Tài liệu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Vũ Thị Hường QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỊ XÃ VĨNH CHÂU TỈNH SÓC TRĂNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh – 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Vũ Thị Hường QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỊ XÃ VĨNH CHÂU TỈNH SÓC TRĂNG Chuyên ngành : Quản lí giáo dục Mã số : 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VƯƠNG VĂN CHO Thành phố Hồ Chí Minh – 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi: các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Vũ Thị Hường LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Khoa Khoa học Giáo dục, các thầy giáo, cô giáo của trường Đại học Sư phạm Tp. Hồ Chí Minh đã giảng dạy, hướng dẫn giúp đỡ và tạo điều kiện để tôi được học tập và nghiên cứu hoàn thành luận văn. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến TS. Vương Văn Cho, người trực tiếp hướng dẫn khoa học, đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và động viên tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin cám ơn lãnh đạo Phòng GD & ĐT thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng, Ban giám hiệu các trường THCS tại thị Xã Vĩnh Châu và các bạn bè đồng nghiệp đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình làm luận văn. Trong quá trình làm luận văn tôi đã học hỏi và trưởng thành rất nhiều trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học. Bản thân tôi đã có những cố gắng nhưng không thể tránh khỏi những thiếu sót, kính mong các thầy giáo, cô giáo, bạn bè đồng nghiệp góp ý kiến để luận văn của tôi được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn. Vĩnh Châu, ngày 30 tháng 10 năm 2018 Tác giả Vũ Thị Hường MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ............. 8 1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề............................................................ 8 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước ................................................................ 8 1.1.2. Tình nghiên hình cứu trong nước ................................................................ 9 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài.................................................... 9 1.2.1. Quản lí trường học ...................................................................................... 9 1.2.2. Hoạt động dạy học môn Toán ................................................................... 12 1.2.3. Quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ............................................................................................... 14 1.3. Hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS ................................................................................................... 16 1.3.1. Mục tiêu, nội dung chương trình môn Toán ở trường THCS ................... 16 1.3.2. Chuẩn kiến thức kỹ năng, các năng lực cần phát triển cho HS ở trường THCS trong dạy môn Toán ........................................................... 19 1.3.3. Dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS......................................................................................................... 20 1.4. Nội dung quản lí dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS .......................................................................................... 26 1.4.1. Quản lí việc thực hiện mục tiêu dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS .................................................... 26 1.4.2. Quản lí việc thực hiện nội dung chương trình môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS ......................................... 26 1.4.3. Quản lí hoạt động giảng dạy của GV theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS ..................................................................... 27 1.4.4. Quản lí hoạt động học tập của học sinh .................................................... 31 1.4.5. Quản lí các điều kiện đảm bảo cho hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS ......................................... 32 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí dạy học môn Toán theo phát triển năng lực ở trường Trung học cơ sở ................................................................. 34 1.5.1. Các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS......................................................................................................... 34 1.5.2. Các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS......................................................................................................... 35 Tiểu kết chương 1 ..................................................................................................... 