Tài liệu Tiểu luận một số vấn đề về cnh hđh nông nghiệp nông thôn

Mét sè vÊn ®Ò CNH - H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ---------------------------------------- Lêi nãi ®Çu HiÖn nay, níc ta cã trªn 60% lao ®éng lµm nghÒ n«ng vµ trªn 70% d©n sè sèng ë n«ng th«n. §Ó thùc hiÖn ®îc môc tiªu ®Õn n¨m 2010 ViÖt Nam trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp th× vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i (CNH - H§H) ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cÇn ph¶i ®Æc biÖt coi träng. Ngay tõ §¹i héi lÇn thø VII cña §¶ng, vÊn ®Ò CNH - H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n ®· ®îc kh¼ng ®Þnh. Tõ bÊy ®Õn nay, nã lu«n ®îc quan t©m nghiªn cøu c¶ vÒ mÆt lý luËn lÉn thùc tiÔn ë trong vµ ngoµi níc. Thùc tÕ ë níc ta trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy, mÆc dï nÒn kinh tÕ ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu quan träng, nhng cßn kh«ng Ýt khã kh¨n, th¸ch thøc do ®iÓm xuÊt ph¸t cßn thÊp, c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt, c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é nguån nh©n lùc rÊt h¹n hÑp. MÆt kh¸c, vÒ chiÕn lîc, quy ho¹ch, chÝnh s¸ch quy ®Þnh con ®êng CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cha ®îc x©y dùng ®ång bé vµ cô thÓ. Néi dung cña ®Ò tµi ®îc dùa trªn t tëng cña nh÷ng bµi viÕt vÒ vÊn ®Ò CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cña c¸c chuyªn gia ho¹t ®éng trong ngµnh kinh tÕ. Néi dung cña ®Ò tµi bao gåm nh÷ng phÇn chÝnh sau: - Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n 1 - Kh¸i qu¸t ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cña níc ta bíc vµo giai ®o¹n míi CNH, H§H. - Néi dung chñ yÕu cña qu¸ tr×nh CNH, H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n ë níc ta. - Nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc. - C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu thóc ®Èy qu¸ tr×nh CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. HiÖn nay cßn nhiÒu vÊn ®Ò, ®Ò cËp ®Õn CNH - H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n ®ang tiÕp tôc nghiªn cøu vµ xem xÐt bëi vËy néi dung ®Ò tµi nµy khã tr¸nh khái nh÷ng nhËn ®Þnh cßn s¬ lîc h¹n chÕ vµ thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn chØ b¶o cña thÇy vµ ®ãng gãp cña c¸c b¹n ®ång häc. 2 Néi dung I. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. 1. Mét sè kh¸i niÖm khoa häc liªn quan ®Õn CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n VÒ CNH n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n: ViÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ n«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n kh¸c víi CNH n«ng nghiÖp, cµng kh¸c víi CNH n«ng th«n. VÒ ph¹m vi, tÝnh chÊt vµ môc tiªu, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n lµ x©y dùng nh÷ng ngµnh nghÒ c«ng nghiÖp cô thÓ cã tÝnh chuyªn ngµnh kinh tÕ, lµ c¸c nghÒ thuéc khu vùc s¶n xuÊt. Cßn CNH n«ng nghiÖp lµ qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn tõ nÒn n«ng nghiÖp nhá, l¹c h©u, ph©n t¸n sang nÒn n«ng nghiÖp lín víi tr×nh ®é chuyªn canh vµ th©m canh cao, tiÕn hµnh s¶n xuÊt vµ qu¶n lý s¶n xuÊt víi tr×nh ®é trang bÞ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghÖ tiÕn tiÕn ¸p dông réng r·i thuû lîi ho¸, c¬ khÝ ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, sinh