LỜI MỞ ĐẦU
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, víi nhËn thøc vÒ vai trß
quan träng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã c¸c doanh
nghiÖp chiÕm vÞ trÝ quan träng trong sù ph¸t triÓn cña nÒn
kinh tÕ ®Êt níc lµ bé phËn chñ yÕu cÊu thµnh nÒn kinh tÕ
quèc d©n ®· ph¸t triÓn réng kh¾p c¶ níc, ®ãng gãp ®¸ng
kÓ vµo ph¸t triÓn kinh tÕ, huy ®éng c¸c nguån lùc x· héi
vµo s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o thªm viÖc lµm, c¶i thiÖn ®êi
sèng nh©n d©n, t¨ng ng©n s¸ch Nhµ níc, gãp phÇn gi÷
v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi cña ®Êt níc. Tríc t×nh h×nh
®ã §¶ng vµ Nhµ níc ®· ®a ra nhiÒu biÖn ph¸p vµ chÝnh
s¸ch nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn c¸c lo¹i
h×nh doanh nghiÖp nµy. ViÖc ban hµnh "luËt doanh nghiÖp"
ngµy 12 th¸ng 6 n¨m 1999 theo c¸c ®¸nh gi¸ cña x· héi vµ
cña c¸c nhµ kinh doanh, ®îc coi lµ mét bíc c¶i c¸ch cã ý
nghÜa lín cña §¶ng vµ Nhµ níc, gãp phÇn c¶i thiÖn mét c¸ch
®¸ng kÓ m«i trêng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ë níc
ta.
Tuy nhiªn, c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ë níc ta cßn béc lé
nhiÒu h¹n chÕ, yÕu kÐm nh: quy m« nhá, vèn Ýt, c«ng nghÖ
l¹c hËu, hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh yÕu, ... Cßn nhiÒu khã
kh¨n, víng m¾c vÒ m«i trêng ph¸p lý vµ m«i trêng t©m lý x·
héi. Do vËy, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ doanh nghiÖp
tiÕp tôc ph¸t triÓn ®óng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vµ cã
nh÷ng ®ãng gãp to lín h¬n cho nÒn kinh tÕ ®Êt níc th×
kh«ng thÓ thiÕu ®êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc.
§êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc lµ c«ng cô h÷u
hiÖu trong viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ nãi chung
vµ kinh tÕ doanh nghiÖp nãi riªng.
KÕt cÊu tiÓu luËn ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, tiÓu
luËn gåm 3 ch¬ng.
Ch¬ng I: Qu¶n lý Nhµ níc ®Õn doanh nghiÖp
1
Ch¬ng II: §êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc víi
viÖc qu¶n lý vµ kinh doanh cña doanh nghiÖp
Ch¬ng III: Quan ®iÓm, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p nh»m
thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp
2
Ch¬ng I
Qu¶n lý Nhµ níc ®Õn doanh nghiÖp
I.
kh¸i niÖm vµ sù c©n thiÕt ph¶i qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi
doanh nghiÖp
1. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp
Theo luËt doanh nghiÖp ®îc Quèc héi kho¸ X th«ng qua
n¨m 1999 th× doanh nghiÖp lµ tæ chøc kinh tÕ cã tªn riªng,
cã tµi s¶n cã trô së giao dÞch æn ®Þnh, ®îc ®¨ng ký kinh
doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh»m môc ®Ých thùc
hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh.
2. Vai trß cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc
d©n
+ Khai th¸c mäi nguån tiÒm n¨ng néi bé trong níc vµ
ngoµi níc, øng dông khoa häc c«ng nghÖ, tæ chøc s¶n xuÊt
vµ qu¶n lý tiªn tiÕn ®Ó t¹o ngµy cµng nhiÒu s¶n phÈm dÞch
vô ®a d¹ng chÊt lîng cao, gi¸ thµnh h¹ nh»m tho¶ m·n tèt
nhÊt nhu cÇu trong níc vµ xuÊt khÈu.
+ H¹ch to¸n kinh tÕ b¶o ®¶m kinh doanh cã l·i.
+ Lµm trßn nghÜa vô nép thuÕ vµ c¸c kho¶n nép ng©n
s¸ch theo ph¸p luËt.
+ N©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸, chuyªn m«n ®¶m b¶o
viÖc lµm, kh«ng ngõng c¶i thiÖn ®êi sèng ngêi lao ®éng.
+ B¶o vÖ tµi nguyªn m«i trêng, gi÷ v÷ng an ninh chÝnh
trÞ lµm trßn nghÜa vô quèc phßng.
+ Doanh nghiÖp lµ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ b¶n, lµ tÕ bµo
cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, n¬i trùc tiÕp qu¶n lý vµ sö dông
c¸c nguån nh©n lùc s¶n xu©t, n¬i trùc tiÕp thö nghiÖm vµ
thùc hiÖn mäi chñ tr¬ng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña §¶ng,
ph¸p luËt cña Nhµ níc, n¬i gi¶i quyÕt viÖc lµm ®µo t¹o con
ngêi.
