Tài liệu Tiểu luận kinh tế tư nhân. đổi mới cơ chế chính sách để phát triển kinh tế tư nhân ở vn

Môc lôc Trang Lêi nãi §Çu......................................................................2 Kinh tÕ t nh©n................................................................3 I- §Æc ®iÓm chung cña nÒn kinh tÕ t nh©n...................3 1. §Æc ®iÓm kinh tÕ t nh©n.......................................3 a. C¸c lÜnh vùc kinh tÕ t nh©n:.................................3 b. C¸c lo¹i h×nh tæ chøc kinh doanh cña kinh tÕ t nh©n:.....................................................................3 2. Vai trß cña kinh tÕ t nh©n.......................................4 a. §ãng gãp vµo t¨ng trëng cña tæng s¶n phÈm trong níc GDP:....................................................................4 b. §ãng gãp vµ huy ®éng c¸c nguån vèn trong x· héi vµo ng©n s¸ch nhµ níc:............................................4 c. Kinh tÕ t nh©n t¹o ra viÖc lµm vµ gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo:.............................................................5 d. Kinh tÕ t nh©n gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý x· héi, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ:................................................5 II. Nh÷ng vÊn ®Ò cña kinh tÕ t nh©n hiÖn nay...............5 1. Thùc tr¹ng kinh tÕ t nh©n hiÖn nay..........................5 2. Nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ trong s¶n xuÊt kinh doanh kinh tÕ t nh©n...........................................................7 a. Khã kh¨n vÒ vèn, h¹n chÕ vÒ tÝn dông:.................7 b. Khã kh¨n vÒ ®Êt ®ai, mÆt b»ng s¶n xuÊt kinh doanh:....................................................................8 c. Khã kh¨n vÒ m«i trêng ph¸p lý, t©m lý x· héi:........8 d. Khã kh¨n cña b¶n th©n kinh tÕ t nh©n nh×n chung: ..............................................................................9 3. Thêi c¬ vµ th¸ch thøc cña kinh tÕ t nh©n khi ViÖt nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO:....................9 a. Thêi c¬:...............................................................9 b. Th¸ch thøc:..........................................................9 III. §æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n ë ViÖt nam........................................................10 1. X©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch hç trî kinh tÕ t nh©n:....................................................10 a. ChÝnh s¸ch ®µo t¹o nguån nh©n lùc:...................10 b. ChÝnh s¸ch tÝn dông ®Çu t:................................11 1 c. ChÝnh s¸ch mÆt b»ng, ®Êt ®ai cho nÒn kinh tÕ t nh©n:...................................................................11 d. ChÝnh s¸ch vÒ khoa häc c«ng nghÖ nhµ níc:.........11 e. ChÝnh s¸ch thuÕ, tµi chÝnh, kÕ to¸n, kiÓm to¸n:. .11 e. ChÝnh s¸ch vÒ ®µo t¹o tiÒn l¬ng b¶o hiÓm x· héi: 12 g. ChÝnh s¸ch vÒ tiÒn l¬ng:....................................12 h. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi:................................13 i. ChÝnh s¸ch th«ng tin, tiÕp cËn thÞ trêng:..............13 2. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n:.................13 KÕt luËn.......................................................................15 Tµi liÖu tham kh¶o.........................................................16 Lêi nãi §Çu Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi th× kinh tÕ t nh©n gåm hai thµnh phÇn: kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ kinh tÕ t b¶n t nh©n (theo V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng X) ®· ph¸t triÓn réng kh¾p c¶ níc. Tõ khi Nhµ níc ta söa ®æi luËt kinh doanh n¨m 2000, giai ®o¹n 2000 – 2004 ®· cã 73.000 doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp, b»ng 3,75 lÇn giai ®o¹n 1991 – 1999. Ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n gãp phÇn quan träng vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, huy ®éng c¸c nguån lùc vµo s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, t¨ng tÝch luü, gãp phÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi. Ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n còng cã nghÜa lµ b¶o tån tÝnh ®a d¹ng vµ phong phó cña nÒn kinh tÕ. Tuy vËy, kinh tÕ t nh©n hiÖn nay ë níc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ, yÕu kÐm: quy m« nhá, vèn Ýt, c«ng nghÖ l¹c hËu, søc c¹nh tranh yÕu. Ngoµi ra, trong x· héi vÉn cßn nhiÒu ®Þnh 2 kiÕn víi kinh tÕ t nh©n vµ nhiÒu c¬ chÕ, chÝnh s¸ch g©y trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n. NghÞ quyÕt §¹i héi IX cña §¶ng ®· x¸c ®Þnh: “Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, cïng ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh. Trong ®ã nÒn kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ nhµ níc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n”. §Ó thùc hiÖn môc tiªu ®ã, Nhµ níc ta cÇn ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nh»m ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ kinh tÕ t nh©n. 3 Kinh tÕ t nh©n I- §Æc ®iÓm chung cña nÒn kinh tÕ t nh©n Kinh tÕ t nh©n trªn thùc tÕ cã søc sèng m·nh liÖt vµ cã nhiÒu ®ãng gãp cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc v× kinh tÕ t nh©n ®· c«ng nhËn ®éng lùc ph¸t triÓn lín nhÊt cña x· héi: lîi Ých c¸ nh©n. Nhng cã thêi kú do nhËn thøc sai lÇm, nãng véi ®· coi kinh tÕ t nh©n lµ ®èi tîng ph¶i c¶i t¹o kh«ng ®îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, kh«ng ®îc ph¸t luËt b¶o vÖ. V× vËy, nh÷ng ngêi ho¹t ®éng trong thµnh phÇn kinh tÕ nµy cã ®Þa vÞ chÝnh trÞ x· héi thÊp, s¶n xuÊt kinh doanh cña hä bÞ trãi buéc, k×m h·m, chÌn Ðp. Tuy nhiªn, kinh tÕ t nh©n vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn, ®ång thêi ngµy cµng kh¼ng ®Þnh vai trß cña m×nh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 1. §Æc ®iÓm kinh tÕ t nh©n a. C¸c lÜnh vùc kinh tÕ t nh©n: Theo V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng X kinh tÕ t nh©n bao gåm hai thµnh phÇn kinh tÕ lµ: thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n. Kinh tÕ t nh©n ho¹t ®éng díi h×nh thøc hé kinh doanh c¸ thÓ, c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp t nh©n c¸ thÓ vµ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp t nh©n. Kinh tÕ t nh©n tham gia vµo tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, th¬ng nghiÖp vµ c¸c lo¹i hinh dÞch vô kh¸c. 4 b. C¸c lo¹i h×nh tæ chøc kinh doanh cña kinh tÕ t nh©n: Lo¹i h×nh tæ chøc kinh doanh cña kinh tÕ t nh©n rÊt ®a d¹ng, phæ biÕn nhÊt lµ hé c¸ thÓ, tiÓu chñ, lo¹i h×nh c«ng ty hiÖn nay chñ yÕu lµ doanh nghiÖp nhá vµ díi h×nh thøc c«ng ty t nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty hîp doanh. Trong kinh tÕ t nh©n, hé kinh doanh cã thÓ cã sè lîng ®«ng ®¶o, sö dông nhiÒu lao ®éng x· héi, huy ®éng nhiÒu vèn ®Çu t ®ãng tû träng lín vµo GDP. Hé kinh doanh cã nhiÒu vèn ®Çu t lµ bíc tËp dît vµ tÝch luü cho bíc ph¸t triÓn cao h¬n vÒ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ h×nh thøc doanh nghiÖp t nh©n. C¸c doanh nghiÖp t nh©n ®· gãp phÇn s¶n xuÊt hµng ho¸ cã chÊt lîng cao, tham gia tÝch cùc vµo s¶n xuÊt, xuÊt khÈu hµng ho¸, nhÊt lµ n«ng s¶n hµng ho¸. Gióp n«ng d©n tiªu thô mét khèi lîng hµng ho¸ n«ng s¶n, sù ho¹t ®éng s«i ®éng cña doanh nghiÖp t nh©n lµm thóc ®Èy