Tài liệu Kc033 tính tất yếu khách quan và con đường hình thành cty mẹ - cty con ở vn

Lêi më ®Çu Ngay tõ nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû 19 c¸c TËp ®oµn kinh tÕ ®· nèi tiÕp nhau ra ®êi ë c¸c n-íc t- b¶n. §ã lµ mét tæ chøc tiªn tiÕn ®¹i diÖn cho tr×nh ®é ph¸t triÓn cao cña lùc l-îng s¶n xuÊtvµ nÒn kinh tÕ x· héi, lµ c¸c doanh nghiÖp cã quan hÖ víi nhau vÒ c«ng nghÖ vµ lîi Ých kinh tÕ. Ngµy nay nhiÒu TËp ®oµn kinh tÕ ®ãng vai trß chi phèi vµ t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m qua , ë n-íc ta , quan hÖ s¶n xuÊt ®· cã b-íc ®æi míi phï hîp víi tÝnh chÊt , tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt. §¶ng vµ Nhµ n-íc ta chñ tr-¬ng thùc hiÖn c¶i c¸ch toµn diÖn c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc, thùc hiÖn l¹i viÖc s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp nh-: cæ phÇn ho¸, b¸n kho¸n, cho thuª c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc. Trong c«ng cuéc c¶i c¸ch ®ã, §¶ng vµ Nhµ n-íc ta còng chñ tr-¬ng thµnh lËp c¸c TCTy víi môc tiªu lµ h×nh thµnh nªn nh÷ng TËp ®oµn kinh tÕ m¹nh, kinh doanh trong nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ quan träng cña ®Êt n-íc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng khu vùc vµ quèc tÕ. §èi víi n-íc ta, m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con lµ mét kh¸i niÖm míi, mét ph¹m trï míi trong lÜnh vùc kinh tÕ häc, tuy trªn thÕ giíi kh¸i niÖm vÒ TËp ®oµn kinh doanh vµ m« h×nh tËp ®oµn theo h×nh thøc c«ng ti mÑ-c«ng ti con ®· qua mét thêi gian ph¸t triÓn .Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ m¹nh mÏ ®Ó tr¸nh khái tôt hËu ngµy cµng xa , ViÖt Nam kh«ng thÓ ®øng ngoµi xu thÕ chung .ViÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c tæng c«ng ty theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ty con sÏ ph¸t huy c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän gióp n-íc ta héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi . ViÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty theo m« h×nh c«ng ti mÑ -c«ng ti con ®ang ®Æt ra rÊt nhiÒu vÊn ®Ò mµ §¶ng , Nhµ n-íc vµ c¸c bé ngµnh liªn quan ph¶i gi¶i quyÕt . Tõ nhu cÇu cÊp thiÕt vµ tÝnh chÊt quan träng ®ã , chóng em ®· ®i s©u t×m 1 hiÓu vµ nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy trong ®Ò ¸n Kinh tÕ chÝnh trÞ "TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan vµ con ®-êng h×nh thµnh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ë ViÖt Nam " Do cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn ®Ò ¸n kh«ng tr¸nh khái nhiÒu thiÕu sãt. Chóng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì h-íng dÉn tËn t×nh cña TiÕn sÜ Lª Thôc. Chóng em còng rÊt mong nhËn ®-îc sù gãp ý cña thÇy ®Ó hoµn thiÖn h¬n n÷a ®Ò ¸n . Thay mÆt nhãm sinh viªn thùc hiÖn Sinh viªn Ng« Thuý Ph-îng 2 PhÇn I c¬ së lý luËn cña viÖc h×nh thµnh m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ë viÖt nam 1.1 kh¸i qu¸t chung vÒ c«ng ty mÑ - c«ng ty con. 1.1.1. Kh¸i niÖm. C«ng ty mÑ lµ c«ng ty cã Ýt nhÊt mét c«ng ty con trë lªn; cã thÓ lµ Doanh nghiÖp nhµ n-íc, hoÆc C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, C«ng ty cæ phÇn... C«ng ty con lµ c«ng ty cã 100% vèn cña c«ng ty mÑ hoÆc ®a së h÷u trong ®ã cã trªn 50% vèn cña c«ng ty mÑ. Nh- vËy c«ng ty con ph¶i chÞu sù kiÓm so¸t ( chi phèi ) cña c«ng ty mÑ M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con tån t¹i chñ yÕu d-íi hai d¹ng sau: Mét lµ, C«ng ty qu¶n lý vèn : môc tiªu chñ yÕu cña c«ng ty nµy lµ ®Çu tvµo c¸c c«ng ty kh¸c. C¬ cÊu tæ chøc cña nã bao gåm c¸c bé phËn ®iÒu phèi, lËp kÕ ho¹ch vµ tiÕn hµnh kinh doanh trong pham vi c¸c c«ng ty con. Hai lµ, C«ng ty qu¶n lý ho¹t ®éng : lµ m« h×nh ®Æc tr-ng cña c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con cña chóng. C«ng ty nµy cã chøc n¨ng kinh doanh nh-ng ®ång thêi së h÷u vµ kiÓm so¸t nhãm c¸c c«ng ty con cña nã. C¸c c«ng ty ®-îc tæ chøc thµnh c¸c ph¸p nh©n riªng ®-îc tham gia c¸c giao dÞch mét c¸c ®éc lËp. 1.1.2. §Æc ®iÓm : MÆc dï tªn gäi kh¸c nhau, h×nh thøc tæ chøc cña c¸c c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con kh¸c nhau nh-ng nãi chung m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con cã mét sè ®Æc ®iÓm chung c¬ b¶n nh- sau : 3 Thø nhÊt lµ, cã quy m« rÊt lín vÒ vèn, lao ®éng, doanh thu vµ ph¹m vi ho¹t ®éng. Do c«ng ty mÑ - c«ng ty con võa cã sù tÝch tô cña b¶n th©n doanh nghiÖp l¹i võa cã sù tËp trung gi÷a c¸c doanh nghiÖp. V× vËy nã võa n©ng cao ®-îc tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, võa cã n¨ng lùc c¹nh tranh m¹nh h¬n c¸c c«ng ty riªng lÎ. §iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ, tr-íc hÕt ë quy m« vèn cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con. Trong c«ng ty mÑ - c«ng ty con th× vèn ®-îc tËp trung tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, ®-îc b¶o toµn vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn cho c«ng ty mÑ - c«ng ty con. Nh×n chung c¸c