3
+ Doanh nghiÖp lµ n¬i s¶n xuÊt hµng ho¸, trùc tiÕp t¹o
ra s¶n phÈm, dÞch vô vµ mäi cña c¶i vËt chÊt, n¬i g¾n s¶n
xuÊt víi thÞ trêng, n¬i t¹o ra nguån tÝch luü cho ng©n s¸ch
vµ ®Ó t¸i s¶n xuÊt cho doanh nghiÖp.
3. Sù cÇn thiÕt qu¶n lý Nhµ níc ®Õn víi doanh nghiÖp.
3.1. Do doanh nghiÖp cã vai trß rÊt quan träng trong nÒn
kinh tÕ níc ta nªn Nhµ níc cÇn qu¶n lý ®èi víi doanh nghiÖp
nh»m ®¶m b¶o :
+ Ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp theo ®Þnh híng cña kÕ
ho¹ch Nhµ níc.
+ H¹n chÕ ho¹t ®éng tù ph¸t, c¹nh tranh kh«ng lµnh
m¹nh, h¹n chÕ rñi ro, sù ph¸ s¶n cña doanh nghiÖp.
+ Ho¹t ®éng ®óng ph¸p luËt, thùc hiÖn tèt nh÷ng
nhiÖm vô c¬ b¶n vµ ph¸t huy vai trß cña doanh nghiÖp trong
nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Trong c¬ chÕ thÞ trêng doanh nghiÖp ®îc quyÒn tù chñ
kinh doanh kh«ng cã nghÜa lµ doanh nghiÖp ho¹t ®éng tù
do hoµn toµn theo sù chi phèi thÞ trêng, mµ ph¶i trong
khu«n khæ ph¸p luËt trong sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ níc ë
tÊt c¶ mäi kh©u... thùc hiÖn quyÒn h¹n vµ nghÜa vô cña
doanh nghiÖp.
§Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh
lÉn nhau. Trong khi ®ã thÞ trêng cña ta hiÖn nay l¹i cha
h×nh thµnh toµn diÖn doanh nghiÖp quèc doanh hiÖn nay
®· cã nhiÒu biÓu hiÖn lçi thêi, ph¶i tæ chøc l¹i, doanh
nghiÖp ngoµi quèc doanh th× bung ra tù ph¸t v« tæ chøc, cã
nhiÒu tiªu cùc mµ Nhµ níc cha kiÓm so¸t næi nhiÒu lÜnh vùc
thÞ trêng cha ph¸t triÓn nh thÞ trêng vèn, thÞ chêng chøng
kho¸n, thÞ trêng lao ®éng... T×nh tr¹ng ®éc quyÒn cña
nhiÒu c¬ së quèc doanh, c¹nh tranh phi ph¸p luËt.
4
3.2. Vai trß vµ chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi doanh
nghiÖp thÓ hiÖn trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò sau:
+ Lµm thÕ nµo ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã ®ñ søc v¬n lªn,
ph¸t huy ®îc vai trß quan träng cña nÒn kinh tÕ trong ®iÒu
kiÖn thÞ trêng cßn kÐm ph¸t triÓn.
+ Lµm thÕ nµo Nhµ níc cã thÓ kiÓm so¸t h÷u hiÖu c¸c
doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ang bung ra
ho¹t ®éng chñ yÕu theo híng tù ph¸t hÕt søc phøc t¹p.
+ Nhµ níc t¸c ®éng nh thÕ nµo ®Ó ng¨n ngõa, h¹n chÕ
vµ kh¾c phôc rñi ro cho doanh nghiÖp ë møc cao nhÊt ngoµi
sù vËn ®éng chÝnh b¶n th©n doanh nghiÖp.
+ C¸c h×nh thøc xö lý khi mçi doanh nghiÖp gÆp rñi ro
cã thÓ dÉn ®Õn ph¸ s¶n, nhÊt lµ hËu qu¶ kÌm theo vÒ mÆt
x· héi.
Sù qu¶n lý cña Nhµ níc ®èi víi doanh nghiÖp th«ng qua
thÞ trêng kh«ng cã nghÜa lµ xem thêng c¸c quy luËt vµ yÕu
tè t¸c ®éng kh¸ch quan cña thÞ trêng, mµ ngîc l¹i ph¶i nhËn
thøc vµ vËn dông tù gi¸c, linh ho¹t nh÷ng quy luËt, yÕu tè
®ã cho phï hîp víi thùc tÕ ®Êt níc vµ bèi c¶nh quèc tÕ trong
tõng n¬i, tõng vïng, tõng ®Þa ph¬ng nhÊt ®Þnh.
5
Ch¬ng II
§êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc víi viÖc qu¶n lý vµ kinh doanh
cña doanh nghiÖp
I.
