Tài liệu Tiểu luận giải pháp cơ bản phát triển kinh tế thị trường định hướng xhcn

Lêi më ®Çu Như mọi người đã biết, kinh tế thị trường là một kiểu tổ chức kinh tế phản ảnh trình độ phát triển nhất định của văn minh nhân loại. Từ trước đến nay nó tồn tại và phát triển chủ yếu dưới chủ nghĩa tư bản, là nhân tố quyết định sự tồn tại và phát triển của chủ nghĩa tư bản. Chủ nghĩa tư bản đã biết lợi dụng tối đa ưu thế của kinh tế thị trường để phục vụ cho mục tiêu phát triển tiềm năng kinh doanh, tìm kiếm lợi nhuận, và một cách khách quan nó thúc đẩy lực lượng sản xuất của xã hội phát triển mạnh mẽ.. Ngµy nay, tÊt c¶ c¸c níc ®Òu ph¶i x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng. Tuy nhiªn, trong chÕ ®é x· héi kh¸c nhau, kinh tÕ thÞ trêng ®îc sö dông víi môc ®Ých kh¸c nhau. Trong c¸c níc t b¶n, ®ã lµ kinh tÕ thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa. Cßn ë níc ta, ®ã lµ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Kinh tÕ thÞ trêng lµ thµnh tùu chung cña v¨n minh nh©n lo¹i. Việc thừa nhận kinh tế thị trường không phải là sản phẩm riêng có của chủ nghĩa tư bản đặt ra cho chúng ta nhiệm vụ nghiên cứu, vận dụng tốt kho tàng tri thức về kinh tế thị trường và các quy luật của nó nhằm thực hiện mục tiêu: "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh". 1 Néi dung I-c¬ së lý luËn cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta. 1.Quan niÖm vÒ kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Kinh tế thị trường là một kiểu tổ chức kinh tế - xã hội, trong đó quá trình sản xuất, phân phối, trao đổi và tiêu dùng đều được thực hiện thông qua thị trường. Vì thế kinh tế thị trường không chỉ là "công nghệ", là "phương tiện" để phát triển kinh tế - xã hội, mà còn là những quan hệ kinh tế - xã hội, nó không chỉ bao gồm các yếu tố của lực lượng sản xuất, mà còn cả một hệ thống quan hệ sản xuất. Như vậy, chứng tỏ không có và không thể có một nền kinh tế thị trường chung chung, thuần túy, trừu tượng tách rời khỏi hình thái kinh tế - xã hội, tách rời khỏi chế độ chính trị - xã hội của một nước. Do đó, để phân biệt các nền kinh tế thị trường khác nhau, trước hết phải nói đến mục đích chính trị, mục tiêu kinh tế - xã hội mà nhà nước và nhân dân lựa chọn làm định hướng, chi phối sự vận động phát triển của nền kinh tế đó. Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thực chất là kiểu tổ chức nền kinh tế - xã hội vừa dựa trên những nguyên tắc và quy luật của kinh tế thị trường, vừa dựa trên những nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội. Bởi vậy, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có hai nhóm nhân tố cơ bản tồn tại trong nhau, kết hợp với nhau và bổ sung cho nhau. Đó là, nhóm nhân tố của kinh tế thị trường và nhóm nhân tố của xu hướng mới đang vận động, đang phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong đó, nhóm thứ nhất đóng vai trò "động lực" thúc đẩy sản xuất xã hội phát triển nhanh, hiệu quả; nhóm thứ hai đóng vai trò "hướng dẫn", "chế định" sự vận động của nền kinh tế theo những mục tiêu đã xác 2 định, bổ sung những mặt tích cực, hạn chế những mặt tiêu cực của thị trường, hoàn thiện mô hình chủ nghĩa xã hội. 2. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa thùc chÊt lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc, theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan v×: Thø nhÊt: Ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng lµ sù lùa chän ®óng ®¾n: Chñ nghÜa t b¶n ®· biÕt sö dông c¬ chÕ thÞ trêng ®Ó thóc ®Èy sù t¨ng trëng, ph¸t triÓn kinh tÕ nhng kinh tÕ hµng ho¸, kinh tÕ thÞ trêng kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm riªng cã cña chñ nghÜa t b¶n mµ ®ã lµ thµnh tùu v¨n minh cña nh©n lo¹i. C.M¸c ®· chØ râ: kinh tÕ hµng ho¸ tån t¹i trong nhiÒu ph¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c nhau. Nã chØ kh¸c nhau vÒ quy m«, tr×nh ®é ph¸t triÓn. Kinh tÕ thÞ trêng vÉn tån t¹i ngay c¶ díi chñ nghÜa x· héi. C¬ së kh¸ch quan cña sù tån t¹i ®ã ë hÇu hÕt c¸c níc x· héi chñ nghÜa nãi chung vµ ë ViÖt Nam ta nãi riªng gåm c¸c yÕu tè: Thø nhÊt, lµ sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Ph©n c«ng lao ®éng trong chñ nghÜa x· héi kh«ng mÊt ®i mµ ngµy cµng ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Ph©n c«ng lao ®éng trong tõng khu vùc, tõng ®Þa ph¬ng còng ngµy cµng ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng ®îc thÓ hiÖn ë tÝnh phong phó, ®a d¹ng vµ chÊt lîng ngµy cµng cao cña s¶n phÈm ®îc ®a ra thÞ trêng. KÐo theo ®ã lµ sù chuyªn m«n ho¸ s¶n 3 xuÊt ngµy cµng s©u. Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ë trong níc cßn tiÕn tíi sù ph©n c«ng lao ®éng vµ hîp t¸c quèc tÕ. Ph©n c«ng lao ®éng x· héi thuéc vÒ lùc lîng s¶n xuÊt nhng kiÓu ph©n c«ng lao ®éng mang tÝnh ®Æc thï cña quan hÖ s¶n xuÊt. Thø hai, lµ sù t¸ch biÖt nhÊt ®Þnh vÒ kinh tÕ mµ biÓu hiÖn tríc hÕt lµ cßn tån t¹i nh÷ng quan hÖ së h÷u kh¸c nhau vÒ t liÖu s¶n xuÊt. §ã lµ së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t nh©n (gåm së h÷u c¸ thÓ, së h÷u tiÓu chñ, së h÷u t b¶n t nh©n), së h÷u hçn hîp. Ngay c¶ nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ dùa trªn quan hÖ së h÷u cïng së h÷u cïng thµnh phÇn còng cã sù t¸ch biÖt nhÊt ®Þnh. §iÓn h×nh nh thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc vµ kinh tÕ tËp thÓ tuy cïng dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt vÉn cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh, cã quyÒn tù chñ trong s¶n xuÊt kinh doanh, cã lîi Ých riªng. MÆt kh¸c c¸c d¬n vÞ kinh tÕ cßn cã sù kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é kÜ thuËt - c«ng nghÖ, vÒ tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý nªn chi phÝ s¶n xuÊt vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cung kh¸c nhau. §ång thêi, tr×nh ®é x· héi ho¸ cha cao, cha thÓ ph©n phèi hµng ho¸ trùc tiÕp cho nhau mµ vÉn ph¶i sö dông quan hÖ hµng ho¸, tiÒn tÖ ®Ó tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ, thùc hiÖn sù trao ®æi mua b¸n s¶n phÈm. Quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ cßn rÊt cÇn thiÕt trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®ang ph¸t triÓn ngµy cµng s©u s¾c, v× mçi níc lµ mét quèc gia riªng biÖt, lµ chñ së h÷u ®èi víi c¸c hµng ho¸ ®a ra trao ®æi trªn thÞ trêng thÕ giíi. ThÕ nªn sù trao ®æi ë ®©y cÇn ph¶i thùc hiÖn theo nguyªn t¾c ngang gi¸. 4 Thø hai: kinh tÕ thÞ trêng kh«ng nh÷ng tån t¹i kh¸ch quan mµ cßn rÊt cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi. CÇn thiÕt v×: Ngay c¶ chñ nghÜa t b¶n còng ®· biÕt sö dông kinh tÕ thÞ trêng ®Ó thóc ®Èy sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã cã nh÷ng u thÕ næi tréi mang ®Õn nh÷ng hiÖu qu¶ cao cho nÒn kinh tÕ.ë ViÖt Nam, sau khi giµnh ®îc ®éc lËp chóng ta ®· ®a nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp. §Æc trng cña c¬ chÕ nµy lµ: Nhµ níc qu¶n lý nÒn kinh tÕ b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh lµ chñ yÕu víi. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, Nhµ níc giao kÕ ho¹ch víi mét chØ tiªu ph¸p lÖnh chi tiÕt. Do ®ã c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu ph¶i dùa vµo chØ tiªu ph¸p lÖnh hoÆc lµ quyÕt ®Þnh cña c¬ quan qu¶n lý nhµ níc cÊp trªn, tõ ph¬ng híng s¶n xuÊt, nguån vËt t, ®Þa chØ tiªu thô s¶n phÈm ®Õn viÖc ®Þnh gi¸, s¾p xÕp bé m¸y. C¸c doanh nghiÖp chØ ph¶i tiÕn hµnh s¶n xuÊt, kinh doanh theo kÕ ho¹ch cña Nhµ níc. L·i Nhµ níc thu, lç Nhµ níc bï. Do ®ã ®iÒu nµy ®· triÖt tiªu c¸c ®éng lùc cña s¶n xuÊt kinh doanh - ®ã lµ lîi nhuËn. Mµ mét khi ®éng lùc nµy bÞ triÖt tiªu th× kinh doanh sÏ kh«ng hiÖu qu¶. C¸c doanh nghiÖp nõa bÞ trãi buéc v× kh«ng cã quyÒn tù chñ, võa û l¹i vµo cÊp trªn v× kh«ng bÞ rµng buéc ®èi víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Tõ ®ã sÏ lµm cho c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh mÊt ®i tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, chØ biÕt ®i theo chØ tiªu ®· ®Þnh s½n, tr¸ch nhiÖm cña hä trong c«ng viÖc còng kh«ng cao. Trong c¬ chÕ nµy, Nhµ níc bao cÊp qua gi¸, ph©n phèi mang tÝnh b×nh qu©n. Tõ ®ã mµ nÒn kinh tÕ bÞ hiÖn vËt ho¸, ph¸ vì nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng, quan 5 hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ kh«ng ®îc coi träng. Ngoµi ra, bé m¸y qu¶n lý c«ng kÒnh, cã nhiÒu cÊp trung gian vµ kÐm n¨ng ®éng nªn ®· sinh ra mét ®éi ngò c¸n bé kÐm n¨ng lùc qu¶n lý nhng phong c¸ch th× cöa quyÒn, quan liªu. M« h×nh nµy kh«ng cã tiªu chuÈn kh¸ch quan ®¸ng gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ bëi lÏ gi¸ c¶ gÇn nh kh«ng cã quan hÖ g× víi gi¸ trÞ hµng ho¸, t¬ng quan cung cÇu bÞ ph¸ vì, mäi sù tÝnh to¸n ®Òu sai lÖch. ChÝnh v× vËy nªn lµm cho s¶n xuÊt tr× trÖ, k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, kinh tÕ chØ ph¸t triÓn chñ yÕu theo chiÒu réng chø kh«ng theo chiÒu s©u. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho chñ nghÜa x· héi l©m vµo khñng ho¶ng. Vµ thùc tÕ ë níc ta ®· cho thÊy, mÊy chôc n¨m vËn hµnh theo c¬ chÕ nµy ®· lµm cho nÒn kinh tÕ níc ta ngµy cµng l¹c hËu, kÐm ph¸t triÓn. Do ®ã cÇn ph¶i xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung, quan liªu bao cÊp ®Ó chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Nh vËy, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét bíc ®i tÊt yÕu, lµ giai ®o¹n kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ cña nh©n lo¹i vµ x· héi ho¸ s¶n xuÊt kh«ng thÓ lÊy ý chÝ chñ quan mµ xo¸ bá nã ®îc. §iÒu nµy ®· ®îc §¶ng vµ Nhµ níc ta kh¼ng ®Þnh trong §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI (th¸ng 12-1986) khi quyÕt ®Þnh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. 3.T¸c dông to lín cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng. Kinh tÕ thÞ trêng cã nhiÒu t¸c dông to lín nhÊt lµ ®èi víi nÒn kinh tÕ cßn rÊt l¹c hËu nh ë níc ta. 6 T¸c dông to lín ®Çu tiªn mµ kinh tÕ thÞ trêng mang l¹i lµ: t¹o ®éng lùc thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, x· héi ho¸ lao ®éng vµ s¶n xuÊt. Do c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ buéc mçi chñ thÓ s¶n xuÊt ph¶i c¶i tiÕn kÜ thuËt, ¸p dông c«ng nghÖ míi vµo s¶n xuÊt ®Ó gi¶m chi phÝ xuÊt ®Õn møc tèi thiÓu nhê ®ã cã thÓ c¹nh tranh ®îc vÒ gi¸ c¶, ®øng v÷ng trong c¹nh tranh. Qu¸ tr×nh ®ã ®· lµm cho c«ng cô s¶n xuÊt ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn,hiÖn ®¹i h¬n, hiÖu qu¶ h¬n. KÐo theo ®ã lµ sù ®ßi hái mét tr×nh ®é chuyªn m«n, tay nghÒ ngµy cµng cao v× vËy mµ tr×nh ®é ngêi lao ®éng còng ®îc n©ng cao h¬n. TiÕp ®Õn trong kinh tÕ hµng ho¸, díi t¸c ®éng vèn cã cña kinh tÕ thÞ trêng l¹i diÔn ra trong m«i trêng c¹nh tranh ®ßi hái ngêi s¶n xuÊt ph¶i c¨n cø vµo nhu cÇu ngêi tiªu dïng, cña thÞ trêng ®Ó quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt s¶n phÈm g×, víi khèi lîng bao nhiªu, chÊt lîng nh thÕ nµo. Do ®ã kinh tÕ hµng ho¸ kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña chñ thÓ kinh tÕ, kÝch thÝch viÖc n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, c¶i thiÖn mÉu m· còng nh t¨ng khèi lîng hµng ho¸, dÞch vô. T¸c dông thø ba cña kinh tÕ thÞ trêng lµ thóc ®Èy sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Nh ta ®· nãi, ph©n c«ng lao ®éng xÉ héi lµ ®iÒu kiÖn ra ®êi vµ tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng ho¸. §Õn lît nã, sù ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ sÏ thóc ®Èy sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. §iÒu nµy sÏ gióp chóng ta ph¸t huy ®îc tiÒm n¨ng, lîi thÕ cña tõng vïng, tõng ®Þa ph¬ng còng nh lîi thÕ cña ®Êt níc cã t¸c dông më réng quan hÖ kinh tÕ víi níc ngoµi. 