi Han goi la Ca lai tu doc) |.S8, tr.491. Cac giao s7 ddng Ten khi den Trung Quoc muon tim mot ttj- de chi Deus -Thuong dc trong Kinh thanh nhirng cac tii Thuang de. Thien chu, Tliien deu da duac Nho giao, Dao giao dung rdi nen ho phai dung lii linen Chua { Thien chu dai nhan- Chua that trdi dat). Nam 1584 Ruggicri soan mot cudn giao ly cd ten la I Men Chua thuc luc chinh vdn va chfnh thuc goi Deus la Thien Chua. Nam 1603 Ricci Matlheo cung cho phat hanh cudn I hien Chiia thuc nghla, cudn sach nay duac giao sT ngudi Y ten la Baldinolti, ngUdi dau lien dat chan den Dang Ngoai nam 1626 cho in nam 1630 nen cd the tii Thien chiia ciing den Viel Nam lij* ihdi ky nay. Tuy nhien cung cd nai giao sT giu nguyen tir Deus nen trong kinh cd van cd tir" dao Chiia Deu" ( Vf du kinh: Lay cm Dixc Me Chua Deu...). Cdn khai niem hen dao, ben gido cd le xuat hien ti^ thdi nha Nguyen khi goi dao Cong giao la "ta dao" va ngudi theo dao nay la "duu dan" va nguac lai theo Nho giao la chfnh dao va ngudi khong theo Cdng giao la luang dan, turc la dan luong thien. Tuy nhien, ngay nay, cac khai niem "lucfng, giao" khong cdn mang nguyen nghTa xua ma chi cdn nghla ndi den ngudi theo Cdng giao va khong Cdng giao ma thdi. Cac khai niem Thien chiia gido La md hay cong gido Rd ma la cd y phan biet vdi cac dao Chfnh thdng. Tin lanh, Anh giao. Theo chung toi, nen goi ton giao nay la dao Cong gido viTa phan anh duac dung tfnh chat cua cac cdng doan dau tien d Jerusalem ma Kinh thanh cd ghi lai la "cac tfn hiiu thi ddng due, nhimg tat ca mot Idng mot y. y\i cd cua gf, chdng bao la cua minh niia, ddi vdi ho, moi su deu la cua chung" (Cv 4,32). ChCr Cdng giao duac dich tir tieng Latinh: Catholica. T\i nay duac tim thay lan dau tien trong mot birc thu ciia thanh tu dao Ignatio. La thu giVi cho cdng doan Smyrne nam 107, trong dd cd cau: "Ubi Christus, ibi Catholica Ecclesia" ( d dau cd Diic Kitd, d dd cd giao hoi Cdng giao). Giao sT M. Ricci diing khai niem dao Cdng giao d Trung Quoc lan dau vao nam 1603. Nhu vay, Cdng giao la mot thuoc tfnh ciia tdn giao xuat phat tu Dire Kitd va ve sau cdn mang nghTa la tdn giao cd tfnh phd quat nhu djnh nghTa ciia thanh Cyrillo thanh Jerusalem viet vao cudi the ky thir II: Giao hoi duac goi la Cdng giao vl giao hoi lan tran khap the gidi tii" dau nay den dau kia ciia irai dat, vi giao hoi giang day mot each pho bien, khdng loai trir tat ca cac tfn dieu con ngudi can phai biet va ciing vi giao hoi muon cho loai ngudi. vua quan cung nhu thudng dan, ngudi thdng thai cung nhu ke dot nal suy phuc sir tdn sung dfch Ihiic ^1.-56, tr.34|. •• 1 0 Cdn de chi chung cac tdn giao ciing thd Chiia Kitd, deu lay Kinh thanh ca Cuu lan Tan ude lam nen lang nhu Cdng giao, Chfnh thdng, Tin lanh. Anh giao nen goi la Kitd gido. Khai niem Thien chua gido 6u d Trung Quoc va Viet Nam thucmg dung de chi dao Cdng giao, nhung theo chiing loi, khdng nen su dung vi tren the gidi khdng ed khai niem immg hap va d6 gay lam lan vdi mot sd tdn giao khac cung thd Thien chiia nhu Do thai, .Anh giao va ca Hoi giao nua. Nhu vay, khai niem Kilo giao rong hctn va duc^fng nhien Cdng giao chi la mot nhanh cua Kitd giao ma thoi. Danh tir Cdng giao cung chfnh thiic