m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con cã hai con ®-êng c¬ b¶n ®Ó t¹o ra vèn : C¸ch thø nhÊt, tù t¹o vèn theo con ®-êng h-íng néi lµ chñ yÕu, b»ng c¸ch tÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ. Nguån vèn chñ yÕu lµ vèn nhµ n-íc th«ng qua nh÷ng c¬ chÕ kh¸c nhau: - Nhµ n-íc cÊp vèn ban ®Çu d-íi d¹ng ®Çu t- trùc tiÕp hoÆc gãp vèn cæ phÇn lín nhÊt. - T¹o c¬ chÕ ®Ó c«ng ty tù tÝch luü vèn nh- cho phÐp ®Ó l¹i tÊt c¶ hoÆc mét phÇn lîi nhuËn thu ®-îc tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng ®¸nh thuÕ thu nhËp. - Cho vay tÝn dông -u ®·i, cho phÐp huy ®éng vèn th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu... - S¸t nhËp, hîp nhÊt c¸c c«ng ty lín cïng ngµnh nghÒ hoÆc n»m trong cïng mét quy tr×nh c«ng nghÖ cã liªn quan ®Õn s¶n phÈm cuèi cïng trªn cïng mét ®Þa bµn. 4 C¸ch thø hai, t¹o dùng vèn theo con ®-êng h-íng ngo¹i lµ thu hót nguån ®Çu t- th«ng qua c¸c dù ¸n ®Çu t- n-íc ngoµi, liªn doanh, liªn kÕt, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu vµ vèn vay n-íc ngoµi. Víi sè vèn lín, c«ng ty mÑ - c«ng ty con cã kh¶ n¨ng chi phèi vµ c¹nh tranh m¹nh trªn thÞ tr-êng , më réng nhanh chãng quy m« s¶n xuÊt , ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm vµ v× vËy ®¹t doanh thu lín Mét vÊn ®Ò n÷a lµ vÒ lùc l-îng lao ®éng trong c«ng ty mÑ - c«ng ty con. Lùc l-îng lao ®éng trong c«ng ty mÑ - c«ng ty con kh«ng chØ lín vÒ sè l-îng, mµ cßn m¹nh mÏ vÒ chÊt l-îng, ®-îc tuyÕn chän vµ ®µo t¹o rÊt nghiªm ngÆt. Ph¹m vi ho¹t ®éng cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con rÊt réng, kh«ng chØ ë ph¹m vi l·nh thæ mét quèc gia, mµ ë nhiÒu n-íc hoÆc ph¹m vi toµn cÇu. Víi quy m« vèn lín , nhiÒu lao ®éng, ¸p dông sù tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt hiÖn ®¹i vÒ th«ng tin liªn l¹c, ph-¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i... c¸c c«ng ty mÑ c«ng ty con ®· thùc hiÖn ph©n c«ng lao ®éng trong néi bé c«ng ty mÑ - c«ng ty con nh- bè trÝ c¸c ®iÓm s¶n xuÊt, x©y dùng m¹ng l-íi tiªu thô s¶n phÈm, thËm chÝ c¶ c¸c kh©u kh¸c nhau cña s¶n xuÊt s¶n phÈm trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Thø hai lµ, c¸c c«ng ty mÑ - c«ng ty con ®Òu ho¹t ®éng kinh doanh ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc. ChiÕn l-îc s¶n phÈm vµ h-íng ®Çu t- lu«n thay ®æi phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con vµ m«i tr-êng kinh doanh, nh-ng mçi ngµnh ®Òu cã ®Þnh h-íng ngµnh chñ ®¹o , lÜnh vùc ®Çu t- mòi nhän víi nh÷ng s¶n phÈm ®Æc tr-ng cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con. Qua qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, ph¸t triÓn , quy m« vµ c¬ cÊu kinh doanh cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con dÇn ®-îc më réng , ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh kinh doanh, phï hîp víi ®ßi hái cña thÞ tr-êng vµ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt hoÆc th-¬ng m¹i , c¸c c«ng ty mÑ - c«ng ty con më réng c¸c ho¹t ®éng sang lÜnh vùc kh¸c nh- tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm, nghiªn cøu khoa häc... 5 C¸c c«ng ty mÑ - c«ng ty con ho¹t ®éng ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc lµ ®Ó ph©n t¸n rñi ro, m¹o hiÓm vµo c¸c mÆt hµng, c¸c lÜnh vùc kinh doanh kh¸c nhau, b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng cña c¶ c«ng ty mÑ - c«ng ty con lu«n ®-îc b¶o toµn vµ hiÖu qu¶, ®ång thêi tËn dông ®-îc c¬ së vËt chÊt vµ kh¶ n¨ng lao ®éng cña c«ng ty mÑ c«ng ty con. Thø ba lµ, c¸c c«ng ty mÑ - c«ng ty con ®a d¹ng vÒ c¬ cÊu tæ chøc , vÒ së h÷u, vÒ ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n. M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con rÊt ®a d¹ng vÒ c¬ cÊu tæ chøc vµ ph¸p lý. Nã cã thÓ lµ lo¹i h×nh ho¹t ®éng mµ c¸c c«ng ty con vÉn gi÷ nguyªn sù ®éc lËp vÒ tÝnh ph¸p lý, viÖc huy ®éng vèn vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®-îc duy tr× b»ng c¸c hîp ®ång kinh tÕ, c¸c chñ së h÷u nhá vÉn cã quyÒn ®iÒu hµnh c¸c c«ng ty cña m×nh vµ vÉn cã t- c¸c ph¸p nh©n riªng cña m×nh. Mét lo¹i h×nh kh¸c cña m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ viÖc c¸c c«ng ty con mÊt quyÒn ®éc lËp vÒ tÝnh th-¬ng m¹i vµ s¶n xuÊt, c¸c chñ së h÷u trë thµnh c¸c cæ ®«ng cña "c«ng ty mÑ". C«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ mét tæ hîp c¸c c«ng ty, bao gåm "c«ng ty mÑ" vµ c¸c "c«ng ty con, ch¸u" phÇn lín mang hä cña c«ng ty mÑ. C«ng ty mÑ së h÷u sè l-îng lín vèn cæ phÇn trong c¸c c«ng ty con, nã chi phèi c¸c c«ng ty con vÒ mÆt tµi chÝnh vµ chiÕn l-îc ph¸t triÓn. Do vËy trong m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con rÊt ®a d¹ng vÒ së h÷u. 1.1.3. C¬ chÕ ho¹t ®éng. C¸c c«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ nh÷ng doanh nghiÖp ®éc lËp , cã t- c¸ch ph¸p nh©n, hîp t¸c theo nguyªn t¾c mäi thµnh viªn ®Òu b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt, kh«ng cã quan hÖ cÊp trªn, cÊp d-íi theo kiÓu trËt tù hµnh chÝnh nh- c¸c doanh nghiÖp trong tæng c«ng ty hiÖn nay, mµ th«ng qua liªn kÕt