n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. C¸c chñ t nh©n hÇu hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp trëng thµnh trong chÕ ®é míi, nhiÒu ngêi trong sè hä lµ c¸n bé ®¶ng viªn, ®· tõng tham gia trong c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp nhµ níc vµ cã mét sè ®· tr¶i qua thêi kú tham gia lc lîng vò trang, cã nguyÖn väng muèn dïng tµi n¨ng, trÝ tuÖ cña m×nh vµo ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc, lµm giµu cho m×nh cho ®Êt níc. 5 2. Vai trß cña kinh tÕ t nh©n a. §ãng gãp vµo t¨ng trëng cña tæng s¶n phÈm trong níc GDP: Tæng s¶n phÈm cña kinh tÕ t nh©n nh×n chung t¨ng trëng æn ®Þnh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. NhÞp ®é t¨ng trëng n¨m 1994 lµ 12,09% n¨m 1998 lµ 12,74% vµ n¨m 1999 lµ 7,5% ®Õn n¨m 2000 lµ 12,55% vµ chiÕm tû t¬ng ®èi æn ®Þnh trong GDP. b. §ãng gãp vµ huy ®éng c¸c nguån vèn trong x· héi vµo ng©n s¸ch nhµ níc: Nh÷ng n¨m gÇn ®©y vèn ®Çu t cña khu vùc t nh©n t¨ng nhanh, chiÕm tû lÖ cao trong tæng vèn ®Çu t toµn x· héi. N¨m 2000 ®¹t 35.894 tû ®ång, t¨ng 13,8% so víi n¨m 1999 chiÕm 24,31% tæng vèn ®Çu t toµn x· héi. N¨m 2000 vèn ®Çu t cña hé kinh doanh c¸ thÓ ®¹t 29267 tû ®ång, chiÕm 19,82% tæng vèn ®Çu t toµn x· héi. Vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n ®¹t 6627 tû ®ång chiÕm 4,49% tæng vèn ®Çu t toµn x· héi. §ãng gãp ng©n s¸ch nhµ níc cña kinh tÕ t nh©n ngµy cµng t¨ng, n¨m 2000 nép ®îc 5900 tû ®ång íc tÝnh chiÕm 7,3% tæng thu ng©n s¸ch, t¨ng 12,5% so víi n¨m 1999. N¨m 2001dù kiÕn nép 6370 tû ®ång t¨ng 7,96%. c. Kinh tÕ t nh©n t¹o ra viÖc lµm vµ gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo: HiÖn nay, sè lîng lao ®éng trong kinh tÕ t nh©n lµ 4.643.844 ngêi chiÕm 12% tæng sè lao ®éng x· héi, b»ng 1,36 lÇn tæng sè viÖc lµm trong kinh tÕ nhµ níc. Lao ®éng 6 cña hé kinh doanh c¸ thÓ lµ 3802057 ngêi cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n lµ 841787 ngêi. ViÖc t¹o ra nhiÒu chç lµm míi gãp phÇn thu hót nhiÒu lao ®éng cha cã viÖc lµm, gi¶i quyÕt sè d tõ c¸c c¬ quan nhµ níc do gi¶m biªn chÕ vµ gi¶i thÓ. d. Kinh tÕ t nh©n gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý x· héi, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ: Sù ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n gãp phÇn thu hót ®îc ngµy cµng nhiÒu lao ®éng ë n«ng th«n vµo c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp, nhÊt lµ c«ng nghiÖp ®· gióp cho chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ tõng ®Þa ph¬ng gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Êt níc. Tr×nh ®é s¶n xuÊt kinh doanh cña kinh tÕ t nh©n ngµy cµng tiÕn bé h¬n, sè lîng hµng ho¸ tham gia xuÊt khÈu ngµy cµng t¨ng, nhiÒu s¶n phÈm cña kinh tÕ t nh©n ®îc xuÊt khÈu uû th¸c qua doanh nghiÖp nhµ níc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Kinh tÕ t nh©n cßn tham gia nhiÒu c«ng ®o¹n trong qóa tr×nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. XuÊt khÈu trùc tiÕp cña khu vùc kinh tÕ t nh©n ®Õn nay ®· t¨ng, 9 th¸ng ®Çu n¨m 2001 ®¹t 2.189.330.000 USD, trong ®ã c¸c c«ng ty cæ phÇn ®¹t 361.759.990 USD, c«ng ty t nh©n ®¹t 211.900.000 USD (sè liÖu cña tæng cuc h¶i quan). II. Nh÷ng vÊn ®Ò cña kinh tÕ t nh©n hiÖn nay 1. Thùc tr¹ng kinh tÕ t nh©n hiÖn nay Trong nh÷ng n¨m qua kinh tÕ t nh©n t¨ng nhanh vÒ sè lîng, vèn kinh doanh thu hót lao ®éng nhÊt lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp, c«ng ty. Kinh tÕ t nh©n ph¸t triÓn réng kh¾p 7 trong c¸c ngµnh nghÒ mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm, sè c¬ së nhiÒu nhÊt lµ trong lÜnh vùc th¬ng m¹i, dÞch vô, x©y dùng, sau ®ã lµ c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. T×nh h×nh t¨ng trëng