ChÝnh s¸ch th¬ng m¹i
1. Nh÷ng c¶i c¸ch chÝnh s¸ch th¬ng m¹i
ChÝnh s¸ch "më cöa" th¬ng m¹i vµ ®Çu t trùc tiÕp níc
ngoµi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng trong viÖc ®æi
míi kinh tÕ, gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn nhanh chãng nÒn
kinh tÕ. C¸c biÖn ph¸p ®æi míi chñ yÕu cã liªn quan ®Õn
th¬ng m¹i quèc tÕ vµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc ¸p dông
nh bé phËn cho qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ, gåm c¸c biÖn
ph¸p nh: ban hµnh vµ söa ®æi bæ sung luËt ®Çu t trùc tiÕp
níc ngoµi, quy ®Þnh c¸c lo¹i thuÕ xuÊt khÈu nhËp khÈu ®Æc
biÖt gÇn ®©y nhÊt chÝnh phñ ra NghÞ ®Þnh 57/1998/N§ CP ngµy 31/7/1998 ®îc ban hµnh ®Ó híng dÉn chi tiÕt thi
hµnh luËt th¬ng m¹i trong c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp
khÈu, gia c«ng vµ ®¹i lý mua b¸n hµng ho¸ víi níc ngoµi.
Theo NghÞ ®Þnh nµy tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®îc
tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu trong ph¹m vi
giÊy phÐp kinh doanh mµ kh«ng cÇn ph¶i cã giÊy phÐp xuÊt
khÈu hoÆc nhËp khÈu.
2. Nh÷ng ®iÒu kiÖn míi cho viÖc tham gia xuÊt nhËp
khÈu
Nhê cã nh÷ng chÝnh s¸ch c¶i c¸ch kinh tÕ, kÓ tõ n¨m
1991 cho ®Õn nay nhiÒu doanh nghiÖp ®· ®îc phÐp xuÊt
khÈu c¸c s¶n phÈm do chÝnh hä s¶n xuÊt vµ ®· ®îc phÐp
nhËp khÈu c¸c ®Çu vµo trung gian cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt cña m×nh. NghÞ ®Þnh 57/1998/N§ - CP Lµ mét bíc
tiÕn lín trong qu¸ tr×nh tù do hãa th¬ng m¹i mµ §¶ng vµ
Nhµ níc ®· t¹o ra cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp.
Tríc ®©y khi cha cã NghÞ ®Þnh 57 cña ChÝnh phñ c¸c
doanh nghiÖp kh«ng ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn vÒ xuÊt nhËp
6
khÈu, nÕu muèn xuÊt khÈu s¶n phÈm cña m×nh th× ph¶i uû
th¸c th«ng qua c¸c doanh nghiÖp ®îc phÐp chuyªn doanh
xuÊt nhËp khÈu.Tuú tõng trêng hîp cô thÓ mµ c¸c kho¶n phÝ
dÞch vô xuÊt khÈu mµ doanh nghiÖp kh«ng ®îc phÐp xuÊt
khÈu tr¶ cho doanh nghiÖp chuyªn doanh xuÊt nhËp khÈu
dao ®éng tõ 5% ®Õn 10% vµ doanh nghiÖp uû th¸c xuÊt
khÈu cßn chÞu nhiÒu rñi ro do bÞ tiÕt lé th«ng tin mËt vÒ hîp
®ång th¬ng m¹i cña m×nh hoÆc bÞ doanh nghiÖp chuyªn
doanh xuÊt nhËp khÈu chiÕm lu«n ®èi t¸c kinh doanh.
3. KiÓm so¸t th¬ng m¹i phi thuÕ quan
Nhµ níc qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu b»ng c¸ch ban hµnh
danh môc c¸c mÆt hµng cÊm nhËp khÈu, cã ®iÒu kiÖn theo
h¹n ng¹ch vµ giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu. §«i khi, chÝnh phñ
cßn ban hµnh danh môc c¸c mÆt hµng t¹m ngõng xuÊt khÈu.
Trong n¨m 1997 - 1998 hoµn thiÖn c¬ cÊu ngo¹i th¬ng
theo híng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ h¹n chÕ nhËp khÈu.
ChÝnh s¸ch tù do ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®îc ph¶n ¸nh
trong nghÞ quyÕt IV Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ¬ng
§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. §Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy,
ChÝnh phñ ®· cè g¾ng níi láng c¸c h¹n chÕ vÒ xuÊt khÈu
b»ng mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p. Tríc tiªn chÝnh phñ cho phÐp
c¸c tæ chøc ®îc phÐp xuÊt khÈu mäi mÆt hµng kh«ng thuéc
diÖn bÞ kiÓm so¸t, QuyÕt ®Þnh 55/1998/Q§TTG cña Thñ tíng ChÝnh phñ cho phÐp c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh
phÇn kinh tÕ ®Òu ®îc xuÊt khÈu hµng ho¸ phï hîp víi néi
dung ®¨ng ký kinh doanh mµ kh«ng cÇn giÊy phÐp xuÊt
nhËp khÈu.
4. KiÓm so¸t ngo¹i hèi:
Ngo¹i tÖ lµ huyÕt m¹ch cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng vµ
®Çu t trong ph¹m vi mµ m¸y mãc, thiÕt bÞ, linh kiÖn, c«ng
nghÖ,... vµ c¸c s¶n phÈm trung gian kh¸c cÇn ph¶i nhËp
khÈu tõ níc ngoµi. NÕu kh«ng cã ngo¹i tÖ, th× doanh nghiÖp
trong thùc tÕ kh«ng thÓ tiÕp cËn víi thÞ trêng quèc tÕ ®Ó cã
7
s¶n phÈm nhËp khÈu cÇn thiÕt. Do ®ã, viÖc kiÓm so¸t ngo¹i
tÖ th¾t chÆt gÇn ®©y l¹i cã t¸c ®éng tiªu cùc tíi kh¶ n¨ng
tiÕp cËn thÞ trêng quèc tÕ cña doanh nghiÖp.