b»ng vèn ®Çu thoÆc c¸c liªn kÕt kh¸c theo quy ®Þnh cña hîp ®ång vµ ®iÒu lÖ c«ng ty. Ta cã thÓ m« h×nh ho¸ c¬ cÊu tæ chøc cña mét c«ng ty mÑ - c«ng ty con nhsau: 6 c«ng ty mÑ M« h×nh c¬ cÊu tæ chøc c«ng Ty c«ng ty c«ng ty c«ng ty chi con 1 con 2 con 3 liªn kÕt 1 nh¸nh 1 c«ng ty c«ng ty chi con 3.1 liªn kÕt 3 cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con. nh¸nh 3.1 C«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con cã mèi quan hÖ phô thuéc, hç trî vÒ mÆt chiÕn l-îc, tµi chÝnh, tÝn dông. C¸c c«ng ty con phô thuéc vµ c«ng ty mÑ nh»m phôc vô môc tiªu chung cña c¶ c«ng ty mÑ - c«ng ty con. Môc tiªu cña c«ng ty con th-êng trïng víi môc tiªu cña c«ng ty mÑ. C«ng ty mÑ - c«ng ty con chØ tån t¹i vµ ph¸t triÓn v÷ng m¹nh khi x©y dùng ®-îc c¬ chÕ ho¹t ®éng dùa trªn sù thèng nhÊt lîi Ých kinh tÕ cña tõng thµnh viªn víi lîi Ých chung cña c¶ c«ng ty vµ thùc hiÖn chñ yÕu b»ng hîp ®ång kinh tÕ. C«ng ty mÑ së h÷u l-îng vèn, cæ phÇn lín trong c¸c c«ng ty con. Nã chi phèi c¸c c«ng ty con vÒ tµi chÝnh vµ chiÕn l-îc ph¸t triÓn. Vèn së h÷u trong c«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ së h÷u hçn hîp ( nhiÒu chñ ) trong ®ã cã mét chñ ( c«ng ty mÑ ) ®ãng vai trß khèng chÕ, chi phèi. PhÇn lín c¸c c«ng ty con mang hä cña c«ng ty mÑ. C«ng ty mÑ th-êng lµ c«ng ty cã cæ phÇn, ®-îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp cña n-íc së t¹i, cã thÓ cã vèn gãp cña nhµ n-íc hoÆc nhµ n-íc cã 100% vèn, hoÆc nhµ n-íc cã trªn 50% cæ phÇn. 7 C«ng ty con còng th-êng lµ c«ng ty cæ phÇn, cã t- c¸ch ph¸p nh©n riªng, ®-îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp cña n-íc së t¹i. Trong ®ã c«ng ty mÑ së h÷u 100% vèn hoÆc Ýt nhÊt 51% cæ phÇn , cã quyÒn bá phiÕu trong c¸c c«ng ty con, hoÆc c«ng ty mÑ cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t, khèng chÕ mÆc dï kh«ng n¾m ®a phÇn së h÷u, c¸c c«ng ty con cã thÓ ë trong n-íc hay ë n-íc ngoµi. Trong c¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con cßn cã chi nh¸nh vµ c¸c c«ng ty liªn kÕt. Gi÷a c¸c c«ng ty con cã nh÷ng mèi quan hÖ rµng buéc, phô thuéc chÆt chÏ víi nhau vµ cïng phô thuéc vµo c«ng ty mÑ. Mçi c«ng ty con ®-îc ph©n c«ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh theo tõng ph©n ®o¹n, theo chuyªn ngµnh, theo s¶n phÈm hµng ho¸ b¸n ra hoÆc theo khu vùc ho¹t ®éng, kh«ng trïng l¾p, c¹nh tranh néi bé. C¸c c«ng ty con cã thÓ phèi hîp c¸c ho¹t ®éng cña m×nh theo kiÓu liªn kÕt däc hoÆc liªn kÕt ngang hoÆc chØ giíi h¹n trong mét chuyªn ngµnh nµo ®ã. Liªn kÕt däc lµ sù liªn kÕt gi÷a c¸c c«ng ty con trong cïng mét d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt, trong ®ã mçi doanh nghiÖp ®¶m nhËn tõng c«ng ®o¹n nhÊt ®Þnh. Liªn kÕt ngang lµ sù liªn kÕ gi÷a c¸c c«ng ty con ho¹t ®éng trong cïng mét ngµnh nghÒ, cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau vÒ kinh tÕ - kü thuËt, thÞ tr-êng tiªu thô, xuÊt nhËp khÈu. Trong c«ng ty mÑ - c«ng ty con còng th-êng cã sù liªn kÕt hçn hîp, nghÜa lµ cã c¶ hai h×nh thøc liªn kÕt ngang vµ liªn kÕt däc. ViÖc thiÕt lËp c«ng ty con, chi nh¸nh hay c«ng ty liªn kÕt th-¬ng tu©n thñ mét sè nguyªn t¾c ph©n bæ theo s¶n phÈm, theo vïng l·nh thæ, hoÆc kÕt hîp c¶ hai. Theo m« h×nh tæ chøc cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con ë trªn th× mçi c«ng ty con khu vùc lµ mét khèi, mçi c«ng ty chØ s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm ë mét n-íc nhÊt ®Þnh lµ mét ®¬n vÞ kinh doanh cña khèi. Mçi ®¬n vÞ kinh doanh cña khèi cã c¸c phßng chøc n¨ng nh- phßng tµi chÝnh, tiÕp thÞ, ph©n phèi, s¶n xuÊt, nh-ng tÊt c¶ ®Òu tËp trung cho viÖc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ vµ chÊt l-îng. Gi¸m ®èc cña ®¬n 8 vÞ kinh doanh lµ ng-êi chÞu hoµn toµn tr¸ch nhiÖm tr-íc gi¸m ®èc khèi vÒ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. Mçi khèi chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con trong mét khu vùc ®Þa lý nhÊt ®Þnh, vµ gi¸m ®èc khu vùc chÞu tr¸ch nhiÖm tr-íc gi¸m ®èc ®iÒu hµnh trung t©m vÒ ho¹t ®éng cña khèi trong khu vùc. NÕu trong khu vùc, s¶n phÈm s¶n xuÊt vµ ph©n bæ cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con ®a d¹ng nhiÒu lo¹i th× trong mçi khèi khu vùc cã thÓ thµnh lËp nh÷ng tiÓu khèi theo dâi, gi¸m s¸t riªng ®èi víi mét hoÆc mét sè s¶n phÈm ë trong khu vùc. 1.1.4. Vai trß. M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con ra ®êi trong nÒn kinh tÕ cã vai trß rÊt to lín, thÓ hiÖn chñ yÕu trªn nh÷ng mÆt sau: Thø nhÊt lµ, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con lµm t¨ng kh¶ n¨ng kinh tÕ cña c¶ c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con. ViÖc tËp trung c¸c c«ng ty vµo trong mét ®Çu mèi lµm cho hä cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chèng c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty lín kh¸c. M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó chèng sù x©m nhËp mét c¸ch å ¹t cña c¸c c«ng ty khæng lå trªn thÕ giíi dèi víi c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn, vµ gióp