duac nha nude ta ghi nhan cung lu each phap nhan ciia ton giao nay va trong Sac lenh 234/SL do Chii lich Hd Chf Minh ky ngay 14-6-1955 cung de cap den. Khai niem dao Cdng giao de cap den trong chuyen luan nay la tdn giao thuoc giao hoi Cdng giao Roma va duac truyen vao Viet Nam tir dau the ky XVI. Cdn vdn hoa \'iet Nam la gi? Trudc khi ndi den khai niem nay, chiing la hay ndi qua khai niem vdn hda. Nhu tren da ndi, tren the gidi cung nhu Viet Nam cd rat nhieu dinh nghla ve van hda. TS I. Walerslein d Dai hoc Oxford cdn cho dd la "moi trong nhiJng khai niem mn hd nha't, gay tranh cai nhieu nha'l trong khc^ tii vimg khoa hoc xa hoi loai ngudi"[l()4]. Song nhieu ngudi ddng y vdi dinh nghla cua UNESCO duac cdng bd d Mehico thang 8-1982 Inmg dd chi ra rang, tat ca nhiJng gia In vat chat va linh than do con ngudi sang tao j'a do la van hda. Giao hoi Cdng giao cung ed rat nhieu van ban ndi ve van hda. Cdng ddng Vatican 2 da dinh nghla: Van hda chi tat ca nhiJng gi con ngudi diing de ti'au ddi va phai trien cac nang khieu da dang ciia lam hdn va the xac; cd gAng che ngu ca Irai dat bang tri thuc va lao ddng: lam cho ddi song \a hoi. ddi song gia dinh cung nhu ddi song chfnh tri trd ihanh nhan dao hcyn nhd su lien bo trong cac lap luc va dinh che: sau hcl di^n la. 11 thdng truyen va bao tdn trong cac cdng trinh cua minh. nhiing kinh nghiem tinh than va hoai bao Idn lao cua cac thdi dai, de giiip nhieu ngudi va toan the nhan loai tien bd han |7(), tr.8118121. Su khac nhau trong quan niem cua cac hoc gia Cdng giao va ngoai Cdng giao ve van hda la d chd cac hoc gia Cdng giao nhan manh yeu td tdn giao trong van hda. Hong y J.Ratzinger nay la Giao hoang Benedicto XVI viet: "Trong tat ca cac nen van hda ma ta duac biet trong Ijch sir, tdn giao ludn ludn la mot yeu td can ban ciia van hda, tham chf la linh hdn cua van hda. Chfnh tdn giao an dinh cau triic ciia cac gia tri va do dd hinh thanh ly le ndi tai cua cau triic a'y"[33, trl711. That ra, d Viet Nam mot sd nha nghien eu"u van hda gan day cung coi trong thanh id tdn giao trong cau triic van hda. GS Tran Quoc Vuang nhan xet: O trung tam mdi tdn giao Idn deu cd hat nhan triet hoc. deu cd chii nghTa nhan dao- la thanh tiiu van hda Idn nhat ciia loai ngudi. Cai tir bi ciia Phat, cai bac ai cua Chiia Kitd, cai nhan nghTa ciia Khdng Nho la nhung hat ngoc van hda dd...Nhin nhan van de tdn giao theo quan diem van hda hoc, tdi thay the nay: xet theo quan diem lich sii phat sinh va trudng thanh, tdn giao vira la san pham ciia van hda, viia la thanh phan hiiu ca, mot nhan td cau thanh ciia van hda" [99, tr.3]. Vay the nao la van hda Viet Nam? Qio den nay, chiing tdi chua tim thay dinh nghTa Iron vcn ngay ca trong giao irinh Ca sd vdn hda \ lei Nam do GS Tran Qudc vuang chii bien( Nxb Giao due, H.2{K)()). Ngudi ta chi ra dac trung ciia van hda Viet Nam la song nudc va thuc vat ( van minh thdn da). Cac hSng sd ciia van hda Viet Nam la ndng ihdn, ndng nghiep Ilia nude va xdm lang. Nhieu tac gia chi ra ban s^c ciia van hda Viel Nam la truyen thdng yeu nudc, tfnh cdi md va tfnh cdng ddng. Cdn cau triic ciia van hda duac liet ke ra tdi 15 thanh td iron^ d(') co ifn ngudng, tdn giao, ngdn ngu, phong