ViÖc kiÓm so¸t ngo¹i hèi ®îc ghi nhË trong quyÕt ®Þnh
175. Nhng c¸c biÖn ph¸p gÇn nh kh«ng thùc hiÖn. Theo
ng©n hµng Nhµ níc, c¸c doanh nghiÖp trong thùc tÕ ®Òu
kh«ng b¶n ngo¹i tÖ cho c¸c Ng©n hµng v× c¸c doanh
nghiÖp kh«ng biÕt ch¾c liÖu hä cã thÓ mua l¹i ngo¹i tÖ khi
cÇn hay kh«ng do c¶ c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t vµ v× nÕu ®îc phÐp mua ngo¹i tÖ hä sÏ ph¶i tr¶ gi¸ cao h¬n.
Nh vËy viÖc sö dông ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu vµ thanh
to¸n cho c¸c nh©n tè s¶n xuÊt cßn bÞ h¹n chÕ vµ kh«ng
®¶m b¶o ®é tin cËy ch¾c ch¾n ®èi víi c¶ c¸c doanh
nghiÖp.
5. KiÓm so¸t xuÊt nhËp khÈu b»ng c¸c biÖn ph¸p
thuÕ quan
ThuÕ xuÊt nhËp khÈu lµ c¬ chÕ chñ yÕu ®Ó ®iÒu tiÕt
ho¹t ®éng th¬ng m¹i vµ sù vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ. §èi
víi ViÖt Nam còng nh c¸c níc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn,
thuÕ xuÊt nhËp khÈu lµ mét nguån thu chñ yÕu cña ng©n
s¸ch, nÐt ®Æc trng cña thuÕ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam lµ
thuÕ xuÊt nhËp khÈu cã xu híng t¨ng lªn ë møc rÊt cao vµ tá
ra rÊt phøc t¹p, sè lîng thuÕ xuÊt nhËp khÈu tèi ®a cña ViÖt
Nam cßn cao h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c níc kh¸c trong khu vùc.
Trªn lý thuyÕt thuÕ nhËp khÈu cao ®îc sö dông lµm c¬ chÕ
b¶o hé c«ng nghiÖp trong níc khái sù c¹nh tranh tõ níc ngoµi.
Nhng trªn thùc tÕ. c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dù kiÕn ®îc b¶o
hé l¹i kh«ng ®îc b¶o hé v× c¸c hµng rµo thuÕ quan cao ®·
lµm cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp Ýt cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh
trªn thÞ trêng quèc tÕ v× rèt cuéc ngµnh c«ng nghiÖp nµy sÏ
l¹i ph¶i c¹nh tranh víi hµng nhËp lËu cña níc ngoµi, bëi v×
thuÕ quan cao chÝnh lµ nguyªn nh©n lµm cho n¹n bu«n lËu
tÊn c«ng.
8
Nh vËy, viÖc b¶o hé b»ng hµng rµo thuÕ quan cao hoµn
toµn kh«ng ®em l¹i lîi Ých cho c¸c doanh nghiÖp trong níc.
V× thÕ c¸ch duy nhÊt ®Ó gi¶m nguy c¬ c¹nh tranh víi hµng
lËu b»ng c¸ch gi¶m møc thuÕ quan xuèng b»ng hoÆc thÊp
h¬n møc thuÕ quan hiÖn ®ang ®îc ¸p dông phæ biÕn ë c¸c
níc trong khu vùc. H¬n nöa viÖc gi¶m møc “b¶o hé” b»ng
thuÕ quan cao cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp
trong níc nhanh chãng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng
quèc tÕ.
II. chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tÝn dông
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ChÝnh phñ ViÖt Nam nhËn
®îc sù ®¸nh gi¸ cao cña céng ®ång tµi chÝnh quèc tÕ vÒ
c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý vÜ m« hîp lý, viÖc ban hµnh c¸c lo¹i
thuÕ míi kÕt hîp víi chÝnh s¸ch “më cöa” th¬ng m¹i vµ ®Çu
t, ViÖt Nam ®· ®îc møc t¨ng trëng cao víi tû lÖ l¹m ph¸t
thÊp. §iÒu nµy ®· ®em l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸ch ngµnh vµ
c¸c doanh nghiÖp.
Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cã liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch
tÝn dông c¸c doanh nghiÖp, kÓ c¶ doanh nghiÖp ngoµi quèc
doanh ®· cã thÓ tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn tÝn dông. Tuy
nhiªn do nh÷ng h¹n chÕ trong c¸c thÓ lÖ tÝn dông c¸c
doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh kh«ng thÓ tiÕp cËn víi c¸c
nguån vèn tÝn dông ®Ó thµnh lËp c¬ së kinh doanh míi cña
m×nh. C¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh gÆp nhiÒu khã
kh¨n trong viÖc sö dông tµi s¶n thÕ chÊp tõ nh÷ng khã kh¨n
trong viÖc sö dông tµi s¶n thÕ chÊp tõ nh÷ng khã kh¨n trong
viÖc xin giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt vµ thñ tôc
®Þnh gi¸ tµi s¶n cÇm cè. §iÒu nµy cã sù ph©n biÖt ®èi xö
g©y bÊt lîi cho doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh.
