Tài liệu Quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể ở các trường trung cấp chuyên nghiệp khu vực miền đông nam bộ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP HỒ CHÍ MINH PHAN HOÀI THANH QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP KHU VỰC MIỀN ĐÔNG NAM BỘ LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC TP. HỒ CHÍ MINH, 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP HỒ CHÍ MINH PHAN HOÀI THANH QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP KHU VỰC MIỀN ĐÔNG NAM BỘ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 62 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. TS. HỒ VĂN LIÊN 2. PGS.TS. TRẦN KHÁNH ĐỨC TP. HỒ CHÍ MINH, 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, những gì mà tôi viết trong luận án này là do sự tìm hiểu và nghiên cứu của bản thân tôi. Mọi kết quả nghiên cứu cũng như ý tưởng của các tác giả khác nếu có đều có trích dẫn nguồn gốc cụ thể. Luận án này cho đến nay chưa được bảo vệ tại bất kì một hội đồng bảo vệ luận án tiến sĩ nào ở trong nước cũng như ở nước ngoài và cho đến nay chưa hề được công bố trên bất kì một phương tiện thông tin nào. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những gì mà tôi đã cam đoan ở trên. TP. Hồ Chí Minh, ngày 24 tháng 2 năm 2017 NCS. PHAN HOÀI THANH MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC BẢNG NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ..........................................................................................1 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU ...................................................................................3 3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU..................................................4 3.1. Khách thể nghiên cứu .......................................................................................4 3.2. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................4 4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC ...................................................................................4 5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ...................................................................................4 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể ở các trường TCCN. ..................................................................................4 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý đào tạo ở các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ. ................................................................................................4 5.3. Xây dựng các giải pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể ở các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ ............................................4 5.4. Thực nghiệm một giải pháp ở trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ....4 6. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ......................................................................................4 6.1. Phạm vi địa bàn nghiên cứu .............................................................................4 6.2. Thời gian nghiên cứu ........................................................................................5 7. PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .........................5 7.1. Phương pháp luận .............................................................................................5 7.1.1. Phương pháp luận duy vật biện chứng ......................................................5 7.1.2. Tiếp cận hệ thống - cấu trúc ......................................................................5 7.1.3. Tiếp cận lịch sử-logic ................................................................................5 7.1.4. Tiếp cận thực tiễn ......................................................................................6 7.1.5. Tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể ........................................................6 7.2. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................6 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận ....................................................6 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn .................................................7 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học ................................................................8 8. LUẬN ĐIỂM CẦN BẢO VỆ VÀ ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN...............8 8.1. Những luận điểm cần bảo vệ ............................................................................8 8.2. Những đóng góp của luận án ............................................................................9 9. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN .............................................................................10 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP ....................................................................................................................11 1.1. TỔNG QUAN VỀ LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ...................................11 1.1.1. Những nghiên cứu về chất lượng và chất lượng đào tạo trên thế giới và Việt Nam .......................................................................................................................11 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý chất lượng và quản lý chất lượng đào tạo trên thế giới và Việt Nam .............................................................................................20 1.2. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN .............................................................................30 1.2.1. Quản lý và quản lý giáo dục ........................................................................30 1.2.2. Đào tạo và quản lý đào tạo ..........................................................................33 1.2.3. Chất lượng đào tạo và quản lý chất lượng đào tạo ......................................35 1.2.4. Quản lý chất lượng tổng thể (TQM)............................................................39 1.2.5. Quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể .........................40 1.3. MÔ HÌNH QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ .......................................41 1.3.1. Triết lý của hệ thống quản lý chất lượng tổng thể .......................................41 1.3.2. Mục tiêu và đặc trưng của hệ thống quản lý chất lượng tổng thể ..............41 1.3.3. Nguyên tắc của hệ thống quản lý chất lượng tổng thể ................................42 1.3.4. Nội dung cơ bản của hệ thống quản lý chất lượng tổng thể ........................42 1.3.5. Chu trình thực hiện hệ thống quản lý chất lượng tổng thể ..........................43 1.3.6. Khả năng vận dụng TQM vào quản lý đào tạo ở các trường TCCN hiện nay ...............................................................................................................................46 1.4. QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP ............................................49 1.4.1. Khái quát về quản lý đào tạo ở trường trung cấp chuyên nghiệp................49 1.4.2. Quản lý đào tạo theo tiệp cận TQM ở trường trung cấp chuyên nghiệp .....53 1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ..................59 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1............................................................................................62 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐÀO TẠO Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP KHU VỰC MIỀN ĐÔNG NAM BỘ .............................63 2.1. KHÁI QUÁT ĐẶC ĐIỂM CHUNG VỀ KINH TẾ-XÃ HỘI VÀ GIÁO DỤC TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP VÙNG ĐÔNG NAM BỘ .................................63 2.1.1. Đăc điểm tình hình kinh tế - xã hội vùng Đông Nam Bộ............................63 2.1.2. Khái quát giáo dục trung cấp chuyên nghiệp và các trường trung cấp chuyên nghiệp khu vực miền Đông Nam Bộ ........................................................66 2.2. TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG ..........................................................73 2.2.1. Mục tiêu khảo sát.........................................................................................73 2.2.2. Cách thức khảo sát.......................................................................................73 2.2.3. Cách thức và quy ước xử lý số liệu .............................................................74 2.3. THỰC TRẠNG ĐÀO TẠO Ở CÁC TRƯỜNG TCCN KHU VỰC MIỀN ĐÔNG NAM BỘ ......................................................................................................75 2.3.1. Về thực trạng chất lượng học sinh đầu vào .................................................75 2.3.2. Thực trạng về chương trình đào tạo ............................................................76 2.3.3. Thực trạng chất lượng đội ngũ ....................................................................78 2.3.4. Thực trạng chất lượng cơ sở vật chất ..........................................................79 2.3.5. Thực trạng chất lượng dạy học ....................................................................81 2.3.6. Thực trạng chất lượng học sinh tốt nghiệp ..................................................84 2.4. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐÀO TẠO Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP MIỀN ĐÔNG NAM BỘ ..........................................................86 2.4.1. Thực trạng quản lý các yếu tố đầu vào ........................................................86 2.4.2. Thực trạng quản lý các yếu tố quá trình - hoạt động dạy học .....................92 2.4.3. Thực trạng quản lý các yếu tố đầu ra- học sinh tốt nghiêp .........................96 2.5. THƯC TRẠNG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO TIỆP CẬN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ ..................................97 2.5.1. Thực trạng các yếu tố khách quan ...............................................................97 2.5.2. Thực trạng các yếu tố chủ quan ...................................................................99 2.5. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG......................................................102 2.5.1. Thuận lợi....................................................................................................102 2.5.2. Khó khăn ...................................................................................................102 2.5.3. Đánh giá chung ..........................................................................................103 2.5.4. Nguyên nhân của những hạn chế ..............................................................105 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2..........................................................................................107 CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP KHU VỰC MIỀN ĐÔNG NAM BỘ ......................................................108 3.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ NGUỒN NHÂN LỰC KHU VỰC MIỀN ĐÔNG NAM BỘ ĐẾN NĂM 2020 .........................................108 3.1.1. Định hướng phát triển kinh tế - xã hội khu vực miền Đông Nam Bộ đến năm 2020 .............................................................................................................108 3.1.2. Định hướng phát triển nguồn nhân lực khu vực miền Đông Nam Bộ đến năm 2020 .............................................................................................................110 3.2. CÁC NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ...............................................112 3.2.1. Đảm bảo tính đồng bộ, hệ thống ...............................................................112 3.2.2. Đảm bảo tính kế thừa ................................................................................112 3.2.3. Đảm bảo tính thực tiễn ..............................................................................113 3.2.4. Đảm bảo tính khả thi .................................................................................113 3.3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THEO TIẾP CẬN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG TỔNG THỂ Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP CHUYÊN NGHIỆP KHU VỰC MIỀN ĐÔNG NAM BỘ ...............................................................................114 3.3.1. Nhóm các giải pháp chung ........................................................................115 3.3.2. Nhóm các giải pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể ở các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ ........................................129 3.3.3. Điều kiện thực hiện các giải pháp .............................................................151 3.4. KHẢO NGHIỆM VỀ CÁC GIẢI PHÁP .........................................................154 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ..............................................................................154 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ..............................................................................154 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ........................................................................154 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm .................................................................................155 3.5. THỰC NGHIỆM MỘT GIẢI PHÁP ...............................................................157 3.5.1. Mục đích thực nghiệm ...............................................................................157 3.5.2. Nội dung thực nghiệm ...............................................................................157 3.5.3. Tổ chức thực nghiệm .................................................................................158 3.5.4. Phân tích, đánh giá kết quả thực nghiệm...................................................162 3.5.5. Một số kết luận về thực nghiệm ................................................................167 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3..........................................................................................168 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................................170 1. KẾT LUẬN .........................................................................................................170 2. KIẾN NGHỊ ........................................................................................................172 2.1. ĐỐI VỚI CHÍNH PHỦ ................................................................................172 2.2. ĐỐI VỚI BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO .....................................................172 2.3. ĐỐI VỚI SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO .....................................................173 2.4. ĐỐI VỚI CÁC TRƯỜNG TCCN ................................................................173 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ ............174 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................175 BẢNG NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT CL Chất lượng CĐ Cao đẳng CLĐT Chất lượng đào tạo CLGD Chất lượng giáo dục CBQL Cán bộ quản lý CSVC Cơ sở vật chất ĐBCL Đảm bảo chất lượng ĐT Đào tạo ĐH Đại học GD Giáo dục GV Giáo viên GDP Tổng sản phẩm quốc nội GD-ĐT Giáo dục và Đào tạo GDCN Giáo dục chuyên nghiệp HS Học sinh HTQLCL Hệ thống quản lý chất lượng HTĐBCL Hệ thống đảm bảo chất lượng KĐCL Kiểm định chất lượng KH-KT Khoa học- kĩ thuật NXB Nhà xuất bản QL Quản lý QLCL Quản lý chất lượng QCCTNB Quy chế chi tiêu nội bộ SX-DV Sản xuất- dịch vụ TQM Quản lý chất lượng tổng thể TQC Kiểm soát chất lượng toàn diện TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam TCCN Trung cấp chuyên nghiệp TTLĐ Thị trường lao động TBDH Thiết bị dạy học DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Quan niệm về chất lượng giáo dục ..........................................................37 Sơ đồ 1.2. Mô hình TQM Theo Business Edge ........................................................40 Sơ đồ 1.3. Chu trình quản lý của Deming .................................................................44 Sơ đồ 1.4. Vòng quản lý Ishikawa ............................................................................45 Sơ đồ 1.5. Cải tiến liên tục hệ thống quản lý chất lượng ..........................................45 Sơ đồ 1.6. Nội dung của quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ở trường TCCN ........55 Sơ đồ 3.1. Hệ thống Quản lý đào tạo TCCN theo tiếp cận TQM ..........................114 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. So sánh sự khác biệt giữa ISO 9000 và TQM ..........................................47 Bảng 2.1. Tình hình tuyển sinh của trường TCKTCN Đồng Nai .............................75 Bảng 2.2. Đánh giá về tỉ trọng lý thuyết và thực hành trong chương trình đào tạo ..77 Bảng 2.3. Đánh giá về chương trình đào tạo .............................................................77 Bảng 2.4. Yêu cầu của người sử dụng lao động đối với đào tạo ..............................78 Bảng 2.5. Thống kê về CBQL, giáo viên TCCN miền ĐNB....................................79 Bảng 2.6. Đánh giá cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học.........................................80 Bảng 2.7. Đánh giá về hoạt động dạy học ................................................................82 Bảng 2.8. Đánh giá nguyên nhân dẫn đến kết quả học tập của học sinh chưa tốt. ...83 Bảng 2.9. Kết quả tốt nghiệp 3 năm gần đây của trường TC kinh tế Đồng Nai .......84 Bảng 2.10. Kết quả tốt nghiệp 3 năm gần đây của trường TC KTCN Đồng Nai .....84 Bảng 2.11. Đánh giá chất lượng đào tạo TCCN .......................................................85 Bảng 2.12. Đánh giá quản lý công tác tuyển sinh .....................................................86 Bảng 2.13. Đánh giá quản lý đội ngũ giáo