Tài liệu Tình hình nhiễm bệnh suyễn trên đàn lợn từ 2 đến 5 tháng tuổi tại trại công ty Marphavet và sử dụng một số phác đồ điều trị.

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN THÀNH XUÂN Tên chuyên đề: TÌNH HÌNH NHIỄM BỆNH SUYỄN TRÊN ĐÀN LỢN TỪ 2 ĐẾN 5 THÁNG TUỔI TẠI TRẠI CÔNG TY MARPHAVET VÀ SỬ DỤNG MỘT SỐ PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo Chuyên ngành Khoa Khóa học : Chính quy : Chăn nuôi thú y : Chăn nuôi Thú y : 2013 – 2017 Thái Nguyên, năm 2017 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN THÀNH XUÂN Tên chuyên đề: TÌNH HÌNH NHIỄM BỆNH SUYỄN TRÊN ĐÀN LỢN TỪ 2 ĐẾN 5 THÁNG TUỔI TẠI TRẠI CÔNG TY MARPHAVET VÀ SỬ DỤNG MỘT SỐ PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Chuyên ngành : Chăn nuôi thú y Lớp : K45 – CNTY – N02 Khoa : Chăn nuôi Thú y Khóa học : 2013 – 2017 Giảng viên hƣớng dẫn: ThS. Phạm Thị Phƣơng Lan Thái Nguyên, năm 2017 i LỜI CẢM ƠN Trong quá tình học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa luận tốt nghiệp đại học. Đƣợc sự giúp đỡ giảng dạy nhiệt tình của các Thầy cô giáo khoa Chăn nuôi - Thú y, Ban Giám hiệu trƣờng Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, đã tạo điều kiện thuận lợi nhất giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và hiện nghiên cứu thực đề tài. Nhân dịp hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này, em xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới: Ban Giám Hiệu Nhà trƣờng, các thầy, cô giáo khoa Chăn nuôi - Thú y cùng tất cả bạn bè đồng nghiệp và ngƣời thân đã động viên, tạo điều kiện tốt nhất giúp em thực hiện đề tài và hoàn thiện cuốn khóa luận này. Em xin cảm ơn tới cấp ủy, chính quyền xã Trung Thành – Phổ Yên – Thái Nguyên và công ty cổ phần thuốc thú y Đức Hạnh Marphavet đã tạo điều kiện tốt nhất giúp đỡ em trong quá trình thực hiện đề tài. Đặc biệt, em xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, giúp đỡ của cô giáo hƣớng dẫn ThS. Phạm Thị Phƣơng Lan đã dành nhiều thời gian, công sức hƣớng dẫn chỉ bảo tận tình, giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện đề tài và hoàn thành cuốn khóa luận này. Một lần nữa em xin gửi tới các Thầy giáo, cô giáo, các bạn bè đồng nghiệp lời cảm ơn và lời chúc sức khỏe, cùng mọi điều tốt đẹp nhất. Xin trân trọng cảm ơn! Sinh viên NGUYỄN THÀNH XUÂN ii DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Cơ cấu đàn lợn của trại ...................................................................... 7 Bảng 4.1: Lịch vệ sinh phòng bệnh của trại lợn nái ...................................... 29 Bảng 4.2: Quy trình sử dụng vắc xin và các chế phẩm thú y phòng bệnh cho lợn con và lợn nái tại trại ......................................................................... 30 Bảng 4.3: Kết quả công tác phục vụ sản xuất ................................................. 35 Bảng 4.4: Các công tác trong thời gian thực tập tại công ty .......................... 36 Bảng 4.5. Tình hình nhiễm các bệnh đƣờng hô hấp ở lợn thịt tại Trại trong 3 năm gần đây ............................................................................................. 37 Bảng 4.6. Tình hình cảm nhiễm bệnh về hô hấp trên đàn lợn ........................ 39 Bảng 4.7. Tỷ lệ lợn nhiễm bệnh suyễn theo lứa tuổi....................................... 40 Bảng 4.8. Tỷ lệ lợn nhiễm bệnh suyễn lợn theo tháng .................................... 41 Bảng 4.9. Kết quả điều tra tỷ lệ lơ ̣n chết do mắc bê ̣nh suyễn ......................... 42 Bảng 4.10. Tỷ lệ và những biểu hiện lâm sàng của lợn nhiễm bệnh suyễn.... 42 Bảng 4.11. Kết quả đánh giá hiệu quả điều trị bệnh suyễn ở lơ ̣n ................... 