III. ChÝnh s¸ch thuÕ
ChÝnh s¸ch thuÕ ®ãng vai trß quan träng trong qu¸
tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ trong qu¸
9
tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc. ThuÕ lµ mét nguån
thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch Nhµ níc hiÖn nay.
ViÖt Nam thi hµnh thuÕ VAT vµ thuÕ thu nhËp doanh
nghiÖp tõ ngµy 01/01/1999 lµ mét bíc ngoÆt ®¸ng kÓ cña
hÖ thèng chÝnh s¸ch níc ta. ViÖc ¸p dông thuÕ VAT kh¾c
phôc ®îc sù trïng lÆp cña thuÕ doanh thu vµ thuÕ thu nhËp
thay cho thuÕ lîi tøc, më réng thªm nguån thu cho ng©n
s¸ch.
Tuy nhiªn víi viÖc thùc hiÖn hai luËt thuÕ trªn qua thùc
tÕ c¸c doanh nghiÖp cho biÕt, doanh nghiÖp nµo cã thuÕ
doanh thu tõ 1% - 4% nay ¸p dông thuÕ VAT 10% th×
kh«ng thay ®æi møc thuÕ ph¶i nép, doanh nghiÖp nµo cã
thuÕ doanh thu lín h¬n hoÆc b»ng 8% nay ¸p dông thuÕ
VAT 10% th× c¬ héi h¬n.
ThuÕ VAT chØ ¸p dông ®îc víi doanh nghiÖp nµo cã ho¹t
®éng ghi chÐp sæ s¸ch kÕ to¸n sö dông ho¸ ®¬n chøng tõ
theo quy ®Þnh chÆt chÏ cña ph¸p luËt, trong khi ®ã c¸c
doanh nghiÖp cã quy m« nhá khã ®¶m b¶o ®îc yªu cÇu nµy.
Nhng nÕu kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®ã th× c¸c doanh
nghiÖp nhá vÉn ph¶i chÞu ¸p dông mét møc thuÕ kh¸c biÖt
tÝnh tiÒn tæng. ViÖc ¸p dông thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp,
c¸c kho¶n thu nhËp chÞu thuÕ cña doanh nghiÖp bao qu¸t cã
lîi cho Nhµ níc, nhng c¸c c¨n cø tÝnh thuÕ nh×n chung vÉn
phøc t¹p, rêm rµ. Trong hÖ thèng thuÕ míi c¸c u ®·i vÒ thuÕ
vÉn cha ¸p dông vÒ mÆt quy m«, nghÜa lµ c¸c doanh
nghiÖp võa vµ nhá vÉn ph¶i nép thuÕ nh doanh nghiÖp lín.
HiÖn nay ë ViÖt Nam, ¸p dông mét lo¹i thuÕ suÊt duy
nhÊt cho lîi nhuËn cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp kh«ng ph©n
biÖt ph¬ng thøc vµ b¶n chÊt kinh doanh, víi møc thuÕ thèng
nh¸t lµ 32%.
Tõ nh÷ng ph©n tÝch vÒ thuÕ ë trªn cã thÓ nãi r»ng ®èi
víi c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá cÇn ®îc cã chÝnh s¸ch
khuyÕn khÝch u ®·i vÒ thuÕ trong thêi gian tíi.
10
IV. chÝnh s¸ch ®Êt ®ai
ViÖc c¶i c¸ch ®Êt ®ai cã ¶nh hëng quan träng ®èi víi
ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc
doanh. QuyÒn sö dông ®Êt ®îc thÓ chÕ ho¸ vµ ®îc x¸c
nhËn b»ng giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt, giÊy nµy cã
thÓ sö dông lµm vËt thÕ chÊp cho c¸c kho¶n vèn vay vµ tÝn
dông. ViÖc c«ng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cßn tuú thuéc vµo
thÈm quyÒn sö dông cßn tuú thuéc vµo thÈm quyÒn cña c¸c
cÊp chÝnh quyÒn. GiÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cã
¶nh hëng quan träng ®Õn c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc
doanh. HiÖn t¹i cã rÊt Ýt c¸c doanh nghiÖp nhÊt lµ c¸c doanh
nghiÖp ngoµi quèc doanh cã giÊy chøng nhËn nµy.
Nh÷ng tån t¹i cña vÊn ®Ò ®Êt ®ai nh quy ho¹ch quyÒn
sö dông ®Êt, thuÕ ®Êt, ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ thÞ trêng cña ®Êt,
giao ®Êt, thuª ®Êt, khai th«ng vÊn ®Ò ®Êt ®ai cßn gióp
lµnh m¹nh ho¹t ®éng tÝn dông.
Tãm l¹i, c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Êt ®ai ®ang lµ
mét th¸ch thøc lín ®èi víi doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ c¸c
doanh nghiÖp cã quy m« nhá.
+ RÊt khã cã ®îc ®Êt dïng cho môc ®Ých ®Çu t.