37 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI THỊ XÃ VĨNH CHÂU, TỈNH SÓC TRĂNG ............................................. 38 2.1. Một số đặc điểm tình hình kinh tế, chính trị, giáo dục của thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng ....................................................................................... 38 2.1.1. Dân số và sự phân bố dân cư ..................................................................... 38 2.1.2. Đặc điểm về kinh tế ................................................................................... 38 2.1.3. Đặc điểm về văn hóa, xã hội và giáo dục .................................................. 38 2.1.4. Tình hình giáo dục THCS tại thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng .............. 39 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu tỉnh Sóc Trăng ......................................................................................................... 39 2.2.1. Mẫu khảo sát .............................................................................................. 39 2.2.2. Mô tả công cụ khảo sát .............................................................................. 41 2.2.3. Cách thức xử lý số liệu .............................................................................. 42 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu tỉnh Sóc Trăng. .............. 43 2.3.1. Thực trạng hoạt động dạy học môn Toán của GV theo định hướng phát triển năng lực HS............................................................................... 43 2.3.2. Thực trạng hoạt động học tập của HS theo định hướng phát triển năng lực HS. .............................................................................................. 50 2.4. Thực trạng quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trườngTHCS thị xã Vĩnh Châu tỉnh Sóc Trăng. ....... 53 2.4.1. Thực trạng quản lí mục tiêu, nội dung, chương trình dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS. ......................................... 53 2.4.2. Thực trạng quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán của GV theo định hướng phát triển năng lực HS. .................................................................. 55 2.4.3. Thực trạng quản lí hoạt động học tập môn Toán của HS theo định hướng phát triển năng lực HS ................................................................... 69 2.4.4. Thực trạng quản lí các điều kiện hỗ trợ dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS. .................................................................. 75 2.5. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu tỉnh Sóc Trăng. ......................................................... 77 2.5.1. Thực trạng các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS ................................................................................... 77 2.5.2. Thực trạng các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến công tác quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS ............................................................................................. 79 Tiểu kết chương 2 ..................................................................................................... 81 Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỊ XÃ VĨNH CHÂU TỈNH SÓC TRĂNG ...................................... 82 3.1. Nguyên tắc xây dựng các biện pháp. ............................................................... 82 3.1.1. Nguyên tắc về mặt pháp lí. ........................................................................ 82 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống – cấu trúc. .......................................... 82 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................................ 82 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ............................................................. 83 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ......................................... 83 3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và hiệu quả............................................ 84 3.2. Một số biện pháp quản lí dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS ..................................................................... 84 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................................... 