viên ........................................................87 Bảng 2.14. Quản lý chương trình đào tạo .................................................................89 Bảng 2.15. Quản lý CSVC ........................................................................................90 Bảng 2.16. Quản lý hoạt động dạy học .....................................................................92 Bảng 2.17. Đánh giá các vấn đề về dạy học .............................................................93 Bảng 2.18. Đánh giá về quản lý người học ...............................................................94 Bảng 2.19. Quản lý học sinh tốt nghiêp ....................................................................96 Bảng 2.20. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đào tạo .............................................99 Bảng 2.21. Đánh giá mối quan hệ giữa nhà trường và doanh nghiệp .....................101 Bảng 3.1. Tổng hợp ý kiến về tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp ......155 Bảng 3.2. Chỉ đạo việc xây dựng kế hoạch hoạt động dạy - học ............................162 Bảng 3.3. Thực hiện công tác tổ chức trong quản lý hoạt động dạy.......................163 Bảng 3.4. Điều hành, lãnh đạo hoạt động giảng dạy của giáo viên ........................164 Bảng 3.5. Kiểm tra hoạt động giảng dạy của giáo viên ..........................................164 Bảng 3.6. Bảng tổng hợp tự đánh giá của các Khoa ...............................................165 DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC PHỤ LỤC: 1. PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho giáo viên trường TCCN) PHỤ LỤC: 2. PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho cán bộ quản lý trường TCCN) PHỤ LỤC: 3. PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho học sinh trường TCCN) PHỤ LỤC: 4. PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho người tuyển dụng và quản lý lao động) PHỤ LỤC: 5. BIÊN BẢN PHỎNG VẤN PHỤ LỤC: 6. TỔNG HỢP PHIẾU KHẢO SÁT PHỤ LỤC: 7. CÁC TRƯỜNG THAM GIA KHẢO SÁT, PHỎNG VẤN PHỤ LỤC: 8. CÁC CÔNG TY THAM GIA KHẢO SÁT, PHỎNG VẤN PHỤ LỤC: 9. THỐNG KÊ CSVC VÀ CƠ CẤU TỔ CHỨC CÁC TRƯỜNG TCCN KHU VỰC MIỀN ĐÔNG NAM BỘ PHỤ LỤC: 10. THỐNG KÊ CBQL TRƯỜNG VÀ GIÁO VIÊN TCCN KHU VỰC MIỀN ĐÔNG NAM BỘ PHỤ LỤC: 11. PHIẾU KHẢO SÁT CÁC GIẢI PHÁP PHỤ LỤC: 12. QUYẾT ĐỊNH PHỤ LỤC: 13. MẪU: ĐT 02 PHỤ LỤC: 14. MẪU: ĐT-04 PHỤ LỤC: 15. MẪU: ĐT-05 PHỤ LỤC: 16. MẪU: ĐT-06 PHỤ LỤC: 17. BIÊN BẢN KIỂM TRA HỒ SƠ PHỤ LỤC: 18. MẪU: ĐT-09 PHỤ LỤC: 19. PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN PHỤ LỤC: 20. CÁC QUY TRÌNH QUẢN LÝ 1 MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Bước vào thế kỷ XXI, cuộc cách mạng khoa học và công nghệ tiếp tục phát triển với nhịp độ nhanh, tạo ra những thành tựu có tính đột phá làm thay đổi nhanh chóng, sâu sắc và có vai trò ngày càng lớn, quyết định đến sự phát triển kinh tế - xã hội và phát triển con người. Tri thức và thông tin trở thành yếu tố quyết định lợi thế trong cạnh tranh và phát triển. Phát triển Giáo dục - Đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, là điều kiện phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Xu thế toàn cầu hoá, hội nhập kinh tế quốc tế và sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng nền kinh tế tri thức đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao đảm bảo cho sự phát triển bền vững của đất nước. Nhiệm vụ chính của giáo dục và đào tạo là cung cấp nguồn nhân lực đó. Để thực hiện nhiệm vụ này, giáo dục và đào tạo nói chung, giáo dục đại học và trung cấp chuyên nghiệp của nước ta nói riêng, không những phải mở rộng quy mô đào tạo mà còn phải không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Trong quá trình hội nhập quốc tế, giáo dục TCCN ở Việt Nam chịu nhiều thách thức của các quốc gia có tiềm lực kinh tế, khoa học công nghệ phát triển, có kinh nghiệm quản lý và vận hành các khuôn khổ pháp lý khá chặt chẽ. Phát triển giáo dục TCCN đòi hỏi phải đảm bảo đáp ứng nhu cầu nhân lực của các ngành kinh tế-dịch vụ ở nước ta đồng thời cần tính tương thích với các tiêu chuẩn của khu vực và thế giới, trong điều kiện nguồn lực và kinh nghiệm còn hạn chế. Sự thay đổi về khoa học và công nghệ tại nơi sản xuất và dịch vụ diễn ra không ngừng đã tác động lớn đến giáo dục TCCN. Kiến thức và kỹ năng của người học nhanh chóng lạc hậu so với đòi hỏi của thị trường lao động đã đặt ra những vấn đề lớn đối với giáo dục TCCN. Nhìn tổng thể, chất lượng giáo dục TCCN chưa đáp ứng được những đòi hỏi bức thiết từ thị trường lao động