cho s¶n xuÊt trong n-íc cã thÓ døng v÷ng vµ tõng b-íc v-¬n ra ®-îc c¸c thÞ tr-êng khu vùc vµ thÕ giíi. Thø hai lµ, c«ng ty mÑ - c«ng ty con sÏ kh¾c phôc kh¶ n¨ng h¹n chÕ vÒ vèn cña tõng c«ng ty riªng lÎ. Khi cã nguån vèn lín c«ng ty mÑ - c«ng ty con sÏ ®µu t- ®óng h¬n vµo c¸c dù ¸n cã hiÖu qu¶ cao nhÊt, gãp phÇn t¨ng nguån thu vµ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Thø ba lµ, m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con cã t¸c dông rÊt to lín trong viÖc cung cÊp vµ trao ®æi th«ng tin va nh-ng kinh nghiÖm quan träng trong tæ chøc nghiªn cøu øng dông khoa häc, c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt 9 Thø t- lµ, viÖc h×nh thµnh c¸c c«ng ty mÑ - c«ng ty con sÏ lµm thay ®æi bé mÆt x· héi cña tõng ®Þa ph-¬ng hay mét quèc gia, nã gi¶i quyÕt ®-îc viÖc lµm cho mét phÇn d©n c- t¹i khu vùc, lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyªn m«n ho¸ c¸c ngµnh nghÒ, thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c ®Æc khu kinh tÕ, c¸c khu c«ng nghiÖp vµ lµm t¨ng kh¶ n¨ng lín m¹nh cña nÒn kinh tÕ. Thø n¨m lµ, m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con gi÷ vai trß quan träng ®èi víi c¸c n-íc ®i sau trong viÖc tiÕn kÞp c¸c quèc gia ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ. 1.2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc h×nh thµnh, ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ë ViÖt Nam 1.2.1.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan M« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ®· ra ®êi , tån t¹i vµ ph¸t triÓn tõ l©u trong lÞch sö ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi . D-íi d¹ng c¸c tho¶ -íc , hîp ®ång liªn minh liªn kÕt , c¸c tËp ®oµn tõng b-íc n¾m lÊy c¸c ngµnh , c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng chñ chèt cã lîi nhuËn cao h×nh thµnh mét hÖ thèng c¸c tËp ®oµn lín bao gåm hµng tr¨m hµng ngµn c¸c c«ng ti võa vµ nhá phô thuéc lÉn nhau vµ phô thuéc vµo c«ng ti mÑ vÒ tµi chÝnh , chiÕn l-îc kinh doanh , c«ng nghÖ kÜ thuËt . Së dÜ m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ®-îc h×nh thµnh , cã søc sèng m·nh liÖt vµ cã sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng nh- vËy bëi v× nã phï hîp víi c¸c qui luËt kh¸ch quan vµ nh÷ng xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i. Thø nhÊt: Qui luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc l-îng s¶n xuÊt d-íi t¸c ®éng cña tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµ liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ®· dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn s©u réng cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi ®Õn qui m« cña s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng cßn mang tÝnh xhaats manh món rêi r¹c vµ së h÷u kh«ng cßn lµ së h÷u c¸ thÓ n÷a mµ ®· vµ ®ang ®i s©u vµo x· héi ho¸ vµo hîp t¸c ph©n c«ng vµo së h÷u hçn hîp . C«ng ti mÑ-con víi t- c¸ch lµ mét lo¹i h×nh tæ chøc kinh tÕ tæ chøc 10 kinh doanh tæ chøc liªn kÕt kinh tÕ cã nghÜa lµ nã lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt cÇn ph¶i ra ®êi ph¸t triÓn ®Ó ®¸p øng yªu cÇu vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt Thø hai: Qui luËt tÝch tô vµ tËp trung vèn vµ s¶n phÈm Mçi doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr-êng lµ mét c¬ thÓ sèng mét tÕ bµo cña nÒn kinh tÕ . Nã ph¶i tån t¹i ph¸t triÓn trong méi tr-êng c¹nh tranh kh«ng ngõng do ®ã ph¶i t¸i s¶n xuÊt më réng kh«ng ngõng . Qu¸ tr×nh ®ã còng lµ qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn vµo s¶n xuÊt . Trong qu¸ tr×nh nµy hoÆc doanh nghiÖp tÝch luü vèn tõ lîi nhuËn ®em l¹i vµ t¨ng thªm tõ nguån vèn tõ c¸c nguån kh¸c nhê vËy mµ vèn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®-îc n©ng cao :hoÆc doanh nghiÖp m¹nh th«n tÝnh nhËn sù s¸p nhËp cña c¸c doanh nghiÖp yÕu vµ nhá h¬n , do ®ã vèn vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ®-îc n©ng lªn . Trong qu¸ tr×nh vËn ®éng kh¸ch quan nh- vËy c«ng ti mÑ-c«ng ti con sÏ ra ®êi vµ ph¸t triÓn Thø ba lµ :Qui luËt c¹nh tranh , liªn kÕt vµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn C¹nh tranh ®Ó giµnh -u thÕ trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm lµ qui luËt ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr-êng . Cuéc c¹nh tranh nghiÖt ng· kh«ng bo giê chÊm døt Êy sÏ dÉn ®Õn hai xu h-íng : -C¸c doanh nghiÖp chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh sÏ th«n tÝnh nhËp vµo m×nh c¸c doanh nghiÖp bÞ ®¸nh b¹i , do vËy tr×nh ®é tËp trung ho¸ s¶n xuÊt vµ vèn ®-îc n©ng lªn -NÕu c¹nh tranh qua nhiÒu n¨m mµ kh«ng ph©n th¾ng b¹i th× trong sè c¸c doanh nghiÖp ®ã sÏ cã sù liªn kÕt nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh h¬n n÷a .Qu¸ tr×nh liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã thÓ diÔn ra theo c¸c h×nh thøc liªn kÕt ngang , liªn kÕt däc hay liªn kÕt hçn hîp . Liªn kÕt ngang lµ liªn kÕt diÔn ra gi÷a c¸c c«ng ti ho¹t ®éng trong cïng mét ngµnh . Liªn kÐt däc lµ sù liªn kÕt gi÷a c¸c c«ng ti trong cïng mét d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt mµ trong ®ã mét c«ng ti ®¶m nhËn mét bé phËn hoÆc mét sè c«ng ®o¹n nµo ®ã .Trong thùc tÕ ngµy cµng 11 xuÊt hiÖn nhiÒu quan hÖ liªn kÕt ngang vµ däc kÕt hîp gåm rÊt nhiÒu c¸c c«ng ti ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kh¸c nhau .