96 3.4. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các biện pháp. ...................................... 97 3.4.1. Về tính cần thiết ......................................................................................... 97 3.4.2. Về tính khả thi ........................................................................................... 99 Tiểu kết chương 3 ................................................................................................... 102 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................ 103 TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................... 108 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lí CNH Công nghiệp hóa CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất GD & ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HĐDH Hoạt động dạy học HĐH Hiện đại hóa HĐNGLL Hoạt động ngoài giờ lên lớp HS Học sinh HT Hiệu trưởng PHT Phó hiệu trưởng PPDH Phương pháp dạy học PPHT Phương pháp học tập PTDH Phương tiện dạy học QLGD Quản lí giáo dục SGK Sách giáo khoa THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TBDH Thiết bị dạy học TTCM Tổ trưởng chuyên môn DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Chương trình Toán cấp THCS ................................................................ 18 Bảng 2.1. Tình hình đội ngũ GV Toán của thị xã ................................................... 40 Bảng 2.2. Cơ cấu GV Toán của thị xã Vĩnh Châu năm học 2017 - 2018 ............... 40 Bảng 2.3. Quy ước xử lý thông tin thực trạng QL hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ........................................ 42 Bảng 2.4. Quy ước xử lý thông tin mức độ cần thiết, mức độ khả thi của các biện pháp quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ............................................................................ 43 Bảng 2.5. Đánh giá mức độ thực hiện các hoạt động giảng dạy bộ môn của GV Toán theo định hướng phát triển năng lực HS. ................................ 44 Bảng 2.6. Đánh giá mức độ đạt được của việc sử dụng các PPDH và PTDH trong giảng dạy của GV Toán ................................................................. 47 Bảng 2.7. Đánh giá mức độ đạt được của việc thực hiện các nội dung học tập môn Toán của HS ................................................................................... 50 Bảng 2.8. Đánh giá mức độ đạt được về thực hiện nội dung chương trình môn Toán của GV ........................................................................................... 53 Bảng 2.9. Đánh giá mức độ đạt được về việc chuẩn bị bài lên lớp của GV ........... 55 Bảng 2.10. Đánh giá mức độ đạt được về nề nếp giảng dạy trên lớp của GV .......... 57 Bảng 2.11. Đánh giá mức độ đạt về hoạt động dự giờ và kiểm tra chuyên môn ...... 59 Bảng 2.12. Đánh giá mức độ đạt được về việc hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS ................................................................................. 62 Bảng 2.13. Đánh giá mức độ đạt được của thực hiện quy định về hồ sơ chuyên môn ............................................................................................. 65 Bảng 2.14. Đánh giá mức độ đạt được của công tác bồi dưỡng GV......................... 67 Bảng 2.15. Đánh giá mức độ đạt được của hoạt động học của HS theo định hướng phát triển năng lực HS ................................................................. 70 Bảng 2.16. Đánh giá mức độ đạt được về CSVC VÀ PTDH môn Toán .................. 75 Bảng 2.17. Đánh giá mức độ đạt được về các yếu tố khách quan ảnh hưởng tới quản lí dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ...... 77 Bảng 2.18. Đánh giá mức độ đạt được về các yếu tố chủ quan ảnh hưởng tới quản lí dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ...... 79 Bảng 3.1. Tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp..................................... 97 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đất nước ta đang trên đà phát triển trong quá trình giao lưu hội nhập quốc tế, đòi hỏi ngành Giáo dục và Đào tạo (GD & ĐT) phải cung cấp nguồn nhân lực có chất lượng, kịp thời đáp ứng yêu cầu sự phát triển này. Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII đã khẳng định rõ vị trí, vai trò của GD & ĐT, coi giáo dục là quốc sách hàng đầu: “Phát triển giáo dục - đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện để phát triển nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững” (Đảng Cộng sản Việt Nam, 1997). Ngày 15 tháng 4 năm 2009, Bộ Chính trị đã ra thông báo số 242-TB/TW về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 (khoá VIII) và phương hướng phát triển giáo dục và đào tạo đến năm 2020 trong đó nêu rõ: “Phấn đấu đến năm 2020 nước ta có một nền giáo dục tiên tiến, mang đậm bản sắc dân tộc, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước trong bối cảnh hội nhập quốc tế” (Bộ chính trị, 2009). Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng, đánh giá cao vai trò của giáo dục. Muốn hoàn thành sự nghiệp công nghiệp hóa (CNH), hiện đại hóa (HĐH) phải lấy giáo dục làm gốc, giáo dục phải đi trước một bước. Giáo dục là động lực của sự nghiệp đổi mới và tiến bộ xã hội, là con đường căn bản để nâng cao tri thức, thúc đẩy sự phát triển toàn diện của con người. Giáo dục phải cung cấp được nguồn nhân lực có chất lượng đáp ứng được yêu cầu phát triển của xã hội. Luật giáo dục 2005, Điều 28 quy định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thứ học tập cho học sinh” (Luật giáo dục năm 2005 và luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật giáo dục năm 2009, 2009). Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo nêu: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học và đồng bộ các yếu tố cơ bản giáo 2 dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất năng lực của người học”, “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học và theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học” (Ban chấp hành Trung ương Đảng, 2013). Đây là cơ sở và môi trường pháp lí cho việc đổi mới giáo dục nói chung, đổi mới đồng bộ phương pháp dạy theo hướng phát triển năng lực người học. Trong hệ thống giáo dục quốc dân nước ta, cấp Trung học cơ sở (THCS) là cấp học cơ bản, là cầu nối giữa Tiểu học và Trung học phổ thông (THPT) tiếp tục thực hiện yêu cầu giáo dục cơ sở định hướng cho học sinh (HS) học lên hoặc học nghề, vào đời tùy theo năng lực HS, điều kiện hoàn cảnh gia đình HS nhằm đáp ứng những yêu cầu phát triển của xã hội. Cấp học này có vai trò quan trọng ảnh hưởng đến quá trình hình thành, phát triển nhân cách của HS cấp THCS. Môn Toán cấp THCS giúp các em phát triển năng lực, trí tuệ, sự tưởng tượng, rèn luyện tính cẩn thận, chính xác,… góp phần hình thành và phát triển nhân cách cho HS. Thực tế cho thấy HS học tốt môn Toán thì các em cũng học tốt các môn học khác. Toán học có rất nhiều ứng dụng trong thực tế cuộc sống của HS sau này. Quản lí dạy học trong nhà trường THCS là một thách thức lớn đối với người quản lí và còn khó khăn hơn đối với quản lí dạy học môn Toán. Do đó, việc nâng cao trình độ, năng lực quản lí giáo dục cũng như đổi mới nhận thức về quản lí dạy học môn Toán của nhà quản lí trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Toán ở cấp THCS. Xuất phát từ những cơ sở lí luận và thực tiễn trên, tác giả chọn đề tài “Quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu tỉnh Sóc Trăng” để nghiên cứu. 3 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hóa lí luận và xác định thực trạng quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu tỉnh Sóc Trăng, đề xuất những biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường này. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động dạy học và quản lí HĐDH tại các trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu tỉnh Sóc Trăng. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu tỉnh Sóc Trăng được thực hiện ở nhiều nội dung như: quản lí nội dung, chương trình, đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng CNTT trong dạy học, bồi dưỡng HSG, phụ đạo HS yếu kém môn Toán, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS,... đã đạt được một số thành tích nhất định. Tuy nhiên, công tác quản lí này vẫn còn nhiều yếu kém, bất cập. Nếu xác định đúng thực trạng công tác quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng thì người nghiên cứu xây dựng một số biện pháp để khắc phục các mặt hạn chế trên nhằm nâng cao hiệu quả quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường này. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lí luận về HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS và công tác quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng và phân tích nguyên nhân thực trạng quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS này. 4 5.3. Xây dựng một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng. 6. Giới hạn nghiên cứu 6.1. Về nội dung: Đề tài chỉ tập trung vào việc làm sáng tỏ những vấn đề lí luận về HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS và quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS (cấp trường). Khảo sát thực trạng quản lí, xây dựng biện pháp quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS theo nội dung quản lí. 6.2. Về địa bàn: Nghiên cứu ở 10/10 trường THCS tại thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng. 6.3. Về thời gian: Từ năm 2016 đến năm 2018. 