+ HÖ thèng xÐt duyÖt cña ChÝnh phñ ®èi víi viÖc thùc
hiÖn c¸c quyÒn sö dông ®Êt lµ phøc t¹p vµ r¾c rèi, kh«ng
cã hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ t¹o c¬ héi cho c¸c hµnh vi trôc lîi vµ
c¸c hµnh vi l¹m dông kh¸c.
+ NÕu c¸c quyÒn sö dông ®Êt phôc vô cho c¸c môc
®Ých th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp kh«ng ®îc quy ®Þnh mét
c¸ch râ rµng vµ c¸c ®iÒu kiÖn dïng ®Êt ®Ó thÕ chÊp kh«ng
®îc níi láng c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh kh«ng thÓ
ph¸t triÓn mét c¸ch ®óng ®¾n. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp
nµy ®ang buéc ph¶i thùc hiÖn c¸c thñ tôc vµ quy ®Þnh
kh«ng râ rµng vµ ®«i khi ®· cã nh÷ng ho¹t ®éng vi ph¹m
ph¸p luËt.
11
V. ChÝnh s¸ch vÒ c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o
§iÒu tríc tiªn mµ c¸c doanh nghiÖp ®Òu biÕt lµ khi tham
gia vµo thÞ trêng quèc tÕ th× ph¶i cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i,
®Ó cã thÓ n©ng cao hiÖu kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ chÊt lîng
s¶n phÈm. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang ph¶i
sö dông c«ng nghÖ hÕt søc l¹c hËu, tôt hËu so víi møc c«ng
nghÖ trung b×nh trªn thÕ giíi tõ 3 ®Õn 4 thÕ hÖ. H¬n n÷a
nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng chuyªn m«n cña ngêi lao ®éng
ViÖt Nam kh«ng ®ñ cao ®Ó lµm chñ ®îc c«ng nghÖ hiÖn
®¹i.
NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña nguån nh©n lùc vµ
tr×nh ®é c«ng nghÖ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh cho sù ph¸t triÓn
kinh tÕ, §¶ng vµ Nhµ níc ®· quan t©m ®Æc biÖt ®Õn chÝnh
s¸ch ®µo t¹o vµ chÝnh s¸ch c«ng nghÖ mµ §¶ng vµ Nhµ níc
®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ó thùc hiÖn vÊn ®Ò nµy.
12
Ch¬ng III
Quan ®iÓm, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c¸c
doanh nghiÖp
I.
Quan ®iÓm cña ®¶ng vµ Nhµ níc vÒ viÖc ph¸t triÓn
doanh nghiÖp
§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IV cña §¶ng céng s¶n
ViÖt Nam (th¸ng 12/1986) ®· ®¸nh mét dÊu mèc quan
träng trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc, tríc hÕt lµ ®æi míi
®Êt níc, tríc hÕt lµ ®æi míi kinh tÕ. Th«ng qua c¸c chÝnh
s¸ch kinh tÕ míi cña §¶ng vµ Nhµ níc, c¸c doanh nghiÖp ®îc
håi sinh vµ ph¸t triÓn trong mét nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo
c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý
cña Nhµ níc. §êng lèi, chÝnh s¸ch vµ c¬ së ph¸p lý t¹o ®ñ
c¸c ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn. Trªn thùc
tÕ trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ võa qua sù ph¸t
triÓn cña c¸c doanh nghiÖp ®· gãp phÇn thóc ®Èy tèc ®é
t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc, t¹o thªm nhiÒu
viÖc lµm t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch kinh tÕ míi do §¶ng
vµ Nhµ níc khëi xíng lµ hoµn to¸n ®óng ®¾n. VÊn ®Ò ®Æt
ra hiÖn nay lµ cÇn lµm râ thªm vÒ quan ®iÓm chÝnh s¸ch
vµ nhÊt lµ t×m ra c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn doanh nghiÖp v×
môc tiªu ph¸t triÓn m¹nh mÏ nÒn kinh tÕ ®Êt níc trong giai
®o¹n míi - giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
II. sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp vµ nh÷ng trë ng¹i
NÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay ®ang trong thêi kú qu¸
®é sang kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, ë ®ã
tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu tr×nh ®é ph¸t triÓn
thuéc nhiÒu ph¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c nhau ®an xen nhau.
T¹o nªn sù ®a d¹ng trong c¬ cÊu c¸c h×nh thøc kinh tÕ thêi
kú qu¸ ®é. Trong ®ã c¸c doanh nghiÖp ®· vµ sÏ ®ãng vai
trß rÊt quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. Trong
c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ võa qua ë ViÖt Nam, trong khi chñ
13
tr¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa ®· coi träng sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp vµ
®iÒu ®ã ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ.
Tuy nhiªn, chñ tr¬ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c doanh
nghiÖp vÉn cßn nhiÒu tån t¹i vµ víng m¾c. Trong c¸c cÊp
l·nh ®¹o vµ qu¶n lý Nhµ níc vÒ chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cßn
thÓ hiÖn sù ph©n biÖt ®èi xö, dµnh lîi thÕ cho c¸c doanh
nghiÖp Nhµ níc g©y phiÒn hµ cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi
quèc doanh.