häc ho¸ cao h¬n vµ bíc ®Çu ¸p dông c¶ tù ®éng ho¸, tin häc ho¸... CNH vÉn cã tÝnh chÊt ngµnh vµ liªn ngµnh hÑp, ®a n«ng nghiÖp lªn tr×nh ®é míi cao h¬n râ rÖt nh»m ®¹t n¨ng suÊt chÊt lîng, hiÖu qu¶ vît tréi. Cßn ph¹m vi vµ tÝnh chÊt cña CNH n«ng th«n réng s©u h¬n nhiÒu. Thø nhÊt, nã lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi kh«ng ph¶i trong tõng ngµnh s¶n xuÊt hay lÜnh vùc x· héi ®¬n lÎ, mµ lµ mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi toµn diÖn trong mét khu vùc x· héi réng lín lµ n«ng th«n, bao qu¸t mäi ho¹t ®éng kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸, chÝnh trÞ t¹i ®ã. Thø hai, ®ã lµ qu¸ tr×nh 3 chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo híng tiÕn bé, trong ®ã ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp dåi dµo lµm nÒn t¶ng, mét nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ngµy cµng tiÕn tiÕn, mét hÖ thèng dÞch vô ®Çy ®ñ vµ h÷u hiÖu. ChÝnh c¸c khu vùc kinh tÕ n«ng th«n nµy lµ c¸c lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh CNH n«ng th«n ®îc thùc hiÖn nhanh hay chËm, trong ®ã vai trß cña n«ng nghiÖp lu«n cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh lµ c¬ së cña kinh tÕ n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ trong c¸c bíc ®i ban ®Çu. CNH n«ng th«n b¾t ®Çu tõ c«ng nghiÖp ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Thø ba, cïng víi c¸c ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn, mét hÖ thèng h¹ tÇng c¬ së kinh tÕ vµ x· héi gÇn ®îc hoµn chØnh theo híng H§H, c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ ®îc n©ng cÊp râ, c¸c quan hÖ x· héi ®îc hoµn thiÖn, t¹o ra mét lèi sèng c«ng nghiÖp n¨ng ®éng, cëi më,v¨n minh. Díi d©y lµ mét sè ý kiÕn nh»m lµm râ h¬n c¸c kh¸i niÖm trªn: - §ång chÝ §ç Mêi cho r»ng: “ChØ khi nµo n«ng th«n ®îcCNH, H§H khi häc vÊn kiÕn thøc vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn n»m trong tay n«ng th«n, ®îc bµ con sö dông thµnh th¹o vµ v÷ng ch¾c thay cho “con tr©u ®i tríc c¸i cµy ®i sau”, khi xëng m¸y mäc lªn kh¾p lµng m¹c, thÞ trÊn; ngµnh nghÒ ph¸t triÓn réng kh¾p, mét bé phËn ®¸ng kÓ n«ng d©n trë thµnh c«ng nh©n n«ng nghiÖp, h×nh thµnh ph¸t triÓn mét côc diÖn míi cã thÓ nãi sù nghiÖp CNH, H§H ®îc hoµn thµnh c¬ b¶n trªn ph¹m vi c¶ níc... Song song víi viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp , cÇn quan t©m thÝch ®¸ng ®Õn ph¸t triÓn c«ng 4 nghiÖp n«ng th«n, më mang tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, x· héi, dÞch vô theo híng c¬ giíi ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c ngµnh nghÒ, kÓ c¶ c¸c nghÒ truyÒn thèng ë tõng ®Þa ph¬ng. X©y dùng n«ng th«n míi, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, x· héi, an ninh, quèc phßng...” - GS.TS §Æng Ngäc Dinh cho r»ng: “CNH n«ng th«n lµ mét kh¸i niÖm réng h¬n, mang tÝnh chÊt ®a ngµnh. Trong khi n«ng nghiÖp n«ng th«n chØ lµ mét ngµnh mµ th«ng qua ®ã n«ng th«n ®îcCNH. C«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n kh«ng chØ bao gåm sù ph¸t triÓn cña riªng c«ng nghiÖp n«ng th«n. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n kh«ng ph¶i biÖn ph¸p duy nhÊt ®Ó tiÕn hµnh CNH n«ng th«n, cho dï ®ã lµ biÖn ph¸p nßng cèt. Trªn thùc tÕ, CNH n«ng th«n tríc hÕt ph¶i b¾t ®Çu tõ nh÷ng biÕn ®æi cña chÝnh b¶n th©n s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th«ng qua viÖc t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò vÒ n¨ng suÊt vµ lao ®éng d thõa ®Ó h×nh thµnh duy tr× vµ ph¸t triÓn nh÷ng ho¹t ®éng chuyªn ngµnh... Ph¶i tõ chÝnh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp mµ c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n.” VÒ H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n: Trong c¸c v¨n b¶n cña §¶ng vµ Nhµ níc, CNH - H§H thêng g¾n liÒn víi nhau, dêng nh cã chung mét nghÜa nh lµ “ ph¸t triÓn toµn diÖn kinh tÕ - x· héi n«ng th«n ë giai ®o¹n cao h¬n”. Cã nhiÒu c¸ch lý gi¶i kh¸c nhau vÒ hiÖn ®¹i ho¸. H§H lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ x· héi tõ chç theo nh÷ng quy tr×nh c«ng nghÖ thñ c«ng lµ chÝnh sang chç sö dông mét c¸ch phæ biÕn nh÷ng quy tr×nh c«ng 5 nghÖ, ph¬ng tiÖn, ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng hiÖu qu¶ vµ tr×nh ®é v¨n minh kinh tÕ x· héi cao. Theo v¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø VII ban chÊp hµnh Trung ¬ng khãa VII th× CNH, H§H ®îc hiÓu lµ: Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi tõ lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ ph¬ng tiÖn vµ ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn ®¹i, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao. §èi víi níc ta lµ mét qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nh»m c¶i biÕn mét x· héi n«ng nghiÖp l¹c hËu thµnh mét x· héi c«ng nghiÖp g¾n víi viÖc h×nh thµnh tõng bíc quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, ngµy cµng thÓ hiÖn ®Çy ®ñ b¶n chÊt u viÖt cña chÕ ®é míi. Gi÷a H§H n«ng nghiÖp vµ H§H n«ng th«n còng cã sù kh¸c nhau vÒ ph¹m vi vµ néi dung: H§H n«ng nghiÖp cã ph¹m vi hÑp vµ chØ giíi h¹n trùc tiÕp trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ( n«ng - l©m - ng nghiÖp ), cã quan hÖ ®Õn c¸c yÕu tè vËt chÊt cña s¶n xuÊt. Trong khi ®ã H§H n«ng th«n th× ph¹m vi l¹i liªn quan ®Õn nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt, nhiÒu lÜnh vùc x· héi kh¸c ë n«ng th«n, t¸c ®éng ®Õn toµn bé nÒn v¨n minh n«ng th«n, trong ®ã truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc ®îc b¶o tån vµ ph¸t huy ®óng theo híng ph¬ng phó vµ lµnh m¹nh cña H§H. 6 2. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn thùc tiÔn cã tÝnh híng dÉn CNH - H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n a/ Ph¬ng híng chiÕn lîc cña nÒn kinh tÕ m¹nh vÒ xuÊt khÈu vµ thay thÕ nhËp khÈu. §©y lµ vÊn ®Ò thÞ trêng trêng, lµ yªu cÇu ®èi víi s¶n xuÊt lµ mét ®ßi hái hµng ®Çu cña chiÕn lîc ph¸t triÓn - c¸i mµ con ®êng CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ph¶i tu©n thñ qu¸n triÖt, nhng l¹i kh«ng thÓ mét m×nh tù lùa chän. NhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng khëi ®Çu qu¸ tr×nh CNH b»ng bíc thay thÕ nhËp khÈu lµ cÇn thiÕt. C¸c níc trong khu vùc hä ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch s¶n xuÊt trong níc vµ h¹n chÕ nhËp khÈu b»ng viÖc cÊm nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng trong níc s¶n xuÊt ®îc, ¸p dông chÝnh s¸ch thuÕ cao víi c¸c mÆt hµng nhËp khÈu, thiÕt lËp hÖ thèng hèi ®o¸i nhiÒu tû gi¸ víi u ®·i cho hµng s¶n xuÊt trong níc. VÊn ®Ò lµ c¸ch s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu ph¶i ®îc thùc hiÖn nh thÕ nµo cho cã hiÖu qu¶. §èi víi níc ta, chóng ta