tue tap quan, 1^ hdi, van hoc, nghe thuat, loi song... That ra, neu coi van hda la tat ca nhirng gi la san phalm cua eon ngudi thi chfnh tri, luat phap ciing la van hda. Cho nen, theo chiing tdi van hda Viet Nam chfnh la nhihig gia tri vat chat va tfnh than ma ngudi Viet da tao ra trong qua trinh dung nude va giii nudc. Tuy nhien, de khdng "lan sSn" sang ITnh vuc khac, trong luan van nay, neu cd ndi tdi chfnh trj cung la ndi dudi gdc do van hda ma thdi. 1.1.2 Dao Cong giao vdi su giao liru van hoa giua Viet Nam va tlie gioi Dao Cdng giao ra ddi lir Tieu A nhung lai phat trien manh a chau Au va mang dam ban sac van hoa cua chau luc nay. Bdi vay khi du nhap vao Viel Nam nd ciing mang theo ludn ca dau an van hoa, van minh cua phuc^g Tay vao nude ta. Trong sd cac nha truyen giao den Viet Nam, khdng ft ngudi duac dao tao bai ban liJ cac ddng lu, chiing vien ndi lieng d chau Au. Uan niJa, dc cdng vice truyen giao cd ket qua. cac ddng lu cung thudng tuyen chon nhirng ngudi cd kha nang ndi trdi ve ngoai ngiJ. am hieu phong luc tap quan cac nude. Cdn cac thuctng gia cho cac giao sl di theo khdng chi mudn giiip ve "phan hdn" trong nhirng ngay lenh denh tren bien ca day hiem nguy, sdng gid ma cdn giiip ca du bao Ihdi tiet, phien dich, tim hieu phong tuc tap quan dia phucmg nai ho den trao ddi. budn ban. Tat ca nhiJng nhu cau dd la sir sang loc de lao ra doi ngu nhimg nha truyen giao xuat sac ve nhieu linh vuc ma chiing la duac chung kien sau nay. Ho chfnh la nhirng ngudi lam chiee cau giao luu van hoa giiJa phuang Ddng va phU(]fng Tay. Cac lac gia cudn Anh hudng cua cac he tu tudng vd ton gido doi vdi con ngudi Viel Nam hom nay da c6 nhan xet rat diing rang: "Ndi den nhirng anh huxmg ciia van hoa. lu ludng d phucmg Tay d Viel Nam thi chac chan dao Thien Chiia la nhan id dau lion trong sir anh hudng nay. Va nhu vay, Inmg lich su. ton giao ludn '} - ddng vai trd la mot trong sir gia di dau trong nhung cu()c vieng tham. tiep xuc, giao luu van hoa giira cac dan toe" [83, lr.59|. Ban ve vai trd cau ndi, giao luu van hoa Ddng-Tay ciia dao Cdng giao thong qua cac nha truyen giao, Giao su Phan Huy Le da nhan xet rang: Trong hang ngii giao sl ed nhihig ngudi ehi hoal dong vi diJc tin va cung gdp phan truyen ba mot sd thanh tuu van minh phuo^ng Tay vao Vict Nam. Nha loan hoc va thien van hoc Jean Baplisle Sanna (Y), Sebatien Pices (Bd), Francoi de Lima ( Bd), Joseph Neugebeaur (DiJc), nha y hoc Jean Sibert (Tiep), Chales Salemenski (Hung), Jean Koffler (Tiep), Jean de Loureiro (Bd)...la nhung giao sl da ed thdi gian giilp chua Nguyen d Dang Trong. Alexandre de Rhodes ciing cac giao sl Francesco de Pina, Christoloro Borri, Caspar dc Amral, Antoine de Barbosa...da dua he thdng chO cai latinh vao Viet Nam, gdp phan sang lao ra chiJ qudc ngU, laiinh hoa chLrVietf53, lr.l91. That khd ma cd the ke ten het cac giao sl da gdp cdng sire cho linh vuc truyen ba cac kien thirc khoa hoc. ky thuat van minh phuc^ng Tay vao Viet Nam. Theo kinh nghiem ciia cac nha truyen giao lai Trung Qudc bay gid, cac giao sl thudng diing phuang phap "ngoai giao ddng hd'\ cd nghla la khi gap vua chiia, ho thudng tang mot mdn qua trong dd bao gid cung cd mot chiee