c«ng nghiÖp: trong giai ®o¹n 1996-2000 sè lîng ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kinh doanh, ho¹t ®éng trong kinh tÕ t nh©n t¨ng lªn ®¸ng kÓ, sè hé kinh doanh c¸ thÓ t¨ng 6,02%, sè doanh nghiÖp t¨ng 45,61% nhng kh«ng ®Òu qua c¸c n¨m (sè hé kinh doanh c¸ thÓ n¨m 1997 gi¶m, sè doanh nghiÖp n¨m 1998 gi¶m vµ t¨ng m¹nh vµo n¨m 2000 tõ khi cã luËt doanh nghiÖp). §Õn n¨m 2004 cã 150.000 doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng. Trong c¬ cÊu c¸c h×nh thøc doanh nghiÖp, doanh nghiÖp t nh©n chiÕm sè lîng rÊt lín, sau ®ã lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, tiÕp theo c¸c c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty hîp doanh chiÕm sè lîng kh«ng ®¸ng kÓ. Vèn ®Çu t cña kinh tÕ t nh©n gåm vèn hé kinh doanh c¸ thÓ vµ doanh nghiÖp t nh©n kinh doanh c¸ thÓ .Tæng vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ n¨m 2000 lµ 29.267 tû ®ång t¨ng 12,9 % so v¬Ý n¨m 1999. Vèn ®Çu t cña hé kinh doanh c¸ thÓ n¨m 2000 chiÕm 82,54% trong tæng sè vèn ®Çu t cña kinh tÕ t nh©n vµ chiÕm 19,82% vèn ®Çu t x· héi. Tæng vèn dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh c¸ thÓ lµ 63.668 tû ®ång chiÕm 36,61% trong tæng sè vèn dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh cña kinh tÕ t nh©n (tÝnh ®Õn ngµy 31-122000). 8 VÒ vèn cña doanh nghiÖp t nh©n: Tõ khi xuÊt hiÖn doanh nghiÖp ®Õn hÕt th¸ng 4 - 2002 c¶ níc cã trªn 41.000 doanh nghiÖp míi thµnh lËp víi tæng sè vèn ®¨ng kÝ t¬ng ®¬ng 3,6 tû USD. Tæng vèn thùc tÕ sö dông cña doanh nghiÖp còng t¨ng nhanh, n¨m 2000 lµ 110.071 tû ®ång tr¨ng 38,46% so víi n¨m 1999, trong ®ã cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n t¨ng 40%, doanh nghiÖp t nh©n t¨ng 37,64% c«ng ty cæ phÇn t¨ng 36,7%. N¨m 2000 kinh tÕ t nh©n ®· ®Çu t mua 20,3% cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®· cæ phÇn ho¸. §©y chØ lµ nh÷ng con sè b¸o c¸o, ch¾c ch¾n r»ng sè vèn thùc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n cßn lín h¬n nhiÒu. Tæng vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n t¨ng c¶ vÒ lîng vèn vµ tû träng vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña kinh tÕ t nh©n vµ cña toµn x· héi. Tæng vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp t¨ng tõ 5.628 tû ®ång n¨m 1999 lªn 6.627 tû ®ång n¨m 2000, t¨ng 17,7%. Tû träng trong kinh tÕ t nh©n t¨ng tõ 17,84% n¨m 1999 lªn 18,46% n¨m 2000, Tû träng trong tæng vèn ®Çu t toµn x· héi tõ 4,29% n¨m 1999 lªn 4,49% n¨m 2000. VÒ lao ®éng cña kinh tÕ t nh©n: N¨m 2000, lao ®éng trong kinh tÕ t nh©n, kÓ c¶ khu vùc n«ng nghiÖp lµ 21.017.326 ngêi, chiÕm 65,3% lao ®éng cã viÖc lµm thêng xuyªn trong c¶ níc. Trong c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp, sè lao ®éng kinh tÕ t nh©n n¨m 2000 lµ 4.643.844 lao ®éng, t¨ng 20,12% so víi 9 n¨m 1996, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 194.670 lao ®éng t¨ng 4,75% n¨m. TÝnh tõ n¨m 1996 ®Õn nay, lao ®éng trong c«ng nghiÖp t¨ng nhiÒu h¬n ngµnh th¬ng m¹i, dÞch vô. N¨m 2000 so víi n¨m 1996 lao ®éng trong c«ng nghiÖp thªm ®îc 363.442 ngêi, t¨ng 20,68%, trong khi lao ®éng th¬ng m¹i, dÞch vô thªm ®îc 271.476 ngêi, lao ®éng c«ng nghiÖp t¨ng 114,02%, mét lao ®éng c«ng nghiÖp ë hé kinh doanh c¸ thÓ chØ t¨ng ®îc 6,4%. T¨ng trëng s¶n xuÊt kinh doanh (GdP) kinh tÕ t nh©n: Tæng s¶n phÈm trong níc cña kinh tÕ t nh©n t¨ng trëng liªn tôc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. N¨m 1996 GDP kinh tÕ t nh©n ®¹t 68.518 tû ®ång, ®Õn n¨m 2000 lªn 86.929 tû ®ång t¨ng b×nh qu©n 7% n¨m. T¬ng øng GDP cña hé kinh doanh c¸ thÓ tõ 52.169 tû ®ång n¨m 1996 lªn 66.142 tû ®ång n¨m 2000 t¨ng b×nh qu©n 7% n¨m, cña doanh nghiÖp tõ 1.780 tû ®ång lªn 