cßn kh¸ lín tiÒm n¨ng ®Ó võa s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu, võa thóc ®Èy m¹nh mÏ xuÊt khÈu. Tuy vËy n«ng d©n, n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n kh«ng thÓ ®¬n ®éc gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò nµy. b/ VÞ trÝ cña n«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n Cã nhiÒu häc gi¶ cho r»ng “ VÊn ®Ò n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n bao gåm c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸, gi¸o dôc cho nªn nã v« cïng quan träng vµ phøc t¹p. Trong t¬ng lai, tû träng n«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc 7 d©n sÏ ngµy cµng thu nhá, nhng nã vÉn lµ lùc lîng chñ yÕu quyÕt ®Þnh sù æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ, x· héi vµ lµ yÕu tè quan träng ®Ó ®¶m b¶o m«i sinh, c©n b»ng sinh th¸i”. c/ Quan hÖ ph¸t triÓn c«ng - n«ng nghiÖp vµ qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ Sau Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø n¨m (kho¸ VII), bµn vÒ “TiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÎn n«ng nghiÖp, n«ng th«n”, mét mÆt ta cã nhiÒu xóc tiÕn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp lªn mét bíc vµ ®· cã kÕt qu¶ râ rÖt. Trong x©y dùng vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp phôc vô trùc tiÕp n«ng nghiÖp kh«ng cã sù ph¸t triÓn. §« thÞ ho¸ lµ xu híng tÊt yÕu, nhng cïng víi CNH, H§H kh«ng thÓ ®Ó qu¸ tr×nh nµy diÔn ra tù ph¸t. Trªn thÕ giíi ®« thÞ ho¸ å ¹t vµ tËp trung cao ®· dÉn ®Õn nh÷ng nguy c¬ « nhiÔm m«i trêng, c¸ch biÖt vµ ®èi lËp víi n«ng th«n t¹o nªn nhiÒu bÊt æn, c¨ng th¼ng trong cuéc sèng. Bëi vËy chóng ta kh«ng thÓ nãng véi muèn biÕn ®æi nhanh chãng n«ng th«n thµnh ®« thÞ, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®îc m« h×nh ®« thÞ hîp lý. d/ C«ng b»ng x· héi vµ quan hÖ ph¸t triÓn vïng Ngµy cµng cã nhiÒu ý kiÕn kh¼ng ®Þnh r»ng môc tiªu c«ng b»ng x· héi lµ ®iÒu kiÖn cÇn cã ®Ó ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, d©n chñ, v× thiÕu c«ng b»ng sÏ g©y rèi lo¹n vÒ chÝnh trÞ vµ c¶n trë sù ph¸t triÓn. Trong c«ng b»ng x· héi cña mét níc, vÊn ®Ò quan hÖ ph¸t triÓn vïng lµ c¬ b¶n nhÊt, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh æn ®Þnh toµn x· héi. Mét trong nh÷ng môc tiªu cña CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng 8 th«n ë níc ta ph¶i lµ tõng bíc lµm xÝch l¹i gÇn nhau gi÷a c¸c vïng cña Tæ quèc. e/ VÊn ®Ò thÆng d n«ng nghiÖp Nh÷ng cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc n¨m 1997 ë ch©u ¸ thÓ hiÖn nh÷ng rèi lo¹n trong quan hÖ cung - cÇu, mµ viÖc kÝch cÇu sÏ gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c c¶n trë trong viÖc t¹o ra thÆng d míi, lËp l¹i thÕ c©n ®èi míi. T¹o ra thÆng d ®· khã, chi phèi sö dông ®óng c¸c thÆng d ®ã l¹i còng kh«ng kÐm phÇn khã kh¨n, ®ã chÝnh lµ vÊn ®Ò tÝch luü trong n«ng nghiÖp ë níc ta, mét vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh n¨ng lùc néi sinh cña con ®êng CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. Tãm l¹i viÖc nªu lªn 5 vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn trªn ®· chØ râ vai trß to lín cña Nhµ níc trong viÖc x©y dùng chiÕn lîc ph¸t triÓnvµ chØ ®¹o thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn. Nhµ níc mµ kh«ng ®ñ m¹nh vµ hiÖu lùc ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n