43 iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT APP: Bệnh viêm phổi dính suờn BMG: Base on mind good CBNV: Cán bộ công nhân viên Cs: cộng sự LA: Long Acting NXB: Nhà xuất bản GMP/WHO: Tiêu chuẩn tổ chức Y tế thế giới PRRS: Porcine Reproductive and Respiratory PPLO: Pleuropneumonia – Like Orgasnisms TT: Thể trọng TPHCM: Thành phố Hồ Chí Minh iv MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i NGUYỄN THÀNH XUÂN ............................................................................... i DANH MỤC BẢNG ......................................................................................... ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... iii MỤC LỤC ........................................................................................................ iv Phần 1 MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 1.1. Đặt vấn đề................................................................................................... 1 1.2. Mục đích và yêu cầu của đề tài .................................................................. 1 1.2.1. Mục đích ................................................................................................... 1 1.2.2. Yêu cầu .................................................................................................... 2 PHẦN 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU .................................................................. 3 2.1. Điều kiện cơ sở nơi thực tập ...................................................................... 3 2.1.1. Tổ chức quản lý của Trại lợn .................................................................. 4 2.1.2. Điều kiện của Trại lợn............................................................................ 4 2.1.3. Kết quả sản xuất của cơ sở ..................................................................... 6 2.2. Tổng quan nghiên cứu trong và ngoài nƣớc .............................................. 7 2.2.1. Đặc điểm sinh lý hô hấp của lợn............................................................. 7 2.2.2. Những hiểu biết về bệnh suyễn lợn ....................................................... 11 2.2.3 Hai loại thuốc sử dụng trong đề tài ....................................................... 20 2.2.4. Tình hình nghiên cứu trong nước và ngoài nước về bệnh suyễn lợn ......... 21 Phần 3 ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .. 24 3.1. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu............................................................ 24 3.2. Địa điểm và thời gian tiến hành ............................................................... 24 3.3. Nội dung thực hiện và các chỉ tiêu theo dõi............................................. 24 3.3.1. Nội dung theo dõi .................................................................................. 24 3.3.2. Các chỉ tiêu theo dõi ............................................................................. 24 v 3.4. Phƣơng pháp theo dõi và xác định các chỉ tiêu........................................ 25 3.4.1. Phƣơng pháp thu thâ ̣p số liê ̣u ................................................................ 25 3.4.2. Phương pháp theo dõi ........................................................................... 25 - Phác đồ 2: Sử dụng kháng sinh cosin 30% LA (tilmicosin) + flu - viêm .... 25 3.4.3. Phương pháp xác định các chỉ tiêu ....................................................... 26 3.5. Phƣơng pháp xử lý số liệu........................................................................ 26 Phần 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THẢO LUẬN ........................................... 27 4.1. Công tác phục vụ sản xuất ......................................................................... 27 4.1.1. Công tác chăm sóc nuôi dưỡng đàn lợn thịt ......................................... 27 4.1.2. Công tác thú y ....................................................................................... 