7 Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. Do môc ®Ých cña s¶n xuÊt hµng ho¸ kh«ng ph¶i ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña b¶n th©n ngêi s¶n xuÊt nh trong kinh tÕ tù nhiªn mµ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña ngêi kh¸c, cña thÞ trêng. Sù gia t¨ng kh«ng h¹n chÕ nhu cÇu cña thÞ trêng lµ mét ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Tõ ®ã sÏ dÉn ®Õn qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. §©y lµ ®iÒu kiÖn ra ®êi cña s¶n xuÊt lín cã x· héi ho¸ cao. §ång thêi chän läc ®ù¬c nh÷ng ngêi s¶n xuÊt kinh doanh giái, h×nh thµnh ®îc ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý cã tr×nh ®é, lao ®éng lµnh nghÒ ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn ®Êt níc. Thùc tiÔn nh÷ng n¨m ®æi míi ®· chøng minh r»ng, viÖc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng nhiÒu thµnh phÇn lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. Nhê ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, chóng ta ®· bíc ®Çu khai th¸c ®îc tiÒm n¨ng trong níc vµ thu hót ®îc vèn, kÜ thuËt, c«ng nghÖ cña níc ngoµi, gi¶i phãng ®îc n¨ng kùc s¶n xuÊt, gãp phÇn quyÕt ®Þnh vµo viÖc b¶o ®¶m t¨ng trëng kinh tÕ víi nhÞp ®é t¬ng ®èi cao trong thêi gian qua. Nh vËy, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét tÊt yÕu kinh tÕ ®èi víi níc ta, mét nhiÖm vô kinh tÕ cÊp b¸ch ®Ó chuyÓn nÒn kinh tÕ l¹c hËu cña níc ta thµnh nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, héi nhËp vµo sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. §ã lµ con ®êng ®óng ®¾n ®Ó ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng cña ®Êt níc vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. II. Thùc tiÔn vµ nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. 8 1. Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam. Khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng,chóng ta ®øng tríc mét thùc tr¹ng lµ:®Êt níc ®· vµ ®ang tõng bíc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét x· héi vèn lµ thuéc ®Þa nöa phong kiÕn víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt rÊt thÊp. §Êt níc l¹i tr¶i qua hµng chôc n¨m chiÕn tranh, hËu qu¶ ®Ó l¹i cßn nÆng nÒ.Cã thÓ nãi thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ níc takhi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ kÐm ph¸t triÓn vµ chÞu ¶nh hëng nÆng nÒ cña c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp. Thùc tr¹ng ®ã ®îc biÓu hiÖn ë c¸c mÆt sau ®©y: C¬ së vËt chÊt kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt l¹c hËu, cßn ë tr×nh ®é thÊp kÐm. Bªn c¹nh mét sè lÜnh vùc, mét sè c¬ së kinh tÕ ®· ®îc trang bÞ kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i th× trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ vÉn cßn m¸y mãc cò kÜ, c«ng nghÖ l¹c hËu. Theo UNDP, ViÖt Nam ®ang ë tr×nh ®é l¹c hËu 2/7 cña thÕ giíi, thiÕt bÞ m¸y mãc l¹c hËu 2-3 thÕ hÖ thËm chÝ cã lÜnh vùc lµ 4-5 thÕ hÖ. Lao ®éng thñ c«ng vÉn chiÕm tØ träng lín trong sè lao ®éng x· héi. Do ®ã, n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña níc ta cßn rÊt thÊp so víi khu vùc vµ thÕ giíi (n¨ng suÊt lao ®éng cña