trªn th× khã lßng mµ hy väng con ®êng CNH, H§H diÔn ra su«n sÎ, v÷ng ch¾c. 9 II: Kh¸i qu¸t ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n níc ta bíc vµo giai ®o¹n míi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc Trong thêi gian kÓ tõ sau §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®Ó chuÈn bÞ cho c¸c Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø IV vµ VI, c¸c kú häp cña Quèc héi vµ ChÝnh phñ, ®· cã nhiÒu lÇn ®¸nh gi¸ t×nh h×nh n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. Qua 15 n¨m ®æi míi, ®Æc biÖt tõ sau Héi nghÞ Trung ¬ng lÇn thø V ( khãa VII ) bµn vÒ: “ tiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ kinh tÕ x· héi n«ng th«n” ®Õn nay, n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n níc ta tiÕp tôc ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín: - L¬ng thùc liªn tôc t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m trªn 5% lµ kÕt qu¶ kh¶ quan. B¶o ®¶m møc an toµn l¬ng thùc cho c¶ níc vµ cã d÷ tr÷, liªn tôc xuÊt khÈu víi sè lîng lín. L¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi ®· t¨ng tõ 370kg (1995) lªn 437kg (2000). §ñ l¬ng thùc lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n. - L¬ng thùc ph¸t triÓn t¹o ®iÒu kiÖn cho ch¨n nu«i cã bíc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh vµ c¸c c©y c«ng nghiÖp, rau, qu¶, c©y l©m nghiÖp ®Òu gia t¨ng. - Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng, l©m, thuû s¶n t¨ng ®Òu ë møc cao (trªn 4,5% / n¨m) liªn tôc trong nhiÒu n¨m, thÓ hiÖn ®îc tÝnh æn ®Þnh t¬ng ®èi cña nÒn n«ng nghiÖp níc ta. 10 - C¸c ngµnh s¶n xuÊt phi n«ng nghiÖp trong n«ng th«n ®· ®îc më réng, tuy cha nhiÒu, nhng lµ mét khëi ®iÓm ®¸ng ghi nhËn. - N«ng d©n níc ta tiÕp cËn nÒn kinh tÕ thÞ trêng t¬ng ®èi ªm thuËn. Kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c lo¹i xu híng t¨ng ®Òu qua nhiÒu n¨m, ®· t¹o ra nhiÒu ngo¹i tÖ cµng lín cho ®Êt níc ( chiÕm trªn 40% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu) - KÕt cÊu h¹ tÇng vµ c¸c lùc lîng s¶n xuÊt trong n«ng th«n ngµy cµng ®îc quan t©m xóc tiÕn x©y dùng vµ n©ng cÊp, cho nªn bé mÆt n«ng th«n ë kh«ng Ýt n¬i ®· cã d¸ng dÊp hiÖn ®¹i ho¸. - Quan hÖ s¶n xuÊt ë n«ng th«n ®îc nhËn thøc l¹i, phï hîp h¬n víi c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi vµ lîc lîng s¶n xuÊt, ®ang tiÕp tôc ®îc ph¸t triÓn ®óng híng vµ thiÕt thùc. - C«ng cuéc xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, quan t©m ®Õn c¸c vïng khã kh¨n ®îc triÓn khai tÝch cùc. - V¨n ho¸, gi¸o dôc y tÕ cã sù ph¸t triÓn míi, kh«ng cßn t×nh tr¹ng tr× trÖ xuèng cÊp m¹nh nh 4 - 5 n¨m vÒ tríc. - D©n chñ ho¸ n«ng th«n ®ang ®îc tÝch cùc thùc hiÖn nh»m ®¸p øng yªu cÇu míi cña ph¸t triÓn n«ng th«n... Trªn ®©y lµ toµn c¶nh vÒ bøc tranh cña n«ng th«n níc ta tuy ®¹t ®îc nhng thµnh tùu ®¸ng kÓ, nhng cßn chøa ®ùng nhiÒu mÆt yÕu kÐm, bÊt cËp, thËm chÝ m©u thuÉn vµ th¸ch thøc lín. Tuy vËy nh÷ng thµnh tùu trªn ®¹t ®îc lµ hÕt søc to lín. §ã lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh phÊn ®Êu gian khæ vµ bÒn bØ cña n«ng d©n níc ta, sù quan t©m hç trî cña 11 toµn x· héi díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ sù chØ ®¹o cña Nhµ níc. 12 III. néi dung chñ yÕu cña qu¸ tr×nh CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ë níc ta 1. TiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh n«ng nghiÖp trªn c¬ së khai th¸c lîi thÕ vÒ tµi nguyªn sinh häc ®a d¹ng vµ nh÷ng lîi thÕ kh¸c nh»m ®¶m b¶o v÷ng ch¾c an ninh l¬ng thùc, thùc phÈm, cung cÊp nguyªn liÖu víi khèi lîng lín vµ chÊt lîng cao cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn, cung cÊp hµng ho¸ cã søc m¹nh cao cho xuÊt khÈu. 2. §Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô n«ng th«n theo híng ngµy cµng hiÖn ®¹i ®Ó võa phôc vô thiÕt thùc cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, võa gi¶i quyÕt mét c¸ch v÷ng ch¾c c¸c yªu cÇu kinh tÕ - x· héi cña ph¸t triÓn n«ng th«n, tríc hÕt lµ thu hót lao ®éng tõ n«ng nghiÖp, thùc hiÖn ph©n c«ng lao ®éng t¹i chç. 3. X©y dùng, ph¸t triÓn vµ n©ng cÊp hÖ thèng h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi ë n«ng th«n (m¹ng líi ®iÖn, thuû lîi, ®êng giao th«ng, níc s¹ch, th«ng tin liªn l¹c , häc tËp vui ch¬i gi¶i trÝ...) t¹o nÒn t¶ng cho ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸, c¶i thiÖn ®êi sèng d©n c theo yªu cÇu v¨n minh hiÖn ®¹i phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng vïng. 4. §Èy m¹nh viÖc ¸p dông c¸c thµnh tùu tiªn tiÕn cña khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ vµo c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng ë n«ng th«n, tríc hÕt lµ n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp n«ng th«n, nh»m t¨ng n¨ng suÊt , chÊt lîng s¶n phÈm vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lao ®éng. 13 5. Kh«ng ngõng ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ - x· héi ë n«ng th«n; x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý theo híng ph¸t triÓn s¶n xuÊt lín trong c¶ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. 6. H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é ngµy cµng cao t¬ng øng víi yªu cÇu cña CNH, H§H trªn c¬ së n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc vµ båi dìng nh©n tµi ë n«ng th«n. 7. B¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i trêng , bao gåm c¶ m«i trêng sinh th¸i vµ m«i trêng kinh tÕ- x· héi ë n«ng th«n, lµm cho mçi ngêi hëng thô mét c¸ch toµn diÖn nh÷ng thµnh qu¶ cña qu¸ tr×nh CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. §ã lµ sù ph¸c ho¹ nh÷ng néi dung chñ yÕu cña CNH, H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n ®Æt trong tiÕn tr×nh CNH, H§H ®Êt níc nãi chung. 14 IV. nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc - Khã kh¨n, th¸ch thøc gi÷a yªu cÇu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo híng CNH, H§H víi nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc tÕ .Tríc hÕt lµ kh¶ n¨ng b¶o ®¶m s¶n phÈm thÝch øng víi nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng lín víi chÊt lîng cao cña thÞ trêng trong níc vµ ngoµi níc, trong khi nguån tµi chÝnh ®Çu t cßn h¹n chÕ. - Khã kh¨n, th¸ch thøc gi÷a ®ßi hái n©ng cao tr×nh ®é tÝch tô, tËp trung ho¸ s¶n xuÊt, ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ theo yªu cÇu x©y dùng nÒn s¶n xuÊt lín trong c¸c lÜnh vùc cña kinh tÕ n«ng th«n víi thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ nong th«n nãi chung cßn nhá bÐ, ph©n t¸n, manh món, mang nÆng tÝnh s¶n xuÊt nhá. - Khã kh¨n, th¸ch thøcgi÷a yªu cÇu ph©n c«ng l¹i lao ®éng n«ng th«n, gi¶i quyÕt viÖc lµm, ph¸t triÓn toµn diÖn kinh tÕ - x· héi n«ng th«n