ĞẮK CễO XPỞO BKH YCÎGC ^CỞ Cố OCÍ MKGC
YQƦổGB ĞẮK CễO AÈOC LCFH
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV
AÈF OÈF AÎK Yấ^ EỚG
MÙG CễO : ĞƦổGB EỞK OÈOC MẮGB ĞạGB OồGB _ạG TKỄY GHM
OCỤ ĞỎ ?:
?: XPÈ YQÅGC CFÎG OCểGC ĞƦổGB EỞK OÈOC MẮGB
IÁG YồO IHG OCỤ GCÁG IÁG YỪ OƦƮGB EģGC OCÍGC YQỊ ĞẤP
YKÊG ĞặG OCÍGC OƦƮGB ĞạGB EHF ĞồGB TKỄY GHM
BTCI: Ğîf YcỌ Aíoc Cởgb
EỜp: H>3
Gcÿm: >;
Cở Ocí Mkgc, gbîy >0 tcègb 9 gďm 1>18
ĞẮK CễO XPỞO BKH Y^. COM
YQƦổGB ĞẮK CễO AÈOC LCFH
VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV
AÈF OÈF AÎK Yấ^ EỚG
MÙG CễO : ĞƦổGB EỞK OÈOC MẮGB ĞạGB OồGB _ạG TKỄY GHM
OCỤ ĞỎ ?:
?: XPÈ YQÅGC CFÎG OCểGC ĞƦổGB EỞK OÈOC MẮGB
IÁG YồO IHG OCỤ GCÁG IÁG YỪ OƦƮGB EģGC OCÍGC YQỊ ĞẤP YKÊG
sèoc ĞồGB
tcîgc vkêg gcÿm
>;:GHM
ĞặG OCÍGC OƦƮGB ĞạGBIhgc
EHF
TKỄY
8.
1.
?.
9.
0.
4.
Ğởgb Tďg Gcág
Eê YcỌ Xuỿgc Gcƾ
GbuyỀg Cuỿgc Gcƾ
GbuyỀg YcỌ Ycắf Gck
Tð Eê CkẶu Gck
Tð Ycîgc
cîgc ^cèt
cèt
Cở Ocí Mkgc, gbîy >0 tcègb 9 gďm 1>18
838??18
838?9?0
838?9?2
838??;;
8388814
83
8388?9
?9;3
;3
AÈF OÈF ^CÁG OÙGB GCKỄM Tứ TÎ LặY XPạ
YCỾO CKỄG ĞỎ YÎK OỤH YỪGB YCÎGC TKÊG GCßM >;
_YY
8.
Cọ vî têg
Ğởgb Tďg Gcág
M__T
838??18
GckỂm vỠ
LẶt quắ
YcỸo ckỂg
Cfîg tcîgc
pcẢg KK
tỘt (8>>%)
YcỸo ckỂg
1.
Eê YcỌ Xuỿgc Gcƾ
OcỦ lý
Cfîg tcîgc
838?9?0 pcẢg mỖ
tỘt (8>>%)
ĘẢu
Ocịgc sửh
vďg aắg,
?.
GbuyỀg Cuỿgc Gcƾ
838?9?2 tcỸo ckỂg
Cfîg tcîgc
tỘt (8>>%)
lẶt euậg
9.
GbuyỀg YcỌ Ycắf Gck
838??;;
YcỸo ckỂg
Cfîg tcîgc
pcẢg K
tỘt (8>>%)
YcỸo ckỂg
Cfîg tcîgc
pcẢg KKK
tỘt (8>>%)
0.
Tð Eê CkẶu Gck
8388814
4.
Tð Ycîgc ^cèt
838?9;3 YcỸo ckỂg
pcẢg KKK
Cfîg tcîgc
tỘt (8>>%)
GCßM YQƦỗGB
(bck rð cọ têg, lý têg)
?
MứO EứO
Yrhgb
^CẤG Mỗ ĞẤP .................................................................................................................4
...............................................................................................................4
^CẤG GồK IPGB
IPGB .............................................................................................................3
...........................................................................................................3
OCƦƮGB 8.
8. AỞK OạGC EỊOC _ụ TKỄY GHM IƦỚK OCÍGC _ÈOC YCỞGB
YQỊ TÎ LCHK YCÈO YCPồO ĞỊH OỤH YCỾO IÁG ^CÈ^ TÎ OƦƮGB EģGC
OCÍGC YQỊ ĞẤP YKÊG OỤH ĞạGB
8.8. AỘk oắgc eỌoc sử
8.8.8. AỘk oắgc TG iƾỜk ocígc sèoc tcỘgb trỌ lchk tcèo tcuớo ĘỌh oỢh ^cèp
8.8.1. _Ỹ pcág cÿh bkhk oẠp vî máu tcuẬg xï cớk ikỀg rh gbîy oîgb bhy bẦt
8.8.?. LẶt euậg
8.1. Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg..............................................................................;
tkêg ..............................................................................;
8.1.8. Gớk iugb oƨ aắg......................................................................................8>
8.1.1. Gêu vî pcág tíoc
8.?. Ykỏu lẶt ................................................................................................................81
..............................................................................................................81
OCƦƮGB 1.
1. AỞK OạGC EỊOC _ụ TÎ OCỤ YQƦƮGB OỤH ĞạGB YỪ 8>/8;?> ‟
0/8;98..............................................................................................................................
0/8;98
.............................................................................................................................. 80
1.8. Euậg oƾƨgb ocígc trỌ
1.8.8. AỘk oắgc rh Ęờk Euậg oƾƨgb ocígc trỌ
trỌ
1.8.1. Gớk iugb oỢh Euậg oƾƨgb ocígc trỌ.........................................................84
1.1. _Ỹ cfîg ocịgc Ęƾờgb eỘk oèoc mẨgb bkắk pcÿgb iág tớo tỬ 8;?; ĘẶg 8;90.....83
8;90..... 83
1.1.8. AỘk oắgc tcẶ bkỜk vî TkỂt Ghm
1.1.1. Gớk iugb ocuyỏg cƾỜgb ocị ĘẨf ockẶg eƾữo vî cfîg ocịgc Ęƾờgb eỘk oèoc
mẨgb bkắk pcÿgb iág tớo...................................................................................83
OCƦƮGB ?......
?.... ...... OCÍGC OƦƮGB ĞạGB EHF ĞồGB T
TG
G TÎ _Ỿ CFÎG OCểG
OCểGC
C
ĞƦổGB EỞK OÈOC MẮGB IÁG YồO IÁG OCỤ GCÁG IÁG............................1?
IÁG ............................1?
9
?.8. AỘk oắgc eỌoc sử vî gớk iugb Ocígc oƾƨgb Ğắgb Ehf Ęớgb TkỂt Ghm
?.8.8. AỘk oắgc eỌoc sử
?.8.1. Gớk iugb Ocígc oƾƨgb Ğắgb Ehf Ęớgb TkỂt Ghm..................................19
?.1. _Ỹ aỐ sugb, pcèt trkỏg oèo mẲt quh oèo tcờk lỿ quh Ocígc oƾƨgb Ğắgb Ehf
Ęớgb TkỂt Ghm, Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ vî Euậg oƾƨgb ocígc trỌ........................................ 12
?.1.8. Gớk iugb aỐ sugb vî cfîg ocịgc
?.1.1. Ykỏu lẶt...................................................................................................?>
?.?. Bkè trỌ tcỸo tkỀg
?.?.8. ĞỘk vỜk tcỸo tkỀg trfgb ouớo lcègb ockẶg ocỘgb ^cèp
?.?.1. ĞỘk vỜk sỸ pcèt trkỏg oỢh tfîg aớ oèoc mẨgb TkỂt Ghm..........................?1
LặY EPấG................................................................
EPấG...................................... ...................................................
............................................
.........................
..........
.... ??
YÎK EKỄP YCHM LCạF................................................................................................?0
LCạF................................................................................................ ?0
0
^CẤG Mỗ ĞẤP
Gďm 8;?>, Ğắgb oớgb sắg TkỂt Ghm rh Ęờk Ęï Ęègc iẠu aƾỜo gbfẲt tf eỜg oỢh oèoc
oèoc
mẨgb TkỂt Ghm. YỬ Ęÿ ocf ĘẶg ghy, iƾỜk sỸ eïgc ĘẨf oỢh Ğắgb, gcág iág th Ęï bkîgc
Ęƾữo gcỦgb tcẦgb eữk vī ĘẨk. Oèoc mẨgb tcègb 3-8;90 tcîgc oùgb lchk skgc rh gƾỜo TkỂt
Ghm iág ocỢ oớgb cfî, tcẦgb eữk oỢh ouớo lcègb ockẶg ocỘgb ^cèp, ocỘgb Mỻ oừu gƾỜo
Ę`m eẨk Ęớo eập tỸ if vî tcỘgb gcẠt ĘẠt gƾỜo, Ęƾh gƾỜo th aƾỜo vîf sỸ gbckỂp ĘỐk mỜk vî
tỬgb aƾỜo què Ęớ eêg OcỢ gbcīh Sï cớk. TỜk gcỦgb tcẦgb eữk bkîgc Ęƾữo trfgb tcẶ lỲ
SS, gƾỜo th tỬ mớt gƾỜo tcuớo ĘỌh gửh pcfgb lkẶg Ęï trỖ tcîgc mớt quỘo bkh Ęớo eập, tỸ
if, pcèt trkỏg tc`f ofg Ęƾờgb xï cớk ocỢ gbcīh oÿ quhg cỂ rớgb rïk, oÿ vỌ tcẶ gbîy oîgb
quhg trọgb trfgb lcu vỸo vî trêg tcẶ bkỜk. Gcág iág th tỬ tcág pcậg gù eỂ Ęï trỖ tcîgc
gbƾờk eîm ocỢ ĘẠt gƾỜo, eîm ocỢ xï cớk. ĞẠt gƾỜo th tỬ mớt gỈg lkgc tẶ gbcãf gîg, eẨo
cậu aƾỜo vîf tcờk lỿ ĘỐk mỜk oùgb gbckỂp cÿh, ckỂg ĘẨk cÿh.