27 4.2. Một số công tác khác trong thời gian thực tập tại công ty Marphavet .... 36 4.3. Kết quả thực hiện đề tài ........................................................................... 37 4.3.1. Kết quả điều tra tỷ lệ nhiễm các bệnh đường hô hấp ở lợn thịt nuôi tại trại lợn công ty Marphavet ............................................................................. 37 4.3.2. Kết quả theo dõi về tình hình cảm nhiễm bệnh đường hô hấp trên đàn lợn .................................................................................................................... 38 4.3.3. Tình hình mắc bệnh suyễn trên đàn lợn nuôi tại trại công ty Marphavet 40 PHẦN 5. KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................... 45 5.1. Kết luận .................................................................................................... 45 5.2. Tồn tại ...................................................................................................... 45 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 47 I. Tài liệu tiếng việt ......................................................................................... 47 II. Tài liệu tiếng nƣớc ngoài ............................................................................ 49 PHỤ LỤC ........................................................................................................ 50 1 Phần 1 MỞ ĐẦU 1.1. Đặt vấn đề Bệnh suyễn lợn (Mycoplasmal pneumonia of Swine), hay bệnh viêm phổi địa phƣơng (Enzootic pneumonia) ở lợn gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng, bệnh thƣờng ở thể mãn tính, kế phát sau khi có các yếu tố mở đƣờng nhƣ virus gây hội chứng rối loạn hô hấp và sinh sản (PRRS) làm cho bệnh thêm trầm trọng, phải điều trị kéo dài. Trong các trang trại chăn nuôi tập trung, nguồn bệnh có thể tồn tại qua nhiều thế hệ lợn (thƣờng ở các trại lợn nái sinh sản) thì bệnh dễ phát sinh. Ngoài ra, có thể do nhập đàn những trƣờng hợp mãn tính hoặc đang ủ bệnh. Nhiễm Mycoplasma hyopneumoniae rất phổ biến ở các đàn lợn sinh ra từ những trại hay khu vực chăn nuôi có sự hiện diện của mầm bệnh chƣa đƣợc thanh toán, lợn nái mắc bệnh mãn tính truyền mầm bệnh cho lợn con qua tiếp xúc. Xác định đặc điểm dịch tễ bệnh, tỷ lệ mang khuẩn Mycoplasma hyopneumoniae sẽ góp phần bổ sung cơ sở khoa học và thực tiễn giúp các cơ quan chức năng đánh giá lại các biện pháp quản lý, kỹ thuật đang áp dụng hiện nay nhằm tiếp tục điều chỉnh để khống chế nguồn bệnh, giữ gìn điều kiện vệ sinh chuồng trại và bảo vệ động vật mẫn cảm, từng bƣớc hạn chế bệnh phát sinh, phát triển và tiến tới thanh toán bệnh. Qua vấn đề cấp thiết trên em đã thực hiện đề tài: "Tình hình nhiễm bệnh suyễn trên đàn lợn từ 2 đến 5 tháng tuổi tại trại công ty Marphavet và sử dụng một số phác đồ điều trị”. 1.2. Mục đích và yêu cầu của đề tài 1.2.1. Mục đích - Điều tra tình hình chăn nuôi tại trại - Điều tra tình hình dịch bệnh của trại. - Điều tra tình hình mắc bệnh suyễn trên đàn lợn của trại. 2 - Xây dựng phác đồ phòng trị bệnh có hiệu quả. 1.2.2. Yêu cầu - Đánh giá đƣợc tình hình chăn nuôi tại trại. - Nắm đƣợc tình hình dịch bệnh của trại. - Đánh giá tình hình mắc bệnh suyễn trên đàn lợn của trại. - Đề xuất đƣợc phác đồ điều trị đạt hiệu quả góp phần phòng chống bệnh suyễn cho lợn tại trại. 3 PHẦN 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1. Điều kiện cơ sở nơi thực tập Công ty cổ phần thuốc thú y Đức Hạnh Marphavet là một trong những Công ty hàng đầu Việt Nam sản xuất vắc xin, thuốc thú y chất lƣợng cao, tiêu chuẩn quốc tế, hƣớng đến xuất khẩu và cạnh tranh bền vững thời kỳ hội nhập. Sản phẩm của Marphavet mang lại giá trị kinh tế và hiệu quả điều trị bệnh cao, hợp với hình thức chăn nuôi trang trại công nghiệp quy mô lớn, kỹ thuật hiện đại, đầu năm 