víi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cßn rÊt khã kh¨n cña c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n, n¨ng lùc h¹n chÕ cña chÝnh lùc lîng lao ®éng n«ng th«n. - Khã kh¨n, th¸ch thøc gi÷a viÖc tËp trung c¸c vïng träng ®iÓm, t¹o bíc ph¸t triÎn nhanh ban ®Çu cña kinh tÕ n«ng th«n víi viÖc ph¸t triÓn toµn diÖn c¸c vïng , rót ng¾n sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. - Khã kh¨n, th¸ch thøc trong viÖc ph¸t huy tr¸ch nhiÖm vµ t×nh chñ ®éng cña n«ng d©n víi x¸c ®Þnh hîp lý tr¸ch nhiÖm vµ vai trß cña Nhµ nníc trong viÖc ®Þnh híng tæ 15 chøc , hç trî vµ b¶o hé n«ng nghiÖp vµ n«ng d©n trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Thùc chÊt, nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc trªn ®©y kh«ng ph¶i míi n¶y sinh mµ cã mÇm mèng tõ nhiÒu n¨m tríc nhng chËm ®îc gi¶i quyÕt nªn ®· trë thµnh nh÷ng lùc c¶n lín. Vµ nay lµ nh÷ng th¸ch thøc thùc sù ®ang ®èi mÆt kh«ng riªng ®èi víi n«ng d©n, n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n mµ cßn ®èi víi c¶ toµn x· héi. 16 V. c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu thóc ®Èy qu¸ tr×nh cnh, h®h n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n 1.C¸c gi¶i ph¸p liªn quan ®Õn thÞ trêng n«ng th«n a/ VÒ thÞ trêng néi ®Þa cã hai nguån tiªu thô lín lµ khu vùc d©n c vµ c¸cngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn. CÇn ph¶i t¨ng søc mua cña hai nguån nµy, ®Ó më réng thÞ trêng cho kinh tÕ n«ng th«n ph¸t triÓn, cÇn ph¶i hÕt søc chó träng thÞ trêng néi ®Þa nµy, c¶ cho c¸c lo¹i n«ng s¶n hµng ho¸ c«ng nghiÖp n«ng th«n, ®èi víi c¶ hµng ho¸ ®· tËp trung lín, lÉn hµng ho¸ cßn ph©n t¸n, nhá lÎ. b/ VÒ thÞ trêng xuÊt khÈu: viÖc më réng vµ n©ng cÊp thÞ trêng néi ®Þa ®ång thêi còng lµ nÒn t¶ng, ®iÓm tùa vµ t¹o nguån cho viÖc më réng, n©ng cÊp thÞ trêng quèc tÕ cña nÒn kinh tÕ n«ng th«n ë níc ta trong thêi kú ®æi míi. VÖc tríc m¾t lµ ph¶i më réng hîp t¸c liªn doanh víi níc ngoµi, u ®·i c¸c dù ¸n n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu, t¨ng cêng c«ng t¸c tiÕp thÞ quèc tÕ. c/ ThÞ trêng cung øng hµng ho¸ cho n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n - HiÖn nay n«ng d©n ph¶i trao ®ái hµng hãa trong ®iÒu kiÖn cßn nhiÒu bÊt lîi (gi¸ n«ng s¶n thÊp vµ bÊp bªnh, gi¸ hµng ho¸ phi nong nghiÖp cao) cho nªn Nhµ níc cÇn cã sù can thiÖp b»ng nh÷ng c«ng cô chÝnh s¸ch phï hîp b¶o ®¶m tÝnh hîp lý gi÷a hai chiÌu giao lu hµng ho¸ nµy. - Tæ chøc hép lý hÖ thèng th¬ng m¹i cung øng hµng ho¸ cho n«ng d©n vµ tiªu thô n«ng s¶n hµng ho¸. 17 - Cïng víi cung øng hµng ho¸ vËt t cho n«ng d©n vµ n«ng th«n, cÇn quan t©m híng dÉn viÖc sö dông chóng mét c¸ch khoa häc, cã hiiªô qu¶ vµ an toµn ®Æc biÖt ®èi víi c¸c lo¹i m¸y mãc , c¸c ho¸ chÊt ®éc h¹i... d/ Trî gióp n©ng cao n¨ng lùc thÞ tr êng cho nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ ë n«ng th«n. 2.VÒ vÊn ®Ò ®Êt ®ai CÇn xem xÐt l¹i c¸c chÝnh s¸ch hiÖn cã vµ söa ®æi, bæ sung theo híng më réng u ®·i, cam kÕt cho c¸ nh©n tæ chøc kÓ c¶ tæ chøc kinh tÕ níc ngoµi ®îc quyÒn khai khÈn ®Êt hoang ho¸ vµ sö dông l©u dµi ®Ó t¹o lËp c¸c trang tr¹i víi møc h¹n ®iÒn phï hîp. KhuyÕn khÝch x©y dùng c¸c khu kinh tÕ liªn hoµn nh»m t¹o nh÷ng vïng s¶n xuÊt hµng ho¸ n«ng c«ng nghiÖp lín, t¹o thªm viÖc lµm. ViÖc quy ho¹ch sö dông ®Êt cÇn cã ý thøc dµnh mét diÖn tÝch cÇn thiÕt cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n«ng th«n t¹i tõng vïng nhÊt ®Þnh khi cã nhu cÇu B¶o vÖ ®Êt n«ng nghiÖp, ®Êt l©m nghiÖp vµ mÆt níc nu«i trång thuû s¶n néi ®Þa trong qu¸ tr×nh CNH, H§H vµ ®« thÞ. §Æc biÖt ng¨n chÆn kÞp thêi t×nh tr¹ng khoanh ®Êt dù ®Þnh lËp c¸c khu c«ng nghiÖp kh«ng cã c¨n cø ngay ë tØnh, thµnh phè ®ang diÔn ra hiÖn nay. CÇn b¶o vÖ c¸c diÖn tÝch ®· quy ho¹ch cho c¸c c©y l¬ng thùc ®Æc biÖt lµ lóa vµ ng«, t¨ng cêng mäi kh¶ n¨ng th©m canh cho c¸c lo¹i ®Êt nµy. 18 3.Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn khoa häc, c«ng nghÖ vµ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng - §Èy m¹nh ¸p dông c«ng nghÖ sinh häc. - Ph¸t triÓn thuû lîi, giao th«ng vµ líi ®iÖn n«ng th«n kÕt hîp víi c¸c c«ng tr×nh phßng chèng thiªn tai. - Tõng bíc thùc hiÖn c¬ giíi ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ë n«ng th«n. 4.C¸c vÊn ®Ò vÒ tµi chÝnh cho CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n a/ T¨ng tÝch luü tõ b¶n th©n n«ng nghiÖp nµ n«ng th«n: - Thø nhÊt, gi¶m chi phÝ ®Çu vµo cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ë n«ng th«n. - Thø hai, t¹o ®éng lùc vµ ®¶m b¶o lîi Ých cña ngêi s¶n xuÊt trong trao ®æi hµng ho¸ trªn thÞ trêng. - Thø ba, gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ®Ó t¨ng tÝch luü vµ yªu cÇu gi¶i quyÕt viÖc lµm. b/ §Çu t tËp trung cña Nhµ níc cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n §Ó thóc ®Èy qu¸ trïnh CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n bªn c¹nh viÖc huy ®éng ®Çu t cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, Nhµ níc cÇn giµnh sù u ¸i tho¶ ®¸ng h¬n cho n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. §ång thêi x¸c ®Þnh ®óng nguån vµ møc thu ®Ó thùc hiÖn ®Çu t cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n cã ý nghÜa träng yÕu. CÇn ph¶i chó träng c¸c gi¶i ph¸p ®Ó theo dâi viÖc ph©n phèi vµ sö dông c¸c nguån ®Çu t tõ ng©n s¸ch. 19 c/ Tr¸ch nhiÖm tµi chÝnh cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ ë n«ng th«n vµ c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh hç trî cña Nhµ níc - Thø nhÊt, quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi ®ãng gãp cña d©n c. - Thø hai, t¨ng cêng tr¸ch nhiÖm cña Nhµ níc trong ®Çu t ph¸t triÓn c¬ cÊu h¹ tÇng kinh tÕ. - Thø ba, chó träng thùc hiÖn ®Çu t cña Nhµ níc th«ng qua c¸c ch¬ng tr×nh vµ dù ¸n. d/ Quan t©m ®Õn c¸c kh¶ n¨ng cung øng nguån vèn tÝn dông vµo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. e/ Thu hót c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi vµo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. 5. Ph¸t triÓn c¸c quan hÖ hîp t¸c vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt - kinh doanh ë n«ng th«n. - Më réng quan hÖ hîp t¸c, liªn kÕt trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n«ng th«n. - §a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. 6. VÊn ®Ò viÖc lµm vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc - T¹o thªm viÖc lµm míi, gi¶i quyÕt lao ®éng d thõa ë n«ng th«n. - Ph©n bæ l¹i lao ®éng - ph©n c«ng l¹i lao ®éng gi÷a c¸c vïng n«ng th«n. - ViÖc xuÊt khÈu lao ®éng còng lµ mét gi¶i ph¸p quan träng ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm. - §µo t¹o nh©n lùc cho CNH, H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. 20