Nh÷ng h¹n chÕ nãi trªn ®· g©y ra nhiÒu hËu qu¶: Sù
hoµi nghi vÒ tÝnh nhÊt qu¸n cña chñ tr¬ng, ®êng lèi chÝnh
s¸ch víi viÖc tæ chøc thùc hiÖn, gi÷a lêi nãi vµ viÖc lµm ....,
cha t¹o ®îc lßng tin v÷ng ch¾c cho nhµ doanh nghiÖp vµ sù
®ång thuËn x· héi ®èi víi ®êng lèi chñ tr¬ng cña §¶ng. V×
vËy muèn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong ®ã cã doanh
nghiÖp ph¸t triÓn l©u dµi vµ æn ®Þnh th× §¶ng vµ Nhµ níc
ph¶i ®a ra chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cô thÓ s¸t hîp víi thùc tÕ,
lo¹i bá nh÷ng chÝnh s¸ch quy ®Þnh kh«ng cßn phï hîp ... T¹o
m«i trêng ph¸p lý vµ m«i trêng kinh tÕ x· héi lµnh m¹nh cho
c¸c h×nh thøc kinh tÕ ph¸t triÓn.
III. ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn
1. Ph¬ng híng ph¸t triÓn
Thùc hiÖn nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt
níc cã nghÜa lµ chuyÓn dÞch nÒn kinh tÕ cña ®Êt níc tõ
n«ng nghiÖp sang c«ng nghiÖp n©ng cao tû träng c¸c ngµnh
s¶n xuÊt c«ng nghiÖp theo c¸c chØ tiªu vÒ gi¸ trÞ s¶n xuÊt
vÒ tû träng lao ®éng c«ng nghiÖp ... Muèn thùc hiÖn ®îc
c¸c môc tiªu nµy cÇn ph¶i khuyÕn khÝch ®Çu t nhiÒu h¬n
c¶ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp
xuÊt ph¸t tõ c¸c môc tiªu, nhiÖm vô ®Æt ra trong giai ®o¹n
hiÖn nay, ®ång thêi tÝnh ®Õn c¸c ®Æc ®iÓm vÒ quy m«
cña c¸c doanh nghiÖp mµ khuyÕn khÝch doanh nghiÖp ®Çu
t vµo c¸c khu vùc, lÜnh vùc sau:
14
- §Çu t ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp phôc vô ph¸t
triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n.
- Nhãm ngµnh c«ng nghiÖp thu hót nhiÒu lao ®éng nh
ngµnh dÖt, may, giÇy da, ... phôc vô nhu cÇu tiªu dïng vµ
xuÊt khÈu.
- Nhãm ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o phôc vô s¶n xuÊt n«ng,
ng nghiÖp nh s¶n xuÊt m¸y cµy, m¸y kÐo m¸y xay x¸t,...
§©y chÝnh lµ nh÷ng ngµnh cung cÊp t liÖu s¶n xuÊt cho s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp.
- Nhãm ngµnh tiÓu thñ c«ng mü nghÖ truyÒn thèng phôc
vô xuÊt khÈu
2. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cho c¸c doanh nghiÖp
2.1. Gi¶i ph¸p vÒ hoµn thiÖn m«i trêng ph¸p lý
Tõ khi vËn dông c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ ®Õn
nay ®· h×nh thµnh mét hÖ thèng ph¸p lý ®iÒu chØnh vµ chi
phèi c¸c ho¹t ®éng cña c¸c khu vùc kinh tÕ bao gåm hÖ
thèng luËt ph¸p vµ c¸c v¨n b¶n díi luËt. Tuy nhiªn, cho ®Õn
nay hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng
cña c¸c ph¸p nh©n kinh tÕ vÉn cha ®îc thèng nhÊt vµ cßn
ph©n biÖt thu hinh thøc së h÷u. Ch¼ng h¹n, doanh nghiÖp
Nhµ níc ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp Nhµ níc, hîp t¸c x·
ho¹t ®éng theo luËt hîp t¸c x·, doanh nghiÖp t nh©n, c«ng
ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng theo
luËt doanh nghiÖp vµ NghÞ ®Þnh chÝnh.
Do cã c¸c luËt kh¸c nhau cho c¸c ph¸p nh©n kinh tÕ
thuéc c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau nªn ®· lµm cho quan
®iÓm vÒ sù b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt gi÷a c¸c khu vùc
kinh tÕ kh«ng ®îc ph¶n ¸nh mét c¸ch ®óng møc vµ ®Çy
®ñ. §©y lµ mét trong nh÷ng trë ng¹i trong viÖc ph¸t huy
c¸c nguån lùc cho ph¸t triÓn hiÖn nay. Nh vËy gi¶i ph¸p vÒ
hoµn thiÖn m«i trêng ph¸p lý tríc tiªn lµ ph¶i tiÕn tíi ban
hµnh mét luËt doanh nghiÖp chung cho mäi khu vùc kinh tÕ,
15
chi phèi vµ ®iÓu chØnh ho¹t ®éng cña c¸c ph¸p nh©n kinh
tÕ kh«ng phô thuéc vµo h×nh thøc së h÷u ®Ó ®¶m b¶o
cho chóng cïng tån t¹i, ph¸t triÓn vµ b×nh ®¼ng tríc ph¸p
luËt.