2010, Ban Giám đốc công ty đã đầu tƣ hơn 195 tỷ đồng xây dựng nhà máy thuốc thú y đạt tiêu chuẩn của tổ chức Y tế thế giới GMP/WHO với 3 dây chuyền: Thuốc tiêm, thuốc dung dịch uống và thuốc bột, đƣa vào sử dụng từ cuối năm 2011. Đến nay, Công ty tiếp tục đầu tƣ thêm trên 250 tỷ đồng xây dựng nhà máy vắc xin với 3 dây chuyền sản xuất vắc xin vi khuẩn, dây truyền vắc xin vi rút trên tế bào và dây chuyền sản xuất vắc xin vi rút trên phôi trứng, cả 3 dây chuyền công nghệ Châu Âu đang đi vào hoạt động và cho kết quả tốt. Sau hơn 12 năm hoạt động, Marphavet đã có những bƣớc phát triển vƣợt bậc cả về quy mô sản xuất kinh doanh, thị trƣờng và số lƣợng cán bộ chuyên nghiệp có chiều sâu, am hiểu sâu sắc tƣ duy quản trị. Hiện tại, Marphavet có 5 công ty thành viên và 12 chi nhánh tại các thành phố lớn gồm: Công ty cổ phần thuốc thú y Đức Hạnh Marphavet, Công ty cổ phần Nanovet, Công ty cổ phần BMG, Công ty cổ phần Hoàng Đức Hiền, Công ty rƣợu BMG. Với tổng diện tích hơn 12,5 ha và 2 nhà máy đạt tiêu chuẩn GMP/WHO trên cả 6 dây chuyền thuốc và vắc xin công nghệ cao. Trụ sở nhà máy đặt tại Xã Trung Thành - Phổ Yên Thái Nguyên và 12 chi nhánh khác trên cả Nƣớc nhƣ: Chi nhánh Cần Thơ, Chi nhánh Quận 9 - TPHCM, Chi nhánh Đồng Nai, Chi nhánh Dắk Lắc, Chi nhánh Nha Trang, Chi nhánh Đà Nẵng, Chi nhánh Huế, Chi nhánh Hải Phòng và Chi nhánh Mỹ Đình - Hà Nội. Sản phẩm của Marphavet phủ khắp 63 tỉnh thành trong cả nƣớc và xuất khẩu sang trên 10 nƣớc trên Thế giới. Hệ thống nhà phân 4 phối và đại lý với số lƣợng hơn 8.000 đại lý. Marphavet có đội ngũ nhân sự chuyên môn trình độ cao với hơn 1.000 CBNV bao gồm 2 Giáo sƣ, 5 Phó Giáo sƣ, 8 Tiến sỹ, 29 Thạc sỹ, trên 500 Bác sĩ thú y và Kỹ sƣ chăn nuôi, 15 Dƣợc sĩ nhân y, 12 Cử nhân Công nghệ sinh học có nhiều kinh nghiệm thực tế trong ngành, hơn 250 Cử nhân kinh tế, Kế toán, Luật, Nhân văn, Quản trị kinh doanh, Marketing, Cơ khí chế tạo máy, Điện lạnh…có trình độ chuyên môn thƣờng xuyên đƣợc tập huấn ở nƣớc ngoài và các chuyên gia nƣớc ngoài sang đào tạo, đội ngũ công nhân thâm niên lành nghề, môi trƣờng làm việc thân thiện, chuyên nghiệp, nhiều cơ hội thăng tiến. Ngoài ra Công ty đang hợp tác tốt với các Bộ, Vụ, Cục, Viện, Liên hiệp, Hội, Trung tâm và các trƣờng đại học trong và ngoài nƣớc. Trang trại liên kết của công ty là trang trại đạt chuẩn. trại đƣợc xây dựng năm 2010 với hệ thống chuồng khép kín cơ sở vật chất tƣơng đối đầy đủ với quy mô lớn. 2.1.1. Tổ chức quản lý của Traị lợn Đây là trại heo nái liên kết với công ty thuốc thú y Marphavet nằm cách xa khu dân cƣ tại xã Bãi Sậy - huyện Ân Thi – tỉnh Hƣng Yên. Với tổng diện tích 3ha, quy mô chuồng khép kín gồm 2 khu chuồng đẻ, 1 khu chuồng bầu, 2 khu chuồng thịt mỗi khu chuồng thịt gồm 10 ô, 1 kho thuốc và cám, 1khu nhà công nhân, xung quanh trồng cây xanh, ở giữa trang trại là ao điều áp. Tổng đàn heo của trại gồm 4 lợn đực Duroc, 200 lợn nái Landrace x Yorshine và hơn 700 lợn thịt thƣơng phẩm 3 máu. Là trang trại chăn nuôi cung cấp lợn con thƣơng phẩm và lợn thịt thƣơng phẩm trong vùng và cho các tỉnh lân cận. 2.1.2. Điều kiện của Traị lợn - Cơ sở vật chất kỹ thuật của Trại - Trại lợn của Ông Nguyễn Văn Hải là trại liên kết với công ty Marphavet đƣợc xây dựng trên diện tích 3 ha gồm trang trại, nhà điều hành, nhà ở cho công nhân, bếp ăn và các công trình phụ phục vụ cho công nhân và các hoạt động khác của trại. 5 - Trong khu chăn nuôi đƣợc quy hoạch bố trí xây dựng hệ thống chuồng trại cho 400 nái bao gồm: 2 chuồng đẻ mỗi chuồng có 50 ô kích thƣớc 2,4m × 1,6m/ô, 2 chuồng bầu mỗi chuồng có 250 ô kích thƣớc 2,4m × 0,65m/ô, 1 chuồng đực giống + nái hậu bị có 20 ô kích thƣớc 5m × 6m, 6 chuồng thƣơng phẩm mỗi chuồng có 20 ô kích thƣớc 5m × 6m, và 1 chuồng úm có 20 ô kích thƣớc 5m × 6m. Cùng một số công trình phụ phục vụ cho chăn nuôi nhƣ: Kho