6.4. Về chủ thể quản lí: Hiệu trưởng (HT) trực tiếp quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS: Tập trung vào CBQL các trường THCS (cấp trường). 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận nghiên cứu 7.1.1. Quan điểm hệ thống – cấu trúc Vận dụng quan điểm hệ thống cấu trúc vào đề tài nhằm nghiên cứu thực trạng công tác quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS trong mối quan hệ với công tác quản lí HĐDH tại trường THCS. Trong mối quan hệ này, Công tác quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS là một phần tử của tập hợp công tác quản lí HĐDH tại trường THCS. Công tác quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS là một hoạt động, là bộ phận trong công tác quản lí HĐDH tại trường THCS. Vì vậy, cần xem xét quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS như một hệ thống, một hoạt động. Ngoài ra, cần xem xét hệ thống phân cấp quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS từ cấp bộ, cấp sở, cấp phòng đến cấp trường để vấn đề nghiên cứu được tiếp cận toàn cục. 5 7.1.2. Quan điểm lịch sử - logic Nghiên cứu quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng đặt trong quá trình hình thành phát triển của công tác đó từ thời điểm bắt đầu đến hiện tại, ở phần lịch sử nghiên cứu vấn đề và việc trình bày kết quả nghiên cứu một cách logic giữa các phần, các chương. Quan điểm lịch sử - logic sẽ giúp người nghiên cứu xác định được phạm vi không gian, thời gian, điều kiện hoàn cảnh cụ thể để xây dựng giải pháp điều tra, thu thập số liệu chính xác, trình bày các nội dung theo trình tự logic, đúng với mục đích nghiên cứu đề tài. Các vấn đề có mối quan hệ logic với nhau trên bình diện nghiên cứu. Theo quan điểm này, đề tài được giới hạn ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu, đánh giá các vấn đề nghiên cứu theo các nội dung của nhà quản lí giáo dục. 7.1.3. Quan điểm thực tiễn Thông qua kết quả khảo sát thực trạng công tác quản lí HĐDH môn Toán theo hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS tại thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng; phân tích, đánh giá những kết quả đạt được và những hạn chế trong thực tiễn công tác này. Dựa vào cơ sở trên, tác giả xây dựng những biện pháp khả thi nhằm nâng cao hiệu quả công tác này. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa và khái quát hóa các tài liệu khoa học, sách chuyên khảo, tham khảo, văn kiện, nghị quyết của Đảng, chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ, các văn bản của Bộ GD & ĐT, Sở GD & ĐT, Phòng GD & ĐT... có liên quan nhằm xây dựng hệ thống cơ sở lí luận về quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS. 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi - Mục đích khảo sát: Xác định những vấn đề về thực trạng của công tác quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng. Tính cần thiết và khả thi của các biện pháp về công tác quản lí HĐDH môn Toán định theo hướng phát triển năng lực HS ở các trường này. 6 - Đối tượng khảo sát: CBQL (Ban giám hiệu, Tổ trưởng chuyên môn (TTCM)); GV giảng dạy môn Toán ở 10/10 trường THCS tại thị xã Vĩnh Châu. - Cách thực hiện: Dựa trên cơ sở lí luận, đề tài xây dựng phiếu thăm dò mở bao gồm các câu hỏi về từng mặt cần khảo sát của thực trạng việc dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng được phát và thu trực tiếp. Các ý kiến trả lời được tổng hợp và phân loại nhằm cải biến các câu hỏi mở thành câu hỏi lựa chọn. Những câu hỏi này kết hợp với phần trưng cầu ý kiến đánh giá bảng hỏi trở thành phiếu thăm dò khảo nghiệm. Từ các ý kiến thu về ở phiếu thăm dò khảo nghiệm để hoàn thiện thành bảng hỏi chính thức. Chúng tôi đã xây dựng hai loại phiếu hỏi dành cho CBQL, GV dạy môn Toán ở 10/10 trường THCS thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng. - Công cụ thực hiện: + Bảng hỏi dành cho CBQL ở 10/10 trường THCS thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng. + Bảng hỏi dành cho GV dạy môn Toán ở 10/10 trường THCS thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học - Mục đích: Xử lí số liệu thu được từ phương pháp điều tra bằng bảng hỏi và các phương pháp khác nhằm định lượng kết quả nghiên cứu làm cơ sở để phân tích, bình luận định tính. Tương quan của các chỉ số có thể giúp người nghiên cứu xác định những vấn đề cần được quan tâm, chú trọng để từ đó xây dựng những biện pháp khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế. - Cách thức thực hiện: Các thông tin thu thập từ điều tra thực trạng được xử lí và phân tích trên máy vi tính với phần mềm xử lí thống kê SPSS for Windows 20.0 để tính tần số, thứ hạng, tỷ lệ phần trăm, trị số trung bình, độ lệch chuẩn. 