20.787 tû ®ång t¨ng b×nh qu©n 7,1% n¨m. Tèc ®é t¨ng trëng GDP cña kinh tÕ t nh©n xÊp xØ tèc ®é t¨ng GDP toµn bé nÒn kinh tÕ. N¨m 2000 khu vùc kinh tÕ t nh©n chiÕm 42,3% GDP c¶ níc trong ®ã GDP kinh tÕ t nh©n phi n«ng nghiÖp b»ng 63,6% GDP cña kinh tÕ t nh©n vµ b»ng GDP cña c¶ níc. 2. Nh÷ng khã kh¨n, h¹n chÕ trong s¶n xuÊt kinh doanh kinh tÕ t nh©n a. Khã kh¨n vÒ vèn, h¹n chÕ vÒ tÝn dông: C¸c hé kinh doanh c¸ thÓ vµ doanh nghiÖp t nh©n nãi chung ®Òu rÊt thiÕu vèn s¶n xuÊt. §Õn cuèi n¨m 2000 vèn 10 ®¨ng ký kinh doanh khi míi thµnh lËp cña c¸c doanh nghiÖp t nh©n b×nh qu©n chØ trªn díi 1 tû ®ång. Sè vèn ho¹t ®éng kinh doanh b×nh qu©n lµ 3,8 tû ®ång/1 doanh nghiÖp. Theo b¸o c¸o cña c¸c ®Þa ph¬ng cho r»ng kinh tÕ t nh©n thiÕu vèn, ph¶i ®i vay ë thÞ trêng kh«ng chÝnh thøc víi l·i suÊt cao vµ thêi h¹n ng¾n, rÊt khã tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, nhÊt lµ nguån vèn u ®·i cña nhµ níc. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do c¸c doanh nghiÖp t nh©n non trÎ nªn t¸i s¶n xuÊt s½n cã cßn Ýt, kh«ng ®îc chÊp nhËn cho vay c¸c kho¶n vay mµ kh«ng cÇn thÕ chÊp nhiÒu. Doanh nghiÖp t nh©n cha biÕt lËp dù ¸n ®Çu t, h¬n n÷a thêng bÞ c¸c tæ chøc tÝn dông cho lµ c¸c kh¸ch hµng nhá, víi kiÓu ho¹t ®éng t¹m thêi, cã thÓ kh«ng b¸o c¸o ®óng t×nh h×nh kinh doanh, dù ¸n thêng kh«ng cã tÝnh kh¶ thi cao, khã gi¸m s¸t ®Çu t, chi phÝ giao dÞch cao. Tæng d nî cña kinh tÕ t nh©n (trong c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp) chiÕm tíi 23,9% tæng d nî chung cña ng©n hµng n¨m 2000 vµ trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001. b. Khã kh¨n vÒ ®Êt ®ai, mÆt b»ng s¶n xuÊt kinh doanh: HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp t nh©n ®îc thµnh lËp vµ ph¸t triÓn tõ khi cã chñ tr¬ng ®æi míi, vµ t¨ng nhanh sau khi luËt doanh nghiÖp cã hiÖu lùc thi hµnh. Nhµ níc tiÕn hµnh trao quyÒn sö dông ®Êt ®ai theo luËt ®Êt ®ai, do ®ã vÒ c¬ b¶n kh«ng cßn “®Êt v« chñ” do c¸c doanh nghiÖp t nh©n ra ®êi muén kh«ng cßn ®îc nhµ níc u ®·i vÒ ®Êt nh tríc. ChÝnh v× 11 vËy thiÕu mÆt b»ng kinh doanh ®ang lµ trë ng¹i lín ®èi víi c¸c c¬ së kinh doanh. NhiÒu doanh nghiÖp t nh©n ph¶i sö dông nhµ ë, ®Êt ë cña gia ®×nh trong khu d©n c lµm n¬i s¶n xuÊt, kinh doanh nªn chËt hÑp, g©y « nhiÔm m«i trêng, ¶nh hëng tíi sinh ho¹t cña d©n c trong khu vùc, g©y ra nh÷ng khiÕu kiÖn nªn khã më réng s¶n xuÊt kinh doanh. c. Khã kh¨n vÒ m«i trêng ph¸p lý, t©m lý x· héi: M«i trêng t©m lý x· héi cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña kinh tÕ t nh©n. Trong x· héi cßn cã phÇn ®Þnh kiÕn víi kinh tÕ t nh©n, cha nh×n nhËn ®óng vai trß cña nhµ kinh doanh t nh©n trong x· héi. d. Khã kh¨n cña b¶n th©n kinh tÕ t nh©n nh×n chung: Kinh tÕ t nh©n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc duy tr× hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kho¶ng thêi gian dµi vµ ®¶m b¶o søc c¹nh tranh cÇn thiÕt nhÊt lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ. C¸c nguyªn nh©n chÝnh: * Kinh tÕ t nh©n cña ta míi ë tr×nh ®é thÊp cña sù ph¸t triÓn, tæ chøc theo h×nh thøc kinh tÕ hé gia ®×nh c¸ thÓ. Cßn chiÕm tuyÖt ®¹i ®a sè h×nh thøc kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp t nh©n tuy ®· ph¸t triÓn m¹nh trong thêi gian gÇn ®©y nhng vÉn cßn ë quy m« nhá lµ chñ yÕu. *Kh¶ n¨ng tÝch tô vèn còng nh huy ®éng vèn x· héi cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cßn thÊp. *Tr×nh ®é kü thuËt n¨ng lùc qu¶n lý cßn yÕu kh«ng thu hót ®îc lao ®éng cã tay nghÒ cao ®îc ®µo t¹o c¬ b¶n. 12 *B¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hÇu hÕt míi tho¸t th©n tõ c¬ chÕ tËp trung bao cÊp nªn cßn chÞu ¶nh hëng cña t tëng mong chê sù gióp ®ì