thức ăn, phòng sát trùng, phòng pha tinh, kho thuốc… - Hệ thống chuồng xây dựng khép kín hoàn toàn. Phía đầu chuồng là hệ thống giàn mát, cuối chuồng có 3 quạt thông gió đối với các chuồng đẻ; 4 quạt đối với các chuồng bầu, các chuồng thƣơng phẩm, chuồng nái hậu bị + đực giống và chuồng úm. Hai bên tƣờng có dãy cửa sổ lắp kính, mỗi cửa sổ có diện tích 1,2m², cách nền 1,2m, mỗi cửa sổ cách nhau 50cm. Trên trần đƣợc lắp hệ thống chống nóng. - Phòng pha tinh của trại đƣợc trang bị các dụng cụ hiện đại nhƣ: Kính hiển vi, các dụng cụ đóng liều tinh, nồi hấp cách thủy dụng cụ và một số thiết bị khác. - Trong khu chăn nuôi, đƣờng đi lại giữa các ô chuồng, các khu khác đều đƣợc đổ bê tông và có các hố sát trùng. - Hệ thống nƣớc trong trại chăn nuôi cho lợn uống là nƣớc giếng khoan. Nƣớc tắm cho lợn, nƣớc xả gầm, rửa chuồng đƣợc bơm từ ao chứa nƣớc trong trang trại lên bể chứa và theo hệ thống ống nƣớc dẫn tới các chuồng khác nhau. -Hệ thống thông thoáng cung cấp đủ oxy cho quá trình hô hấp của lợn, nó còn giúp giải phóng khí độc do phân, nƣớc tiểu gây ra. Chính vì vậy, Trại đã sử dụng hệ thống làm mát và chống nóng ở mỗi dãy chuồng vào mùa hè và hệ thống sƣởi ấm vào mùa đông. Bên cạnh đó các dãy chuồng đƣợc sắp xếp theo hƣớng Đông Nam để đảm bảo ấm áp vào mùa đông, thoáng mát về mùa hè. Đặc biệt vào mùa hè, thời tiết rất nóng sẽ ảnh hƣởng không nhỏ đến khả năng sinh sản của đàn lợn nái cũng nhƣ sự sinh trƣởng và phát triển của lợn con. Do đó Trại đã lắp đặt hệ thống chống nóng gồm hệ thống quạt 6 gió ở cuối mỗi dãy chuồng có tác dụng hút không khí có hơi nƣớc từ hệ thống dàn mát trên đầu chuồng tạo luồng khí mát, thông thoáng. Hai dãy tƣờng chuồng đƣợc phủ một tấm lƣới cách nhiệt và có tác dụng giữ ẩm. Chính vì vậy không khí trong chuồng lợn luôn mát và nhiệt độ luôn duy trì trong khoảng 25oC - 28oC. Trại trang bị hệ thống lồng úm bên trong có treo một bóng đèn hồng ngoại công suất 175W hoặc lắp một tấm sƣởi ở mỗi ô chuồng. Với lợn sau cai sữa cũng có một đèn sƣởi hoặc tấm sƣởi ở mỗi ô chuồng, đảm bảo luôn duy trì nhiệt độ thích hợp cho lợn con. - Điều kiện con giống Đối với lợn nái và lợn đực giống của trại toàn bộ đƣợc nhập từ công ty CP Việt Nam, còn đối với lợn thịt thì do trại tự sản xuất và giữ lại nuôi. Tất cả có nguồn gốc xuất sứ rõ ràng đƣợc đảm bảo về an toàn dịch bệnh. - Điều kiện sinh hoạt tại trại lợn Cơ cấu tổ chức của trại đƣợc tổ chức nhƣ sau: Chủ trại: 01 ngƣời Trƣởng trại: 01 ngƣời Kỹ thuật trại: 01 ngƣời Kế toán: 01 ngƣời công nhân: 08 ngƣời, sinh viên thực tập: 04 ngƣời bảo vệ chịu trách nhệm bảo vệ tài sản chung của trại: 02 ngƣời Với đội ngũ công nhân trên, trại phân ra làm các tổ khác nhau nhƣ tổ chuồng đẻ, tổ chuồng nái chửa, tổ chuồng thƣơng phẩm. Mỗi tổ thực hiện công việc hàng ngày một cách nghiêm túc, đúng quy định của trại. Toàn bộ công nhân của trại đều đƣợc ăn ở tại trại và đƣợc trang bị đầy đủ các trang thiết bị cần thiết hỗ trợ cho công việc tại trại. 2.1.3. Kết quả sản xuất của cơ sở - Hiện nay trung bình lợn nái của trại sản xuất đƣợc 2,45 – 2,5 lứa/năm. Số con sơ sinh là 11,15 con/đàn (có đàn lên đến 17 con/đàn), số con cai sữa: 9,9 con/đàn. 7 - Tại trại, lợn con theo mẹ đƣợc nuôi đến 21 ngày tuổi, chậm nhất là 26 ngày thì tiến hành cai sữa và lợn con đƣợc chuyển sang chuồng úm. - Lợn thƣơng phẩm tại trại đƣợc nuôi từ lúc sơ sinh đến lúc xuất bán khoảng 5 đến 6 tháng với trọng lƣợng trung bình từ 85 đến 105kg. - Cơ cấu đàn lợn nái của trại trong 3 năm gần đây - Cơ cấu đàn lợn nái của trại từ năm 2014 đến nay nhƣ sau: Bảng 1.1 Cơ cấu đàn lợn của trại Số lƣợng lợn nái của các năm (con) Loại lợn nái Năm 2014 Năm 2015 Năm 2016 Lợn nái sinh sản 410 441 453 Lợn nái hậu bị 36 41 57 Lợn đực giống 5 5 5 652 697 738 1103 1184 1253 Lợn thịt Tổng số 2.2. Tổng quan nghiên cứu trong và ngoài nƣớc 2.2.1. Đặc