trong nước và khu vực. 2 Mục tiêu của chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020 là đến năm 2020, nền giáo dục nước ta được đổi mới căn bản và toàn diện theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế; chất lượng giáo dục được nâng cao một cách toàn diện, gồm: giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, năng lực sáng tạo, năng lực thực hành, năng lực ngoại ngữ và tin học; đáp ứng nhu cầu nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và xây dựng nền kinh tế tri thức; đảm bảo công bằng xã hội trong giáo dục và cơ hội học tập suốt đời cho mỗi người dân, từng bước hình thành xã hội học. Hoàn thiện cơ cấu hệ thống giáo dục nghề nghiệp và đại học; điều chỉnh cơ cấu ngành nghề và trình độ đào tạo, nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu nhân lực cho phát triển kinh tế - xã hội; đào tạo ra những con người có năng lực sáng tạo, tư duy độc lập, trách nhiệm công dân, đạo đức và kỹ năng nghề nghiệp, năng lực ngoại ngữ, kỷ luật lao động, tác phong công nghiệp, năng lực tự tạo việc làm và khả năng thích ứng với những biến động của thị trường lao động và một bộ phận có khả năng cạnh tranh trong khu vực và thế giới. Đến năm 2020, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có đủ khả năng tiếp nhận 30% số học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở; tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề nghiệp và đại học đạt khoảng 70%; tỷ lệ sinh viên tất cả các hệ đào tạo trên một vạn dân vào khoảng 350 - 400. Điều này đang đặt ra cho giáo dục nghề nghiệp nói chung và giáo dục TCCN nói riêng những thách thức to lớn. Cùng với quá trình phát triển về quy mô và đa dạng hóa các loại hình giáo dục- đào tạo, chất lượng đào tạo và quản lý chất lượng đào tạo TCCN đã và đang là mối quan tâm của toàn xã hội cũng như ngành Giáo dục- Đào tạo. Quản lý chất lượng đào tạo là nhiệm vụ quan trọng và được đặt lên hàng đầu trong nhà trường TCCN, vì đào tạo là hoạt động trung tâm, đặc trưng của nhà trường chuyên nghiệp nói chung và trường TCCN nói riêng. Mọi hoạt động khác trong nhà trường đều nhằm mục đích hỗ trợ công tác đào tạo, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo. Người quản lý nhà trường có vai trò chủ yếu trong việc ứng dụng khoa học quản lý, 3 vận dụng linh hoạt, sáng tạo những biện pháp quản lý, để thực hiện thắng lợi các mục tiêu giáo dục đề ra. Khu vực miền Đông Nam Bộ là vùng kinh tế phát triển nhất Việt Nam, dân số đông và dẫn đầu cả nước về kim ngạch xuất khẩu, đầu tư nước ngoài, GDP cũng như các yếu tố khác, có ảnh hưởng đặc biệt quan trọng, mang tính quyết định đối với tốc độ phát triển kinh tế - xã hội của cả nước. Nhu cầu về lao động, đặc biệt là lao động qua đào tạo rất cao. Tuy nhiên,theo đánh giá của Bộ Giáo dục- Đào tạo thì: “Chất lượng giáo dục tuy đã có những chuyển biến tích cực nhưng nhìn chung vẫn chưa đáp ứng được mục tiêu giáo dục, còn hạn chế về giáo dục văn hóa và lịch sử dân tộc, đạo đức và lối sống, kỹ năng sống cho học sinh. Công tác quản lý giáo dục chuyên nghiệp ở cấp tỉnh chưa thực hiện hiệu quả những công việc được phân cấp cho địa phương, năng lực đội ngũ còn khá nhiều hạn chế” [8; tr14]. Mặc dù các trường TCCN trên địa bàn có nhiều cố gắng, tìm tòi hướng đi cho mình nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, nhưng công tác quản lý đào tạo còn nhiều lúng túng. Thực tế hiện nay chất lượng đào tạo TCCN còn thấp, công tác quản lý đào tạo còn chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Vì vậy, phải có biện pháp quản lý đào tạo phù hợp với thực tế của các trường TCCN nhằm nâng chất lượng đào tạo của các trường TCCN, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của khu vực miền Đông Nam Bộ cũng như của cả nước. Trong thời gian vừa qua đã có nhiều công trình, luận án nghiên cứu về quản lý đào tạo, song chưa có luận án nào nghiên cứu về quản lý đào tạo các trường TCCN ở khu vực miền Đông Nam Bộ theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể. Chính từ cơ sở lý luận và thực tiễn này, nghiên cứu sinh chọn đề tài: Quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể ở các trường Trung cấp chuyên nghiệp khu vực miền Đông Nam Bộ làm đề tài luận án. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, khảo sát và đánh giá thực trạng về quản lý đào tạo tại các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ, xây dựng các giải pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể nhằm nâng cao chất lượng đào 4 tạo tại các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ, đáp ứng nhu cầu nhân lực của xã hội. 3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động quản lý đào tạo ở các Trường trung cấp chuyên nghiệp. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể ở các Trường trung cấp chuyên nghiệp khu vực miền Đông Nam Bộ. 4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC Công tác quản lý đào tạo ở các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ đã được thực hiện và đạt một số kết quả, tuy nhiên vẫn còn những hạn chế, cụ thể trong công tác tuyển sinh, tổ chức quá trình đào tạo, việc liên kết với các doanh nghiệp. Nếu khảo sát, đánh giá được thực trạng và xây dựng các giải pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể bao gồm quản lý đầu vào, quản lý quá trình, quản lý đầu ra phù hợp với thực tiễn các trường TCCN thì có thể nâng cao chất lượng đào tạo ở các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ. 5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể ở các trường TCCN. 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý đào tạo ở các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ. 5.3. Xây dựng các giải pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể ở các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ 5.4. Thực nghiệm một giải pháp ở trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ 6. PHẠM VI NGHIÊN CỨU 6.1. Phạm vi địa bàn nghiên cứu Khảo sát cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và các doanh nghiệp, người sử dụng lao động ở 18 trường TCCN thuộc các tỉnh miền Đông Nam Bộ, gồm: Đồng Nai; Bình Dương; Bà Rịa-Vũng Tàu; Bình Phước; Tây Ninh. 5 6.2. Thời gian nghiên cứu Từ năm 2012 đến năm 2016. 7. PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 7.1. Phương pháp luận 7.1.1. Phương pháp luận duy vật biện chứng Quan điểm duy vật biện chứng đòi hỏi phải xem xét vấn đề đào tạo và quản lý đào tạo TCCN một cách khách quan, khoa học trong mối quan hệ biện chứng với các tác động qua lại và sự vận động, phát triển của công tác quản lý đào tạo trong các giai đoạn phát triển của giáo dục cả nước nói chung và khu vực Miền Đông Nam Bộ nói riêng. 7.1.2. Tiếp cận hệ thống - cấu trúc Luận án tiếp cận theo quan điểm hệ thống để nghiên cứu về quản lý đào tạo theo quan điểm quản lý chất lượng tổng thể tại các trường TCCN là xem xét các thành tố và các mối quan hệ của chúng trong cấu trúc hệ thống quản lý đào tạo ở trong các trường TCCN và ngoài nhà trường. Hoạt động quản lý đào tạo có mối liên hệ chặt chẽ với các hoạt động giáo dục và quản lý giáo dục khác trong trường TCCN. Xem xét và xây dựng hệ thống quản lý đào tạo theo quan điểm TQM tại trường TCCN theo hệ thống cấu trúc thứ bậc quản lý và các thành phần cấu thành quá trình quản lý đào tạo ở trường TCCN trong mối quan hệ chặt chẽ từ Ban giám hiệu đến phòng nghiệp vụ, khoa, tổ chuyên môn. Nhận diện các yếu tố bên trong và bên ngoài tác động đến hệ thống quản lý đào tạo của các trường TCCN. 7.1.3. Tiếp cận lịch sử-logic Tìm hiểu quá trình hình thành và phát triển của các quan niệm về giáo dục và quản lý giáo dục; đào tạo và quản lý đào tạo; chất lượng đào tạo và quản lý chất lượng đào tạo; các mô hình quản lý chất lượng tổng thể qua các giai đoạn phát triển và tính logic của nó khi áp dụng vào trường TCCN, cũng như mức độ hợp lý, logic khi áp dụng trong quản lý đào tạo ở các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ hiện nay. 6 7.1.4. Tiếp cận thực tiễn Luận án tiếp cận theo quan điểm thực tiễn các trường TCCN để nghiên cứu về quản lý đào tạo và đề xuất các giải pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM. Để đưa ra được hệ thống các giải pháp quản lý đào tạo phù hợp với các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ cần căn cứ vào kết quả nghiên cứu thực trạng ở các trường TCCN đó, lấy cơ sở thực tiễn làm tiền đề cho việc đề xuất hệ thống quản lý đào tạo và các biện pháp triển khai hệ thống quản lý đó. 7.1.5. Tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể Quản lý đào tạo tiếp cận TQM là thực hiện các nguyên tắc của TQM, đảm bảo và từng bước nâng cao chất lượng đào tạo, thỏa mãn các nhu cầu nhân lực, hướng tới khách hàng, đề cao vai trò lãnh đạo, huy động tất cả mọi người tham gia, chú trọng quá trình, tư duy hệ thống, cải tiến liên tục của người học. Các hoạt động trong nghiên cứu luận án này đều dựa vào các quan điểm chủ đạo này để nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng về quản lý chất lượng đào tạo trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ và áp dụng các quan điểm này để xây dựng hệ thống biện pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động