§Ó ®¶m b¶o cho sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c khu vùc kinh
tÕ, trong ®ã cã doanh nghiÖp ngoµi viÖc cã mét luËt doanh
nghiÖp chung cÇn cã thªm ®¹o luËt vÒ chèng ®éc quyÒn
trong kinh doanh, vµ ®¹o luËt b¶o vÖ quyÒn së h÷u. Hai
®¹o luËt nµy ra ®êi sÏ thÓ hiÖn®Çy ®ñ ®êng lèi kinh tÕ
®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ níc, ®ång thêi ®Ó cho c¸c doanh
nghiÖp yªn t©m bá vèn ®Çu t l©u dµi phôc vô chiÕn lîc ph¸t
triÓn theo híng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
§Ó hoµn thiÖn vÒ qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi c¸c doanh
nghiÖp th× ph¶i hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý tinh gi¶n thñ tôc
®¨ng ký kinh doanh, cñng cè hÖ thèng tæ gi¸m s¸t ho¹t
®éng cña doanh nghiÖp liªn quan ®Õn 3 c¬ quan qu¶n lý
Nhµ níc tríc tiªn lµ ngµnh kÕ ho¹ch vµ ®Çu t, ngµnh thuÕ vµ
ngµnh ng©n hµng.
2.2. BiÖn ph¸p khuyÕn khÝch doanh nghiÖp ®Çu t vµo
c¸c ngµnh nghÒ thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn.
Muèn khuyÕn khÝch doanh nghiÖp ®Çu t vµo c¸c lÜnh
vùc s¶n xuÊt chÕ biÕn, ®Çu t thiÕt bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i
cÇn ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch u ®·i, bao gåm: ChÝnh s¸ch tÝn
dông ng©n hµng nh hç trî th«ng qua tÝn dông trung h¹n dµi
h¹n, chÝnh s¸ch thuÕ khuyÕn khÝch ®Çu t b»ng viÖc miÔn
gi¶m thuÕ cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn thèng cña c¸c
®Þa ph¬ng, nh÷ng ngµnh thu hót nhiÒu lao ®éng, chÝnh
s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch hç
trî ®µo t¹o nguån nh©n lùc.
2.3. BiÖn ph¸p hç trî ®µo t¹o nguån nh©n lùc
HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp cã
quy m« nhá cã tr×nh ®é qu¶n lý thÊp kÐm, ®éi ngò c«ng
nh©n tay nghÒ thÊp nªn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong tæ chøc
16
s¶n xuÊt, kinh doanh, tiÕp cËn thÞ trêng thÕ giíi, tiÕp cËn
c«ng nghÖ, kü thuËt míi. Do ®ã, Nhµ níc nªn cã chÝnh s¸ch
hç trî ®µo t¹o ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho c¸c doanh
nghiÖp. CÇn cã sù nghiªn cøu x©y dùng ch¬ng tr×nh ®µo
t¹o thÝch hîp víi tõng quy m« doanh nghiÖp kh¸c nhau.
17
môc lôc
Lêi nãi ®Çu 1
Ch¬ng I
Qu¶n lý Nhµ níc ®Õn doanh nghiÖp.....................................2
I. kh¸i niÖm vµ sù c©n thiÕt ph¶i qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi
doanh nghiÖp............................................................2
1. Kh¸i niÖm doanh nghiÖp........................................2
2. Vai trß cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc
d©n.....................................................................2
3. Sù cÇn thiÕt qu¶n lý Nhµ níc ®Õn víi doanh nghiÖp.
2
Ch¬ng II
§êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc víi viÖc qu¶n lý vµ
kinh doanh cña doanh nghiÖp...........................4
I. ChÝnh s¸ch th¬ng m¹i................................................4
1. Nh÷ng c¶i c¸ch chÝnh s¸ch th¬ng m¹i.....................4
2. Nh÷ng ®iÒu kiÖn míi cho viÖc tham gia xuÊt nhËp
khÈu.....................................................................4
3. KiÓm so¸t th¬ng m¹i phi thuÕ quan........................5
4. KiÓm so¸t ngo¹i hèi:..............................................5
5. KiÓm so¸t xuÊt nhËp khÈu b»ng c¸c biÖn ph¸p thuÕ
quan.....................................................................5
II. chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tÝn dông.......................................6
III.
ChÝnh s¸ch thuÕ...............................................7
IV.chÝnh s¸ch ®Êt ®ai...................................................7
V. ChÝnh s¸ch vÒ c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o.........................8
Ch¬ng III
Quan ®iÓm, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy sù
ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp............................9
I. Quan ®iÓm cña ®¶ng vµ Nhµ níc vÒ viÖc ph¸t triÓn
doanh nghiÖp............................................................9
II. sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp vµ nh÷ng trë ng¹i...9
III.
ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn...................10
1. Ph¬ng híng ph¸t triÓn..........................................10
2. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cho c¸c doanh nghiÖp.............10
18
- Xem thêm -
.DOC 
18 
40 
120 
