Tài liệu Kc070 kinh tế nhà nước

PhÇn më ®Çu N-íc ta b¾t dÇu dæi míi nÒn kinh tÕ tõ nh÷ng n¨m chÝn m-¬i cho ®Õn nay ®· qua m-êi n¨m .Trong dã vai trß chñ ®¹o, dÉn d¾t, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cña kinh tÕ Nhµ n-íc lu«n ®-îc §¶ng quan t©m, coi träng vµ ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu b-íc ®Çu rÊt kh¶ quan c¶ trong lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, c¶ ®-êng lèi ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña ®Êt n-íc.§Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tª theo ®Þnh h-íng XHCN trong NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng IX ®· kh¼ng ®Þnh chñ tr-¬ng nhÊt ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt, cïng ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c, c¹nh tranh lµnh m¹nh trong ®ã kinh tÕ Nhµ n-íc gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ quuyÕt ®Þnh, kinh tÕ Nhµ n-íc cïng kinh tÕ tËp thÓ trë thµnh c¬ së v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ mét lÇn n÷a nhÊn m¹nh nhiÖm vô “ TiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ n-íc ®Ó thùc hiÖn tèt vai trß chñ ®¹o nÒn kinh tÕ” . Cã nh- thÕ míi ph¸t huy ®-îc ®Æc diÓm cña kinh tÕ XHCN Nh»m thÓ hiÖn râ vai trß cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc 1 trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ®ßi hái kinh tÕ Nhµ n-íc ph¶i ®æi míi ®Ó gi÷ v÷ng vai trß chñ ®¹o, thóc ®Èy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn. V× vËy viÖc nghiªn cøu nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt nam hiÖn nay lµ hÕt søc quan träng. Víi tÇm quan trängcña nã em ®· chän ®Ò tµi : “Kinh tÕ nhµ n-íc vµ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë ViÖt Nam" Ngoµi phÇn më ®µu vµ phÇn kÕt luËn §Ò tµi bao gåm Ch-¬ng1 Vai trß cña Kinh tÕ Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN 1.1 Kinh tÕ Nhµ n-íc 2 1.2 Kinh tÕ Nhµ n-íc cã vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng Ch-¬ng2 Kinh tÕ Nhµ n-íc ë n-íc ta hiÖn nay 2.1 Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t d-îc trong h¬n 10 n¨m ®æi míi 2.2 Sù h¹n chÕ vµ nh÷ng tån t¹i cña kinh tÕ Nhµ n-íc Ch-¬ng3 Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p t¨ng c-êng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN. 3.1 Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc. 3.2 Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c-êng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ n-íc. a §æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Tæng c«ng ty Nhµ n-íc, h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. c §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ DNNN, thùc hiÖn giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸t nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n 3 DNNN. d §æi míi, n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý cña Nhµ n-íc vµ söa ®æi bæ sung vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch. PHÇN HAI:NéI DUNG §Ò Tµi I. Vai trß cña Kinh tÕ Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN: 1 Kinh tÕ Nhµ n-íc: Kinh tÕ Nhµ n-íc lµ nh÷ng ®¬n vÞ, tæ chøc trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc phôc vô s¶n xuÊt, kinh doanh mµ toµn bé nguån lùc thuéc së h÷u Nhµ n-íc hoÆc mét phÇn phô thuéc së h÷u Nhµ n-íc chiÕm tû lÖ khèng chÕ. Nh- vËy, kinh tÕ Nhµ n-íc ®-îc h×nh thµnh th«ng qua viÖc Nhµ n-íc ®Çu t- vèn x©y dùng míi tõ vèn ng©n s¸ch nhµ n-íc hoÆc th«ng qua quèc h÷u ho¸ c¸c xÝ nghiÖp t- nh©n. Kinh tÕ Nhµ n-íc bao gåm c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc, c¸c tæ chøc kinh tÕ, tµi chÝnh thuéc së h÷u Nhµ n-íc nh- hÖ thèng ng©n 4 hµng, kho b¹c, dù tr÷ quèc gia, vµ toµn bé tµi s¶n thuéc së h÷u Nhµ n-íc. Kinh tÕ Nhµ n-íc réng vµ m¹nh h¬n bé phËn doanh nghiÖp nhµ n-íc. §Ó n¾m râ ®-îc hai ph¹m trï nµy vµ nhËn thøc ®Çy ®ñ h¬n vai trß kinh tÕ nhµ n-íc lµ mét b-íc ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc thùc tiÔn nÒn kinh tÕ n-íc ta trong qu¸ tr×nh ®æi míi Ta còng cÇn ph©n biÖt së h÷u Nhµ n-íc víi thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n-íc. Ph¹m trï së h÷u Nhµ n-íc réng h¬n ph¹m trï thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n-íc, thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc tr-íc hÕt ph¶i thuéc së h÷u Nhµ n-íc, nh-ng së h÷u nhµ n-íc cã thÓ do c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c sö dông. ThÝ dô: ®Êt ®ai, Nhµ n-íc ®¹i biÓu cho toµn d©n së h÷u, nh-ng kinh tÕ hé, hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c sö dông. Ng-îc l¹i, së h÷u Nhµ n-íc kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ Nhµ n-íc, ch¼ng h¹n Nhµ n-íc gãp vèn cæ phÇn chiÕm tû lÖ thÊp vµo c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, th«ng qua liªn doanh, liªn kÕt gäi lµ thµnh phÇn kinh tÕ t- b¶n Nhµ n-íc. 2. Kinh tÕ Nhµ n-íc cã vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng 5 Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi nÒn kinh tÕ n-íc ta lµ nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i, ho¹t ®éng ®an xen lÉn nhau, võa hîp t¸c, võa c¹nh tranh víi nhau, lu«n vËn ®éng vµ cã sù chuyÓn ho¸ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc cã vai trß më ®-êng dÉn d¾t cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. §Ó gi÷ v÷ng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ, cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc lªn n¾m vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ nh©n tè chÝnh thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ nhanh vµ l©u bÒn. Ph¸t huy lîi thÕ nguån vèn lín tõ ng©n s¸ch; lùc l-îng ®µo t¹o chuyªn s©u vÒ tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é kü thuËt; tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i; quan hÖ kinh tÕ réng lín trong vµ ngoµi n-íc, kinh tÕ Nhµ n-íc cã chøc n¨ng t¹o lËp c¬ së vËt chÊt h¹ tÇng, s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ dÞch vô c«ng céng, hç trî, chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Tuy nhiªn vai trß chñ ®¹o ë ®©y kh«ng cã nghÜa lµ chiÕm tû träng lín mµ ®Ó gi÷ vai trß nµy thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc ph¶i n¾m ®-îc nh÷ng ngµnh then chèt, nh÷ng lÜnh vùc quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nh- c«ng nghiÖp nÆng, giao th«ng vËn t¶i, c¬ së h¹ tÇng ... 6 N¨m 2002 ta ®· thu d-îc nh÷ng kÕt nh- :t¨ng tr-ëng GDP 7,04%, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 16%, gi¸ trÞ s¶n xuÊt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng 14%, l¹m ph¸t gi¶m xuèng møc kh«ng qu¸ 5% ... Trong ®ã, riªng khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc chiÕm 39,7% GDP, ®ãng gãp gÇn 40% tæng nép Ng©n s¸ch nhµ n-íc vµ 50% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n-íc. Thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc ®· thùc sù chøng tá vai trß chñ ®¹o, chi phèi vµ thóc ®Èy toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn theo ®óng quü ®¹o theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. II. Kinh tÕ Nhµ n-íc ë ViÖt nam hiÖn nay. 1. Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®-îc trong h¬n 10 n¨m ®æi míi : Theo ®-êng lèi chñ tr-¬ng chØ ®¹o qua c¸c §¹i héi §¶ng VI ,VII, VIII vµ gÇn ®©y nhÊt lµ §¹i héi §¶ng XI, kinh tÕ Nhµ n-íc nãi chung, DNNN nãi riªng ®· ®-îc s¾p xÕp l¹i mét b-íc kh¸ c¨n b¶n, ®· gi¶m qu¸ nöa sè doanh nghiÖp (nh÷ng doanh nghiÖp nhá vµ yÕu kÐm), nh÷ng doanh nghiÖp cßn l¹i ®-îc cñng cè mét b-íc. C¬ chÕ 7 qu¶n lý ®-îc h×nh thµnh ngµy cµng hoµn thiÖn gióp c¸c doanh nghiÖp chuyÓn ®æi vµ thÝch nghi dÇn víi c¸c quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr-êng trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ më vµ héi nhËp quèc tÕ. Tõ 1990 ®Õn nay n-íc ta ®· tiÕn hµnh 3 lÇn tæ chøc s¾p xÕp l¹i hÖ thèng DNNN. LÇn thø nhÊt (1990 - 1993), tæ chøc l¹i s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp quèc doanh víi môc tiªu thay thÕ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch mang tÝnh hµnh chÝnh b»ng mét nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ tr-êng, ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. KÕt qu¶ s¾p xÕp trong giai ®o¹n nµy vÒ sè l-îng ®· c¾t gi¶m 1/2 sè doanh nghiÖp Nhµ n-íc, vÒ mÆt kinh tÕ ®· cã sù thay ®æi c¨n b¶n trong t- duy kinh tÕ: doanh nghiÖp Nhµ n-íc lÊy lîi nhuËn lµm môc tiªu c¬ b¶n, nh-ng vÉn ®¶m nhËn vai trß lµm h×nh mÉu cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c; doanh nghiÖp Nhµ n-íc thùc hiÖn c¶ hai kh©u s¶n xuÊt vµ l-u th«ng ph©n phèi; DNNN kh«ng cßn bÞ bã hÑp kinh doanh theo ngµnh vµ l·nh thæ; DNNN b¾t ®Çu biÕt ®Õn kh¸i niÖm c¹nh tranh víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c trªn thÞ tr-êng. §æi míi DNNN lÇn thø hai (1994-1997), ChÝnh phñ tiÕn hµnh thµnh lËp c¸c DNNN víi tæng vèn chñ së h÷u chiÕm tû lÖ lín trong 8 tæng sè vèn cña doanh nghiÖp Nhµ n-íc, ®ã lµ c¸c tæng c«ng ty 91, tæng c«ng ty 90. ViÖc s¾p xÕp nµy ®· h×nh thµnh c¸c Tæng c«ng ty Nhµ n-íc chi phèi ®-îc nh÷ng ngµnh kinh tÕ quan träng nh- ®iÖn n¨ng, dÞch vô b-u chÝnh viÔn th«ng, hµng kh«ng, vËn t¶i ®-êng s¾t, viÔn d-¬ng, giao th«ng vËn t¶i, x©y dùng.... Mét sè tæng c«ng ty ®· trë thµnh h¹t nh©n cña nh÷ng tËp ®oµn kinh tÕ ®a ngµnh. Cuéc ®æi míi DNNN lÇn thø ba, thùc hiÖn h¹ cÊp së h÷u th«ng qua giao b¸n, kho¸n, cho thuª, chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn ®èi víi c¸c DNNN kh«ng cã vai trß then chèt cÇn Nhµ n-íc n¾m gi÷, vèn së h÷u nhá, ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶... HiÖn nay doanh nghiÖp Nhµ n-íc ë n-íc ta ®-îc tæ chøc l¹i theo h×nh thøc vµ c¬ cÊu: 17 tæng c«ng ty 91, 76 tæng c«ng ty 90 vµ trªn 4.000 doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®éc lËp. §Õn n¨m 2002 c¶ n-íc ®· s¸t nhËp h¬n 3.500 doanh nghiÖp, gi¶i thÓ kho¶ng 4.500 doanh nghiÖp Nhµ n-íc (DNNN), cæ phÇn ho¸ gÇn 500 doanh nghiÖp Nhµ n-íc. Nhê vËy tr×nh ®é tÝch tô vµ tËp trung vèn trong DNNN ®-îc n©ng lªn. Sè DNNN cã vèn d-íi 1 tû ®ång ®· gi¶m ®¸ng kÓ vµ sè DNNN cã vèn trªn 10 tû ®ång t¨ng tõ 10% lªn 35% tõ n¨m 1994- 9 2002, s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn vµ hiÖu qu¶ ®-îc n©ng lªn râ rÖt. §ãng gãp cña khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc trong tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) qua c¸c n¨m (tÝnh theo ®¬n vÞ %) : C¸c N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ N¨ khu m vùc 19 19 19 19 19 19 19 19 19 20 20 20 kinh 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 m m m m m m m m m m m tÕ GDP 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 KTNN 29,3 33443 09009 , , , , , 62129 (Nguån: Thêi b¸o Kinh tÕ). 