ddng hd chay bang banh xc, day cdt. Day la mot san pham ciia the gidi van minh vi luc dd d la mdi cd ddng hd nude. Cac giao sl cung ludn diing tri thiJe khoa hoc ky Ihual lam cau chuyen xa giao, gay thien cam, vi vay cac bac vua chiia rat thfeh ihii. Nam 1627. hai giao sl la Alexandre de Rhodes ma d la quen goi la Dac Lo va Marque/ duac vdi (icn gap Trinh Trang, cac dng cung lang chiia mdn qua nhu vay. D'2ic Lo ke lai: U- ViJa thay tdi, chiia lien cho tdi xudng thuyen ngai, rdi ngai dem ddng hd cd banh xe va ddng hd eat tdi da dang ngai trudc day khi ngai vao Dang Trong. Ngai hdi chiing tdi xem diing ddng hd nhu the nao, vi chua bao gid ngai thay va khong cdn nhd nhiJng dieu ' chung tdi ndi ve each sudung... [1, tr.99|. Trong cuoc gap gd nay, cac giao si ciing tang Trinh Trang cudn ''Ky hd nguyen ban'' cua nha toan hoc Euclide do giao sl Lai Ma Dau dich ra chG Han, phat hanh ben Trung Qudc. Khi duac giang giai ve cudn sach cGng nhu chiee ddng hd, chiia Trinh rat thich. Trinh Trang la ngudi thdng minh, ham hoe hdi vi vay khi gap cac giao sl deu mudn lim hieu nhirng dieu mdi la. Nam 1626, giao sl Badinotti (ngudi Y) ciing da duac mdi den phii chua. Ong viet: "Chiia sai mot hoan quan la mot quan trong phu den tim tdi de tdi giang cho chua biet cuoc van hanh cac linh lii, vi chiia biet tdi gidi ve loan hoe...rdi chiia hdi tdi ve nhirng van de loan hoc lien quan tdi trai dia cau" |Dl.58, lr.5|. Dac Lo cung da lien doan nhat thuc se xay ra va cam doan rang khdng can phai gd chieng . irdng van curu duac mat trdi. S\i vice xay ra dung nhu the khien vua chiia va dan chiing bay gid vd cung than phuc. Mot sd giao sl ddng thdi ciing la nha v khoa. Ho dem den phucyng phap chira benh theo loi Tay phucfng va day la cdng lao ciia cac giao sl ddi vdi y hoc nudc ta. Tai Dang Trong cac chiia NguyCn Hien Vuc^g (1648-1685), Nghla Vmyng (1666-1691) da trong dung cac giao sl Da Coxla, Langerloi va cung cho xay dung mot nha thuorng. Thdi Minh Vuang cd hai giao sl duac phong ngu y. D(') la J.B Sanna ngudi Y va S.Piere ngudi Bd, Sanna cung lap mot nha thucmg (') Hue. Ngay dudi thdi chiia Vd Vuctng, nam 1.570 du cd lenh true xuaT cac giao sTnhung linh muc Jean Sibert van lap duac co' sd nhan tie m.) cdi va tan tat de cham sdc. Ci Dang Ngoai. khi Dk' Lo truyen giao lai Kinh thanh Ke Ch(; nam 1627, cung da ndi den vice lap mot nha ihuc-nu Jc san sdc cho ngudi ngheo tai Cau Den ( Cau Dic^n?). Day la nhutig ca sd tir thien va cung la nofi chiJa benh theo tay y s c ^ nhat d nudc ta. Ve mat ky thuat, ngudi ta cung ghi nhan chfnh cac giao sT da dua ky thuat det vai min va kho rong bang khung det mang tir nudc ngoai vao de san xuat tai nha ddng Men Thanh gia Di Loan, Quang Trj va san pham da dat trinh do cao khi tham gia hoi cho Paris nam 1867. Trong ky thuat in an, trudc day, d ta in bang ban khac gd rat lau cdng. Khi cac giao sT vao Viet Nam, ho in sach vd deu dua ra nude ngoai vi du cac tac pham cua Dac Lo nhu Tif dien Viet Bd La, Ngilphdp tieng Viet, Phep gidng tdm ngdy...'