điểm sinh lý hô hấp của lợn 2.2.1.1 Vài nét về giải phẫu đại thể, vi thể của phổi lợn  Cấu trúc đại thể Phổi lợn có một nhánh phế quản tách ở đoạn khí quản để phân vào cho thùy đỉnh ở phía trên bên phải trƣớc khi phân hai phế quản gốc. Lá phổi trái phân làm ba thùy: thùy đỉnh, thùy tim và thùy hoành. Lá phổi phải phân làm bốn thùy: thùy đỉnh, thùy tim, thùy hoành và một thùy phụ. - Vị trí: có hai lá phổi phải và trái nằm trong xoang ngực ngăn cách nhau ở giữa bởi tung cách mạc (màng trung thất - mediastinum). Trong tung cách mạc có tim, các mạch máu lớn và thực quản. 8 - Màu sắc: phổi nhẵn, bóng vì có màng phổi (pleura) bọc. Màu sắc thay đổi tùy theo tuổi. Phổi bào thai có màu đỏ nâu, phổi súc vật non màu hồng, phổi súc vật già có màu hơi xanh và trên mặt phổi có nhiều chấm đen do sắc tố đọng lại làm cho phổi xạm lại và ranh giới của các tiểu thùy phổi hình đa giác hiện lên rõ rệt hơn. - Hình thái ngoài: mỗi lá phổi có ba mặt (mặt ngoài, mặt trong và mặt sau hay đáy) và đỉnh ở trên. - Mặt ngoài hay mặt sƣờn (facies costalis). Mặt ngoài của phổi lồi áp sát vào thành trong của lồng ngực. Giữa các lớp xƣơng cơ của lồng ngực và mặt ngoài phổi chỉ có màng phổi. Mặt ngoài có các vết ấn lõm của các xƣơng sƣờn. - Mặt trung hay mặt trung thất (facies mediastinalis). Có rốn phổi nằm ở gần phía trên hơn phía dƣới, có các thành phần của phế quản gốc đi vào phổi. Trong rốn phổi có phế quản gốc, động mạch phổi và tĩnh mạch phổi. - Đỉnh là phần phổi thò lên trên lỗ trƣớc của cửa vào lồng ngực, giới hạn bởi xƣơng sƣờn I và mỏm khí quản xƣơng ức.  Cấu trúc vi thể Phổi đƣợc cấu tạo bởi cây phế quản, các mạch quản (động mạch và tĩnh mạch phổi, động mạch và tĩnh mạch phế quản, các bạch mạch) các sợi thần kinh của đám rốn phổi và các tổ chức liên kết ở xung quanh các thành phần trên. Cây phế quản: mỗi phế quản gốc sau khi vào phổi sẽ phân chia nhỏ dần. Toàn bộ các nhánh phân chia phế quản gốc gọi là cây phế quản. Mỗi phế quản gốc sau khi vào rốn phổi sẽ tiếp tục đi trong phổi theo hƣớng một trục (gọi là thân chính). Từ thân chính sẽ tách ra các phế quản thùy theo kiểu phân nhánh bên. Các phế quản thùy dẫn khí vào một đơn vị phổi nhất định gọi là thùy phổi, từ các phế quản thùy chia ra các phế quản phân thùy. Các phế quản phân thùy lại chia thành các phế quản dƣới phân thùy. Các phế quản này lại chia nhiều lần nữa và sau cùng chia thành các phế quản trên tiểu thùy. Mỗi phế quản trên tiểu thùy dẫn khí cho 9 một đơn vị phổi, thể tích khoảng 1cm. Xung quanh các tiểu thùy là một lớp tổ chức liên kết có các tĩnh mạch. Các tiểu thùy hiện lên bề mặt của phổi thành các hình đa giác. Mỗi phế quản trên tiểu thùy khi đi vào tiểu thùy thì gọi là phế quản trong tiểu thùy. Các phế quản trong tiểu thùy lại chia nhiều nhánh gọi là tiểu phế quản. Các nhánh tiểu phế quản lại chia thành tiểu phế quản tận. Mỗi tiểu phế quản tận phình ra thành một ống phế nang. ống phế nang lại chia thành chùm phế nang.Thành phế nang chỉ là một lớp nội mạc giáp ngay với lớp nội mạc của mao mạch. Do đó chính ở nội mạc xảy ra sự trao đổi giữa CO2 của máu và O2 của không khí (Herenda và cs, 1994) [7] 2.2.2.2 Hô hấp ở phổi Phổi không có cấu tạo cơ nên tự nó không thể co giãn, mà co dãn một cách thụ động nhờ các cơ hô hấp gồm cơ hoành và các cơ gian sƣờn. Các cơ này đóng vai trò động lực chính cho quá trình hô hấp, làm cho lồng ngực mở rộng hay thu hẹp, dẫn đến làm biến đổi áp lực xoang màng ngực, kéo theo vận động của phổi. Khi lồng ngực mở rộng phổi nở ra theo, áp lực trong phổi giảm do đó không khí đi vào phổi gây động tác hít vào; khi lồng ngực thu hẹp, phổi xẹp xuống đẩy không khí thoát ra ngoài, gây động tác thở ra. + Động tác hít vào: hít vào là kết quả mở rộng dung tích của xoang ngực theo chiều dài và chiều ngang, do tác dụng của cơ hoành và cơ ngang sƣờn ngoài. + Động