§ã lµ sù liªn kÕt ®a ngµnh ®a lÜnh vùc . NhvËy c«ng ti mÑ –con ra ®êi ph¸t triÓn lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh c¹nh tranh liªn kÕt ®Ó tèi ®a ho¸ lîi nhuËn Th- t- lµ:TiÕn bé khoa häc –c«ng nghÖ YÕu tè quyÕt ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp th¾ng lîi trong c¹nh tranh vµ ®¹t lîi nhuËn cao lµ viÖc nghiªn cøu vµ øng dông tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt c«ng nghÖ.§Ó cã s¶n phÈm tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ hay nãi c¸ch kh¸c ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ cÇn ph¶i cã nhiÒu vèn tiÕn hµnh trong thêi gian nhiÒu n¨m trang khi ®ã ®é rñi ro l¹i cao cÇn cã lùc l-îng c¸n bé khoa häc kÜ thuËt ®ñ m¹nh . Mét doanh nghiÖp nhá manh món biÖt lËp kh«ng ®ñ søc lµm ®-îc viÖc trªn . §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i cã doanh nghiÖp lín mµ m« h×nh c«ng ti mÑ-con lµ mét lo¹i h×nh tiªu biÓu . 1.2.2.Nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan ¶nh h-ëng ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con 1.1.2.1. Nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ –x· héi Lµ nh÷ng tæ hîp kinh tÕ lín ®a d¹ng , c«ng ti mÑ –con chØ cã thÓ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ –x· héi phï hîp.Nh×n l¹i lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi cã thÓ thÊy ®-îc m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ®· ra ®êi vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n sau ®©y: - Tr×nh ®é tÝch tô , tËp trung vèn Qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi ®-îc thùc hiÖn t¹i rÊt nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ trªn thÕ giíi . ViÖc ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµo nh÷ng n¨m cuèi thÕ kØ XX ®· vµ ®ang h×nh thµnh nªn c¸c thÞ tr-êng tµi chÝnh lín trªn thÕ giíi chi phèi mét phÇn lín c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ .Nã h×nh thµnh c¸c khu vùc tµi chÝnh b»ng c¸c hiÖp ®Þnh ®-îc kÝ kÕt gi÷a c¸c chÝnh phñ hoÆc th«ng qua viÖc tham gia vµo c¸c liªn minh kinh tÕ t¹i c¸c khu vùc . Vd viÖc thµnh lËp ®ång tiÒn chung ch©u ¢u . Nh÷ng ®iÒu nµy ®· gióp cho cã thÓ tÝch 12 tô vµ tËp trung mét nguån vèn lín vµ ®iÒu tiÕt hiÖu qu¶ nguån vèn nµy .HiÖn nay trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu c«ng ti lín ®-îc thµnh lËp tõ sù liªn kÕt cña nhiÒu c«ng ti nhá .Nguån vèn cña c¸c c«ng ti nµy ®-îc ®ãng gãp tõ nhiÒu nguån vèn nhá . Bëi v× muèn c¹nh tranh dduwocj trªn thÞ tr-êng th× c¸c c«ng ti nµy ph¶i ®ñ m¹nh tøc lµ cã mét nguån vèn dåi dµo . Qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn vµo mét ®µu mèi vµ ®-îc qu¶n lÝ bëi mét c«ng ti tµi chÝnh lµ mét qu¸ trinh ph¸t triÓn tu©n theo qui luËt kh¸ch quan .Qu¸ tr×nh nµy ®· ®-îc thùc hiÖn kÕt qu¶ c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng . - Tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ , hîp t¸c ho¸ kinh doanh Ngµy nay khoa häc vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®Òu tiÕn nhanh vµ tiÕn m¹nh lµm cho ph©n c«ng quèc tÕ vµ hîp t¸c chuyªn ngµnh cã xu thÕ bÞ chia nhá . XÐt vÒ xu thÕ ph©n c«ng quèc tÕ hiÖn nay sù ph©n c«ng theo tr×nh ®é cña tr×nh tù c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt cña néi bé ngµnh ph¸t triÓn nhanh chãng . Lo¹i ph©n c«ng theo tr×nh ®é nµy cã ®Æc tr-ng lµ c¸c n-íc kh¸c nhau vÒ qu¸ tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt sÏ tiÕn hµnh chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt ®èi víi c¸c kh©u cña tr×nh tù c«ng nghÖ gia c«ng . Sù ph©n c«ng theo møc ®é chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt c¸c linh kiÖn phô tïng cña s¶n phÈm còng ngµy mét râ rÖt . kÜ thuËt s¶n xuÊt truyÒn th«ng cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn so víi kÜ thuËt hiÖn ®¹i cã sù kh¸c biÖt lín . KÕt qu¶ lµ mét n-íc mét ®¬n vÞ kinh tÕ muèn cã -u thÕ vÒ s¶n xuÊt tÊt c¶ c¸c phô tïng linh kiÖn ®Òu kh«ng thÓ thùc hiÖn ®-îc vµ kh«ng kinh tÕ . Do vËy viÖc chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ kinh doanh ®-îc ®Æt ra hµng ®Çu t¹i c¸c n-íc . - Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña khoa häc –c«ng nghÖ sù ph¸t triÓn nh- vò b·o cña khoa häc c«ng nghÖ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ nh©n tè quan träng thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn .Nh÷ng thµnh qu¶ cña c«ng nghÖ m¸y vi tÝnh , c«ng nghÖ sinh häc , vËt liÖu míi , quang ®iÖn , nguån n¨ng l-îng míi ..®-îc ¸p dông réng r·i vµo s¶n xuÊt vµ n©ng cao søc s¶n xuÊt lªn rÊt nhiÒu . Lùc thóc ®Èy c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i lµ do khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i , søc c¹nh tranh cña c¸c xÝ nghiÖp hiÖn ®¹i 5th× b¾t nguån tõ sù ®æi míi c«ng nghÖ 13 vµ sù chuyÓn ho¸ thµnh qu¶ khoa häc thµnh hµng ho¸ . BÊt kÓ n-íc ®ang ph¸t triÓn hay ph¸t triÓn th× ph¸t triÓn kinh tÕ ®Òu ph¶i dùa vµo c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ nguån lùc thóc ®Èy sù tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ kh«ng ngõng ®-îc t¨ng c-êng . Do ®ã hµm l-îng khoa häc c«ng nghÖ trang c«ng nghiÖp thÕ giíi ngµy cµng cao , suwca c¹nh tranh cña kÜ thuËt c«ng nghiÖp ngµy cµng m¹nh . mÆt kh¸c khoa häc c«ng nghÖ v¸ s¶n xuÊt , thÞ tr-êng nèi tiÕp nhau ngµy cµng chÆt chÏ . ViÖc nhÊn m¹nh hiÖu Ých kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ tr-êng ®· lµ môc tiªu hµng ®Çu cña c¸c xÝ nghiÖp . Nh÷ng yÕu tè nãi trªn lµ m«i tr-êng rÊt quan träng cho sù liªn kÕt c¸c c«ng ti riªng lÎ thµnh c«ng ti mÑ-c«ng ti con - Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thÞ tr-êng Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c nÒn kinh tÕ dï theo h×nh thøc nµo ®Òu ph¶i x©y dùng mét nÒn t¶ng ban ®Çu ®ã lµ c¸c nguån vèn , lao ®éng …nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn sÏ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt . Qu¸ tr×nh ph¸t triÓnthÞ tr-êng hiÖn nay ®ang ®-îc h×nh thµnh víi sù t¸c ®éng tæng hîp cña c¸c qui luËt trong s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng . Nh÷ng qui luËt chñ yÕu lµ qui luËt gi¸ trÞ , qui luËt gi¸ trÞ thÆng d-, qui luËt cung cÇu, qui luËt c¹nh tranh , qui luËt l-u th«ng tiÒn tÖ. Th«ng qua c¸c qui luËt cã thÓ ®iÒu tiÕt ®-îc ho¹t ®éng cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ .ThÞ truwongf thÕ giíi hiÖn nay ®ang lµ mét thÞ tr-êng rÊt réng lín ®-îc h×nh thµnh qua nhiÒu giai ®o¹n bao trïm lªn tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi . ViÖc h×nh thµnh c¸c tæ chøc kinh tÕ trªn thÕ giíi vÒ chÝnh trÞ th-¬ng m¹i tµi chÝnh ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ lªn thÞ tr-êng . ThÞ tr-êng thÕ giíi hiÖn nay còng ®· h×nh thµnh ë nhiÒu khu vùc kinh tÕ vµ hç trî nhau cïng ph¸t triÓn võa hîp t¸c chèng c¹nh tranh , ®ã lµ c¸c thÞ tr-êng khu vùc hoÆc c¸c diÔn ®µn vµ c¸c tæ chøc c¸c n-íc cã cïng quan ®iÓm . ViÖc h×nh thµnh nhiÒu khu vùc thÞ tr-êng sÏ lµm cho c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng thÕ giíi cµng m¹nh mÏ dÉn ®Õn thóc ®Èy viÖc ph¸t triÓn nhanh chãng c¸c c«ng ti mÑ-c«ng ti con xuyªn quèc gia ho¹t ®éng t¹i rÊt nhiÒu lÜnh vùc. 14 - Tr×nh ®é qu¶n lÝ vÜ m«, vi m« Tr×nh ®é qu¶n lÝ kinh tÕ vÜ m« vi m« quèc tÕ ®ang ®-îc phôc håi vµ ph¸t triÓn , c¸c nÒn kinh tÕ ngµy cµng phô thuéc lÉn nhau nªn ¶nh h-ëng cña c¸c quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch cña mét n-íc sÏ ®-îc nh©n réng ra c¸c n-íc kh¸c . Mèi liªn hÖ chÆt chÏ ngµy cµng t¨ng gi÷a c¸c n-íc trong cïng mét khu vùc còng thÊy lÝ do ph¶i t¹o ra mét m¹ng l-íi khu vùc nh»m ng¨n chÆn vµ chèng l¹i khñng ho¶ng kinh tÕ . V× mèi liªn kÕt th-¬ng m¹i vµ tµi chÝnh ngµy cµng t¨ng gi÷a c¸c n-íc trong khu vùc nªn nÕu mét nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng kÐm sÏ cã thÓ ¶nh h-ëng s©u s¾c ®Õn c¸c nÒn kinh tÕ l¸ng giÒng . Thùc tÕ nµy ®ßi hái ph¶i cã sù gi¸m s¸t chÆt chÏ vµ hç trî cña c¸c n-íc l¸ng giÒng . C¸c c«ng ti mÑ-c«ng ti con lµ c«ng cô vËt chÊt ®Ó nhµ n-íc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ .Tr×nh ®é qu¶n lÝ vi m« , vÜ m« còng lµ yÕu tè thóc ®Èy h×nh thµnh vµ b¶o ®¶m ph¸t triÓn v÷ng ch¾c c¸c c«ng ti mÑcon . - Tr×nh ®é khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ HiÖn nay xu h-íng toµn cÇu ho¸ , khu vùc ho¸ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ.Xu thÕ chuyÓn ®éng cña cuéc c¹nh tranh thÕ giíi gi÷a c¸c doanh nghiÖp cña c¸c nÒn kinh tÕ chñ yÕu trªn hµnh tinh ®ßi hái ngµy cµng khÈn thiÕt c¸c nhµ l·nh ®¹o ph¶i v-ît qua giai ®o¹n héi nhËp chÝnh trÞ quèc tÕ trªn bÒ mÆt , nãi c¸ch kh¸c lµ ®ßi hái c¸c nhµ l·nh ®¹o kh«ng ®-îc b»ng lßng víi viÖc gi¶m bít nh÷ng trë lùc ng¨n c¶n c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng bu«n b¸n trao ®æi , ng¨n chÆn ho¹t ®éng quèc tÕ ë c¸c ®-êng biªn giíi mµ ph¶i cam kÕt ®i s©u h¬n n÷a vµo mét sù x©m nhËp chÝnh trÞ b»ng c¸ch ®iÒu hoµ chÝnh s¸ch ®èi néi . Nh÷ng kh¸c biÖt trong c¸c chÝnh s¸ch quèc gia chi phèi c¹nh tranh, nh÷ng qui chÕ tµi chÝnh nh÷ng tiªu chuÈn cña s¶n phÈm cña m«i tr-êng , nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ viÖc lµm nh÷ng thÞ tr-êng c«ng, nh÷ng trî cÊp cña nhµ n-íc cho khoa häc vµ c«ng nghÖ… lµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h-ëng quan träng ®Õn kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp ph¶i ®-¬ng ®µu víi sù c¹nh tranh trªn c¸c thÞ tr-êng kh¸c nhau . Nh÷ng t×nh h×nh trªn ®©y dÉn ®Õn sù liªn 15 kÕt c¸c doanh nghiÖp thµnh nh÷ng c«ng ti mÑ-c«ng ti con lín ®Ó ®èi phã víi thêi cuéc. 1.2.2.2.Quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch cña mét sè n-íc vµ vïng l·nh thæ víi viÖc ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con Quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ cã t¸c ®éng rÊt lín thËm chÝ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con - NhËt B¶n ChÝnh phñ NhËt B¶n ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p nh»m ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp .L·i suÊt cho vay thÊp cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh cña chÝnh phñ , sù hç trî cho viÖc giíi thiÖu c«ng nghÖ n-íc ngoµi vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c nh»m hç trî c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt linh kiÖn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt linh kiÖn vµ c¶i tiÕn chÊt l-îng s¶n phÈm. ChÝnh phñ NhËt b¶n kiÓm so¸t rÊt chÆt thÞ tr-êng vèn . Do c¸c h¹n chÕ kh¾c nghiÖt ®èi víi thÞ tr-êng chøng kho¸n viÖc thu hót ®Çu t- qua h×nh thøc cæ phÇn rÊt tèn kÐm vµ c¸c h·ng chñ yÕu dùa vµo vay vèn cña ng©n hµng . NhiÒu h·ng cïng vay vèn ng©n hµng ®· cã quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi nhau vµ h×nh thµnh nªn c¸c tËp ®oµn gäi lµ keiretsu . Ng©n hµng tµi trî cho c¸c c«ng ti thµnh viªn cã vai trß rÊt quan träng . Ng©n hµng thùc hiÖn chøc n¨ng kiÓm so¸t c¸c c«ng ti thµnh viªn nh»m ®¶m b¶o c¸c c«ng ti ®-îc qu¶n lÝ tèt . C¸c c«ng ti thµnh viªn trong tËp ®oµn võa c¹nh tranh võa hîp t¸c víi nhau. 16 - Malaysia §Ó thùc hiÖn kÐ ho¹ch kinh tÕ quèc gia vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi nh- « t« , ®iÖn tö…chÝnh phñ malaysia ®· thµnh lËp c¸c c«ng ti quèc doanh bao gåm c¸c c«ng ti cña chÝnh phñ , c¸c c«ng ti c«ng .§Õn cuèi thËp kØ 70 Malaysia tiÕn hµnh t- nh©n ho¸ khu vùc kinh tÕ quèc doanh. Sau khi ®-îc t- nh©n ho¸ mét sè c«ng ti ®· ph¸t triÓn trë thµnh c¸c tËp ®oµn lín - §øc C¸c doanh nghiÖp lín cã tªn concern ho¹t ®äng víi nhiÒu chi nh¸nh d-íi sù kiÓm so¸t tµi chÝnh cña mét c¸ nh©n hoÆc mét c«ng ti . C¬ cÊu tæ chøc cña concern ë §øc theo kiÓu phèi hîp chiÒu däc .Cartels cã c¬ cÊu theo kiÓu phèi hîp chøc n¨ng marketing .C¸c hîp ®ång cartel th-êng ng¾n h¹n vµ ®-îc tho¶ thuËn l¹i liªn tôc . Cartels chñ yÕu lµ c¸c hîp ®ång t- nh©n dùa trªn quyÒn tù do cña c¸c hiÖp héi. B¶n th©n trong c¸c tho¶ thuËn hîp t¸c nµy vÉn cã c¹nh tranh kh¸ m¹nh .Ng-êi §øc coi cartels lµ mét c«ng cô phßng tr¸nh sù tËp trung cña c¶i qu¸ møc . Cartel gi¶m møc ®é tËp trung cña c¶i vµ cho phÐp c¸c h·ng nhá h¬n cã thÓ trô l¹i - Hµn Quèc ChiÕn l-îc ph¸t triÓn cña hµn Quèc lµ ®Þnh h-íng xuÊt khÈu . ChÝnh phñ hµn Quèc vµ giíi kinh doanh ®· cã mèi quan hÖ rÊt chÆt chÏ trong viÖc thùc hiÖn chiÕn l-îc ®Þnh h-íng xuÊt khÈu nµy. Tæng thèng Pax Chung Hª nghÜ r»ng c¸c doanh nghiÖp lín lµ kh«ng thÓ thiÕu ®-îc cho t¨ng tr-ëng kinh tÕ khi khu vùc doanh nghiÖp lín ®-îc ®Þnh h-íng th«ng qua c¸c môc tiªu quèc gia . Vµo nh÷ng n¨m 1950 viÖn trä n-íc ngoµi , nh÷ng kho¶n hç trî ®Æc biÖt cña chÝnh phñ ®-îc ph©n bæ trªn c¬ së -u tiªn cho nh÷ng c«ng ti ®Æc biÖt cã quan hÖ gÇn gòi víi chÝnh phñ .V× c¸c c¬ quan thuÕ kh«ng n¾m ®-îc luång vèn chu chu chuyÓn gi÷a c¸c c«ng ti chi nhµnh cña c«ng ti lín gäi lµ chaebol , mét sè c«ng ti lín ®· lîi dông ®-îc nhiÒu kho¶n -u ®·i ®Æc biÖt h¬n th«ng qua viÖc mua cæ phÇn cña c¸c c«ng ti kh¸c vµ ph¸t triÓn thµnh c¸c chaebol.N¨m 1976 ,10 chaebol lín nhÊt 17 chiÕm 19,8%GNP nh-ng ®Õn n¨m 1984 tØ träng nµy ®· lªn tíi 67,4%Mét khi tæ chøc theo kiÓu chaebol lín m¹nh c¸c chiÕn l-îc ph¸t triÓn ®Þnh h-íng xuÊt khÈu ngµy cµng trë nªn phô thuéc nhiÒu vµo c¸c tËp ®oµn nµy. 1.2.2.3.Nh÷ng yÕu tè chÝnh trÞ , gia ®×nh ¶nh h-ëng ®Õn viÖc thµnh lËp vµ ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con - YÕu tè chÝnh trÞ Tõ t×nh h×nh ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ti mÑ-con ë mét sè n-íc trªn thÕ giíi chóng ta cã thÓ thÊy râ yÕu tè chÝnh trÞ cã ¶nh h-ëng rÊt lín ®Õn xu thÕ ph¸t triÓn c¸c tËp ®oµn . §Þnh h-íng cña chÝnh phñ th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp hinh s¸ch c«ng nghÖ chÝnh s¸ch tµi chÝnh –tiÒn tÖ ®· cã t¸c dông thóc ®¶y hoÆc c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¸c tËp ®oµn . §Þnh h-íng xuÊt khÈu dùa vµo c¸c c«ng ti lín c¸c chÝnh s¸ch nh»m kiÓm so¸t thÞ tr-êng vèn cña chÝnh phñ Hµn Quèc vµ NhËt B¶n ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng cã thÓ th©u tãm ®-îc nhiÒu c«ng ti s¶n xuÊt , th-¬ng m¹i , t¹o nªn sù rµng buéc cña c¸c c«ng ti nµy ®èi víi ng©n hµng biÕn chóng thµnh c¸c c«ng ti thµnh viªn cña m×nh vµ h×nh thµnh nªn c¸c tËp ®oµn lín - YÕu tè gia ®×nh YÕu tè gia ®×nh cã ¶nh h-ëng rÊt ®a d¹ng tíi xu thÕ ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ti mÑ-con .Trong mét x· héi mµ quan hÖ gia ®×nh kh«ng ®-îc ®Ì cao nh- Mü th× yÕu tè gia ®×nh kh«ng cã ¶nh h-ëng lín ®Õn viÖc ph¸t triÓn c¸c tËp ®oµn . Nh-ng yÕu tè nµy ®Æc biÖt cã ¶nh h-ëng m¹nh ë NhËt b¶n , Hµn Quèc ®Æc biÖt trong c¸c ngµnh chÕ t¹o . ë §øc 60 trong sè 150 h·ng lín nhÊt thuéc së h÷u cña c¸c thµnh viªn trong cïng mét gia ®×nh. ë Italia doanh nghiÖp gia ®×nh ho¹t ®éng nh- m« h×nh quèc gia. C¸c c«ng ti lín cña Italia th-êng do mét c¸ nh©n thèng trÞ. ë NhËt B¶n gia ®×nh rÊt ®-îc ®Ò cao .V× vËy phÇn lín c¸c tËp ®oµn lín cña NhËt lµ thuéc vÒ qu¶n lÝ cña mét gia ®×nh. 18 1.2.3.Nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖn thµnh lËp m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ë ViÖt Nam 1.2.3.1.Nhu cÇu cÇn thiÕt thµnh lËp Tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑc«ng ti con ë n-íc ta Tr-íc hÕt, qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn ë n-íc ta h¬n 30 n¨m qua tuy gÆp nhiÒu khã kh¨n nh-ng ®· ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu quan träng :c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt ban ®Çu ®· ®-îc t¹o lËp. §Æc biÖt tõ khi thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ quèc d©n ®· cã nh-ng chuyÓn biÕn tÝch cùc râ rÖt vµ ®Æc biÖt trong c¬ cÊu kinh tÕ mét sè ngµnh ®· ®¹t ®-îc tr×nh ®é tÝch tô tËp trung ho¸ s¶n xuÊt kh¸ cao nh- ®iÖn lùc , b-u chÝnh viÔn th«ng , dÇu khÝ , cao su …§iÒu ®¸ng chó ý lµ nh÷ng ngµnh nµy ®Òu chiÕm vÞ trÝ träng yÕu trong c¬ cÊu kinh tÕ cã triÓn väng ph¸t triÓn thuËn lîi vµ ®-îc -u tiªn ph¸t triÓn. Tuy nhiªn c¸c Tæng c«ng ty trong c¸c ngµnh nãi trªn l¹i ®ang ë t×nh tr¹ng thiÕu vèn nghiªm träng . §Ó thùc hiÖn chiÕn l-îc ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2000-2010 tæng c«ng ty b-u chÝnh cÇn kho¶ng 28695 tØ ®ång., tæng c«ng ty hang kh«ng ©n dông cã nhu cÇu ®Çu t- trong 10 n¨m lµ 5690 triÖu ®« la .Trong ®iÒu kiÖn Êy nÕu ®Ó tõng doanh nghiÖp ®éc lËp sÏ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®-îc yªu cÇu t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn , sÏ lµm lì nh÷ng c¬ héi kinh doanh vµ kh¶ n¨ng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc , thÕ giíi . Tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-con sÏ lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu. Th- hai qui m« mçi doanh nghiÖp ®éc lËp ph©n t¸n manh món , nhá bÐ , tr×nh ®é trang bÞ c«ng nghÖ thÊp kÐm, kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng néi ®Þa vµ quèc tÕ rÊt h¹n chÕ.Trªn 2/3tæng sè doanh nghiÖp nhµ n-íc cã sè lao ®éng d-íi 200 ng-êi , chØ cã kho¶ng 4% cã sè lao ®éng trªn 1000 ng-êi . GÇn 1/2 sè doanh nghiÖp cã vèn d-íi 1 tû. Víi tr×nh ®é trang bÞ kÜ thuËt l¹c hËu kh«ng ®ång bé vµ ®ang xuèng cÊp nghiªm träng trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp ®Òu ë t×nh tr¹ng thiÕu vèn th× hËu qu¶ tÊt yÕu x¶y ra lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr-êng trong n-íc vµ quèc tÕ rÊt yÕu kÐm 19 VÒ nguyªn t¾c trong c¬ chÕ thÞ tr-êng c¸c doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong m«i tr-êng liªn kÕt vµ c¹nh tranh víi nhau song trong thùc tÕ c¸c quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ tuy cã ®-îc thiÕt lËp vµ trong mét sè tr-êng hîp ®· gãp phÇn th¸o gì khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp nh-ng nh×n chung t×nh tr¹ng c¹nh tranh cã xu h-íng lÊn ¸t c¸c quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ .§Ó ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× viÖc më réng c¸c quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ d-íi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau nh»m t¨ng c-êng søc m¹nh chung cñ c¶ hÖ thèng trong ®ã viÖc thµnh lËp tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt . Thø ba viÖc thÝ ®iÓm thµnh lËp c¸c tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑc«ng ti con lµ mét trong c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lÝ cña nhµ n-íc vÒ kinh tÕ vµ lµ mét trong nh÷ng néi dung cña c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n-íc trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ qu¶n lÝ míi .HiÖn nay vÉn tån t¹i t×nh tr¹ng ph©n t¸n trong qu¶n lÝ c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc . Trong sè c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc míi ®¨ng kÝ thµnh lËp lai cã t¬i 4573 doanh nghiÖp do c¸c ®Þa ph-¬ng qu¶n lÝ vµ 1971 doanh nghiÖp do c¸c bé vµ c¬ quan trung -¬ng qu¶n lÝ . Sù ph©n t¸n vµ chång chÐo ®ã kh«ng thÓ lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lÝ nhµ n-íc vÒ kinh tÕ còng kh«ng thÓ b¶o ®¶m ph¸t huy hiÖu qu¶ søc m¹nh cña toµn bé nÒn kinh tÕ . HiÖn nay chóng ta ®ang trong qua tr×nh chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lÝ cña nhµ n-íc th× yªu cÇu ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng qu¶n lÝ cña nhµ n-íc vÒ kinh tÕ vµ chøc n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh ®· ®-îc ®Æt ra nh-ng ch-a thùc hiÖn tèt . Cã thÓ coi viÖc thÝ ®iÓm thµnh lËp tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con lµ mét trong nh÷ng c«ng viÖc cña qu¸ tr×nh nµy Thø t- thµnh lËp tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ë n-íc ta cßn lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng b¶o ®¶m hiÖu qu¶ trong viÖc hîp t¸c kinh tÕ víi n-íc ngoµi . Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ë n-íc ta g¾n liÒn víi qu¸ t×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ më héi nhËp b×nh ®¼ng vµ cã hiÖu qu¶ vµo c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ trong khu vùc 20