cña Nhµ níc. 3. Thêi c¬ vµ th¸ch thøc cña kinh tÕ t nh©n khi ViÖt nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO: a. Thêi c¬: Khi ViÖt Nam ra nhËp WTO, nhiÒu doanh nghiÖp níc ngoµi sÏ ®Çu t vµo ViÖt Nam, ho¹t ®éng trªn thÞ trêng ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp t nh©n cña ta sÏ cã c¬ héi tiÕp cËn, häc hái nh÷ng kinh nghiÖm trong tæ chøc, qu¶n lý, kinh doanh cña c¸c níc ph¸t triÓn. C¸c doanh nghiÖp cña ta cã c¬ héi ®Ó giíi thiÖu c¸c s¶n phÈm chÊt lîng cao cña m×nh ®Õn víi c¸c thÞ trêng thÕ giíi. Vµ biÕt ®©u, níc ta sÏ cã mét th¬ng hiÖu ®îc c¶ thÕ giíi c«ng nhËn. b. Th¸ch thøc: C¸c doanh nghiÖp níc ngoµi cã thÕ m¹nh vÒ vèn, c«ng nghÖ, kinh nghiÖm tæ chøc, qu¶n lý. Hä cã thÓ sÏ chiÕm lÜnh thÞ trêng cña ta ngay trªn s©n nhµ, ®Æc biÖt lµ hµng tiªu dïng cña Trung Quèc ®· chiÕm mét phÇn kh«ng nhá thÞ trêng hµng tiªu dïng cña ta tõ nhiÒu n¨m nay. C¸c doanh nghiÖp cña ta sÏ ph¶i c¹nh tranh quyÕt liÖt víi c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi nÕu muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn. ChÝnh ®iÒu ®ã sÏ thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp cña ta ph¶i ®æi míi, s¸ng t¹o ®Ó ph¸t triÓn. 13 III. §æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n ë ViÖt nam 1. X©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch hç trî kinh tÕ t nh©n: a. ChÝnh s¸ch ®µo t¹o nguån nh©n lùc: Nhµ níc ta cÇn cã c¸c chiÕn lîc x©y dùng nguån nh©n lùc ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, trong ®ã chÊt lîng cÇn ®îc u tiªn hµng ®Çu. §Æc biÖt, khi ViÖt Nam ra nhËp WTO th× ngoµi tr×nh ®ä chuyªn m«n giái ra th× nguån nh©n lùc cña ta cÇn cã tr×nh ®é ngo¹i ng÷, kü n¨ng giao tiÕp. Nhµ níc cÇn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp t nh©n hîp t¸c víi c¸c c¬ së ®µo t¹o nh»m ®µo t¹o nguån nh©n lùc cã ch©t lîng, ®ång thêi cã thÓ göi nh÷ng lao ®éng cã t chÊt ®i ®µo t¹o thªm ë níc ngoµi ®Ó n©ng cao tr×nh ®é. Nhµ níc ta còng nªn khuyÕn khÝch lùc lîng §¶ng viªn tham gia lµm kinh tÕ t nh©n. §©y lµ mét lùc lîng cã tr×nh ®é nhng cha ®îc khai th¸c ®óng møc, nhiÒu §¶ng viªn vÉn cßn n»m trong diÖn nghÌo. NÕu §¶ng viªn ®îc lµm kinh tÕ t nh©n, hä sÏ lµ lùc lîng tiªn phong vµ thÓ hiÖn ®îc sù quan t©m cña Nhµ níc tíi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t nh©n. Nhµ níc ta còng nªn thu hót nh÷ng ngêi ViÖt kiÒu ë níc ngoµi ®ang lµm kinh tÕ t nh©n ë níc ngoµi trë vÒ níc. §©y lµ lùc lîng rÊt hïng m¹nh, hä ®îc lµm quen víi ph¬ng ph¸p qu¶n lý hiÖn ®¹i, t¸c phong c«ng nghiÖp, khoa häc. b. ChÝnh s¸ch tÝn dông ®Çu t: * Nhµ níc dµnh mét kho¶n vèn ®¸ng kÓ th«ng qua quü hç trî ph¸t triÓn ®Ó cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n víi l·i suÊt 14 u ®·i, hç trî l·i suÊt sau ®Çu t vµo c¸c lÜnh vùc khuyÕn khÝch ®Çu t t¹i c¸c ®Þa bµn khã kh¨n, hoÆc theo c¸c ch¬ng tr×nh kinh tÕ lín cña chÝnh phñ, kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ. * NghÞ ®Þnh 05/N§-CP vÒ viÖc bæ sung mét sè gi¶i ph¸p ®iÒu hµnh kÕ ho¹ch kinh tÕ - x· héi n¨m 2001 ®· th¸o gì ®îc mét phÇn khã kh¨n, víng m¾c vÒ thñ tôc ®Çu t cho kinh tÕ t nh©n. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò nµy vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn nguån vèn vay tõ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ quü hç trî ph¸t triÓn. c. ChÝnh s¸ch mÆt b»ng, ®Êt ®ai cho nÒn kinh tÕ t nh©n: LuËt ®Êt ®ai (söa ®æi) n¨m 1998 ®· ®a ra chÝnh s¸ch cÊp ®Êt æn ®Þnh l©u dµi cho c¸c hé gia ®×nh, c¸ nh©n, tæ chøc, yªu cÇu tÊt c¶ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n, gia ®×nh vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ muèn sö dông ®Êt ®ai ®îc cÊp ®Ó kinh doanh ph¶i chuyÓn sang