10 (Nguån: Thêi b¸o Kinh tÕ). KTNN : Kinh tÕ nhµ n-íc KTNQD : Kinh tÕ ngoµi quèc doanh §TNN : §µu t- n-íc ngoµi Tõ nh÷ng sè liÖu cô thÓ trªn chøng tá thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc thùc sù cã vai trß chi phèi, thóc ®Èy toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn ®óng quü ®¹o, gãp phÇn vµo viÖc t¨ng c-êng vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt nam. 2. Nh÷ng tån t¹i vµ h¹n chÕ cña kinh tÕ Nhµ n-íc. Sau h¬n 10 n¨m ®æi míi, bªn c¹nh nh÷ng tiÕn bé trong viÖc ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc cßn cã nh÷ng tån t¹i vµ h¹n chÕ, biÓu hiÖn chñ yÕu ë nh÷ng mÆt sau: - Sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc vµ ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc cßn nhá bÐ vÒ quy m« vµ dµn tr¶i vÒ ngµnh nghÒ. NhiÒu doanh nghiÖp cïng lo¹i ho¹t ®éng chång chÐo vÒ ngµnh 11 nghÒ kinh doanh, cÊp qu¶n lý vµ trªn cïng mét ®Þa bµn t¹o ra sù c¹nh tranh kh«ng ®¸ng cã trong chÝnh khu vùc kinh tÕ nhµ n-íc víi nhau. Doanh nghiÖp Nhµ n-íc cßn dµn tr¶i trªn tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ tõ s¶n xuÊt ®Õn th-¬ng m¹i, du lÞch, dÞch vô g©y t×nh tr¹ng ph©n t¸n, manh món vÒ vèn trong khi vèn ®Çu t- nhµ n-íc rÊt h¹n chÕ, g©y chi phèi, xÐ lÎ c¸c nguån lùc kÓ c¶ ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n-íc, kh«ng thÓ tËp trung vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc chñ yÕu, then chèt. - Tr×nh ®é kü thuËt, khoa häc c«ng nghÖ cßn l¹c hËu dÉn ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh kÐm vµ thua thiÖt trong héi nhËp vÒ kinh tÕ víi khu vùc vµ quèc tÕ. HÇu hÕt trong khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc mµ ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc cã m¸y mãc, thiÕt bÞ nhËp khÈu tõ nhiÒu n-íc, thuéc nhiÒu thÕ hÖ, chñng lo¹i kh¸c nhau. Cã nhiÒu ý kiÕn cho r»ng nhiÒu hÖ thèng d©y chuyÒn s¶n xuÊt, m¸y mãc thiÕt bÞ cña n-íc ta l¹c hËu so víi khu vùc vµ thÕ giíi tõ 10 - 30 n¨m. - Trong khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc ®ang tån t¹i hiÖn t-îng thiÕu viÖc lµm, sè lao ®éng d- thõa lín. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng c¸c doanh nghiÖp cßn nhiÒu yÕu kÐm, sè doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ chiÕm tû lÖ thÊp trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp 12 Nhµ n-íc, sè doanh nghiÖp cßn l¹i liªn tôc lç trong nhiÒu n¨m, hoÆc cã l·i mang tÝnh chÊt t-îng tr-ng vÒ sè liÖu, l·i gi¶ lç thËt. Mét ®ång vèn ®Çu t- vµo doanh nghiÖp Nhµ n-íc t¹o ®-îc tû lÖ lîi nhuËn thÊp h¬n so víi ®Çu t- vµo c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Tû lÖ t¨ng tr-ëng ®ãng gãp cña hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ n-íc vµo GDP t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ trong thêi gian võa qua trong khi ®ã ng©n s¸ch Nhµ n-íc liªn tôc ph¶i cÊp vèn cho ®Çu t- x©y dùng, cÊp bæ sung vèn l-u ®éng, bï lç, hç trî gi¶m bít khã kh¨n vÒ tµi chÝnh cho c¸c DNNN. §ång