tác thở ra: làm cho lồng ngực bị thu hẹp theo cả ba chiều không gian, phổi bị ép xẹp, áp lực trong phổi tăng, đẩy không khí thoát ra ngoài gây động tác thở ra. (Hoàng Toàn Thắng và Cao Văn, 2016) [21]. * Trao đổi khí trong hô hấp Quá trình trao đổi khí trong hô hấp gồm 3 bƣớc. - Trao đổi khí giữa phế bào và máu mao mạch xung quanh nó. Chất khí khuyếch tán từ nơi có áp suất riêng phần cao đến nơi có áp suất riêng phần thấp. Do sự chênh lệch về phân áp O2 trong phế bào sẽ khuếch tán qua màng 10 phế bào và thành mao mạch và máu. Còn CO2 thì ngƣợc lại, khuếch tán từ máu sang phế bào. Quá trình khuếch tán này tiến hành tƣơng đối chậm. - Vận chuyển O2 từ phế bào đến tổ chức và CO2 từ tổ chức đến phế bào: O2 từ máu có phân áp cao sẽ khuếch tán vào tổ chức nơi có phân áp O2 thấp. Ngƣợc lại, CO2 từ tổ chức có phân áp cao sẽ khuyếch tán sang máu. - Trao đổi khí giữa máu động mạch và tổ chức. Sự kết hợp và vận chuyển khí O2, CO2 do sự chênh lệch phân áp giữa máu và các mô bào, tổ chức. * Rối loạn hô hấp Bộ máy hô hấp là cơ quan chủ yếu làm nhiệm vụ trao đổi khí giữa cơ thể với môi trƣờng bên ngoài, nhờ sự trao đổi đó mà cơ thể có thể hấp thu đƣợc oxy từ môi trƣờng bên ngoài và đào thải khí cacbonic ra khỏi cơ thể. Vai trò của hệ hô hấp vô cùng quan trọng với sự sống, hệ thống hô hấp ngừng hoạt động quá 5 phút là cơ thể đã có thể bị hủy diệt. - Rối loạn quá trình thông khí do các bệnh ở bộ máy hô hấp: Trở ngại đƣờng hô hấp trên: do đƣờng hô hấp bị viêm phù, u sẹo, dị vật bị chèn ép ở đƣờng hô hấp trên. Khí quản, phế quản bị viêm, gây sƣng phù niêm mạc lòng khí quản phế quản, làm cho tiết diện lòng khí quản, phế quản bị hẹp lại. Hoặc trong trƣờng hợp hen suyễn viêm mãn tính khí quản dày xuất tiết dịch rỉ viêm đặc, bít khí quản, các nguyên nhân cản trở không khí gây khó thở. Trở ngại đƣờng hô hấp dƣới: chủ yếu là viêm phổi, phế nang và các vi phế quản bị tổn thƣơng dịch rỉ viêm và dịch phù xuất làm đông đặc các phế nang và vi phế quản, không khí không lọt vào đƣợc phế nang, không tiếp xúc đƣợc với mao mạch. Trong bệnh suyễn lợn, rối loạn hô hấp gây khó thở chủ yếu là do các cơ trơn ở phế quản và vi phế quản bị co thắt, kết hợp với xuất tiết dịch làm cản trở thông khí gây thiếu O2 trƣờng diễn. Mặt khác rối loạn đƣờng hô hấp dƣới còn ảnh hƣởng đến quá trình khuếch tán O2 và CO2. ( Hoàng Toàn Thắng và Cao Văn, 2016) [21]. 11 2.2.2. Những hiểu biết về bệnh suyễn lợn  Khái niệm bệnh suyễn lợn Bệnh suyễn lợn hay còn gọi là bệnh viêm phổi địa phƣơng do vi khuẩn Mycoplasma hyopneumoniae gây ra thƣờng ở giai đoạn từ sau cai sữa đến khi trƣởng thành, triệu chứng bệnh chủ yếu là ho dai dẳng, đặc biệt khi gặp thời tiết nóng ẩm, nuôi nhốt chật trội (Ross, 1992) [26]. Bệnh xảy ra chủ yếu ở thể mãn tính với triệu chứng ho kéo dài nhiều ngày (có thể hàng tháng, hàng năm ở lợn nái), ho khan, ho chủ yếu vào sáng sớm và về đêm. Con vật vẫn ăn uống bình thƣờng nhƣng sinh trƣởng chậm. Bệnh thƣờng thấy dƣới dạng mãn tính ở lợn và ít khi thấy ở lợn trƣớc 6 tuần tuổi. Nguyên nhân - Bệnh suyễn lợn do vi khuẩn Gram âm Mycoplasma thuộc nhóm PPLO (nằm giữa virus và vi khuẩn) bao gồm các chủng M.Hyopneumonia,M.hyorhinitis,M.granularumvàM.suipneumoniae (M.pneumoniae suis). (Cù Hữu Phú, 2002) [17]. - Bệnh chỉ xảy ra khi có các yếu tố stress bất lợi thúc đẩy. - Thay đổi cơ cấu đàn, sau khi chuyển nhập lợn mới vào trại. - Thay đổi khí hậu: mƣa, gió, quá nóng, quá lạnh, tiểu khí hậu chuồng nuôi không đảm bảo, ẩm ƣớt, ngột ngạt, nhiều khí độc, NH3, H2S, CO2… Mật độ lợn quá đông, nuôi nhiều lứa tuổi, nhiều giống lợn cùng một chỗ. - Thức ăn nghèo vi lƣợng, thiếu vitamin A, D, E. - Trong đàn có những lợn bị giun phổi. - Các tác động stress sau tiêm phòng hoặc hậu quả việc tiêm phòng không đúng cách. * Một số vi khuẩn cộng phát bệnh suyễn lợn - Vi khuẩn Pasteurella