Ğƾờgb eỘk oèoc mẨgb oỢh Ğắgb oớgb sắg TkỂt Ghm eî mớt tîk sắg vù bkè. Ğÿ ocígc
eî lkm ocị ghm ocf mọk cîgc Ęớgb, eî gbuởg sừo mẨgc tf eỜg Ęỏ gcág iág th bkîgc eẨk
Ęớo eập ocf ĘẠt gƾỜo. _Ỹ eïgc ĘẨf oỢh Ğắgb ocígc eî gcág tỘ quyẶt ĘỌgc mọk tcẦgb eữk
oỢh oèoc mẨgb TkỂt Ghm. Yrêg oƨ sỖ ocỢ trƾƨgb oỢh Ğắgb trfgb gcỦgb gďm 8;?> ĘẶg
8;08, Ğắgb Ęï tỬgb aƾỜo lcẦo pcỠo cẨg ocẶ, tỬgb aƾỜo cfîg tckỂg Ęƾờgb eỘk oèoc mẨgb
Ęỏ Ęk ĘẶg bkắk pcÿgb iág tớo, Ęÿ eî mớt ocẲgb Ęƾờgb iîk oÿ akẶt ahf gckêu akẶg oỘ, sỸ
lkỂg pcừo tẨp oỢh tågc cågc trfgb gƾỜo vî quỘo tẶ, ĘẠt gƾỜo pcắk Ęƾƨgb ĘẢu vỜk ĘỢ efẨk
lẼ tcû vỜk ahf lcÿ lcďg tcử tcèoc. Gcƾgb iƾỜk sỸ eïgc ĘẨf oỢh Ğắgb, Ęừgb ĘẢu eî OcỢ
tỌoc Cở Ocí Mkgc vī ĘẨk, ofg tcuyỈg oèoc mẨgb TkỂt Ghm vẬg oập aẶg vkgc quhgb. YcỸo
tẶ eỌoc sử Ęï ocừgb mkgc cûgb cởg mớt ĘkỈu lcùgb tcỏ pcỢ gcậg, Ęÿ eî sỸ eïgc ĘẨf oỢh
Ğắgb - gcág tỘ quyẶt ĘỌgc mọk tcẦgb eữk oỢh oèoc mẨgb TkỂt Ghm.
Ycîgc quắ oỢh ĘỐk mỜk, tỬgb aƾỜo Ęk eêg mhgb tẢm vÿo vî ý gbcīh oèoc mẨgb, eî
què trågc oắk akẶg sáu sẦo, tfîg ikỂg vî trkỂt Ęỏ, ―Ęègc iẠu sỸ trƾỖgb tcîgc vỈ mọk mẲt
oỢh Ğắgb, Gcî gƾỜo vî gcág iág th” 8, tẨf gêg ―gcỦgb
―gcỦgb tcîgc
tcîgc tỸu tf eỜg, oÿ ý gbcīh eỌoc
8
Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm, Tďg lkỂg ĞẨk cớk ĘẨk akỏu tfîg quỘo eẢg tcừ SKK, Tďg pcñgb Yrugb ƾƨgb Ğắgb,
Cî Gớk, 1>84, tr. 84
4
sử trêg ofg Ęƾờgb xáy iỸgb ocỢ gbcīh xï cớk vî aắf vỂ YỐ quỘo xï cớk ocỢ gbcīh”
gbcīh”1, ――tẨf
tẨf
tkỈg ĘỈ quhg trọgb Ęỏ gƾỜo th tkẶp tỠo ĘỐk mỜk vî pcèt trkỏg trfgb gcỦgb gďm tỜk”
tỜk ”?, eî
ĘkỈu lkỂg quhg trọgb Ęỏ ocúgb th bkỦ vỦgb Ęớo eập, tỸ if, aắf vỂ ocỢ quyỈg eïgc tcỐ, aắf
vỂ eữk íoc quỘo bkh, lcếgb ĘỌgc vỌ tcẶ TkỂt Ghm trêg trƾờgb quỘo tẶ, eî oƨ sỖ quhg trọgb
Ęỏ gcág iág th tkẶg eêg trêg ofg Ęƾờgb xï cớk ocỢ gbcīh.
Aîk tkỏu euậg iƾỜk Ęáy sẽ bkắk quyẶt Ęƾữo ah gckỂm vỠ ocígc shu Ęáy:
(8) Eîm rð Ęƾữo ĘẲo Ękỏm lkgc tẶ, xï cớk TkỂt Ghm iƾỜk ocígc sèoc tcỘgb trỌ, lchk tcèo
tcuớo ĘỌh oỢh tcỸo iág ^cèp vî gớk iugb Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh Ğắgb.
(1) ^cág tíoc Ęƾữo gớk iugb oỢh Euậg oƾƨgb ocígc trỌ vỜk gcỦgb ƾu Ękỏm vî cẨg ocẶ vî
què trågc lcẦo pcỠo cẨg ocẶ vỈ Ęƾờgb eỘk oèoc mẨgb bkắk pcÿgb iág tớo oỢh Ğắgb.
(?) Eîm rð gớk iugb oỢh Ocígc oƾƨgb Ğắgb Ehf Ęớgb TkỂt Ghm vî sỸ cfîg ocịgc Ęƾờgb
eỘk oèoc mẨgb Iág tớo iág ocỢ gcág iág oỢh Ğắgb.
1
Y_. Ğkgc YcẶ Cuygc, ?> gďm ĘỐk mỜk vî pcèt trkỏg Ỗ TkỂt Ghm, Gxa. Ocígc trỌ XuỘo bkh, Cî Gớk, 1>80, tr.
?
??1, ???
Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm, Ahg OcẠp cîgc Yrugb ƾƨgb, Ahg ocị ĘẨf tỐgb lẶt, A
Aèf
èf oèf mớt sỘ vẠg ĘỈ eý euậg
- tcỸo tkỀg quh ?> gďm ĘỐk mỜk (8;34 - 1>84), Gxa. Ocígc trỌ XuỘo bkh, Cî Gớk, 1>80, tr. 8;>
2
^CẤG GồK IPGB
Ocƾƨgb
Ocƾƨ
gb 8. AỘk oắgc
oắgc eỌoc
eỌoc sử
sử TkỂt
TkỂt Ghm iƾỜk
iƾỜk ocígc
ocígc sèoc
sèoc tcỘgb
tcỘgb trỌ
trỌ vî lchk
lchk tcèo
tcèo tcuớo
tcuớo
ĘỌh oỢh tcỸo iág ^cèp vî Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh Ğắgb
8.8 AỘk oắ
oắgc eỌeỌoc sử
sử
8.8.8
8.8
.8
AỘk ooắgc
ắgc TkỂt
TkỂt Ghm
Ghm iƾỜk
iƾỜk ocígc
ocígc sèoc
sèoc tcỘgb
tcỘgb trỌ
trỌ lchk
lchk tcèo
tcèo tcuớo
tcuớo ĘỌh
ĘỌh oỢh
oỢh
^cèp
IƾỜk tèo Ęớgb oỢh chk ouớo lchk tcèo tcuớo ĘỌh (83;2-8;89 vî 8;8;-8;1;), xï cớk
TkỂt Ghm Ęï oÿ gcỦgb akẶg ocuyỏg cẶt sừo oďg aắg. ĞẢu tcẶ lị SS, oèo trîf eƾu tƾ tƾỖgb
oèoc mẨgb iág ocỢ tƾ sắg Ỗ pcƾƨgb Yáy, shu Ęÿ eî tƾ tƾỖgb oèoc mẨgb vù sắg tỬ gƾỜo
Gbh Sù TkẶt Ęï
Ęï Ęƾữo truyỈg aè rớgb rïk vîf
vîf TkỂt Ghm.
Ğÿ ocígc eî gcỦgb tkỈg ĘỈ quhg trọgb gcẠt ocf aƾỜo pcèt trkỏg gcắy vọt vỈ ocẠt oỢh
pcfgb trîf yêu gƾỜo TkỂt Ghm ĘẢu tcẶ lỲ SS. Gcág iág Ghm ĞỌgc Ęï cďgb cèk cñh
mågc vîf pcfgb trîf ĘẠu trhgc sùk gỐk oỢh oèo bkhk tẢgb xï cớk trfgb gƾỜo, tkêu akỏu eî
oèo pcfgb trîf:
- ^cfgb
^cfgb trîf
trîf Ğ
Ğùgb
ùgb iu
iu vî Ğùgb
Ğùgb Lkgc
Lkgc gbc
gbcīh
īh tcỠo
tcỠo..
- ^cfgb
^cfgb trîf
trîf tẫy oc
ochy
hy tƾ
tƾ aắ
aắgg gƾ
gƾỜo
Ờo gbfî
gbfîk.k.
- ^cfgb
^cfgb trîf
trîf Ęñ
Ęñkk tỸ if
if iág ocỢ
ocỢ gcỦgb
gcỦgb gďm
gďm 8;10
8;10-8;
-8;14.
14.
^cfgb trîf iág tớo iág ocỢ Ỗ TkỂt Ghm pcèt trkỏg mẨgc mẽ Ęñk cỆk pcắk oÿ sỸ eïgc
ĘẨf oỢh mớt Ęắgb oớgb sắg tcỘgb gcẠt. _Ỹ tởg tẨk vî cfẨt Ęớgb rkêgb rẽ oỢh ah tỐ ocừo
oớgb sắg eîm ocf eỸo eƾữgb vî sừo mẨgc oỢh pcfgb trîf oèoc mẨgb aỌ pcág tèg. ĞkỈu Ęÿ
lcùgb pcû cữp vỜk eữk íoc oỢh oèoc mẨgb vî gbuyêg tẦo tỐ ocừo oỢh Ęắgb oớgb sắg. Gbîy
12/8>/8;1;, XuỘo tẶ Oớgb sắg bửk gcỦgb gbƾờk oớgb sắg Ỗ Ğùgb Iƾƨgb tîk ekỂu TỈ vkỂo
tcîgc eập mớt Ęắgb oớgb sắg Ỗ Ğùgb Iƾƨgb, ocị rð: ― TkỂo tckẶu mớt Ğắgb Oớgb sắg iuy
gcẠt trfgb eúo pcfgb trîf quẢg ocúgb oùgb gcág vî gùgb iág gbîy oîgb pcèt trkỏg, Ęï
trỖ tcîgc mớt ĘkỈu gbuy ckỏm vù oûgb ocf tƾƨgb ehk trƾỜo mẦt oỢh ouớo oèoc mẨgb Ỗ
Ğùgb Iƾƨgb ”.
”. XuỘo tẶ Oớgb sắg gcẠg mẨgc: ― GckỂm
― GckỂm vỠ quhg trọgb gcẠt vî oẠp aèoc
gcẠt oỢh tẠt oắ gcỦgb gbƾờk oớgb sắg Ğùgb Iƾƨgb eî tcîgc eập mớt Ęắgb oèoc mẨgb oÿ
tígc ocẠt bkhk oẠp oỢh bkhk oẠp vù sắg, gbcīh eî mớt Ğắgb Oớgb sắg oÿ tígc ocẠt quẢg
3
ocúgb Ỗ Ğùgb Iƾƨgb. Ğắgb Ęÿ pcắk ocị oÿ mớt vî eî tỐ ocừo oớgb sắg iuy gcẠt Ỗ Ğùgb
Iƾƨgb ”.
”.
8.8.1
8.8
.1
_Ỹ p
pcág
cág cÿh bkhk
bkhk oẠp
oẠp vî máu
máu tcu
tcuẬg
Ậg xï
xï cớk
cớk tẨk TkỂt
TkỂt Ghm
Ghm i
ikỀg
kỀg rh g
gbîy
bîy
oîgb bhy bẦt
^cẢg eỜg bkhk oẠp ĘỌh ocỢ oẠu lẶt vỜk tcỸo iág ^cèp rh sừo aÿo eớt gùgb iág, mớt
aớ pcậg ĘỌh ocỢ oÿ eñgb yêu gƾỜo, Ęï tchm bkh ĘẠu trhgc ocỘgb ^cèp iƾỜk oèo cågc tcừo
vî mừo Ęớ lcèo gchu. Oèo bkhk oẠp, tẢgb eỜp lcèo trfgb xï cớk TkỂt Ghm ĘỈu mhgb tcág
pcậg gbƾờk iág mẠt gƾỜo vî ĘỈu aỌ tcỸo iág èp aừo, aÿo eớt, ocãg ëp gêg ĘỈu oďm pcẬg
tcỸo iág ^cèp. If Ęÿ, máu tcuẬg oƨ aắg trfgb xï cớk TkỂt Ghm eúo gîy, lcùgb ocị eî
máu tcuẬg bkỦh gcág iág, ocỢ yẶu eî gùgb iág vỜk bkhk oẠp ĘỌh ocỢ vî pcfgb lkẶg, mî Ęï
gắy skgc máu tcuẬg gbîy oîgb bhy bẦt bkỦh tfîg tcỏ gcág iág TkỂt Ghm vỜk tcỸo iág
^cèp xám eƾữo.
8.8.? LẶt euậg:
Oèo ouớo lcỖk gbcīh vî pcfgb trîf ĘẠu trhgc oỢh quẢg ocúgb ocỘgb tcỸo iág ^cèp
xám eƾữo ikỀg rh mẨgc mẽ gcƾgb ĘỈu aỌ tcẠt aẨk, xï cớk TkỂt Ghm rƨk vîf lcỢgb cfắgb
vỈ Ęƾờgb eỘk oèoc mẨgb.
YrƾỜo sỸ xám eƾữo oỢh tcỸo iág ^cèp, oèo ouớo lcỖk gbcīh vî oèo pcfgb trîf ĘẠu
trhgc oỢh gcág iág th ikỀg rh ekêg tỠo vî mẨgc mẽ. Yuy gckêg if tckẶu Ęƾờgb eỘk Ęúgb
ĘẦg, tckẶu tỐ ocừo vî eỸo eƾữgb oẢg tckẶt gêg oèo pcfgb trîf Ęÿ Ęï eẢg eƾữt tcẠt aẨk.
^cfgb trîf yêu gƾỜo tc`f ý tcừo cỂ pcfgb lkẶg gcƾ pcfgb trîf OẢg Tƾƨgb Ęï ocẠm iừt
vỜk sỸ tcẠt aẨk oỢh ouớo lcỖk gbcīh Cƾƨgb Lcê if ^chg Ğågc ^cûgb eïgc ĘẨf (83;4),
pcfgb trîf gùgb iág [êg YcẶ oỢh Cfîgb Cfh Ycèm lëf iîk ?> gďm oūgb lcùgb bkîgc
Ęƾữo tcẦgb eữk. ^cfgb trîf yêu gƾỜo tc`f lcuygc cƾỜgb iág ocỢ tƾ sắg if oèo oỠ ^chg
Aớk Ocáu, ^chg Ocu Yrkgc, Eƾƨgb Tďg Ohg eïgc ĘẨf oūgb rƨk vîf aẶ tẦo. Ouớo lcỖk
gbcīh [êg Aèk if GbuyỀg Ycèk Cọo eïgc ĘẨf oūgb aỌ tcẠt aẨk,… Oèoc mẨgb TkỂt Ghm
ocåm trfgb ouớo lcỢgb cfắgb sáu sẦo vỈ Ęƾờgb eỘk oừu gƾỜo.
8.11 Oƾƨg
8.
Oƾƨgbb eīg
eīgc
c ocí
ocígc
gc tr
trỌỌ ĘẢu
ĘẢu tk
tkêg
êg
OuỘk gďm 8;1;, GbuyỀg Èk XuỘo Ỗ Skêm (Ycèk Ehg) Ęhgb tåm Ęƾờgb vỈ gƾỜo tcå
gbc` tkg Cớk TkỂt Ghm oèoc mẨgb Ychgc gkêg pcág ekỂt, gcỦgb gbƾờk Oớgb sắg ockh
;
tcîgc gckỈu pcèk, Gbƾờk eập từo trỖ eẨk Cƾƨgb Oắgb (Yrugb XuỘo). TỜk tƾ oèoc eî pcèk
vkêg oỢh XuỘo tẶ Oớgb sắg, oÿ ĘẢy ĘỢ quyỈg quyẶt ĘỌgc mọk vẠg ĘỈ ekêg quhg ĘẶg pcfgb
trîf oèoc mẨgb Ỗ Ğùgb Iƾƨgb, Gbƾờk ocỢ Ęớgb trkỂu tập ĘẨk akỏu oỢh chk gcÿm (Ğùgb
Iƾƨgb vî Hg Ghm) vî ocỢ trå Cớk gbcỌ cữp gcẠt Ęắgb tẨk Oửu Efgb (Cƾƨgb Oắgb, Yrugb
XuỘo). Cớk gbcỌ aẦt ĘẢu cọp tỬ gbîy >4/>8/8;?>. _hu gckỈu gbîy tcắf euậg, ĘẶg gbîy
>?/>1/8;?>, Cớk gbcỌ Ęk tỜk gcẠt trí tèg tcîgc vkỂo cữp gcẠt chk tỐ ocừo Ğùgb Iƾƨgb
Oớgb sắg Ğắgb vî Hg Ghm Oớgb sắg Ğắgb tcîgc mớt Ęắgb iuy gcẠt, eẠy têg eî Ğắgb
Oớgb sắg TkỂt Ghm< tcùgb quh Ocègc oƾƨgb vẦg tẦt, _èoc eƾữo vẦg tẦt, Ocƾƨgb trågc
tÿm tẦt vî ĞkỈu eỂ vẦg tẦt oỢh Ğắgb. Oèo vďg lkỂg gîy cữp tcîgc Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu
tkêg oỢh Ğắgb.
Gớk iugb oƨ aắg trfgb Oƾƨgb eīgc Ęï xèo ĘỌgc rð vỈ Ęƾờgb eỘk, gckỂm vỠ, eỸo
eƾữgb vî mỘk quhg cỂ oỢh oèoc mẨgb TkỂt Ghm trfgb aỘk oắgc shu lck tcîgc eập Ğắgb.
OỠ tcỏ, vỈ Ęƾờgb eỘk ockẶg eƾữo eî eîm tƾ sắg iág quyỈg oèoc mẨgb vî tcỐ ĘỌh oèoc mẨgb
Ęỏ Ęk tỜk xï cớk oớgb sắg. Oƾƨgb eīgc xèo ĘỌgc ah gckỂm vỠ trƾỜo mẦt oỢh oèoc mẨgb
TkỂt Ghm, ahf bởm oắ chk gớk iugb iág tớo vî iág ocỢ, ocỘgb ĘẶ quỘo vî ocỘgb pcfgb
lkẶg, sfgb gỐk eêg cîgb ĘẢu eî gckỂm vỠ ocỘgb ĘẶ quỘo, bkîgc Ęớo eập iág tớo.
OỠ tcỏ gcƾ shu:
- TỈ ocígc trỌ, Ęègc ĘỐ ĘẶ quỘo ocỢ gbcīh ^cèp vî aọg pcfgb lkẶg eîm ocf gƾỜo
TkỂt Ghm Ęƾữo cfîg tfîg Ęớo eập, iỸgb rh Ocígc pcỢ oùgb-gùgb-akgc vî tỐ ocừo quág
Ęớk oùgb gùgb.
- TỈ lkgc tẶ, tỌoc tcu tfîg aớ sắg gbckỂp eỜg oỢh aọg ĘẶ quỘo bkhf ocf Ocígc pcỢ
mỜk< tỌoc tcu ruớgb ĘẠt oỢh aọg ĘẶ quỘo eîm oỢh oùgb vî ockh ocf iág oîy gbcãf, mỖ
mhgb oùgb gbckỂp vî gùgb gbckỂp, mkỀg tcuẶ ocf iág oîy gbcãf, tck cîgc euật gbîy eîm
tèm bkờ.
- TỈ vďg cÿh, iág ocígc Ęƾữo tỸ if tỐ ocừo, ghm gỦ aågc quyỈg, pcỐ tcùgb bkèf iỠo
tc`f cƾỜgb oùgb gùgb cÿh.
8.1.8
Gớk iugb ooƨƨ aắg:
Oƾƨgb eīgc xèo ĘỌgc Ęƾờgb eỘk ockẶg eƾữo oèoc mẨgb Ğắgb eî tkẶg cîgc ouớo tƾ sắg
iág quyỈg oèoc mẨgb vî tcỐ ĘỌh oèoc mẨgb Ęỏ Ęk tỜk xï cớk oớgb sắg.
8>
GckỂm vỠ oỢh oèoc mẨgb eî Ęègc ĘỐ ĘẶ quỘo ^cèp, aọg pcfgb lkẶg vî tƾ sắg pcắg
oèoc mẨgb eîm ocf gƾỜo TkỂt Ghm Ęƾữo Ęớo eập tỸ if, eập ocígc pcỢ oùgb, gùgb akgc, tỐ
ocừo quág Ęớk oùgb gùgb, tỌoc tcu ruớgb ĘẠt oỢh ĘẶ quỘo vî aọg pcắg Ęớgb oèoc mẨgb
ockh ocf iág oîy gbcãf, tkẶg cîgc oèoc mẨgb ruớgb ĘẠt.
EỸo eƾữgb oèoc mẨgb eî oùgb gùgb tkỏu tƾ sắg, trí tcừo. Oñg pcú gùgb, trugb tkỏu
ĘỌh ocỢ vî tƾ aắg tcå eữk iỠgb cfẲo trugb eập, Ęởgb tcờk pcắk ekêg eẨo vỜk oèo iág tớo aỌ èp
aừo vî vù sắg cfè tcẶ bkỜk.
Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm, Ęớk tkêg pcfgb oỢh bkhk oẠp vù sắg sẽ bkỦ vhk trñ eïgc
ĘẨf oèoc mẨgb. Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh Ğắgb oớgb sắg TkỂt Ghm if GbuyỀg
Èk XuỘo sfẨg tcắf tuy oñg vẦg tẦt sfgb Ęáy eî mớt oƾƨgb eīgc bkắk pcÿgb iág tớo sègb
tẨf, sỜm lẶt cữp Ęúgb ĘẦg vỈ vẠg ĘỈ iág tớo vî bkhk oẠp. Ğớo eập vî tỸ if eî tƾ tƾỖgb oỘt
eðk oỢh oƾƨgb eīgc gîy.
8.1.1 Gêu vî
vî pc
pcág tí
tíoc:
Oƾƨgb eīgc vẨoc rð oèoc mẨgb TkỂt Ghm pcắk trắk quh chk bkhk ĘfẨg: oèoc mẨgb tƾ
sắg iág quyỈg vî oèoc mẨgb xï cớk ocỢ gbcīh. Chk bkhk ĘfẨg gîy gỘk tkẶp gchu. Gcƾ vậy,
gbhy tỬ ĘẢu Ğắgb th Ęï tcẠu suỘt ofg Ęƾờgb pcèt trkỏg oỢh oèoc mẨgb gƾỜo th eî lẶt cữp
vî bkƾƨgb ohf chk gbọg oờ Ęớo eập iág tớo vî ocỢ gbcīh xï cớk.
Oƾƨgb eīgc ĘỈ rh gckỂm vỠ oèoc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg Ỗ gƾỜo th eî Ęègc ĘỐ ĘẶ
quỘo, pcfgb lkẶg vî tƾ sắg pcắg oèoc mẨgb… Ğÿ eî gớk Ęớgb aèf trûm oắ gckỂm vỠ iág
tớo vî iág ocỢ, gcƾgb gỐk aật gcẠt eî gớk Ęớgb iág tớo. ĞẲt gckỂm vỠ iág tớo eêg trêg
gckỂm vỠ iág ocỢ eî Ęúgb ĘẦg vî pcû cữp vỜk cfîg oắgc oỢh gƾỜo th: mớt gƾỜo tcuớo ĘỌh
gửh pcfgb lkẶg.
Oƾƨgb eīgc xèo ĘỌgc rð eỸo eƾữgb gñgb oỘt oỢh oèoc mẨgb gƾỜo th eî oùgb ‟ gùgb,
Ęởgb tcờk tcẠy Ęƾữo oèo bkhk oẠp vî tẢgb eỜp lcèo oūgb eî eỸo eƾữgb oèoc mẨgb oẢg pcắk
ekêg mkgc cfẲo eùk lëf chy trugb eập. Oƾƨgb eīgc lcếgb ĘỌgc sỸ eïgc ĘẨf oỢh Ğắgb eî
gcág tỘ quyẶt ĘỌgc mọk tcẦgb eữk oỢh oèoc mẨgb TkỂt Ghm. ĞkỈu gîy cfîg tfîg pcû cữp
vỜk oèoc mẨgb gƾỜo th, vå pcắk oÿ ocígc Ęắgb oỢh bkhk oẠp vù sắg vỜk Ęƾờgb eỘk oèoc
mẨgb Ęúgb ĘẦg mỜk eïgc ĘẨf gcág iág th ĘẠu trhgc bkîgc tcẦgb eữk.
88
Oƾƨgb eīgc xèo ĘỌgc: oèoc mẨgb TkỂt Ghm eî mớt aớ pcậg oỢh oèoc mẨgb tcẶ bkỜk.
ĞkỈu gîy vỬh pcû cữp vỜk xu tcẶ pcèt trkỏg oỢh tcờk ĘẨk, vỬh pcû cữp vỜk tcỸo tkỀg oỢh
oèoc mẨgb gƾỜo th.
Oƾƨgb eīgc xèo ĘỌgc eỸo eƾữgb oèoc mẨgb eî tập cữp ĘẨk aớ pcậg bkhk oẠp oùgb
gcág, gùgb iág vî pcắk iỸh vîf gbƾờk iág oîy gbcãf< eïgc ĘẨf gùgb iág eîm oèoc mẨgb
ruớgb ĘẠt< eùk lëf tkỏu tƾ sắg, trí tcừo, trugb gùgb… Ęk vîf pc` vù sắg bkhk oẠp, ĘỘk vỜk
pcú gùgb, trugb tkỏu ĘỌh ocỢ vî tƾ aắg TkỂt
TkỂt Ghm mî ocƾh rð mẲ
mẲtt pcắg oèoc mẨgb tcå pcắk
eữk iỠgb, ít gcẠt oūgb eîm ocf cọ Ęừgb trugb eập, aớ pcậg gîf Ęï rh mẲt pcắg oèoc mẨgb
tcå pcắk Ęègc ĘỐ. Bkhk oẠp eïgc ĘẨf oèoc mẨgb eî bkhk oẠp oùgb gcág, tcùgb quh Ğắgb
Oớgb sắg. Ğắgb eî Ęớk tkêg pcfgb oỢh bkhk oẠp vù sắg, pcắk tcu pcỠo ocf Ęƾữo ĘẨk aớ
pcậg oỢh bkhk oẠp mågc, pcắk eîm ocf bkhk oẠp mågc eïgc ĘẨf Ęƾữo iág ocúgb. TỈ mỘk
quhg cỂ quỘo tẶ, Euậg oƾƨgb xèo ĘỌgc oèoc mẨgb TkỂt Ghm eî mớt aớ pcậg oỢh oèoc
mẨgb tcẶ bkỜk, pcắk ekêg lẶt vỜk gcỦgb iág tớo aỌ èp aừo vî quẢg ocúgb vù sắg trêg tcẶ
bkỜk, gcẠt eî vỜk quẢg ocúgb vù sắg ^cèp.
8.? Ykỏu lẶt
Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm rh Ęờk vỜk Oƾƨgb eīgc ĘẢu tkêg oỢh Ğắgb Ęï mỖ rh tcờk lå
mỜk ocf oèoc mẨgb TkỂt Ghm Ęègc iẠu aƾỜo ocuyỏg mågc trfgb tƾ iuy gcậg tcừo oỢh
gcỦgb gbƾờk eïgc ĘẨf. Oƾƨgb eīgc ĘẢu tkêg oỢh Ğắgb Ęï xèo ĘỌgc Ęƾữo gcỦgb gớk iugb
oƨ aắg gcẠt oỢh ofg Ęƾờgb oèoc mẨgb TkỂt Ghm.Oƾƨgb eīgc rh Ęờk Ęï Ęèp ừgb Ęƾữo
gcỦgb gcu oẢu aừo tckẶt oỢh eỌoc sử vî trỖ tcîgc gbọg oờ tập cữp, tcỘgb gcẠt oèo tỐ ocừo
oớgb sắg, oèo eỸo eƾữgb oèoc mẨgb vî tfîg tcỏ iág tớo trfgb sỸ gbckỂp ĘẠu trhgc vå Ęớo
eập iág tớo, ĘkỈu quhg trọgb gcẠt eî gÿ pcû cữp vỜk tågc cågc cfîg oắgc oỢh ĘẠt gƾỜo th
trfgb tcờk lỿ Ęÿ. Oèoc mẨgb TkỂt Ghm tỬ Ęáy oÿ Ęƾờgb eỘk oèoc mẨgb Ęúgb ĘẦg vî tỐ
ocừo oèoc mẨgb tkêg pcfgb eïgc ĘẨf, ocẠm iừt sỸ lcỢgb cfắgb vî aẶ tẦo vỈ ofg Ęƾờgb
oừu gƾỜo. YỬ ouỘk tcẶ lỲ SKS ĘẶg gcỦgb tcập gkêg ĘẢu tcẶ lỲ SS, gcág iág th ekêg tkẶp
gỐk iậy ocỘgb ocỢ gbcīh tcỸo iág. YkẶp gỘk oèo pcfgb trîf Tďg Ycág vî OẢg Tƾƨgb,
pcfgb trîf yêu gƾỜo ah mƾƨk gďm ĘẢu tcẶ lỲ SS ikỀg rh vù oûgb hgc iūgb, tỬ lcỖk
gbcīh [êg YcẶ vî oèo pcfgb trîf Ğùgb Iu, Ğùgb Lkgc Gbcīh YcỠo, Iuy Yág ĘẶg lcỖk
gbcīh [êg Aèk… gcƾgb lcùgb tcîgc oùgb vå tckẶu mớt Ęƾờgb eỘk Ęúgb. Gďm 8;?>, lẶ
81
tcỬh ―Cớk TkỂt Ghm oèoc mẨgb tchgc gkêg” vî oèo tỐ ocừo oớgb sắg tkỈg tcág, Ğắgb oớgb
sắg TkỂt Ghm rh Ęờk, Ęègc iẠu aƾỜo gbfẲt oỢh oèoc mẨgb TkỂt Ghm.
Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm rh Ęờk eî sắg pcẫm oỢh sỸ lẶt cữp ocỢ gbcīh Mèo-Eêgkg
vỜk pcfgb trîf oùgb gcág vî pcfgb trîf yêu gƾỜo TkỂt Ghm. ĞkỈu Ęÿ gÿk eêg quy euật rh
Ęờk oỢh Ğắgb vî oūgb ocừgb tỆ bkhk oẠp oùgb gcág mî Ęớk tkêg pcfgb eî Ğắgb Oớgb sắg
TkỂt Ghm Ęï trƾỖgb tcîgc vî oÿ ĘỢ gcỦgb yẶu tỘ oƨ aắg gcẠt Ęỏ lcếgb ĘỌgc sỸ Ęắm
gckỂm vhk trñ eïgc ĘẨf ĘỘk vỜk oèoc mẨgb TkỂt Ghm. Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh
Ğắgb Ęègc iẠu aƾỜo pcèt trkỏg vỈ ocẠt oỢh oèoc mẨgb TkỂt Ghm. Ğắgb Oớgb sắg TkỂt
Ghm tcîgc eập lcếgb ĘỌgc iừt lcfèt ofg Ęƾờgb Ęk eêg oỢh iág tớo TkỂt Ghm tỬ 8;?> eî
ofg Ęƾờgb oèoc mẨgb vù sắg. Ğÿ eî sỸ eỸh ocọg oỢh ocígc gcág iág TkỂt Ghm, ocígc eỌoc
sử iág tớo TkỂt Ghm trfgb què trågc tåm ofg Ęƾờgb bkắk pcÿgb iág tớo. _Ỹ rh Ęờk oỢh
Ğắgb Ęï tẨf gcỦgb tkỈg ĘỈ vî ĘkỈu lkỂg Ęỏ Ęƾh oèoc mẨgb TkỂt Ghm Ęk tỬ tcẦgb eữk gîy
ĘẶg tcẦgb eữk lcèo trêg ofg Ęƾờgb bkắk pcÿgb iág tớo, tcỘgb gcẠt YỐ quỘo vî xáy iỸgb
ĘẠt gƾỜo.
Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh Ğắgb eî mớt oƾƨgb eīgc Ęúgb ĘẦg vî sègb tẨf
tc`f ofg Ęƾờgb oèoc mẨgb Cở Ocí Mkgc, pcû cữp vỜk xu tcẶ pcèt trkỏg oỢh tcờk ĘẨk mỜk,
Ęèp ừgb yêu oẢu lcèoc quhg oỢh eỌoc sử, gcuẢg gcuyỀg quhg Ękỏm bkhk oẠp vî tcẠm
gcuẢg tkgc tcẢg iág tớo. YkẶg cîgc oèoc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg vî oèoc mẨgb ruớgb ĘẠt
Ęỏ bkîgc ocígc quyỈg vỈ thy gcág iág Ęk tỜk xï cớk oớgb sắg, Ęớo eập iág tớo bẦg ekỈg vỜk
ocỢ gbcīh xï cớk eî tƾ tƾỖgb oỘt eðk oỢh Oƾƨgb eīgc gîy.
Yuy rẸgb, gớk iugb Oƾƨgb eīgc vẬg oñg mớt vîk vẠg ĘỈ vỈ shu lcùgb cfîg tfîg pcû
cữp vỜk tcỸo tẶ TkỂt Ghm cfẲo oÿ mớt sỘ tỬ gbỦ oÿ tcỏ iẬg tỜk sỸ bkắk tcíoc lcèo gchu,
sfgb vỜk sỸ aỐ sugb oỢh Euậg oƾƨgb Ocígc trỌ Ęƾữo tcùgb quh tẨk Cớk gbcỌ eẢg tcừ gcẠt
Ahg OcẠp cîgc Yrugb ƾƨgb Ğắgb, Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ oỢh Ğắgb Ęï Ęƾữo cfîg tckỂg
cƨg. OcỢ tỌoc Cở Ocí Mkgc lcếgb ĘỌgc: ―Yrfgb
― Yrfgb aắg Oƾƨgb eīgc oèoc mẨgb tƾ sắg iág
quyỈg gďm 8;?>, Ğắgb Ęï gêu rð gckỂm vỠ ocỘgb ĘẶ quỘo vî ocỘgb pcfgb lkẶg, tcỸo
ckỂg iág tớo Ęớo eập, gbƾờk oîy oÿ ruớgb. Oƾƨgb eīgc Ạy rẠt pcû cữp vỜk gbuyỂg vọgb
tckẶt tch oỢh ĘẨk Ęh sỘ gcág iág th eî gùgb iág. Tå vậy, Ğắgb Ęï Ęfîg lẶt Ęƾữo gcỦgb
eỸo eƾữgb oèoc mẨgb tf eỜg xugb quhgc bkhk oẠp mågc, oñg oèo Ęắgb pcèk oỢh oèo bkhk
8?
oẠp lcèo tcå cfẲo aỌ pcè sắg cfẲo aỌ où eập. If Ęÿ, quyỈg eïgc ĘẨf oỢh Ğắgb th - Ğắgb
oỢh bkhk oẠp oùgb gcág lcùgb gbỬgb oỢgb oỘ vî tďgb oƾờgb ”.
”.9
9
Ğắgb oớgb sắg TkỂt Ghm ‟ GcỦgb ocẲgb Ęƾờgb eỌoc sử (8;?>-1>81)
89
Ocƾƨgb
Ocƾƨ
gb 1. AỘk oắgc
oắgc eỌoc sử vî
vî ocỢ trƾƨgb
trƾƨgb oỢh
oỢh Ğắgb
Ğắgb tỬ 8>/8;?>
8>/8;?> ĘẶg
ĘẶg 0/8;98.
0/8;98.
1.8
1.8 Euậg
Euậg oƾƨg
oƾƨgbb ocíg
ocígc
c tr
trỌ
Ọ
1.
1.8.
8.88
AỘk
AỘk ooắg
ắgc
c rh
rh Ę
Ęờk
ờk Euậg
Euậg oƾƨg
oƾƨgbb ocí
ocígc
gc tr
trỌ.
Ọ.
Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh
tkêg oỢh Ğắgb if GbuyỀg Èk XuỘo sfẨg tcắf vî Ęƾữo Cớk
gbcỌ tcîgc eập Ğắgb tcùgb quh Ęï xèo ĘỌgc pcƾƨgb cƾỜgb ockẶg eƾữo oỢh oèoc mẨgb TkỂt
Ghm eî ―eîm tƾ sắg iág quyỈg oèoc mẨgb vî tcỐ ĘỌh oèoc mẨgb Ęỏ Ęk tỜk xï cớk oớgb
sắg”.
sắg
”. Ğÿ eî mớt què trågc pcèt trkỏg eáu iîk, pcắk trắk quh gcỦgb bkhk ĘfẨg ockẶg eƾữo lcèo
gchu, mî trƾỜo tkêg eî bkîgc Ęớo eập iág tớo. GckỂm vỠ ocỘgb ĘẶ quỘo vî thy shk Ęƾữo
gcẠg mẨgc trêg oắ chk pcƾƨgb ikỂg ocígc trỌ vî lkgc tẶ. TỈ ocígc trỌ, Ęègc ĘỐ ĘẶ quỘo ocỢ
gbcīh ^cèp vî aọg pcfgb lkẶg, eîm ocf gƾỜo Ghm Ęƾữo cfîg tfîg Ęớo eập, iỸgb rh
Ocígc pcỢ oùgb gùgb akgc vî tỐ ocừo rh quág Ęớk oùgb gùgb. TỈ lkgc tẶ, tỌoc tcu cẶt oèo
sắg gbckỂp eỜg (gcƾ oùgb gbckỂp, vậg tắk, gbág cîgb, v.v.) oỢh tƾ aắg ĘẶ quỘo ocỢ gbcīh
^cèp Ęỏ bkhf ocf Ocígc pcỢ oùgb gùgb akgc quắg eý, tỌoc tcu cẶt ruớgb ĘẠt oỢh aọg ĘẶ
quỘo ocỢ gbcīh eîm oỢh oùgb vî ockh ocf iág oîy gbcãf... Yrfgb lck ocỢ trƾƨgb tỌoc tcu
ruớgb ĘẠt Ęhgb gẸm trfgb thy lẼ tcû iág tớo, Ğắgb ĘẲt vẠg ĘỈ ―ocuẫg
― ocuẫg aỌ oèoc mẨgb tcỐ
ĘỌh vî eật ĘỐ aọg ĘỌh ocỢ pcfgb lkẶg”
lkẶg ”0. TỜk ockẶg eƾữo ĘẠu trhgc iág tớo ,
tớo , Oƾƨgb eīgc
ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh
tkêg oỢh Ğắgb Ęï Ęèp ừgb Ęúgb yêu oẢu lcèoc quhg oỢh eỌoc sử, pcû cữp vỜk
gbuyỂg vọgb Ęớo eập tỸ if oỢh quẢg ocúgb gcág iág, eîm ocf Ğắgb gẦm quyỈg eïgc ĘẨf
iuy gcẠt ĘỘk vỜk oèoc mẨgb TkỂt Ghm vî pcèt Ęớgb Ęƾữo mớt pcfgb trîf oèoc mẨgb rớgb
eỜg gbhy tỬ ĘẢu gďm 8;?>. Yuy gckêg, gcỦgb quhg Ękỏm Ęúgb ĘẦg oỢh Oƾƨgb eīgc eẨk
ocƾh Ęƾữo XuỘo tẶ Oớgb sắg oùgb gcậg. Ycègb 9/8;?> shu tcờk bkhg cọo tập Ỗ Ekêg Sù,
YrẢg ^cú Ęƾữo XuỘo tẶ Oớgb sắg oử vỈ gƾỜo lck pcfgb trîf oèoc mẨgb TkỂt Ghm Ęhgb
eêg Ęịgc ohf, oèoc mẨgb ikỀg rh sùk gỐk trêg lcẦp oắ gƾỜo iƾỜk sỸ eïgc ĘẨf oỢh Ğắgb.
Lck vỈ gƾỜo, gcậg tcẠy Ğắgb rh Ęờk vẬg oñg gfg trẼ, sfgb, tågc cågc ockẶg sỸ trfgb gƾỜo
vî quỘo tẶ mỒk gbîy mớt sùk sỠo, shu mớt què trågc eîm vkỂo mkỂt mîk, gbckêm túo eîm
vkỂo, Ęởgb ocí YrẢg ^cú vkẶt rh IỸ tcắf Euậg oƾƨgb ocígc trỌ oỢh Ğắgb. Ycègb 8>/8;?>,
Euậg oƾƨgb ocígc trỌ oỢh Ğắgb Oớgb sắg Ğùgb Iƾƨgb
Iƾƨgb Ęƾữo tchy tcẶ ocf Oƾƨgb eīgc
ocígc trỌ ĘẢu tkêg oỢh
tkêg oỢh Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm.
0
Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm: Tďg lkỂg Ğắgb Yfîg tập,
tập, t. 1, Gxa Ocígc trỌ quỘo bkh, Cî Gớk, 8;;3, tr. 4.
80
1.8.
1.8.11
Gớk
Gớk iug
iugbb oỢh
oỢh Euậ
Euậg
g oƾƨ
oƾƨgb
gb ocíg
ocígc
c trỌ
trỌ..
Euậg oƾƨgb ocígc trỌ gcẠg mẨgc máu tcuẬg bkhk oẠp gbîy oîgb ikỀg rh bhy bẦt Ỗ
TkỂt Ghm, Eîf vî Ohf Mkêg eî "mớt
"mớt aêg tcå tcữ tcuyỈg, iág oîy vî oèo pcẢg tử ehf lcỐ,
mớt aêg tcå ĘỌh ocỢ, pcfgb lkẶg, tƾ aắg vî ĘẶ quỘo ocỢ gbcīh".
gbcīh ". Euậg oƾƨgb xèo ĘỌgc tígc
ocẠt oỢh oèoc mẨgb Ğùgb Iƾƨgb eúo ĘẢu eî mớt ouớo ―oèoc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg”.
Ğÿ eî ―tcờk lỿ iỸ aỌ Ęỏ eîm xï cớk oèoc mẨgb”.
mẨgb” . _hu lck oèoc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg
tcẦgb eữk sẽ tkẶp tỠo ―pcèt trkỏg, aỆ quh tcờk lỿ tƾ aỐg mî trhgc ĘẠu tcếgb eêg ofg Ęƾờgb
xï cớk ocỢ gbcīh”4. Euậg oƾƨgb ocf rẸgb gckỂm vỠ oỘt yẶu oỢh oèoc mẨgb tƾ sắg iág
quyỈg eî pcắk ―trhgc ĘẠu Ęỏ Ęègc ĘỐ oèo ik tíoc pcfgb lkẶg, Ęègc ĘỐ oèo oèoc aÿo eớt
tc`f eỘk tkỈg tƾ aỐg vî Ęỏ tcỸo cîgc tcỐ ĘỌh oèoc mẨgb ocf trkỂt Ęỏ” vî k. Chk gckỂm vỠ
Ęÿ pcắk Ęƾữo ĘẲt gbhgb cîgb gchu vî tkẶg cîgc Ęởgb tcờk vỜk gchu ―oÿ Ęègc ĘỐ ĘẶ quỘo
ocỢ gbcīh mỜk pcè Ęƾữo oèk bkhk oẠp ĘỌh ocỢ vî eîm oèoc mẨgb tcỐ ĘỌh Ęƾữo tcẦgb eữk,
mî oÿ pcè thg ocẶ Ęớ pcfgb lkẶg tcå mỜk Ęègc ĘỐ Ęƾữo ĘẶ quỘo ocỢ gbcīh”.
gbcīh”. Euậg oƾƨgb
lcếgb
lcế
gb ĘỌgc ―TẠg ĘỈ tcỐ ĘỌh eî oèk oỘt oỢh oèoc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg”,
quyỈg” , eî oƨ sỖ Ęỏ
Ğắgb bkîgc quyỈg eïgc ĘẨf iág oîy. Euậg oƾƨgb què gcẠg mẨgc oèoc mẨgb ruớgb ĘẠt vî
ĘẠu trhgc bkhk oẠp. Ğÿ eî ĘkỈu lcùgb pcû cữp vỜk tcỸo tẶ oỢh xï cớk tcuớo ĘỌh.
ĞỘk vỜk eỸo eƾữgb oèoc mẨgb, Euậg
mẨgb, Euậg oƾƨgb ocígc trỌ tcègb
trỌ tcègb 8>/8;?> ocf rẸgb bkhk
oẠp oùgb gcág vî bkhk oẠp gùgb iág, gcỦgb bkhk oẠp vù sắg eî bkhk oẠp eïgc ĘẨf oỢh oèoc
mẨgb. Yrfgb Ęÿ, iág oîy ockẶm eỸo eƾữgb Ęùgb Ęắf gcẠt vî cọ ocígc eî Ęớgb eỸo ocígc
oỢh oèoc mẨgb. GcỦgb tcîgc pcẢg gcƾ tƾ sắg tcå tc`f pc` ĘẶ quỘo ocỘgb eẨk oèoc mẨgb,
oñg bkhk oẠp tkỏu tƾ sắg tcå if iỸ, ocƾh oÿ tcèk Ęớ lkêg quyẶt ĘẠu trhgc. TkỂo ocị rh oèo
eỸo eƾữgb oèoc mẨgb vî gcỦgb ĘẲo Ękỏm oỢh cọ eî Ęỏ akẶt oèoc sîgb eọo eẨk eỸo eƾữgb
oèoc mẨgb oūgb gcƾ tåm rh cƾỜgb vậg Ęớgb ĘẠu trhgc pcû cữp vỜk tỬgb ĘỘk tƾữgb. TỜk
tågc cågc ckỂg tẨk oūgb gcƾ eỸo eƾữgb oèoc mẨgb oÿ Ỗ tcờk Ękỏm eúo aẠy bkờ, pcƾƨgb
pcèp oèoc mẨgb pcû cữp vî ckỂu quắ gcẠt eî ofg Ęƾờgb ĘẠu trhgc vð trhgb aẨf Ęớgb.
MỠo tkêu oỢh Ğắgb eî Ęègc ĘỐ ĘẶ quỘo vî pcfgb lkẶg, bkîgc ocígc quyỈg vỈ thy bkhk oẠp
vù sắg.
4
Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm: Tďg lkỂg Ğắgb Yfîg tập,
tập, t. 1, sĘi, tr. ;?-;9.
84
Euậg oƾƨgb ocígc trỌ
trỌ tcègb
tcègb 8>/8;?> eîm sáu sẦo gckỈu vẠg ĘỈ tcuớo vỈ ockẶg eƾữo
oỢh oèoc mẨgb TkỂt Ghm mî Oƾƨgb eīgc 1/8;?>
eīgc 1/8;?> Ęï gêu rh tỬ trƾỜo. Ğáy oūgb eî tkỈg ĘỈ,
eî aƾỜo ĘỂm Ęỏ Ğắgb oÿ oèk gcåg sègb suỘt cƨg trfgb bkhk ĘfẨg ĘẠu trhgc bkîgc Ęớo eập
tỸ if ocf iág tớo. Aêg oẨgc Ęÿ Euậg
Ęÿ Euậg oƾƨgb ocígc trỌ oūgb oÿ gcỦgb Ękỏm lcèo sf vỜk
Oƾƨgb eīgc ocígc trỌ vî
trỌ vî Ęáy ocígc eî gcƾữo Ękỏm oỢh vďg lkỂg gîy. Ycừ gcẠt, If ắgc
cƾỖgb aỖk quhg gkỂm shk eẢm oỢh XuỘo YẶ Oớgb sắg vỈ oèo quỘo bkh tcuớo ĘỌh pcƾƨgb
Ğùgb, iẬg ĘẶg shk eẢm trfgb vkỂo xèo ĘỌgc máu tcuẬg oƨ aắg eúo aẠy bkờ eî máu tcuẬg
bkhk oẠp, bkỦh gbƾờk bkîu vî gbƾờk gbcãf, ĘkỈu gîy ocƾh tcỸo sỸ eî Ęúgb ĘẦg, aỖk vå máu
tcuẬg ikỀg rh Ỗ Ğùgb Iƾƨgb tcỸo ocẠt eî bkỦh TkỂt Ghm vî ĞẶ quỘo ^cèp ocừ lcùgb
pcắk bkỦh gbƾờk bkîu vî gbƾờk gbcãf, máu tcuẬg bkỦh gcág iág vî ĘỌh ocỢ oūgb lcùgb
bhy bẦt vå cọ oÿ ocugb lẼ tcû eî ^cèp, máu tcuẬg bkỦh oùgb gcág vî tƾ sắg lcùgb bhy
bẦt, Yƾ sắg TkỂt Ghm lcùgb oûgb pc` vỜk ĞẶ quỘo (ocị 8 aớ pcậg ocừ lcùgb pcắk tẠt oắ),
quhg trọgb eî ĘỌh ocỢ pcfgb lkẶg eẬg tƾ aắg (bkhk oẠp tƾ sắg TkỂt Ghm) ĘỈu máu tcuẬg vỜk
ĘẶ quỘo, iẬg ĘẶg Euậg oƾƨgb ofk trọgb vẠg ĘỈ ocỘgb pcfgb lkẶg cƨg eî ĘẠu trhgc ocf
bkhk oẠp vî Ęègc ĘỐ quág xám eƾữo, quhg Ękỏm gîy lcùgb pcû cữp vỜk oèoc mẨgb TkỂt
Ghm, Ỗ TkỂt Ghm lcùgb gcẠt tckẶt pcắk tcỐ ĘỌh oèoc mẨgb. Ycừ chk, Euậg
chk, Euậg oƾƨgb ocígc
trỌ tcègb 8>/8;?>
8>/8;?> eẨk què gcẠg mẨgc mẲt tkêu oỸo oỢh oèo tẢgb eỜp trêg: tƾ sắg tcƾƨgb
mẨk ―Ęừgb
―Ęừgb vỈ mớt pc` vỜk ĘẶ quỘo ocỢ gbcīh vî ĘỌh ocỢ mî ocỘgb oèoc mẨgb”, tƾ sắg
oùgb gbckỂp ―ocị Ęừgb vỈ mẲt quỘo bkh oắk eƾƨgb ” vî sẽ ―tc`f
―tc`f pc` ĘẶ quỘo ocỢ gbcīh”,
gbcīh”,
trfgb bkhk oẠp tkỏu tƾ sắg, tcå aớ pcậg eîm tcỢ oùgb gbckỂp ―oÿ
― oÿ èo oắm”
oắm” vỜk oèoc mẨgb,
tkỏu tcƾƨgb ―lcùgb
―lcùgb tèg tcîgc oèoc mẨgb ”,
”, tkỏu tƾ sắg trí tcừo oÿ ― xu
― xu cƾỜgb quỘo bkh ocỢ
gbcīh”,
gbcīh
”, ―ĘẨk akỏu quyỈg eữk ocf tẠt oắ bkhk oẠp tƾ aỐg aỐg xừ ”2. YỬ Ęÿ, quhg Ękỏm euậg
oƾƨgb ocị tcẠy Ęƾữo vhk trñ Ęớgb eỸo oèoc mẨgb oỢh oùgb gcág vî gùgb iág, mî lcùgb
Ęègc bkè Ęúgb mừo vhk trñ oèoc mẨgb oỢh bkhk oẠp tkỏu tƾ sắg, lcắ gďgb ocỘgb ĘẶ quỘo
oỢh tƾ sắg iág tớo, lcắ gďgb pcág cfè vî eùk lëf mớt aớ pcậg ĘỌh ocỢ vỬh vî gcỆ Ęk tc`f
oèoc mẨgb. Ycừ ah, euậg oƾƨgb oūgb lcùgb ĘỈ rh Ęƾữo mỘk ekêg mkgc oèo iág tớo vî bkhk
oẠp rớgb rïk trfgb ouớo ĘẠu trhgc iág tớo vî aọg thy shk. Ocígc vå vậy mî vẬg ocƾh trhgc
tcỢ Ęƾữo sỸ Ợgb cớ oỢh ekêg mkgc quỘo tẶ. Ycừ tƾ, trfgb vẠg ĘỈ bkắk quyẶt iág tớo, pcẨm
2
Ğắgb Oớgb sắg TkỂt Ghm: Tďg lkỂg Ğắgb Yfîg tập,
tập, t. 1, sĘi, tr. ;0-;4.
82
vk bkắk quyẶt Ęƾữo ĘỈ rh eî trêg tfîg Ğùgb Iƾƨgb, lcùgb tcỏ tcỸo ckỂg Ęƾữo quyỈg tỸ
quyẶt iág tớo.
YỬ gcỦgb cẨg ocẶ trêg, oÿ tcỏ tcẠy Ęƾữo gbuyêg gcág iẬg ĘẶg cẨg ocẶ oỢh Euậg
oƾƨgb mớt
mớt pcẢg eî if ắgc cƾỖgb tƾ tƾỖgb tắ lcuygc oỢh XuỘo tẶ Oớgb sắg, Ęởgb tcờk,
gbƾờk eïgc ĘẨf ocƾh gẦm Ęƾữo tcỸo tkỀg ĘẠt gƾỜo, lcùgb xèo ĘỌgc Ęƾữo máu tcuẬg gîf eî
máu tcuẬg ocỢ yẶu iẬg tỜk lcùgb xèo ĘỌgc Ęƾữo tẢgb eỜp trugb bkhg oūgb eî ĘỘk tƾữgb
oỢh oèoc mẨgb, aỆ quh mớt eỸo eƾữgb quhg trọgb oỢh bkhk oẠp ĘẠu trhgc.
1.1 _Ỹ cfîg ocịgc
ocịgc Ęƾờgb
Ęƾờgb eỘk oèoc
oèoc mẨgb bkắk pcÿgb
pcÿgb iág tớo tỬ bkhk ĘfẨg 8;?; 8;90
1.1.
1.1.88
AỘk
AỘk oắ
oắgc
gc tc
tcẶẶ bkỜk
bkỜk vî Tk
TkỂt
Ểt Gh
Ghm
m
Ycègb ;/8;?;, ouớo OckẶg trhgc tcẶ bkỜk tcừ KK aûgb gỐ. ĞẶ quỘo ^cèp ehf vîf
vñgb ockẶg. Ocígc pcỢ ^cèp Ęï tck cîgc akỂg pcèp Ęîg èp eỸo eƾữgb iág ocỢ Ỗ trfgb
gƾỜo vî pcfgb trîf oèoc mẨgb tcuớo ĘỌh. MẲt trậg gcág iág ^cèp thg vỨ. Ğắgb Oớgb sắg
^cèp aỌ ĘẲt rh gbfîk vñgb pcèp euật, ĘkỈu gîy ắgc cƾỖgb rẠt gckỈu ĘẶg Ğắgb Oớgb sắg
Ğùgb Iƾƨgb. Ğắgb Oớgb sắg Ğùgb Iƾƨgb oūgb aỌ ^cèp ĘẲt rh gbfîk vñgb pcèp euật.
Gbîy 13/;/8;?;, Yfîg quyỈg Ğùgb Iƾƨgb rh gbcỌ ĘỌgc oẠm tuyêg truyỈg oớgb sắg, oẠm
eƾu cîgc, tîgb trỦ tîk ekỂu oớgb sắg, bkắk tèg oèo cớk cỦu èk, gbckỂp Ęfîg vî tỌoc tcu tîk sắg
oỢh oèo tỐ ocừo Ęÿ, Ęÿgb oửh oèo tờ aèf vî gcî xuẠt aắg, oẠm cớk cọp vî tỠ tập Ęùgb
gbƾờk. Yrfgb bkhk ĘfẨg gîy, ^cèp pcèt xít cÿh aớ mèy tcỘgb trỌ, tcếgb thy Ęîg èp pcfgb
trîf oèoc mẨgb oỢh gcág iág, tập trugb eỸo eƾữgb Ęègc vîf Ğắgb Oớgb sắg Ğùgb Iƾƨgb.
Mớt sỘ quyỈg tỸ if iág ocỢ Ęï bkîgc Ęƾữo trfgb tcờk lỿ 8;?4-8;?; aỌ tcỢ tkêu. Ocúgb
ahg aỘ eỂgc tỐgb Ęớgb vkêg, tcỸo ckỂg ocígc sèoc ―Lkgc tẶ ocị cuy” gcẸm tďgb oƾờgb vƨ
vët sừo gbƾờk, sừo oỢh Ęỏ pcỠo vỠ ockẶg trhgc oỢh ĘẶ quỘo. Cƨg aắy vẨg tchgc gkêg aỌ aẦt
shgb ^cèp eîm akh ĘỨ ĘẨg.
1.1.1
1.1
.1
Gớk iugb
iugb ocuyỏ
ocuyỏg
g cƾỜg
cƾỜgbb ocị
ocị ĘẨf
ĘẨf ockẶg
ockẶg eƾữo
eƾữo vî cfîg
cfîg ocịg
ocịgc
c Ęƾ
Ęƾờg
ờgbb eỘk
oèoc mẨgb bkắk pcÿgb iág tớo
Ğừgb trƾỜo tågc cågc mỜk, Ahg ocẠp cîgc Yrugb ƾƨgb Ğắgb Oớgb sắg Ğùgb
Iƾƨgb cọp Cớk gbcỌ eẢg tcừ sèu (3/88/8;?;) tẨk Aî Ğkỏm (Cÿo Mùg ‟ Bkh ĞỌgc) if
YỐgb Aí tcƾ GbuyỀg Tďg OỬ ocỢ trå.
83
YrƾỜo tågc cågc mỜk Ğắgb oūgb Ęï oÿ gcỦgb ocuyỏg cƾỜgb trfgb Ęƾờgb eỘk. TỈ
gckỂ
gc
kỂm
m vỠ ock
ockẶg
Ặg eƾữo,
eƾữo, oƨ aắ
aắgg eî lcùgb
lcùgb oÿ bå tchy
tchy ĘỐk
ĘỐk sf vỜk Euậg oƾƨgb ocígc trỌ
(8>/8;?>). Oèoc mẨgb tƾ sắg iág quyỈg mhgb tígc ocẠt tcỐ ĘỌh, pcắg ĘẶ, shu lck oèoc
mẨgb tƾ sắg iág quyỈg tcẦgb eữp sẽ tkẶp tỠo pcèt trkỏg, aỆ quh tcờk lỿ tƾ aắg mî trhgc
ĘẠu tcếgb eêg ofg Ęƾờgb xï cớk ocỢ gbcīh. TỈ gckỂm vỠ oỠ tcỏ, iỸh vîf tågc cågc vỜk sỸ
vƨ vët, èp aừo gbîy oîgb gẲgb gỈ oỢh YcỸo iág ^cèp, Ęï lckẶg ocf Ğắgb pcắk tẨm bèo eẨk
vẠg ĘỈ tcỐ ĘỌh Ęỏ tập trugb ocỘgb ĘẶ quỘo, Ęƾh bkắk pcÿgb iág tớo eêg cîgb ĘẢu. ĞkỈu gîy
eî cfîg tfîg pcû cữp vỜk ĘẲo Ękỏm oỢh TkỂt Ghm. _Ỹ ocuyỏg cƾỜgb gîy eî cfîg tfîg
Ęúgb ĘẦg, Ęï lcẦo pcỠo Ęƾữo gcƾữo Ękỏm oỢh Euậg oƾƨgb ocígc trỌ (8>/8;?>). Lcùgb
oñg bkắk quyẶt sfgb sfgb 1 vẠg ĘỈ tcỐ ĘỌh vî iág tớo, mî ocị tập trugb bkắk quyẶt vẠg ĘỈ
iág tớo trƾỜo. TỈ eỸo eƾữgb oèoc mẨgb, vå mỠo tkêu ckỂg tẨk oỢh Ğắgb Ęƾh gckỂm vỠ bkắk
pcÿgb iág tớo eêg cîgb ĘẢu gêg tẠt oắ bkhk oẠp trêg tfîg Ğùgb Iƾƨgb ĘỈu tchm bkh Ęỏ
bkắk pcÿgb ocf Ğùgb Iƾƨgb. TỜk sỸ tchy ĘỐk gîy Ğắgb Ęï lcẦo pcỠo cẨg ocẶ oỢh Euậg
oƾƨgb ocígc trỌ (8>/8;?>) tchy vå eỸo eƾữgb ocígc eî gùgb iág, oùgb gcág tcå aáy bkờ eỸo
eƾữgb eî tfîg tcỏ oèo bkhk oẠp oÿ máu tcuẬg vỜk ^cèp, aỌ ^cèp èp aừo aÿo eớt ĘỈu eî eỸo
eƾữgb ocígc oỢh Ğắgb. TỈ pcẨm vk oèoc mẨgb, eập rh ocígc pcỢ ekêg ahgb Oớgb cñh Iág
ocỢ Ğùgb Iƾƨgb, Ęáy eî mớt tchy ĘỐk tíoc oỸo vå mù cågc oớgb cñh iág ocỢ eî mù cågc
bkúp tập cữp Ęùgb Ęắf eỸo eƾữgb cƨg, tuy gckêg vỜk pcẨm vk eî tfîg Ğùgb Iƾƨgb, Ęáy eî
pcẨm vk què eỜg, oñg cẨg ocẶ bkỘgb gcƾ Euậg
gcƾ Euậg oƾƨgb ocígc trỌ (8>/8;?>),
trỌ (8>/8;?>), què pcỠ tcuớo
vîf Ğùgb Iƾƨgb ocƾh Ęƾh rh Ęƾữo vẠg ĘỈ tỸ quyẶt oỢh iág tớo.
TỈ tỐgb quhg GbcỌ
quhg GbcỌ quyẶt cớk gbcỌ Ahg ocẠp cîgc Yrugb ƾƨgb (88/8;?;)
(88/8;?;) Ęï lcẦo
pcỠo Ęƾữo 1/? cẨg ocẶ sf vỜk Euậg oƾƨgb ocígc trỌ (8>/8;?>).
trỌ (8>/8;?>). GckỂm vỠ trƾỜo mẦt
lcùgb oñg bkắk quyẶt sfgb sfgb 1 vẠg ĘỈ tcỐ ĘỌh vî iág tớo, mî ocị tập trugb bkắk quyẶt
vẠg ĘỈ iág tớo trƾỜo. EỸo eƾữgb oèoc mẨgb Ęï tập cữp Ęùgb Ęắf vỜk mọk tẢgb eỜp tchm
bkh. Yuy gckêg vẬg oñg mớt cẨg ocẶ ocƾh lcẦo pcỠo Ęƾữo eî pcẨm vk oèoc mẨgb, vỜk
pcẨm vk tfîg Ğùgb Iƾƨgb eî què sừo, Ğắgb vẬg ocƾh Ęƾh rh Ęƾữo vẠg ĘỈ tỸ quyẶt ocf
iág tớo.
Ycègb 4/8;9>, Ğừo tẠg oùgb ^cèp, ocígc pcỢ ^cèp ĘẢu cîgb Ğừo vî eữk iỠgb eúo
^cèp tcuh Ğừo, pcèt xít Gcật Ęï gẦm eẠy oƨ cớk vî tẠg oùgb, muỘg tcáu tÿm tcuớo ĘỌh
8;
- Xem thêm -