quản lý đào tạo tại các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp: phân tích - tổng hợp; khái quát hoá và hệ thống hoá; so sánh; đối chiếu; mô hình hoá các công trình nghiên cứu, các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, của ngành giáo dục, của các cấp quản lý, các giáo trình, tài liệu tham khảo và thông tin chính thức trên mạng Internet của các trường TCCN và số liệu thống kê chính thức của Bộ GD-ĐT, Tổng cục thống kê để thực hiện đề tài, làm rõ các khái niệm cơ bản, các luận điểm...về đào tạo, quản lý đào tạo và quản lý đào tạo TCCN theo tiếp cận TQM, trên cơ sở đó hình thành cơ sở lý luận của luận án. 7 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi - Mục đích điều tra: Nhằm khảo sát, đánh giá khách quan về thực trạng quản lý đào tạo tại các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ; Khảo sát tính cần thiết và khả thi của hệ thống biện pháp quản lý đào tạo theo quan điểm TQM ở các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ; Đánh giá kết quả thực nghiệm một biện pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM. - Nội dung điều tra: Tìm hiểu thực trạng đào tạo và quản lý đào tạo tại các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ; Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của hệ thống biện pháp quản lý chất lượng đào tạo theo quan điểm TQM ở các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ; Lấy ý kiến đánh giá kết quả thực nghiệm một biện pháp tại trường Trung cấp công nghiệp Bình Dương. - Đối tượng điều tra: Cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh đang học tại trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ và người sử dụng lao động tại các khu công nghiệp của Đồng Nai.(PL:5) - Công cụ điều tra: Bộ phiếu khảo sát thực trạng đào tạo và quản lý đào tạo ở một số trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ; Bộ phiếu lấy ý kiến về tính cần thiết và tính khả thi của hệ thống biện pháp quản lý chất lượng đào tạo theo TQM ở các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ; Bộ phiếu khảo sát trước và sau thực nghiệm một biện pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM ở trường Trung cấp công nghiệp Bình Dương. 7.2.2.2. Phương pháp phỏng vấn - Mục đích: Thu thập thông tin trực tiếp từ CBQL và người sử dụng lao động, từ đó bổ sung với kết quả bảng hỏi để có kết luận chính xác về thực trạng quản lý đào tạo ở các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ. - Nội dung: Phỏng vấn về các vấn đề sau: Đánh giá về quản lý các điều kiện đảm bảo dạy-học; Quản lý dạy –hoc; Quản lý học sinh tốt nghiệp; Chất lượng đào tạo TCCN; Các khó khăn, vướng mắc; Kiến nghị, đề xuất. - Công cụ: Phiếu phỏng vấn. 8 - Thực hiện: Phỏng vấn 16 CBQL và 7 đại diện người sử dụng lao động (PL: 7;8). 7.2.2.3. Phương pháp quan sát - Mục đích: Thu thập thông tin để có cơ sở đánh giá khái quát giáo dục TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ. - Nội dung: Quan sát giờ dạy lý thuyết, thực hành; Quan sát phòng lý thuyết, thực hành; Quan sát sân chơi, bãi tập, thư viện, kí túc xá… - Công cụ: Quan sát trực tiếp; Ghi chép, chụp hình - Thực hiện: Quan sát giờ học lý thuyết, giờ học thực hành của học sinh ở trường TCKTCN Đồng Nai, TCCN Bình Dương, TCKT Đồng Nai; Quan sát CSVC tại 18 trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ; Tổng hợp tại Phụ lục 9 7.2.2.4. Phương pháp thực nghiệm Luận án đã thực nghiệm một biện pháp “Quản lý hoạt động dạy của giáo viên” ở trường TCCN Bình Dương để đánh giá tính hiệu quả của biện pháp đã được xây dựng, kiểm chứng tính cần thiết, tính khả thi và sự phù hợp với cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý đào tạo ở các trường TCCN khu vực tỉnh miền Đông Nam Bộ. Ngoài ra, thông qua thực nghiệm làm sáng tỏ giả thuyết khoa học của luận án là nếu xây dựng và thực hiện được biện pháp quản lý đào tạo theo tiếp cận TQM tại các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ thì sẽ nâng cao được chất lượng hoạt động quản lý đào tạo tại trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ, qua đó nâng cao chất lượng đào tạo ở các trường TCCN khu vực miền Đông Nam Bộ, đáp ứng nhu cầu nhân lực của khu vực và cả nước. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng phần mềm Excel 2010 và các bài toán tính %, tính trung bình, tính tỉ lệ tương quan để xử lý số liệu khảo sát về thực trạng và kiểm chứng tính cần thiết và tính khả thi của kết quả nghiên cứu. 8. LUẬN ĐIỂM CẦN BẢO VỆ VÀ ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN 8.1. Những luận điểm cần bảo vệ