multocida gây bệnh tụ huyết trùng ở lợn Nguyễn Đức Hiền và cs, (2013) [8], bệnh có tính chất lây lan mạnh, thƣờng xảy ra khi 12 điều kiện nhiệt độ, độ ẩm cao, thời tiết thay đổi đột ngột. Khi ghép với bệnh suyễn, lợn con vật sốt cao, ho, khó thở, bụng hóp lại để thở, tần số hô hấp tăng. Giai đoạn sau của bệnh: xuất hiện các nốt xuất huyết, tụ huyết ở tai, bụng, phía trong đùi, có thể bị tiêu chảy, bê ̣nh tích chủ yế u ở phổ i nhƣ : viêm phổ i với các mƣ́c đô ̣ khác nhau tƣ̀ sƣng đế n thủy thũng, nhục hóa hoặc gan hóa, nế u kế phát các loa ̣i cầ u khuẩ n có thể ta ̣o thành các ổ viêm có mủ , ổ bã đâ ̣u. Mƣ́c đô ̣ viêm khác nhau có thể tiế n triể n của tƣ̀ng ky,̀ tƣ̀ng vùng hoă ̣c ở cả trƣờng phổ i. Màng phổi, bao tim viêm dính vào lồ ng ngƣ̣c (Trƣơng Quang Hải và cs, 2012) [6]. - Vi khuẩn Streptococcus suis gây các triệu chứng bệnh rất đa dạng bao gồm nhƣ nhiễm trùng máu cấp tính, viêm màng não, viêm đa khớp và viêm phổi ở lợn, thƣờng dẫn đến chết đột ngột. Theo Trƣơng Quang Hải và cs (2012) [6] cho biết để gây bệnh vi khuẩn Streptococcus suis sau khi vào cơ thể sẽ nhân lên tại hạch hạch nhân rồi vào máu gây nhiễm trùng huyết, nên triệu chứng đầu tiên là sốt 40,6 - 41,70C, triệu chứng thần kinh nhƣ run rẩy, đứng không vững, liệt, dẫn đến chết. Bệnh thƣờng xảy ra cấp tính, gây chết lợn đột ngột. Bệnh có thể lây cho ngƣời và một số gia súc khác. Thể bệnh viêm não, màng não thƣờng xảy ra ở lợn con từ 1 đến 3 tuần tuổi. Thể viêm khớp, viêm phổi. - Khi ghép với PRRS (Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome) lợn sốt cao 400C đến 420C, bỏ ăn, ủ rũ, khó thở, ho; những phần da mỏng gần tai, phần da bụng lúc đầu có màu hồng nhạt, dần dần chuyển sang màu hồng thẫm và xanh nhạt. Lợn con mới sinh hầu nhƣ sẽ chết sau vài giờ; số còn sống sót tiếp tục chết vào tuần thứ nhất. Lợn con có triệu chứng gầy yếu, da xuất huyết phồng rộp, khó thở và tiêu chảy (Bùi Quang Anh và cs, 2008) [1]. Viêm phổi hoại tử và thâm nhiễm đặc trƣng bởi những đám đặc chắc (nhục hóa) trên các thùy phổi. Thùy phổi bị viêm có màu đỏ xám, có 13 mủ và đặc chắc. Trên mặt cắt ngang của thùy bị viêm lồi ra, khô. Nhiều trƣờng hợp lợn mắc bệnh bị viêm phế quản phổi hóa mủ ở mặt dƣới thùy đỉnh (Li V. Y. Y, 2006) [25].  Cơ chế sinh bệnh Mycoplasma thƣờng trú tại amidal hoặc xâm nhập từ bên ngoài vào cơ thể lợn dƣới tác động trực tiếp của các yếu tố stress có hại, chúng tăng độc lực và chui vào niêm mạc các phế quản và phế nang, ký sinh và sinh sản ở đó gây viêm cata phế quản, tăng tiết dịch bề mặt niêm mạc và kích thích tiết chất nhầy phủ dầy và nút kín nhiều nhánh nhỏ đối xứng của phế quản, trƣớc hết là các thùy đỉnh, thùy giữa. Đến đây, nếu lợn có sức đề kháng tốt thì hiện tƣợng viêm phế nang và phế quản sẽ dần đƣợc khắc phục và lợn dần hồi phục. Ngƣợc lại, nếu tác động các yếu tố stress bất lợi kéo dài thì sức đề kháng của cơ thể giảm và bệnh nặng hơn. Các vùng phổi bị viêm sẽ là nơi lý tƣởng cho các vi khuẩn gây bệnh thứ phát khiến bức tranh lâm sàng trở nên vô cùng phức tạp. Từ ổ viêm cata có thể biến thành các ổ áp xe mủ, từ viêm thùy đỉnh, thùy giữa lây lan sang thùy khác, có thể viêm dính màng phổi, viêm màng tim và thể trạng lợn xấu đi nhanh chóng. Trong các trƣờng hợp này bệnh suyễn trở thành bệnh tổng hợp của hàng loạt chứng bệnh đƣờng hô hấp.  Sự lây lan và dịch tễ học - Nguồn lây bệnh nguy hiểm nhất là lợn khỏe mang trùng, lợn ốm và chết do viêm phổi truyền nhiễm. - Bệnh lây lan theo đƣờng tiếp xúc trực tiếp từ lợn sang lợn thông qua đƣờng hô hấp và đƣờng miệng là chủ yếu. (Đặng Xuân Bình, 2014) [3]. - Bệnh cũng có thể truyền dọc từ lợn nái mang trùng sang lợn con trong các giai đoạn của bào thai. - Tất cả các lứa tuổi lợn đều bị nhiễm bệnh, nhƣng bệnh xảy ra mạnh và lây lan nhanh ở những lợn con cai sữa đến 6 tháng tuổi, đặc biệt là lợn con