níc ta chØ b»ng 30% møc trung b×nh thÕ giíi). C¬ së h¹ tÇng cßn thÊp kÐm. KÕt cÊu h¹ tÇng nh hÖ th«ng ®êng giao th«ng, bÕn c¶ng, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c...cßn l¹c hËu kÐm ph¸t triÓn (mËt ®é ®êng giao th«ng/km b»ng 1% víi møc trung b×nh cña thÕ giíi; tèc ®é truyÒn th«ng trung b×nh c¶ níc chËm h¬n thÕ giíi 30 lÇn). HÖ thèng giao th«ng kÐm ph¸t triÓn lµm cho c¸c ®Þa ph¬ng, c¸c vïng bÞ chia 9 c¾t, t¸ch biÖt nhau, do ®ã lµm cho tiÒm n¨ng cña c¸c ®Þa ph¬ng kh«ng thÓ khai th¸c ®îc, c¸c ®Þa ph¬ng kh«ng thÓ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt ®Ó ph¸t huy thÕ m¹nh. Sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi cha ph¸t triÓn, sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ chËm,c¬ cÊu kinh tÕ cßn mÊt c©n ®èi vµ kÐm hiÖu qu¶. NÒn kinh tÕ níc ta cha tho¸t khái nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp s¶n xuÊt nhá. N«ng nghiÖp vÉn sö dông kho¶ng 70% lùc lîng lao ®éng, nhng chØ s¶n xuÊt kho¶ng 26% GDP, c¸c ngµnh kinh tÕ c«ng nghiÖp cao chiÕm tØ träng thÊp. Mµ nh Lª-nin ®· nãi: Nh×n vµo mét níc mµ ®a sè d©n c sèng trong n«ng nghiÖp th× chøng tá sù ph©n c«ng lao ®éng cha ph¸t triÓn. HÖ thèng dÞch vô s¶n xuÊt vµ dÞch vô x· héi cha ®ñ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ë trong níc vµ cha cã kh¶ n¨ng ®Ó më réng giao lu víi thÞ trêng quèc tÕ. C¸c lo¹i thÞ trêng cha ph¸t triÓn ®ång bé. ë ViÖt Nam, thÞ trêng d©n téc thèng nhÊt ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh nhng cha ®ång bé. ThÞ trêng hµng ho¸ - dÞch vô ®· h×nh thµnh nhng cßn h¹n hÑp vµ cßn nhiÒu hiÖn tîng tiªu cùc (hµng gi¶, hµng nhËp lËu, hµng nhai nh·n hiÖu vÉn lµm rèi lo¹n thÞ trêng).ThÞ trêng hµng ho¸ søc lao ®éng míi manh nha, mét sè trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm vµ xuÊt khÈu lao ®éng míi xuÊt hiÖn nhng ®· n¶y sinh hiÖn tîng khñng ho¶ng. ThÞ trêng tiÒn tÖ, thÞ trêng vèn ®· cã nhiÒu tiÕn bé nhng vÉn cßn nhiÒu tr¾c trë, nh nhiÒu doanh nghiÖp nhÊt lµ doanh nghiÖp t nh©n rÊt thiÕu vèn nhng kh«ng vay ®îc v× víng m¾c thñ tôc. ThÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi nhng còng cha cã nhiÒu hµng ho¸ ®Ó mua - 10 b¸n vµ míi cã rÊt Ýt doanh nghiÖp ®ñ ®iÒu kiÖn tham gia thÞ trêng nµy. Ngoµi ra, do nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia thÞ trêng nªn nÒn kinh tÕ níc ta cã nhiÒulo¹i h×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ cïng tån t¹i ®an xen nhau trong ®ã s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá ph©n t¸n cßn phæ biÕn. Sù h×nh thµnh thÞ trêng trong níc g¾n víi më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i, më réng vµo thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi, trong hµn c¶nh tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, kÜ thuËt cña níc ta cßn thÊp xa so víi hÇu hÕt c¸c níc kh¸c. Søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam cßn yÕu. Do c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ l¹c hËu nªn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, do ®ã khèi lîng hµng ho¸ nhá bÐ, chñng lo¹i hµng ho¸ cßn nghÌo nµn, chÊt lîng hµng ho¸ thÊp, gi¸ c¶ cao v× thÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cßn yÕu. VÝ dô nh hµng Trung Quèc nhËp sang ®îc ngêi tiªu dïng chän mua nhiÒu h¬n hµng ViÖt Nam cïng lo¹i mÆc dï chÊt lîng hµng ViÖt Nam cao h¬n. V× hµng Trung Quèc mÉu m· ®Ñp, phong phó, gi¸ c¶ l¹i hîp tói tiÒn mµ t©m lý ngêi ViÖt c¸i quan t©m ®Çu tiªn khi lùa chän hµng ho¸ chñ yÕu lµ gi¸ c¶ vµ mÉu m·. Qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ x· héi cßn yÕu. §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· nhËn ®Þnh: “HÖ thèng luËt ph¸p, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cha ®ång bé vµ nhÊt qu¸n, thùc hiÖn cha nghiªm. C«ng t¸c tµi chÝnh, ng©n hµng, gi¸ c¶, kÕ ho¹ch ho¸, quy ho¹ch x©y dùng qu¶n lý ®Êt ®ai cßn yÕu kÐm, thñ tôc hµnh chÝnh... cßn ®æi míi chËm. Th¬ng nghiÖp nhµ níc bæ trèng mét sè ®Þa ph¬ng quan träng, cha ph¸t huy tèt vai trß chØ ®¹o trªn thÞ trêng. Qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu cßn nhiÒu s¬ hë, tªu cùc, mét sè trêng hîp cßn g©y t¸c ®éng xÊu ®èi víi s¶n xuÊt. ChÕ ®é ph©n phèi 11 cßn nhiÒu bÊt hîp lý. Béi chi ng©n s¸ch vµ nhËp siªu cßn lín. L¹m ph¸t tuy ®îc kiÒm chÕ nhng cha v÷ng ch¾c”. (TrÝch- V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII). 2.§Þnh híng x· héi chñ nghÜa nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta. Tính định hướng xã hội chủ nghĩa nền kinh tế thị trường ở nước ta thể hiện trước hết ở việc xác định nội dung các mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế thị trường và đặc trưng xã hội của nền kinh tế thị trường. Trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng ta đã xác định: “Xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta xây dựng là một xã hội: - Do nhân dân lao động làm chủ. - Có một nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu.” Cương lĩnh cũng xác định rõ mục tiêu tổng quát phải đạt tới khi kết thúc thời kỳ quá độ là “xây dựng xong về cơ bản những cơ sở kinh tế của chủ nghĩa xã hội, với kiến trúc thượng tầng về chính trị và tư tưởng, văn hóa phù hợp, làm cho nước ta trở thành một nước xã hội chủ nghĩa phồn vinh”. Với những định hướng xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta nêu trên, thì mục tiêu hàng đầu phát triển kinh tế thị trường ở nước ta được xác định là giải phóng và phát triển lực lượng sản xuất, phát triển nền kinh tế, động viên mọi nguồn lực trong nước và ngoài nước để xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội tạo ra sự phát triển năng động, hiệu quả cao của nền kinh tế, trên cơ sở đó, cải thiện từng bước đời sống của nhân dân, từng bước thực hiện sự công bằng, bình đẳng và lành mạnh các quan hệ xã hội. Bởi vậy, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta có ba điểm rất cơ bản là: lấy chế độ công hữu những tư liệu sản xuất chủ yếu làm nền 12 tảng và kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo nền kinh tế quốc dân; kết hợp nhiều hình thức phân phối, trong đó phân phối chủ yếu theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế, thực hiện tốt các chính sách xã hội; Nhà nước xã hội chủ nghĩa là Nhà nước của dân, do dân, vì dân thực hiện chức năng quản lý nền kinh tế thị trường dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. 3.Nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. “TÝnh tÊt yÕu ph¶i tr¶i qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng l¹i cµng ®Æt ra mét c¸ch bøc b¸ch h¬n ®èi víi c¸c quèc gia chËm ph¸t triÓn. Bëi v× ®©y lµ con ®êng duy nhÊt, lµ ph¬ng c¸ch tèt nhÊt ®Ó thùc hiÖn rót ng¾n vµ chèng nguy c¬ tôt hËu ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña níc ta. V× vËy ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng lµ yªu cÇu rÊt quan träng ®èi víi §¶ng vµ Nhµ níc ta”. (TrÝch “ T¹p chÝ céng s¶n”) §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, cÇn thùc hiÖn ®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p: Tríc tiªn, chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi trªn c¬ së ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, øng dông nhanh tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ.Nh ®· nãi ë phÇn trªn, ph©n c«ng lao ®éng lµ c¬ së chung cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸. V× vËy ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ph¶i ®Èy m¹nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Nhng sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi do tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, cho nªn muèn më r«ng ph©n c«ng lao ®éng x· héi th× cÇn ph¶i ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, 13 hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt- kÜ thuËt cña nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i. Gi¶i ph¸p thø hai lµ, thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ së h÷u ®Ó t¹o ra sù t¸ch biÖt nhÊt ®Þnh vÒ kinh tÕ, lµ c¬ së cña kinh tÕ hµnh ho¸ vµ g¾n liÒn víi nã lµ sö dông c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Trªn c¬ së ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u, thùc hiÖn nhÊt qu¸n, l©u dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. LÊy viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n lµm môc tiªuquan träng ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Theo tinh thÇn ®ã, tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt, ®Òu ®îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. Thø ba lµ, ph¶i thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiªn ®¹i ho¸ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt, kÜ thuËt. Nh chóng ta ®· thÊy, ë níc ta c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cßn rÊt l¹c hËu mµ c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cña chñ nghÜa x· héi th× cÇn ph¶i ®îc x©y dùng trªn thµnh tùu míi nhÊt, tiªn tiÕn nhÊt cña khoa häc vµ c«ng nghÖ. Mçi bíc tiÕn cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét bíc t¨ng cêng c¬ së vËt chÊt kÜ - thuËt cho chñ nghÜa x· héi. Do ®ã ngay tõ thËp niªn 60 cña thÕ kØ XX, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· ®Ò ra ®êng lèi c«ng nghiÖp ho¸ vµ coi c«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô träng t©m xuyªn suèt thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. 14 §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng th× gi¶i ph¸p tiÕp theo mµ §¶ng vµ Nhµ níc ta ®Ò ra lµ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ trêng. Trong kinh tÕ thÞ trêng, hÇu hÕt c¸c nguån lùc kinh tÕ ®Òu th«ng qua thÞ trêng mµ ®îc ph©n bè vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùccña nÒn kinh tÕ mét c¸ch tèi u. V× vËy ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, chóng ta còng ph¶i h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ trêng. Gi¶i ph¸p tiÕp theo lµ, n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng, ®æi míi qu¶n lý cña nhµ níc. C¬ së h¹ tÇng thÊp kÐm lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho chóng ta cha thÓ khai th¸c hÕt tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh cña tõng vïng; c¸c ®Þa ph¬ng kh«ng thÓ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, g©y khã kh¨n trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ. §©y còng lµ lý do lµm h¹n chÕ ®Çu t cña níc ngoµi vµo ViÖt Nam. V× vËy n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng lµ ®iÒu kiÖn, nÒn t¶ng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. HiÖn nay Nhµ níc ta còng ®ang ®Çu t rÊt nhiÒu ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc s¶n xuÊt, kinh doanh, thu hót ngo¹i lùc bªn ngoµi. Nhµ níc ta lu«n thêng xuyªn ®æi míi qu¶n lý cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Tuy nhiªn vÉn cßn nhiÒu tån t¹i cÇn kh¾c phôc. Gi¶i ph¸p ®æi míi qu¶n lý mµ Nhµ níc ®a ra nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng lµ: xo¸ bá triÖt ®Ó c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp, hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ. Mét gi¶i ph¸p n÷a cÇn ph¶i ®Ò cËp ®Õn lµ: më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, chØ cã më cöa kinh tÕ, héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ 15 thÕ giíi, míi thu hót ®îc vèn, kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña ®Êt níc nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ.Khi më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¶i qu¸n triÖt nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, kh«ng can thiÖp vµo néi bé cña nhau. Më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i theo híng ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i. HiÖn nay cÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, coi xuÊt khÈu lµ träng ®iÓm cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. Gi¶m dÇn nhËp siªu, u tiªn nhËp khÈu t liÖu s¶n xuÊt ®Ó phôc vô s¶n xuÊt. Tranh thñ mäi kh¶ n¨ng vµ b»ng nhiÒu h×nh thøc thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi, viÖc thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi cÇn híng vµo nh÷ng lÜnh vùc, nh÷ng s¶n phÈm cã c«ng nghÖ tiªn tiÕn, cã tû träng xuÊt khÈu cao. ViÖc sö dông vèn vay ph¶i cã hiÖu qu¶ ®Ó tr¶ ®îc nî, c¶i thiÖn ®îc c¸n c©n thanh to¸n. Chñ ®éng tham gia tæ chøc th¬ng m¹i quèc tÕ, c¸c diÔn ®µn, c¸c tæ chøc,c¸c ®Þnh chÕ quèc tÕ mét c¸ch cã chän läc víi nh÷ng bíc ®i thÝch hîp. Song song víi c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu trªn, chóng ta cßn ph¶i gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh chÝnh trÞ, hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p. Sù æn ®Þnh chÝnh trÞ bao giê còng lµ nh©n tè quan träng ®Çu tiªn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã lµ ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh trong níc vµ níc ngoµi yªn t©m ®Çu t. Muèn gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ ë níc ta hiÖn nay cÇn ph¶i gi÷ v÷ng vµ t¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶nViÖt Nam, n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ níc, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n. 16 KÕt luËn Tóm lại, sự hình thành tư duy kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa không chỉ đơn thuần là sự tìm tòi và phát kiến về mặt lý luận của chủ nghĩa xã hội, mà còn là sự lựa chọn và khẳng định con đường và mô hình phát triển trong thực tiễn mang tính cách mạng và sáng tạo của Việt Nam. Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một quá trình tất yếu phù hợp với quy luật phát triển của thời đại và đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước. Với phương châm "Hãy bắt tay vào hành động, thực tiễn sẽ cho câu trả lời", hy vọng rằng từng bước, từng bước, thực tiễn sẽ làm sáng tỏ được các vấn đề nêu trên, góp phần làm phong phú thêm lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội phù hợp với điều kiện Việt Nam trong thời đại ngày nay .Vµ chóng ta tin tëng r»ng, víi nh÷ng ®êng lèi, chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ níc, ViÖt Nam sÏ cã nh÷ng quyÕt s¸ch phï hîp, ®ét ph¸ ®Ó sím ®a níc ta ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 ViÖt Nam c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp theo híng hiÖn ®¹i. 17 TµI liÖu tham kh¶o 1.Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c- Lªnin _ NXB ChÝnh trÞ quèc gia n¨m 2002. 2.V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII,IX_ NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi n¨m 2001. 3.T¹p chÝ Céng s¶n , sè 47, 69, 71, 55 . 4.C¬ng lÜnh x©y dùng ®Êt níc trong thêi k× qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi _ NXB Sù thËt ,1991. 5. Website §¶ng céng s¶n : http://www.dangcongsan.com. 6. Website T¹p chÝ céng s¶n : http://www.tapchicongsan.org.vn. 18 1