\x\ d Roma nam 1651 hay cudn Thdnh gido yeii ly cua Giam muc Pigneau bang chu ndm in d Quang Chau nam 1774. Den ddi Giam muc Jacques Longer (1752- 1831), dng da cho thanh lap nha in VTnh Tri ( Ha Nam ngay nay) vdi cac con chu rdi duoc due bang ddng hay chi va da tao ra mot cuoc each mang \t in an d nude ta. Bang chung la cac san pham in cd sd lucTfng \em ra ddi. Rieng Sdch ihdnh gido yeu ly cua Giam muc Longer nam 1802 da in 1300 cudn, nam 1804 in 1566 cudn va nam 1823 in 3100 cudn. Tai VTnh Tri cd 2 co sd in chit Ndm va chu qudc ngu rieng. Cdng vice in an cang duoc chu y phat trien dudi thdi Giam muc Retort Pierre (tiic Lieu) va Joseph Theurel vi giao sT Theurcl da hoc nghe in d Paris trudc khi sang Vict Nam. Khi nha in VTnh Tri hi ddt chay nam 1854, Theurel da cho lap nha in chu Ndm d Ke Nhau (Tan Do, Ha Tay), nhung d day cung cd ca in chiJ latinh va chiJ qudc ngir vdi ky ihuat tien tien hein VTnh Tri. Nhieu tac pham bang tieng nude ngoai da duoc dich va in d nha in nay hoac in bang ca chiJ Ndm va chCr qudc ngir nhu cudn Sdch day di ddng nhdn ddc tron Idnli cua linh muc Serard (Cd' Chfnh Trung). Cdn d Nam Ky, nam 1865 hai nha in cua giac^ hdi la Nha Chung (Imprimerie de la Missien) va Tan Dinh cung da hoal dong vdi ky thuat in chu due rdi. Ve cay trong, vat nudi. ngudi la cung ghi nhan cdng lao cua nhieu giao sT. Vf du vice dua gidng cifu vao viing Phan Rang lu:y linh -16 muc Henry (ten Vict la Y thuoc MEP) khi d xu: Ha Uc (Hue') da dua cay phi lao ve trong... Chung ta da ndi den vai trd cua dao Cdng giao trong vice iruyen ba nhiJng tri thurc khoa hoc, ky thuat , van minh phuong Tay vao nudc ta nhung dao Cdng giao cung ddng gdp vao viec gidi thieu dat nude, cc^n ngudi va van hoa Viet Nam ra the gidi ben ngoai. Nhu tren da ndi, cac giao sT khi den truyen giao tai Viet Nam, ho cung da tim hieu rat ky ve da't nudc con ngudi d day. Dieu ngac nhien la mac dii sinh trudng d phuong Tay cd hoc van cao hon , lai sdng dudi che do thuc dan nhung nhieu nhan xet cua ho kha khach quan va ifch cue. Dac Lo rat khen ngoi viec kham chiJa benh theo phuong phap cd truyen (V Viet Nam. Ong viet: "Tdi cd the ndi, ho chang thua gi cac bac sT cua la va hon nua trong mot vai mdn, ho gidi hon ta nira...ho ludn diing ba ngdn tay de bat mach va thuc ra ho rat thanh thao. Thuoc cua ho khdng khd udng nhu cua ta, hon nira khdng dat ty nao b(Vi vl thii dat nha'l cung chang gia hon 5 xu" . Ve phap luat, dng cung khen rang: "phap luat (V day cdn ho'n ca cac nude phuong Tay vi khdng cd giay td i-udm ra, nghi thiJc Idi thdi lam tdn phf thdi gid va tien bac cua ddi ben |2, tr.89|. Mot giao sT khac ten la Bunzomi, qudc tich Y, ngudi dau lien dat chan len Dang Trong ngay 18-1-1615 cung cd mot nhan xet rat hay ve xa hdi Viet Nam. Ong ghi lai trong cudn Truyen xi( Ddng Kinh nhu sau: "Nhd Khong giao xa hdi va gia dinh Viet Nam da cd mot td chuc rat cao, ngudi dan Viet Nam cd nhung dire tfnh va phong tuc rat dang kham phuc". Ve con ngudi Viet Nam. dng nhan xet: Ho khdng nghieng ve van chuctng, tfnh linh khdng tham hiem nhu ngudi Tau. Ho khdng qua nghieng ve quan bi, tfnh tinh khdng doc ac nhu ngifdi Nhat. Ca ve tami ihudc ho khdng cao nhu ngifdi Tau. cung khdng ihap nhu ngudi Nhat, de nghe, de tin va nhieu me u'n :jAi HOC QUOC GIA HA N p l RUNG TAM THONG TIN THU VIEN _-\7- vjAuna^
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan