Tài liệu Tình hình mắc bệnh viêm khớp do vi khuẩn Streptococcus suis gây ra ở lợn và thử nghiệm phác đồ điều trị tại thành phố Sông Công - tỉnh Thái Nguyên.

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN THI ̣LỢI Tên đề tài: TÌNH HÌNH MẮC BỆNH VIÊM KHỚP DO VI KHUẨN STREPTOCOCCUS SUIS GÂY RA Ở LỢN VÀ THỬ NGHIỆM PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ TẠI THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo: Chính quy Chuyên ngành: Chăn nuôi thú y Khoa : Chăn nuôi thú y Khoá học: 2013 - 2017 Thái Nguyên, năm 2017 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN THI ̣LỢI Tên đề tài: TÌNH HÌNH MẮC BỆNH VIÊM KHỚP DO VI KHUẨN STREPTOCOCCUS SUIS GÂY RA Ở LỢN VÀ THỬ NGHIỆM PHÁC ĐỒ ĐIỀU TRỊ TẠI THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo: Chính quy Chuyên ngành: Chăn nuôi Thú y Khoa : Chăn nuôi Thú y Lớp: K45 - CNTY - N04 Khoá học: 2013 - 2017 Giảng viên HD : TS. Trần Thị Hoan Thái Nguyên, năm 2017 i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành tố t đề tài tố t nghiê ̣p này , em xin chân thành cảm ơn và sự tri ân sâu sắ c đố i với : Ban lañ h đa ̣o nhà trường – trường Đa ̣i ho ̣c Nông Lâm Thái Nguyên. Ban chủ nhiê ̣m khoa Chăn nuôi Thú y, bô ̣ môn Chăn nuôi đô ̣ng vâ ̣t cùng toàn thể các thầy cô giáo trong khoa đã đào tạo và truyền dạy kiến thức cho em trong suố t quá trin ̀ h ho ̣c tâ ̣p ta ̣i trường. Ban lañ h đa ̣o Viê ̣n Khoa ho ̣c Sự số ng – Đa ̣i ho ̣c Thái Nguyên, cùng toàn thể cán bô ̣ bô ̣ môn Công nghê ̣ Vi sinh đã ta ̣o mo ̣i điề u kiê ̣n cho em thực tâ ̣p tại trường để có nhiều thời gian cho khóa luận tốt nghiệp. Và em cũng chân thành cảm ơn cô TS.Trầ n Thi Hoan và thầy Th.S ̣ Nguyễn Ma ̣nh Cƣờng đã nhiê ̣t tiǹ h hướng dẫn em hoàn thành tố t khóa luâ ̣n thực tâ ̣p. Nhân dip̣ này em cũng xin đươ ̣c gửi lời cảm ơn sâu sắ c tới bố me ̣ đình, người thân và ba ̣n bè của em , những người đã luôn quan tâm , gia , đô ̣ng viên, giúp đỡ em trong suốt thời gian qua. Cuố i cùng em xinh kính chúc các thầ y giáo , cô giáo dồ i dào sức khỏe và thành công trong sự nghiệp cao quý . Đồng kính chúc thầy cô , anh chi ̣trong Viê ̣n Khoa ho ̣c Sự Số ng – Đa ̣i ho ̣c Thái Nguyên luôn dồ i dào sức khỏe , đa ̣t đươ ̣c nhiề u thành công trong công viê ̣c. Em xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 14 tháng 6 năm 2017 Sinh viên Nguyễn Thi Lơ ̣ ̣i ii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Tiêu chuẩn đánh giá kế t quả khả n ăng mẫn cảm v ới mô ̣t số kháng sinh của vi khuẩn S.suis ...................................................................................34 Bảng 4.1: Tỷ lệ lợn mắc bệnh và chết do viêm khớp gây ra ta ̣i thành phố Sông Công,Tỉnh Thái Nguyên ..........................................................................37 Bảng 4.2. Tỷ lệ lợn mắc và chết do viêm khớp qua các tháng thành phố Sông Công, Thái Nguyên ..................................................................................38 Bảng 4.3. Tỷ lệ lợn mắc và chết do viêm khớp ở các lứa tuổi ..................................40 Bảng 4.4. Tỷ lệ lợn mắc và chết do viêm khớp ở các phương thức chăn nuôi .............41 Bảng 4.5. Tỷ lệ mắc và chết do viêm khớp theo tình trạng vệ sinh ..........................43 Bảng 4.6. Kết quả phân lập vi khuẩn S. suis từ mâumlợn mắc viêm khớp tại thành phố Sông Công, Thái Nguyên .......................................................44 Bảng 4.7. Kết quả xác định một số đặc điểm sinh vật, hóa học của các chủng vi khuẩn S. suis phân lập được.....................................................................45 Bảng 4.8. Kết quả xác định khả năng mẫn cảm với một số kháng sinh của các chủng vi khuẩn S. suis phân lập được ......................................................46 Bảng 4.9. Kết quả thử nghiệm một số phác đồ điều trị lợn mắc bê ̣nh viêm khớp ....48 iii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình3.1. Sơ đồ quy trình phân lập vi khuẩn S. suis ..................................................30 Hình 4.1. Biểu đồ Tỷ lệ lợn mắc và chết do viêm khớp gây ra tại mô ̣t số xa ............... 38 ̃ Hình 4.2. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ lợn mắc và chết do viêm khớp qua các tháng ............39 Hình 4.3. Biểu đồ tỷ lệ lợn mắc và chết do viêm khớp ở các lứa tuổi ......................41 Hình 4.4. Biể u đồ tỷ lê ̣ mắ c và chế t do viêm kh ớp ở các phương thức chăn nuôi ...42 Hình 4.5. Biể u đồ tỷ lê ̣ l ợn mắ c và chế t do viêm kh ớp theo tin ̀ h tra ̣ng vê ̣ sinh .44 Hình 4.6. Biể u đồ tỷ lê ̣ mẫn cảm với kháng sinh của các chủngS.suis phân lâ ̣p được .47 iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Tƣ̀ viế t tắ t Nghĩa của từ BHI Brain Heart Infusion CPS Capsular Polysaccharide CS Cô ̣ng sự EF Extracellular factor ELISA Enzyme – Linked Immuno Sortbant Assay MRP Muramidase – released protein PCR Polymerase Chain Reaction SLY Suilysin S.suis Streptococcus suis TT Thể tro ̣ng v MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ i DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................... ii DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ iv MỤC LỤC ..................................................................................................................v Phần 1: MỞ ĐẦU ......................................................................................................1 1.1.Đặt vấn đề .............................................................................................................1 1.2. Mục tiêu và yêu cầ u của đề tài .............................................................................2 1.3. Ý nghĩa của đề tài .................................................................................................2 1.3.1. Ý nghĩa trong khoa học .....................................................................................2 1.3.2. Ý nghĩa trong thực tiễn .....................................................................................2 Phần 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ...........................................................................3 2.1. Cơ sở khoa học của đề tài ....................................................................................3 2.1.1. Đặc điểm sinh trưởng và phát triển của lợn ở các giai đoạn .............................3 2.1.2. Hiểu biết về bê ̣nh viêm khớp lợn ......................................................................4 2.1.3. Mô ̣t số hiể u biế t cơ bản về vi khuẩn streptococcus suis ...................................7 2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước và ngoài nước. ..............................................20 2.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới ..................................................................20 2.2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước. ...................................................................21 Phần 3: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......23 3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................23 3.2. Địa điểm nghiên cứu và thời gian tiến hành ......................................................23 3.3. Nội dung nghiên cứu ..........................................................................................23 3.3.1. Điều tra tình hình lợn mắc viêm khớp tại thành phố Sông Công ...................23 3.3.2. Nghiên cứu một số đặc tính sinh học của chủng S. suis phân lập được ............23 3.3.3. Nghiên cứu biện pháp phòng trị ......................................................................23 3.4. Phương pháp nghiên cứu và các chỉ tiêu theo dõi ..............................................24 3.4.1. Phương pháp nghiên cứu dịch tễ .....................................................................24 3.4.2. Phương pháp lấy mẫu, bảo quản và vận chuyển bệnh phẩm ..........................26 3.4.3. Quy trình phân lập S. suis ...............................................................................28 3.4.4. Phương pháp xác định đặc tính sinh học của vi khuẩn S. suis ........................30 vi 3.4.5. Phương pháp xác định độ mẫn cảm với một số kháng sinh của các chủng vi khuẩn S. suis lập được ......................................................................................34 3.4.6. Xây dựng phác đồ điều trị lợn mắc bệnh viêm khớp ......................................35 3.4.7. Phương pháp xác định độ mẫn cảm với một sổ kháng sinh của các chủng vi khuẩn S. suis……………………………………………………36 3.5. Dụng cụ, môi trường và thiế t bi ......................................................................... 35 ̣ 3.5.1. Dụng cụ ...........................................................................................................35 3.5.2. Môi trường nuôi cấ y, phân lâ ̣p vi khuẩ n .........................................................35 3.5.3. Hóa chất để nhuộm Gram ...............................................................................36 3.6. Phương pháp tính toán và xử lý số liệu ..............................................................36 Phần 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .......................................37 4.1. Kết quả điều tra lợn mắc bệnh và chế t do viêm kh ớp ta ̣i thành phố Sông Công , Tỉnh Thái Nguyên.......................................................................................................37 4.1.1. Kết quả điều lợn mắc bệnh và chế t do viêm khớp tại thành phố Sông Công, Tỉnh Thái Nguyên ......................................................................................................37 4.1.2. Kết quả điều tra lợn mắc và chết do viêm khớp qua các tháng tại thành phố Sông Công, Thái Nguyên ................................................................................38 4.1.3. Kết quả điều tra lợn mắc và chết do viêm khớp ở các lứa tuổi .......................40 4.1.4. Kết quả điều tra lợn mắc và chết do viêm khớp ở các phương thức chăn nuôi ...................................................................................................................41 4.1.5. Kết quả điều tra lợn mắc và chết do viêm khớp theo tình trạng vệ sinh .........43 4.2. Kết quả phân lập và xác định một số đặc tính sinh vật học của S. suis phân lập được từ lợn mắc viêm khớp ........................................................................43 4.2.1. Kết quả phân lập vi khuẩn S. suis từ mẫu bệnh phẩm lợn mắc viêm khớp..............44 4.2.2. Kết quả xác định một số đặc điểm sinh vật, hóa học của các chủng vi khuẩn S. suis phân lập được .............................................................................45 4.2.3. Kết quả xác định khả năng mẫn cảm với một số kháng sinh của các chủng vi khuẩn S. suis phân lập được .........................................................................46 4.3. Kết quả thử nghiệm một số phác đồ điều trị lợn mắc bệnh viêm khớp .............47 Phần 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ .......................................................................51 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................52 PHỤ LỤC .................................................................................................................54 Phần 1 MỞ ĐẦU 1.1.Đặt vấn đề Viê ̣t Nam là mô ̣t nước có nề n nông nghiê ̣p lâu đời , hoạt động trong lĩnh vực nông nghiê ̣p chiế m hơn 70% dân số . Trong đó chăn nuôi lơ ̣n là mô ̣t nghề rấ t quan tro ̣ng giữ vi ̣trí hàng đầ u trong viê ̣c giải quyế t thực phẩ m và nguồ n phân bón làm tăng năng suất cây trồng. Sản lượng thịt chiếm 70-80% tổ ng sản lươ ̣ng thiṭ trên thi ̣trường . Ngành chăn nuôi lợn chiếm vị trí quan trọng trong ngành chăn nuôi nó là nguồn cung cấp thực phẩm với tỉ trọng cao và chất lượng tốt cho người tiêu dùng , ngoài ra còn cung cấp những sản phẩm phụ khác như lông, da, phụ tạng đáp ứng những nhu cầu khác cho con người. Ngành chăn nuôi ngày càng chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu ngành Nông nghiê ̣p của tỉnh nhờ trang tra ̣i chăn nuôi phát triể n ma ̣nh . Thái Nguyên là một trong những tin ̉ h thành trong cả nước có số lươ ̣ng trang tra ̣i chăn nuôi lớn . Các trang trại chăn nuôi tập trung chủ yếu ở các địa phương như : Phú Bình, Phổ Yên, Đồng Hỷ, Phú Lương , thành phố Sông Công . Tính đến nay , toàn tỉnh có 548 trang tra ̣i chăn nuôi, trong đó có 173 trang tra ̣i chăn nuôi theo mô hình gia công cho công ty và 375 trang tra ̣i chăn nuôi theo mô hiǹ h gia điǹ h . Tăng 103 trang tra ̣i so vớ i năm 2013. Bình quân mỗi trang trại có 107 con lơ ̣n và 2,5 nghìn con gia cầm . Các trang trại sử dụng từ 2 đến 3 lao đô ̣ng thường xuyên, chủ yếu là người trong gia đình và lao động địa phương . Kinh tế trang trại trên địa bàn tỉn h phát triể n , góp phần đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp , chuyể n đổ i cơ cấ u cây trồ ng , vâ ̣t nuôi, dầ n đưa sản xuấ t nông nghiê ̣p từ sản xuấ t nhỏ, tự cấ p tự túc sang sản xuấ t. Nhưng luôn phải đố i mă ̣t với các loa ̣i dich ̣ bê ̣nh đang diễn ra hế t sức phức ta ̣p . Không như các dịch bệnh lở mồm long m óng hay dịch cúm , dịch bê ̣nh tai xanh gây chế t vâ ̣t nuôi hàng loa ̣t làm tổ n thấ t kinh tế cho các nhà chăn nuôi, nhưng bê ̣nh viêm khớp do vi khuẩ n Streptococcus suis gây ra ở lơ ̣n cũng xảy ra rất nhiều làm ảnh hưởng đến sức khỏe con người vì có khả năng lây sang người khi tiế p xúc với lơ ̣n bê ̣nh và ăn các sản phẩ m từ con lơ ̣n bê ̣nh. Xuấ t phát từ tin ̀ h hin ̀ h thực tế nhằ m đáp ứng nhu cầ u ph òng và điều trị bê ̣nh ta ̣o tiề n đề cho ngành chăn nuôi lơ ̣n ngày càng đứng vững trên thi ̣ trường trong nước và thế giới. Được sự đồng ý của Ban Giám hiệu nhà trường, Ban chủ nhiê ̣m khoa Chăn nuôi T hú y và cô giáo hướng dẫn TS . Trầ n Thi ̣Hoan , em tiế n hành thực hiê ̣n đề tài: ‘‘Tình hình mắ c bê ̣nh viêm khớp do vi khuẩ n Streptococcus suis gây ra ở lợn và thử nghiê ̣m phác đồ điều tri ̣taị thành phố Sông Công , tỉnh Thái Nguyên’’. 1.2. Mục tiêu và yêu cầ u của đề tài - Xác định tình hình bệnh viêm khớp do vi khuẩn S. Suis gây ra ở lơ ̣n nuôi ta ̣i thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên. - Xác định một số đặc điểm sinh học của vi khuẩn S. suis gây bê ̣nh viêm khớp ở nuôi ta ̣i thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên. - Xây dựng và thử nghiê ̣m mô ̣t số phác đồ điề u tri ̣bê ̣nh viêm khớp ở lơ ̣n cho hiê ̣u quả cao. 1.3. Ý nghĩa của đề tài 1.3.1. Ý nghĩa trong khoa học - Đề tài là cầu nối giữa kiến thức học tập và thực tế, là cơ hội tiếp cận với thực tế để hiểu rõ hơn về bản chất vấn đề. - Đề tài là một công trình nghiên cứu có hệ thống, lý luận gắn liền với thực tiễn sản xuất, xác định được một số đặc điểm sinh học của vi khuẩn S. suis gây bệnh đặc biệt là bệnh viêm khớp ở lợn nuôi tại thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên. - Kết quả của đề tài góp phần đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào thực tiễn sản xuất, đồng thời cung cấp các dữ liệu khoa học về vi khuẩn S. suis gây bệnh viêm khớp ở lợn. 1.3.2. Ý nghĩa trong thực tiễn - Đề xuất và thử nghiệm một số phác đồ điều trị bệnh, bệnh do vi khuẩn Streptococcus Suis gây bệnh viêm khớp ở lợn cho hiệu quả cao. - Đáp ứng nhu cầu và đòi hỏi cấp thiết của thực tiễn về phòng trị bệnh viêm khớp ở lợn. Phần 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1. Cơ sở khoa học của đề tài 2.1.1. Đặc điểm sinh trưởng và phát triển của lợn ở các giai đoạn Quá trình sinh trưởng phát dục của gia súc nói chung cũng như ở lợn nói riêng đề u tuân theo các quy luâ ̣t: - Quy luâ ̣t sinh trưởng và phát du ̣c không đồ ng đề u, quy luâ ̣t này thể hiê ̣n ở chỗ cường độ sinh trưởng và tốc độ tăng trọng thay đổi theo tuổi. - Quy luâ ̣t sinh trưởng và phát du ̣c theo giai đoa ̣n, quy luâ ̣t này đươ ̣c chia ra làm 2 giai đoa ̣n đó là giai đoa ̣n trong thai và giai đoa ̣n ngoài thai. Giai đoa ̣n trong thai gồ m: Thời kì phôi thai từ 1 – 22 ngày, thời kỳ tiề n phôi thai từ 23 – 38 ngày, thời kỳ thai nhi từ 39 – 114 ngày. Theo Trương Lăng và Nguyễn văn thiện (1995) [1], bào thai lợn tháng thứ 2 phát triển tăng 33,5 lần so với tháng thứ nhất, tháng thứ 3 phát triển tăng 8,7 lần và 3 tuần tháng thứ 4 chỉ tăng 2,2 lần. Nếu lợn chửa kỳ II mà nuôi dưỡng kém, sau khi sinh dù nuôi dưỡng tốt, lợn con vẫn chậm lớn, ảnh hưởng đến khối lượng cai sữa và thời gian nuôi cho đến khối lượng xuất chuồng. + Giai đoạn ngoài thai (ngoài cơ thể mẹ) gồm: Thời kỳ bú sữa, thời kỳ thành thục, thời kỳ trưởng thành, thời kỳ già cỗi. Thời kỳ bú sữa của lợn ở Việt Nam thông thường là 60 ngày. Hiện nay một số cơ sở chăn nuôi đã tiến hành cai sữa sớm ở 21, 28, 35 hay 45 ngày tuổi, thức ăn của lợn con chủ yếu ở thời kỳ này là bú sữa mẹ. Tuy nhiên muốn lợn con sinh trưởng nhanh hơn, khối lượng khi cai sữa cao hơn ta phải bổ sung thêm thức ăn. Sau khi tách mẹ những ngày đầu thức ăn phải đảm bảo sao cho lợn con tăng trọng đều mỗi ngày như khi bú mẹ. Có như vậy lợn con đưa vào nuôi thịt hay hậu bị không bị chậm lớn. Đây là điều kiện để cai sữa sớm cho lợn con có kết quả Nguyễn Thiê ̣n và nguyên Văn Thiê ̣n (1998) [9]. Dựa vào đặc điểm sinh lý, quy luật sinh trưởng của lợn thịt mà chia quá trình nuôi lợn thịt ra 3 giai đoạn: + Giai đoạn 1 (giai đoạn sau cai sữa) 2 - 3 tháng tuổi (1 - 2 tháng nuôi): Đặc điểm giai đoạn này: Lợn chuyển từ sống theo mẹ, bằng sữa mẹ sang sống tự lập, chịu sự nuôi dưỡng, chăm sóc của con người. Lợn có tốc độ phát triển nhanh (đặc biệt là tổ chức cơ bắp và xương cốt). Bộ máy tiêu hoá phát triển chưa hoàn thiện, khả năng tiêu hoá thức ăn còn hạn chế. + Giai đoạn lợn choai 4 - 7 tháng tuổi (3 - 5 tháng nuôi): Giai đoạn này lợn phát triển rất mạnh về xương, cơ bắp. Bộ máy tiêu hoá đã phát triển hoàn thiện nên lợn có khả năng tiêu hoá, hấp thu tốt các loại thức ăn. Khả năng thích nghi tốt với điều kiện sống. Vì vậy trong giai đoạn này ta có thể dè xẻn thức ăn tinh (tiết kiệm thức ăn tinh), tăng thức ăn thô xanh để tận dụng nguồn thức ăn sẵn có ở nước ta. + Giai đoạn nuôi kết thúc 8 - 9 tháng tuổi (6 - 7 tháng nuôi): Giai đoạn này lợn đã phát triển hoàn thiện, tích mỡ là chính. Để thúc đẩy nhanh quá trình vỗ béo, cần tập trung thức ăn tinh, thức ăn giàu bột đường (tỷ lệ thức ăn tinh giai đoạn này nên chiếm 85 - 90% trong khẩu phần), dè xẻn thức ăn giàu đạm (tỷ lệ thức ăn giàu đạm nên khoảng 10 - 12% trong khẩu phần), giảm thức ăn thô xanh (chỉ khoảng 10 - 15% trong khẩu phần). Đồng thời hạn chế vận động, tạo bóng tối, yên tĩnh cho lợn nghỉ ngơi, ngủ nhiều, chóng béo. 2.1.2. Hiểu biết về bê ̣nh viêm khớp lợn a. Nguyên nhân Có hai dạng viêm khớp ở lợn: viêm khớp do thiếu canxi, phopho và viêm khớp do vi khuẩn: - Triệu chứng thường thấy của viêm khớp do thiếu canxi, photpho là: lợn đi lại khó khăn. - Triệu chứng của viêm khớp do vi khuẩn là: lợn bị sốt cao, bỏ ăn, lờ đờ, suy yếu, lợn còn có biểu hiện triệu chứng thần kinh như mất thăng bằng, liệt, đi lại khập khiễng, uốn người ra sau, run rẩy, co giật, què, lợn có thể bị mù, điếc. b. Bệnh viêm khớp ở lợn do một số loại vi khuẩn gây ra  Liên cầu khuẩn Streptococus spp - Lứa tuổi mắc bệnh: 1 – 6 tuần tuổi. - Triệu chứng: trong đàn có một vài con bị bệnh với các biểu hiện: + Què, khớp sưng tấy ở dạng cấp và mãn tính. + Lợn bệnh run rẩy, khó đứng và có biểu hiện thần kinh do viêm màng não.  Đóng dấu lợn Erysipelothrix rhusiopathiae - Lứa tuổi mắc bệnh: 1 – 8 tuần tuổi. - Triệu chứng: + Què, khớp sưng tấy ở dạng cấp và mãn tính với bệnh toàn thân. + Do viêm khớp nên lợn ngồi tư thế chó ngồi + Trên da xuất hiện nhiều đám xuất huyết hình vuông hoặc hình thoi. + Lợn dễ đột tử.  Viêm mũi do Mycoplasma hyorhinis. - Lứa tuổi 3-8 tuần, đôi khi tới 12 tháng tuổi - Triệu chứng: + Què, đôi khi sưng khớp. + Viêm các màng bao tim phổi, xoang bụng, tinh hoàn với thể cấp hoặc mãn tính (bị >6 tháng) + < 20% lợn bị bệnh và ít bị chết.  Viêm phổi do Mycoplasma hyonoviae. - Lứa tuổi mắc bệnh: Cho yếu ở lợn 12 – 14 tuần tuổi - Triệu chứng: + Què, bị cấp tính hoặc mãn tính, đặc biệt ở giống siêu nạc và khung chân yếu. + Bị bệnh <10% số đầu lợn, ít bị chết  Viêm teo mũi do Haemophilus parasuis - Lứa tuổi mắc bệnh: 2-12 tháng. - Triệu chứng: + Què, khớp sưng với viêm đa màng serous. + Khi bị nhiễm trùng máu và thể cấp tính lợn nằm nhiều, da tím tái. + Khó thở, sổ mũi.  Viêm dính màng phổi do Actinobacillus suis - Lứa tuổi mắc bệnh: Lợn sau 1,5 tháng tuổi. - Triệu chứng: + Què, khớp sưng với viêm đa màng serous hoặc nhiềm trùng máu. + Có thể tạo thành ổ áp xe lớn ở mông, bên trong chứa đầy mủ máu trắng.  Bệnh thoái hóa khớp do Osteochondroris và osteothrois - Lứa tuổi: Từ 4 tháng trở lên. - Triệu chứng; + Què, bị mãn tính nhưng đôi khi bị cấp tính. + Hay xảy ra ở lợn lớn nhanh, nhiều cơ và thịt nạc. + Lười vận động, có thể đi bằng đầu gối. c. Phòng bệnh - Vệ sinh chuồng trại sạch sẽ, hạn chế sự lây lan mầm bệnh cho lợn con. - Cần lưu ý khi bấm răng nanh, cắt đuôi cho lợn con cần sát trùng dụng cụ, tránh làm lợn bị tổn thương vì các dạng vết thương có thể tạo điều kiện cho mầm bệnh xâm nhập vào cơ thể. - Thường xuyên kiểm tra khớp gối, chân, đuôi xem lợn có bị tổn thương không. d. Điều trị Lợn bệnh viêm khớp do thiếu canxi, photpho: cần bổ sung thêm trong khẩu phần thức ăn. Lợn bệnh viêm khớp do vi khuẩn: Việc điều trị có hiệu quả tốt khi phát hiện bệnh sớm và sử dụng một trong các loại thuốc kháng sinh đặc trị. Bổ sung thêm Vitamin ADE để trợ lực và tăng sức đề kháng. Vi khuẩn bị diệt dưới ánh sáng mặt trời sau 40 - 60 phút, có sức đề kháng trong môi trường acid. Vi khuẩn tồn tại lâu trong đờm, chất bài xuất có protein. + Vi khuẩn dễ bị diệt bởi nhiều chất sát trùng như phenol, iod, hypochlorid, acid phenic 3 - 5% diệt vi khuẩn trong vòng 3 - 15 phút, fomol 1% diệt vi khuẩn trong vòng 60 phút, cồn nguyên chất không có tác dụng với vi khuẩn, vi khuẩn bị diệt bởi cồn 700 trong vòng 30 phút. 2.1.3. Một số hiểu biế t cơ bản về vi khuẩ n streptococcus suis a. Khái niệm S.suis nhiễm phổ biế n ở lơ ̣n con mô ̣t vài tuầ n tuổ i đế n sau cai sữa vài tuầ n. Đặc trưng lâm sàng của bệnh là nhiễm t rùng huyết , viêm màng naõ , viêm khớp và viêm phế quản phổ i. S.suis type 2 có thể gây bệnh cho người. b. Đặc tính hình thái: Streptococcus là vi khuẩn gram dương, hình cầu hoặc hình trứng đường kính nhỏ hơn 1m, chúng thường đứng riêng lẻ, xếp thành đôi hoặc thành từng chuỗi xếp như chuỗi hạt, có độ dài ngắn không đều nhau. Chiều dài của chuỗi tùy thuộc vào điều kiện môi trường. Vi khuẩn bắt màu dễ dàng với một số loại thuốc nhuộm thông thường, thuộc nhóm vi khuẩn gram dương, yếm khí tùy tiện và không di động. Vi khuẩn không sinh nha bào, nhưng có khả năng hình thành giáp mô. Sự hình thành giáp mô có thể xác định được khi chúng sinh sống trong các mô hoặc phát triển trong các môi trường nuôi cấy có chứa huyết thanh. Vi khuẩn được nuôi cấy sau 18 giờ chủ yếu có dạng hình cầu, kích thước 0,5 - 1m, đứng thành dạng chuỗi 5 - 10 tế bào. Trong canh trùng gà, sau 30 giờ nuôi cấy, vi khuẩn có thể thay đổi tính chất bắt màu, chuỗi cũng thấy dài hơn. Đặc biệt, khi nuôi cấy trong môi trường dạng lỏng, hình thái các chuỗi được nhìn thấy rõ nhất. c. Đặc tính nuôi cấy: S. suis là vi khuẩn hiếu khí hay yếm khí tùy tiện, mọc tốt ở tất cả các môi trường, thích hợp ở nhiệt độ 370C. - Môi trường nước thịt: vi khuẩn hình thành hạt hoặc những bông, rồi lắng xuống đáy ống. Vì vậy, sau 24 giờ nuôi cấy môi trường trong, đáy ống có cặn (Nguyễn Như Thanh và cs, 2007) [7]. - Môi trường thạch thường: vi khuẩn hình thành khuẩn lạc dạng S, khuẩn lạc nhỏ, lồi, bóng, màu hơi sáng. - Trên môi trường đặc: có thể quan sát thấy khuẩn lạc sau 24 giờ nuôi cấy với kích thước khoảng 1 - 2 mm, còn sau 72 giờ thì kích thước khuẩn lạc lớn nhất, có thể đạt tới 3 - 4 mm. Nếu được nuôi trong điều kiện có 5 - 10% CO2 thì khuẩn lạc sẽ phát triển nhanh hơn và rộng hơn. Khuẩn lạc thường tạo chất nhầy mạnh, độ nhầy càng rõ và tăng nếu như vi khuẩn được nuôi cấy vài giờ vào môi trường nước thịt có bổ sung huyết thanh trước khi cấy sang môi trường đặc hoặc thạch máu. Dạng khuẩn lạc trên môi trường thạch thường nhỏ và khô hơn trên môi trường có bổ xung dinh dưỡng. - Trên môi trường thạch máu: sau 24 giờ nuôi cấy, hình thành khuẩn lạc nhỏ, hơi vồng và sáng trắng và mịn. Có thể quan sát thấy các kiểu dung huyết gồm: + Dung huyết kiểu : vùng dung huyết xung quanh khuẩn lạc thường có màu xanh (dung huyết từng phần hay dung huyết không hoàn toàn). + Dung huyết kiểu : bao quanh khuẩn lạc là một vùng tan máu hoàn toàn trong suốt, có bờ rõ ràng do hemoglobin được phân hủy hoàn toàn. + Dung huyết kiểu  (hay còn gọi là không dung huyết): không làm biến đổi thạch máu. - Trên môi trường MacConkey: vi khuẩn mọc tốt, sau 24 giờ nuôi cấy hình thành các khuẩn lạc nhỏ bằng đầu đinh ghim (Nguyễn Như Thanh và cs, 2007) [7]. d. Đặc tính sinh hóa: Vi khuẩn có khả năng lên men đường glocose, lactose, succrose, inulin, trehaloza, maltoza, fructoza, không lên men các loại đường ribose, arabinose, sorbitol, mannitol, dextrose và xylose. Phản ứng Catalaza âm tính, Oxidase âm tính. Phản ứng sinh hóa thường được sử dụng để giám định vi khuẩn S. suis phân lập được là phản ứng voges proskauer (VP) âm tính. e. Sức đề kháng của vi khuẩn S.suis - Vi khuẩn S. suis có sức đề kháng kém với nhiệt độ và hóa chất: + Trong rác, chúng có khả năng sống ở 0° - 9°C và 22 - 25°C với các thời gian tương ứng là 54,25 và 0 ngày. S.suis serotype 2 còn đươ ̣c tim ̀ thấ y trên xác những con lơ ̣n đã thố i rữa trong các tra ̣i, thời gian tồ n ta ̣i là 6 tuầ n ở 4°C và 12 ngày ở 22 - 25°C. Khi tiế n hành vê ̣ sinh, làm sạch các trang trại có lơ ̣n nhiễm bê ̣nh, các chất sát trùng và có chất tẩy rửa có thể giết chết S.suis serotype 2 chưa đế n 1 phút (Clifton – Hadley và Enright, (1984) [16]. Vi khuẩ n S.suis serotype 2 có thể sống trong phân,bụi ở 0°C số ng trong phân 104 ngày và trong bụi 54 ngày. Khi nhiê ̣t đô ̣ ở 90°C vi khuẩ n có khả năng tồ n ta ̣i trong phân là 10 ngày và sống trong bụi 25 ngày. Các chất sát trùng thông thường có nồ ng đô ̣ thấ p có thể làm cho S.suis chế t nhanh chóng so với các vi khuẩ n thông thường khác (Trịnh Phú Trọng, (1999) [3]. f. Phân loại S. suis theo type huyết thanh học (serotype) Đầu tiên, S.suis được xếp trong các nhóm mới của Lancefield (nhóm R, S, RS và T), sau đó trong nhóm D của Lancefield. Các nhóm cũ R, S, RS trở thành các serotype tương ứng là 1, 2, ½. Nhóm T tương ứng với serotype 15 (Higgins và Gottschlk, 1992) [13]. Cho đến nay, 35 type huyết thanh giáp mô đã được xác định, trong đó type 1, 2, ½, 3, 7, 9, 14 là những type gây bệnh phổ biến trên lợn (Wisslink và cs, 2000) [24]. Trong đó type 2, 4, 14 có thể gây bệnh ở người, nguy hiểm nhất là type 2. g. Cấu trúc kháng nguyên và yếu tố độc lực Liên cầu lợn có cấu trúc kháng nguyên vỏ là Polychaccarides đặc hiệu, kháng nguyên này đóng vai trò quan trọng trong khả năng gây bệnh của vi khuẩn. Kết quả nghiên cứu về độc tính của vi khuẩn còn nhiều hạn chế. Một số yếu tố về độc lực đã được đề cập đến như: vách vi khuẩn (CPS), yếu tố bám dính (adhesion), giáp mô, yếu tố protein ngoài tế bào (EF), protein giải phóng men Muraminidase (MRP), yếu tố dung huyết Suilysin (SLY), Adhesin, Glutamate dehydrogenease (GDH), Fibronectin – binding protein (FBP) và Arginine deiminase. Những nghiên cứu đã chỉ ra yếu tố độc lực quan trọng của vi khuẩn là Polysaccharide của giáp mô (Capsule Polysaccharide – CPS) vì các chủng đột biến không có giáp mô đều thể hiện là không có độc tính và nhanh chóng bị loại bỏ khỏi hệ tuần hoàn của lợn và chuột trong thí ngiệm gây nhiễm thực nghiệm, tuy nhiên không phải tất cả các chủng có giáp mô đều là chủng độc. Độc tố CPS của S. Suis bao gồm 5 phân tử đường gồm Sialic Acid (N – acetyl neuraminic acid). Yếu tố độc lực của S. suis type 2 được xác định do 2 loại protein là protein ngoài tế bào (EF) có trọng lượng phân tử 110 kDa và protein giải phóng men muramidase (MRP) có trọng lượng phân tử 136 kDa. Ở chủng h. Phương thức truyền lây truyề n và cơ chế sinh bê ̣nh của vi khuẩn S.suis  Nguồ n bê ̣nh Liên cầ u lơ ̣n luôn có mă ̣t trong môi trường và kí sinh biǹ h thường ở lơ ̣n nhưng không gây bê ̣nh , hoă ̣c chỉ gây các bê ̣nh viêm nhiễm không thanh dich ̣ như viêm họng, nhiễm trùng mủ, nhiễm trùng phổi. Liên cầ u lơ ̣n chủ yế u số ng ở các loài lợn đã thuần hóa , nhưng đôi khi cũng tim ̀ thấ y ở các loài lơ ̣n rừng , ngựa, chó, mèo và chim . S.suis có thể gây bệnh quanh năm , nhưng các vu ̣ dịch thường xảy ra vào giai đoạn đầu mùa xuân hoặc sau khi có những thay đổ i thời tiế t đô ̣t ngô ̣t. Nơi cư trú của liên cầ u lơ ̣n thường ở đường hô hấ p trên , đường tiêu hóa và sinh dục, đă ̣c biê ̣t ở hạch amidan và xoang mũi. Hiê ̣n có 2 type liên cầ u lơ ̣n thường gây bê ̣nh ở lơ ̣n , type 1 hay gây bê ̣nh dich ̣ lẻ tẻ ở các đàn lơ ̣n dưới 8 tuầ n tuổ i , type 2 gây bê ̣nh ở nhiề u lứa tuổ i khác nhau . Cả 2 type này đề u cư trú ở amidan. Tỷ lệ mang liên cầu lợn không có triệu chứng trong một đàn lợn khoảng 60% - 100%. Lơ ̣n trưởng thành có tỷ lê ̣ mang vi khuẩ n cao nhấ t.  Đường lây truyền Vi khuẩ n liên cầ u lơ ̣n có thể tồ n ta ̣i lâu trong phân, nước, rác. Vì thế , môi trường đóng vai trò quan tro ̣ng trong quá trình truyề n bê ̣nh của vi khuẩ n . Bê ̣nh lây truyề n qua đường hô hấ p do lơ ̣n khỏe hit́ thở không khí có mầ m bê ̣nh, do tiế p xúc giữa lơ ̣n ố m với lơ ̣n khỏe , do lơ ̣n ăn phải thức ăn nước uống có mầm bệnh (Clifton – Halley và cs, (1984) [11]. Ngoài ra vi khuẩn cũng có thể xa nhâ ̣p qua các vế t thương , vế t trầ y xước để gây bê ̣nh . Dịch bệnh ở lợn thường bùng phát khi có các yế u tố thuâ ̣n lơ ̣i như chuồ ng tra ̣i quá trật trội, đàn lơ ̣n quá đô ̣ng, thiế u không khi hoă ̣c khi lơ ̣n cai sữa . Tình trạng lợn lành mang mầ m bê ̣nh không có bấ t cứ triê ̣u chứng gì có thể là nguyên nhân lây lan dịch bê ̣nh thầ m lă ̣ng và nguy hiể m . Mô ̣t con đường lây lan k hác cũng rất hay gặp là thông qua ruồ i, ruồ i có thể bay qua từ trang tra ̣i no ̣ sang trang tra ̣i kia và mang theo các tác nhân gây bê ̣nh khác nhau gồ m cả S.suis. Sự tồ n ta ̣i của xác chế t mang vi khuẩ n S.suis trong chuồ ng nuôi cũng là một cách để truyền bê ̣nh (Higgins và cs, 2002) [13]. Điề u cầ n đă ̣c biê ̣t quan tâ m là bê ̣nh liên cầ u khuẩ n có thể lây truyề n tự lơ ̣n ố m sang người và ngươ ̣c la ̣i . Vi khuẩ n xâm cơ thể người nế u có sự tiế p xúc với lợn , thịt lợn nhiễm bê ̣nh chưa nấ u chiń ki ̃ . Vi khuẩ n liên cầ u lơ ̣n đi vào người qua các vết thương hở trên da hoặc niêm mạc mũi , miê ̣ng. Như vâ ̣y, nguy cơ mắ c bê ̣nh cao gă ̣p ở những người có tiế p xúc trực tiế p hoă ̣c tiế p xúc gần với lợn ho ặc các sản phẩm tươi sống từ lợn nhiễm khẩn như thợ giết mổ lơ ̣n, công nhân lò mổ , người bán thiṭ , người chế biế n thiṭ tươi , người ăn tiế t canh lơ ̣n,..... * Cơ chế sinh bệnh Vi khuẩn khu trú ở các hốc của hạch amidan, sau đó xâm nhập vào hệ tuần hoàn gây ra bệnh ở một số lợn. Lợn con thường bị chết do nhiễm trùng máu cấp tính, lợn lớn hơn vi khuẩn có thể khu trú ở các xoang hoạt dịch, nội tâm mạc, mắt, màng não. Thời gian nhiễm khuẩn huyết là pha quan trọng trong quá trình phát sinh viêm màng não do S.suis type 2. Những mẫu vi khuẩn S. suis type 2 gây bệnh phân lập được là loại có vỏ bọc và đề kháng khá cao với thực bào. Chúng có thể sống và nhân lên trong đại thực bào, vi khuẩn có thể xâm nhập vào dịch não tuỷ thông qua bạch cầu đơn nhân di chuyển qua lưới mao mạch. Bệnh có thể gây thực nghiệm ở lợn bằng cách tiêm ven, nhỏ mũi. i. Triệu chứng và bệnh tích của bệnh do S.suis gây ra  Triê ̣u chứng Theo Clifton – Hadley (1984) [11] nghiên cứu ở lợn gây bệnh thực nghiệm và quan sát lợn trong các ổ dịch tự nhiên thấy: lợn từ 1 - 3 tuần tuổi thường mắc thể viêm não và viêm màng não với các triệu chứng như: ủ rũ, kém ăn, sưng hầu, khó nuốt, đi lại khó khăn, lông khô, dựng đứng, sốt, da mẩn đỏ, số t cao 40°C – 41,5°C. Lợn hoạt động khó khăn, đi lại loạng choạng, khi nằm có biểu hiện tư thế bơi chèo, tê liệt. Biểu hiện viêm não chính là căn cứ chính để chẩn đoán bệnh vì triệu chứng này ít gặp hơn ở lợn trưởng thành. Vi khuẩn S. suis serotype 1 thường gây ra các thể bệnh cho lợn ở lứa tuổi này. Thể viêm khớp thường xảy ra ở lợn cai sữa và lợn trưởng thành. Lợn mắc bệnh có hiện tượng viêm một khớp, khớp viêm thường là khớp bẹn, đầu gối khoặc khớp bàn chân. Các tổn thương đầu tiên bao gồm thủy thũng, sưng khớp, màng khớp xung huyết, dịch khớp đục. Bệnh có thể tiến triển nặng hơn với hiện tượng xơ hóa và áp xe các tổ chức trong khớp, khớp bị thoái hóa, viêm khớp có mủ ở lợn con. Bệnh xảy ra đối với hệ thống xương thường là thoái hóa ở các đốt sụn. Sau 15 - 30 ngày mắc bệnh, có thể thấy các đốt sụn bị