8. Cấu trúc của luận văn Chương 1: Cơ sở lí luận về hoạt động dạy học, công tác quản lí HĐDH học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS 7 Chương 2: Thực trạng quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng Chương 3: Một số biện pháp quản lí HĐDH môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng. 8 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước Nhà sư phạm vĩ đại J.A.Comenxki (1592-1670) đã đưa ra những yêu cầu cải tổ nền giáo dục theo hướng phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của người học. Theo ông, dạy học thế nào để người học thích thú học tập và có những cố gắng bản thân để nắm lấy tri thức. Ông nói: “Tôi thường bồi dưỡng cho học sinh của tôi tinh thần độc lập trong quan sát, trong đàm thoại và trong việc ứng dụng tri thức vào thực tiễn”. Ông còn viết: “Giáo dục có mục đích đánh thức năng lực nhạy cảm, phán đoán đúng đắn, phát triển nhân cách… Hãy tìm ra phương pháp cho giáo viên dạy ít hơn, học sinh học được nhiều hơn” (Nguyễn Thị Phương, 2009). John Dewey (1859-1670), nhà sư phạm người Mỹ, đã đề cao hoạt động đa dạng của HS, đặc biệt là hoạt động thực tiễn để bổ sung vào kiến thức của HS ngoài sách giáo khoa (SGK) và lời giảng của GV. Ông đặc biệt chú ý đến hoạt động khi viết: “Học sinh là mặt, xung quanh nó quy tụ mọi phương tiện giáo dục, nói không phải là dạy, nói ít hơn, chú ý nhiều đến việc tổ chức hoạt động của học sinh”. Đây là ý tưởng khởi nguồn cho triết lý “Lấy học sinh làm trung tâm giáo dục” (Nguyễn Đức Quang, 2013). Các nhà nghiên cứu giáo dục Nga khẳng định rằng: “Kết quả của toàn bộ hoạt động quản lí của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý hoạt động giảng dạy của đội ngũ GV” (V.A.XukhomLinxki, 1984). Tác giả P.V.Zimin, M.I.Konđakôp “đi sâu nghiên cứu lãnh đạo công tác giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây như khâu then chốt trong hoạt động quản lí của hiệu trưởng, các tác giả thống nhất và khẳng định người hiệu trưởng phải là người lãnh đạo toàn diện và chịu trách nhiệm chính trong công tác quản lí nhà trường” (V.A.XukhomLinxki, 1984). 9 1.1.2. Tình nghiên hình cứu trong nước Ở Việt Nam, tác giả Trần Kiểm với tác phẩm “Những vấn đề cơ bản khoa học quản lí giáo dục” (Trần Kiểm, 2008) đã nghiên cứu về quản lí, quản lí giáo dục, đặc điểm và bản chất của quản lí giáo dục, xu hướng đổi mới của quản lí giáo dục. Trần Công Bình (2017), Quản lí hoạt động dạy môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS các Trường Trung học phổ thông ở Quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh (Trần Công Bình, 2017). Nhiều tác giả đã có những công trình nghiên cứu đề cập ít nhiều về phương diện quản lí trong quá trình dạy học môn Toán sao cho có hiệu quả nhất. Tiêu biểu như: PPDH đại cương môn Toán của tác giả Nguyễn Bá Kim (2010); Vận dụng lý luận vào thực tiễn dạy học môn Toán ở trường phổ thông của tác giả Bùi Văn Nghị (2009); Cẩm nang dạy và học môn Toán THCS của tác giả Vũ Hữu Bình (2007)… 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài 1.2.1. Quản lí trường học a. Quản lí Quản lí là một phạm trù tồn tại khách quan và ra đời một cách tất yếu do nhu cầu theo từng chế độ xã hội, với mọi tổ chức, mọi quốc gia, mọi thời đại. Vì vậy trong lao động quản lí luôn là một lĩnh vực lao động trí tuệ và thực tiễn phức tạp nhất của con người, nhằm điều khiển lao động thúc đẩy xã hội phát triển một cách toàn diện. Do đó, khoa học quản lí cũng như nhiều khoa học xã hội - nhân văn thường gắn với quá trình phát triển của xã hội loài người nói chung nó còn mang tính lịch sử, tính giai cấp của dân tộc trong thời đại. Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lí là những tác động của chủ thể quản lí trong việc huy động phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài nước (chủ yếu là nội lực) một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất” (Trần Kiểm, 2002). Khái quát hơn các tác giả ở Khoa Sư phạm – Đại học quốc gia Hà Nội là Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc đưa ra quan niệm: “Quản lí là sự tác động có chủ đích của chủ thể quản lí đến đối tượng quản lí nhằm đạt được mục tiêu của tổ chức” (Nguyễn Quốc Trí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc, 1996).