thêi, Nhµ n-íc cßn ph¶i miÔn gi¶m thuÕ, xo¸ nî, khoanh nî, miÔn gi¶m l·i cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc. Theo ®¸nh gi¸ hiÖn nay chØ cã 40% doanh nghiÖp Nhµ n-íc s¶n xuÊt kinh doanh thùc sù hiÖu qu¶, 40% ch-a hiÖu qu¶, khi lç khi l·i, kh«ng æn ®Þnh, cßn l¹i 20% ho¹t ®éng thùc sù ch-a hiÖu qu¶, thua lç liªn tôc. * Nguyªn nh©n cña nh÷ng yÕu kÐm cña kinh tÕ Nhµ n-íc: - Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ, c¬ chÕ míi ®ang h×nh thµnh, c¬ chÕ cò ch-a ®-îc xo¸ bá triÖt ®Ó vµ nhiÒu vÊn ®Ò do lÞch sö ®Ó l¹i kh«ng thÓ gi¶i quyÕt trong mét sím mét chiÒu. 13 - NhËn thøc ch-a thèng nhÊt vµ ch-a ®Çy ®ñ vÒ chñ tr-¬ng s¾p xÕp, ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp Nhµ n-íc. NhiÒu vÊn cßn ®Ò ch-a râ, ch-a ®-îc tæng kÕt thùc tiÔn ®Ó cã gi¶i ph¸p kÞp thêi vµ nhÊt qu¸n nh-: quyÒn qu¶n lý Nhµ n-íc ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n-íc; quyÒn chñ së h÷u nhµ n-íc; quyÒn cña ®¹i diÖn chñ së h÷u trùc tiÕp t¹i doanh nghiÖp; quyÒn sö dông vèn vµ chñ ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ... - C¬ chÕ, chÝnh s¸ch cßn nhiÒu bÊt cËp, ch-a ®ång bé, cßn nhiÒu ®iÓm ch-a phï hîp víi kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN, ch-a t¹o ®-îc ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy c¸n bé, ng-êi lao ®éng trong DNNN n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh doanh. - C¶i c¸ch hµnh chÝnh tiÕn hµnh chËm, ch-a theo kÞp ®ßi hái thùc tiÔn cña tiÕn tr×nh ®æi míi doanh nghiÖp Nhµ n-íc. ViÖc n©ng cao hiÖu qu¶, hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n-íc ®èi víi doanh nghiÖp cßn kÐm, cßn g©y nhiÒu phiÒn hµ cho doanh nghiÖp, ch-a ph¸t huy quyÒn tù chñ, tÝnh n¨ng ®éng cña doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr-êng. - §éi ngò c¸n bé chñ chèt trong doanh nghiÖp Nhµ n-íc nãi chung cßn ch-a ®¸p øng víi yªu cÇu, mét bé phËn kh«ng nhá kÐm 14 n¨ng lùc, phÈm chÊt vµ tinh thÇn thiÕu tr¸ch nhiÖm, thªm vµo ®ã c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ cßn nhiÒu ®iÒu bÊt cËp. - Sù thiÕu kiªn quyÕt trong viÖc thùc hiÖn ®-êng lèi ®æi míi cña §¶ng trong ®æi míi vµ ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc. TiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp, h¹ cÊp së h÷u th«ng qua giao, b¸n, kho¸n, cho thuª doanh nghiÖp Nhµ n-íc cßn chËm. VÉn cßn tån t¹i hµng ngh×n doanh nghiÖp cã vèn së h÷u rÊt nhá, cßn rÊt nhiÒu doanh nghiÖp “ chÕt mµ ch-a ch«n” ®· lµm tr× trÖ nÒn kinh tÕ. III. Quan ®iÓm vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c-êng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ n-íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng XHCN : 1. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc. T¹i Héi nghÞ lÇn 3 Ban chÊp hµnh Trung -¬ng §¶ng kho¸ IX, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh ph¶i tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n-íc mµ ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng cña c¸c DNNN. Ph©n tÝch s©u s¾c nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ nh÷ng h¹n chÕ, yÕu kÐm, nguyªn nh©n cña t×nh h×nh qua 15 thùc tiÔn s¾p xÕp vµ ®æi míi doanh nghiÖp Nhµ n-íc ta cÇn ph¶i hiÓu vµ n¾m râ : - Kinh tÕ Nhµ n-íc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi÷ v÷ng ®Þnh h-íng XHCN, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña ®Êt n-íc. Trong ®ã DNNN ( gåm DNNN gi÷ 100% vèn vµ DNNN gi÷ cæ phÇn chi phèi) ph¶i kh«ng ngõng ®-îc ®æi m¬Ý, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶, gi÷ vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ . - Kiªn quyÕt ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Ó DNNN cã c¬ cÊu hîp lý, tËp trung vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt vµ ®Þa bµn quan träng, chiÕm thÞ phÇn ®ñ lín ®èi víi c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô chñ yÕu nh-ng kh«ng nhÊt thiÕt lµ ph¶i gi÷ tû träng lín trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ. - TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ®Ó DNNN kinh doanh tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, hîp t¸c vµ c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ph¸p luËt. - ViÖc tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña DNNN lµ nhiÖm vô cÊp b¸ch vµ còng lµ nhiÖm vô chiÕn l-îc l©u dµi víi nhiÒu khã kh¨n, phøc t¹p. - NhiÖm vô chñ yÕu trong giai ®o¹n tr-íc m¾t lµ hoµn thµnh c¬ 16 b¶n viÖc s¾p xÕp, ®iÒu chØnh c¬ cÊu l¹i vµ ®æi míi ho¹t ®éng DNNN hiÖn cã, ph©n ®Þnh râ c¸c lo¹i doanh nghiÖp ®Ó cã chÝnh s¸ch gi¶i ph¸p phï hîp; thùc hiÖn s¸p nhËp, kho¸n kinh doanh, cho thuª hoÆc giao, b¸n, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n c¸c doanh nghiÖp Nhµ n-íc quy m« nhá thua lç kÐo dµi kh«ng cæ phÇn ho¸ ®-îc vµ Nhµ n-íc kh«ng cÇn n¾m gi÷ ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ tµi s¶n cña Nhµ n-íc, b¶o ®¶m viÖc lµm, thu nhËp, quyÒn lîi hîp ph¸p cña ng-êi lao ®éng. - §æi míi kinh tÕ Nhµ n-íc theo ph-¬ng h-íng trªn mét mÆt ph¶i ®¶m b¶o kh¾c phôc sù tr× trÖ, kÐm hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ, mÆt kh¸c tr¸nh t×nh tr¹ng t- nh©n ho¸ trµn lan nÒn kinh tÕ, kh«ng kiÓm so¸t. 2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c-êng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ n-íc: Víi thùc tÕ hiÖn nay, kinh tÕ Nhµ n-íc ch-a thËt sù ®¸p øng ®-îc vai trß nµy trªn c¸c mÆt hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, tr×nh ®é qu¶n lý tæ chøc còng nh- ph-¬ng thøc ph©n phèi. §ång thêi, viÖc ®æi míi, ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ n-íc ch-a thËt sù cã nh÷ng chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ. HiÖn nay kinh tÕ Nhµ n-íc ®ang ®øng tr-íc th¸ch thøc gay g¾t cña yªu cÇu ®æi míi, ph¸t triÓn vµ chñ ®éng héi nhËp 17 kinh tÕ quèc tÕ. Qu¸n triÖt tinh thÇn NghÞ quyÕt c¶u §¹i héi §¶ng IX ®Ò ra ®ã lµ cÇn ®Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng t¸c ®æi míi, ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ n-íc, ph©n lo¹i, s¾p xÕp l¹i hÖ thèng DNNN, t×m ra gi¶i ph¸p, ph-¬ng h-íng ®æi míi kinh tÕ Nhµ n-íc nh»m t¨ng c-êng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ n-íc ®ang lµ vÊn ®Ò cÇn ®-îc quan t©m nghiªn cøu, gi¶i quyÕt. Sau ®©y lµ mét sè ®Þnh h-íng vµ gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c-êng vai trß chñ ®¹o Kinh tÕ Nhµ n-íc nh- sau: a.