h×nh thøc thuª ®Êt. LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc quy ®Þnh viÖc miÔn gi¶m ®¸ng kÓ tiÒn thuª ®Êt, ®Æc biÖt víi vïng s©u, vïng xa, vïng khã kh¨n. d. ChÝnh s¸ch vÒ khoa häc c«ng nghÖ nhµ níc: Mét sè v¨n b¶n t¹o khung ph¸p lý chung vÒ chÝnh s¸ch khoa häc c«ng nghÖ vµ b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp chung cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. §îc hç trî, khuyÕn khÝch thóc ®Èy viÖc ¸p dông khoa häc- kü thuËt chuyÓn giao c«ng nghÖ míi nh»m thay thÕ c«ng nghÖ cò, n©ng cao h¬n, 15 mÉu m· ®a d¹ng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng trong níc vµ t¨ng ®îc hµng xuÊt khÈu. NghÞ ®Þnh 45/1998/ N§-CP quy ®Þnh cô thÓ vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ, khuyÕn khÝch chuyÓn giao kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ míi. e. ChÝnh s¸ch thuÕ, tµi chÝnh, kÕ to¸n, kiÓm to¸n: C¸c chÝnh s¸ch thuÕ dÇn ®îc ban hµnh vµ ¸p dông thèng nhÊt cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong níc. Tuy cßn mét sè h¹n chÕ nhng nh÷ng chÝnh s¸ch thuÕ doanh thu, thuÕ lîi tøc, thuÕ suÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu…..bíc ®Çu ®· xo¸ bá ®îc sù c¸ch biÖt gi÷a kinh tÕ t nh©n, kinh tÕ nhµ níc vµ hîp t¸c x·. Tõ n¨m 1999 ¸p dông luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, luËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c lo¹i thuÕ kh¸c lµm cho chÝnh s¸ch thuÕ thÓ hiÖn râ sù c«ng b»ng, b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kh¾c phôc dÇn sù chång chÐo vÒ thuÕ, chÝnh s¸ch thuÕ ®· khuyÕn khÝch ®Çu t, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. C¸c quy ®Þnh vÒ tµi chÝnh: - VÒ chÕ ®é tµi chÝnh: hiÖn nay nhµ níc cha cã quy ®Þnh riªng vÒ chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp t nh©n. Trong thùc tÕ c¸c c¬ quan nhµ níc ph¶i vËn dông c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó ¸p dông, thanh tra, kiÓm tra tµi chÝnh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n. - VÒ chÕ ®é kÕ to¸n: ®· gãp phÇn t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh khu vùc nµy. Tuy nhiªn, chÕ ®é kÕ to¸n 16 nµy cµng béc lé mét sè h¹n chÕ nh sau: cha t¸ch ®îc c¸c lo¹i vèn ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, c¸c quy ®Þnh vÒ chÕ ®é kÕ to¸n cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cung cÊp th«ng tin tÝnh to¸n vµ x¸c ®Þnh nghÜa vô thuÕ, cha thùc sù phï hîp víi quy m« vµ n¨ng lùc cña doanh nghiÖp nªn cã nhiÒu khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn mét sè chØ tiªu qu¸ chi tiÕt, nh»m môc ®Ých phôc vô qu¶n lý nhµ níc h¬n lµ phôc vô doanh nghiÖp. e. ChÝnh s¸ch vÒ ®µo t¹o tiÒn l¬ng b¶o hiÓm x· héi: §µo t¹o nghÒ cho lao ®éng kinh tÕ t nh©n, nhµ níc cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ hç trî c¸c c¬ së d¹y nghÒ d©n lËp, t thôc. Cô thÓ ®îc quy ®Þnh t¹i nghÞ ®Þnh 73/1999 N§-CP, ngµy 19/8/1999 cña chÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch x· héi víi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc gi¸o dôc, v¨n ho¸, thÓ thao. g. ChÝnh s¸ch vÒ tiÒn l¬ng: Theo quy ®Þnh cña bé luËt lao ®éng vµ bé luËt d©n sù, chÕ ®é tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng cña ngêi lao ®éng lµm viÖc trong lÜnh vùc kinh tÕ t nh©n thùc hiÖn trªn nguyªn t¾c tho¶ thuËn trong hîp ®ång vµ ®îc tr¶ theo n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Møc l¬ng ngêi lao ®éng ®îc tr¶ kh«ng thÊp h¬n møc l¬ng tèi thiÓu do nhµ níc quy ®Þnh. h. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi: Lo¹i b¶o hiÓm x· héi ®îc ¸p dông b¾t buéc ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp sö dông 10 lao ®éng trë lªn, cho nh÷ng doanh nghiÖp cã díi 10 lao ®éng vµ c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ kh«ng ®îc tham gia. NhiÒu doanh nghiÖp lîi 17 dông quy ®Þnh nµy ®Ó chèn tr¸nh tr¸ch nhiÖm cña ngêi sö dông lao ®éng trong viÖc ®ãng b¶o hiÓm cho ngêi lao ®éng, nh : ký hîp ®ång lao ®éng ng¾n h¹n díi 3 th¸ng víi ngêi lao ®éng; hoÆc chØ hîp ®ång miÖng hay chØ ®¨ng ký lao ®éng díi 10 ngêi ®Ó kh«ng ph¶i ®ãng b¶o hiÓm x· héi. i. ChÝnh s¸ch th«ng tin, tiÕp cËn thÞ trêng: Nhµ níc ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc ®¸p øng th«ng tin cho doanh nghiÖp vÒ ph¸p luËt, chÝnh s¸ch vµ t×nh h×nh thÞ trêng. Doanh nghiÖp ®îc quyÒn tiÕp cËn thÞ trêng kÓ c¶ viÖc ra níc ngoµi ®Ó qu¶ng b¸, tiÕp thÞ. §èi víi lÜnh vùc thÞ trêng xuÊt khÈu: c¸c doanh nghiÖp t nh©n ®ang gÆp khã kh¨n vÒ kh¶ n¨ng tiÕp cËn th«ng tin chÝnh s¸ch xuÊt khÈu, th«ng tin thÞ trêng, tiÕp cËn thÞ trêng so víi doanh nghiÖp nhµ níc. VÒ xóc tiÕn th¬ng m¹i th× c¸c doanh nghiÖp t nh©n cßn gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n nh: Ýt ®îc tham gia vµo c¸c ®oµn doanh nghiÖp ra níc ngoµi, kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó giíi thiÖu triÓn l·m vµ qu¶ng b¸ s¶n phÈm ®Ó xuÊt khÈu, thiÕu kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm th¬ng m¹i quèc tÕ, thiÕu th«ng tin toµn diÖn vÒ thÞ trêng, mÆt hµng vµ ®èi thñ c¹nh tranh. 2. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n: - T¹o m«i trêng thuËn lîi vÒ thÓ chÕ vµ t©m lý x· héi, cho ph¸t triÓn cña kinh tÕ t nh©n. - Söa ®æi bæ sung luËt doanh nghiÖp vµ mét sè quy ®Þnh cha thèng nhÊt gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®· ban hµnh vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn kinh tÕ t nh©n, theo híng xo¸ bá ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, 18 ®¶m b¶o thÓ hiÖn ®ång bé nhÊt qu¸n c¸c quan ®iÓm cña ®¶ng vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n, tÝnh cô thÓ minh b¹ch vÒ æn ®inh cña ph¸p luËt, tiÕp tôc th¸o gì nh÷ng khã kh¨n víng m¾c trong ph¸p luËt, thñ tôc hµnh chÝnh. - Quy ®Þnh râ nh÷ng ngµnh nghÒ, lÜnh vùc kinh tÕ t nh©n kh«ng ®îc phÐp kinh doanh cã ®iÒu kiÖn, khi thay ®æi c¸c quyÕt ®Þnh cÇn cã thêi gian chuyÓn tiÕp vµ chÝnh s¸ch bæ sung ®Ó doanh nghiÖp thÝch øng, gi¶m thiÓu thiÖt h¹i cho ngêi kinh doanh. X¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc trong ®¨ng ký kinh doanh vµ qu¶n lý ho¹t ®éng cña kinh tÕ t nh©n. - Söa ®æi bæ sung mét sè c¬ chÕ, chÝnh s¸ch b¶o ®¶m sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn. TiÕp tôc th¸o gì nh÷ng khã kh¨n víng m¾c, söa ®æi nh÷ng quy ®Þnh cha phï hîp víi quy m« vµ tr×nh ®é kinh doanh ®Ó kinh tÕ t nh©n cã ®iÒu kiÖn thô hëng nh÷ng chÝnh s¸ch u ®·i cña nhµ níc ®èi víi c¸c ngµnh, vïng, c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô cÇn u tiªn hoÆc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn, kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ, chó träng t¹o ®iÒu kiÖn hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - T¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña nhµ níc ®èi víi kinh tÕ t nh©n: + §a ra c¸c chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n ng¾n h¹n vµ dµi h¹n. + Gióp ®ì kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ vèn, vÒ khoa häc c«ng nghÖ, thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm. 19 + T¨ng cêng qu¶n lý ®èi víi kinh tÕ t b¶n t nh©n, chèng ®Çu c¬, bu«n lËu, trèn thuÕ, lµm hµng gi¶… + Dì bá ®éc quyÒn, t¹o m«i trêng thuËn lîi cho kinh tÕ t nh©n, ®Æc biÖt lµ ngµnh viÔn th«ng vµ ngµnh ®iÖn. + T¹o ra mét m«i trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh, ë ®ã tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng nh nhau. 20