§Þnh h-íng ph¸t triÓn vµ chÊn chØnh l¹i mét b-íc viÖc ph©n lo¹i DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých vµ ho¹t ®éng kinh doanh. - X¸c ®Þnh l¹i c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých cÇn thiÕt ho¹t ®éng kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn lµ chÝnh, dï thua lç vÉn cÇn duy tr× tån t¹i ®Ó cã chÝnh s¸ch c¬ chÕ phï hîp bï lç, t¨ng c-êng qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc ®-îc ®Çu t-, ®¶m b¶o môc tiªu chÝnh trÞ – x· héi, ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. Trong tõng thêi kú Nhµ n-íc xem xÐt, ®iÒu chØnh ®Þnh h-íng ph©n lo¹i cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. - §èi víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng v× lîi nhuËn cÇn tËp trung ®Çu t-, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, h×nh thµnh nh÷ng doanh 18 nghiÖp m¹nh toµn diÖn, lµm nßng cèt c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng quèc tÕ vµ trong n-íc nh- dÇu khÝ, ®iÖn, than, hµng kh«ng, ng©n hµng...C¸c doanh nghiÖp nµy ®i ®Çu vÒ b¶o ®¶m x· héi, ph¸t huy gióp ®ì c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ ¶nh h-ëng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi b»ng tÝnh chÊt x· héi chñ nghÜa cña m×nh, t¹o ra sù biÕn chuyÓn v÷ng ch¾c theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa. b. §æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c Tæng c«ng ty Nhµ n-íc, h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. Thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy nh»m môc ®Ých tËp trung nguån lùc ®Ó chi phèi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ nh-: b-u ®iÖn, ®iÖn lùc, ng©n hµng, tµi chÝnh, b¶o hiÓm, c¸c trung t©m th-¬ng m¹i, du lÞch, dÞch vô lín... lµm lùc l-îng chñ ®¹o ®Ó ®¶m b¶o c¸c c©n ®èi lín vµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«; cung øng nh÷ng s¶n phÈm träng yÕu cho nÒn kinh tÕ vµ xuÊt khÈu, ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch Nhµ n-íc; lµm nßng cèt thóc ®Èy t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶. H×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh trªn c¬ së c¸c tæng c«ng ty nhµ n-íc, cã sù than gia c¶u c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kinh doanh ®a ngµnh trong ®ã cã ngµnh kinh doanh chÝnh, chuyªn m«n 19 ho¸ cao vµ gi÷ vai trß chi phèi lín trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, cã quy m« lín vÒ vèn, ho¹t ®éng c¶ trong vµ ngoµi n-íc, cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao vµ qu¶n lý hiÖn ®¹i. Tr-íc m¾t thÝ ®iÓm h×nh thµnh tËp ®oµn kinh tÕ trong mét sè lÜnh vùc cã ®iÒu kiÖn, cã thÕ m¹nh, cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ®Ó c¹nh tranh vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã hiÖu qu¶ nh-: dÇu khÝ, viÔn th«ng, ®iÖn lùc, x©y dùng ... §©y ®ang lµ gi¶i ph¸p cã tÝnh chÊt b-íc ngoÆt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña khu vùc kinh tÕ Nhµ n-íc. c. §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ DNNN, thùc hiÖn giao, b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸t nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n DNNN. - §Èy m¹nh h¬n n÷a c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ DNNN theo nhiÒu møc ®é, thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ së h÷u t¹o ®éng lùc cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ, t¨ng vèn më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Song cæ phÇn ho¸ DNNN kh«ng ®-îc biÕn thµnh t- nh©n ho¸ DNNN. - §èi víi c¸c DNNN nhá, nh÷ng DNNN kh«ng cã vai trß quan träng, lµm ¨n thua lç, cÇn døt ®iÓm xö lý nh- chuyÓn h×nh thøc së h÷u, b¸n, giao, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸t nhËp, gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n theo luËt ph¸ s¶n c«ng ty. d. §æi míi, n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý cña Nhµ 20