Ch−¬ng X
Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn ®iÖn N«ng Th«n
10.1.
§Æc ®iÓm vïng n«ng th«n ViÖt Nam
10.1.1. C¸c sè liÖu thèng kª vÜ m«
DiÖn tÝch l·nh thæ: ViÖt Nam (VN) thuéc khu vùc §«ng Nam ¸ cã tæng diÖn tÝch
l·nh thæ 329.297km2. HÖ thèng hành chÝnh bao gåm 64 tØnh vµ thµnh phè víi vïng
®« thÞ gåm 25 thµnh phè, 101 huyÖn lþ vµ vïng n«ng th«n gåm 536 huyÖn, 1.181
®iÓm thÞ tø vµ 9.210 x·.
D©n sè: Tæng d©n sè n¨m 2004 lµ 83,2 triÖu trong ®ã cã 76% sèng ë vïng n«ng
th«n. ViÖt Nam lµ n−íc cã mËt ®é d©n cao nhÊt khu vùc víi 253 ng−êi/km2.
C¸c chØ sè kinh tÕ: Tæng GDP n¨m 2004 lµ 45,9 tû ®«la Mü. GDP trªn ®Çu ng−êi lµ
550USD/ng−êi gÊp ®«i nöa ®Çu thËp kû 90. T¨ng tr−ëng hµng n¨m cña GDP c¸c
n¨m 90 lµ 6,8% vµ tiÕp tôc t¨ng. Víi t¨ng tr−ëng hiÖn nay lµ 7,5%/n¨m, ViÖt Nam
hy väng GDP sÏ t¨ng gÊp ®«i vµo n¨m 2010 .
C¸c chØ sè ph¸t triÓn x· héi: So víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn cã cïng tû suÊt GDP
trªn ®Çu ng−êi th× ViÖt Nam cã c¸c chØ sè ph¸t triÓn x· héi tèt h¬n nhiÒu, vÝ dô: gi¸o
dôc, y tÕ vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. ChØ sè ph¸t triÓn con ng−êi toµn quèc (HDI) ®øng
thø 108 víi møc 0,704 vµo n¨m 2003 so víi møc 0,66 vµ 0,695 vµo c¸c n¨m 1995
vµ 2000.
10.1.2. N¨ng l−îng n«ng th«n
Cung cÊp n¨ng l−îng n«ng th«n lÊy tõ c¸c nguån n¨ng l−îng sinh khèi truyÒn thèng
chiÕm tØ lÖ ¸p ®¶o ®iÖn n«ng th«n vµ c¸c d¹ng n¨ng l−îng th−¬ng m¹i phi ®iÖn
(than, c¸c s¶n phÈm dÇu, khÝ). C¸c d¹ng n¨ng l−îng t¸i t¹o (thuû ®iÖn nhá, giã, mÆt
trêi, khÝ sinh häc,...) chØ gãp mét phÇn kh«ng ®¸ng kÓ trong c©n b»ng n¨ng l−îng
n«ng th«n ViÖt Nam.
Tiªu thô NL sinh khèi truyÒn thèng cña c− d©n n«ng th«n giai ®o¹n 1990- 2002
N¨m
Tæng tiªu thô NL cuèi
cïng n«ng th«n (KTOE)
1990
1995
2002
4.212
7.932
15.383
Tæng NL tiªu thô NL th−¬ng
m¹i cuèi cïng n«ng th«n
(KTOE)
12.390
13.480
14.000
X-1
TØ lÖ tiªu thô NL phi th−¬ng
m¹i sinh khèi truyÒn thèng
(%)
74
63
48
Thu nhËp hé gia ®×nh vµ chi tiªu cho NL theo vïng t¹i VN
% d©n
sè
Vïng
MiÒn nói vµ trung du
§ång b»ng S«ng Hång (c¶ HN)
B¾c Trung Bé
Bê biÓn Nam Trung Bé
T©y Nguyªn
Nam Bé
§ång b»ng s«ng Cöu Long
Vïng n«ng th«n
Hµ néi vµ TP Hå CHÝ Minh
Vïng ®« thÞ
Tæng
17,9
19,6
13,8
10,7
3,7
12,8
21,5
100,0
Thu nhËp b×nh qu©n
theo theo ®Çu ng−êi
(103VN§)
3.900
5.132
12.165
15.010
16.988
39.287
16.624
13.175
52.944
45.245
17.709
Chi tiªu cho n.liÖu theo
% chi tiªu theo ®Çu
ng−êi
3,9
3,7
3,9
3,7
4,2
3,6
3,8
(Nguån WB-2002)
10.1.3. §Æc ®iÓm “NghÌo” t¹i ViÖt Nam
Bøc tranh “NghÌo” t¹i ViÖt Nam ®· cã nh÷ng biÕn ®æi Ên t−îng trong thËp kØ 90
gÇn ®©y. §Çu thËp kû 90, c¸c ®iÒu tra cho thÊy trªn mét nöa c− d©n sèng ë møc
nghÌo (theo chuÈn nghÌo d−íi 2.100 kcal/ng−êi vÒ dinh d−ìng). Ng−êi nghÌo ®−îc
coi lµ nh÷ng ng−êi th−êng xuyªn ®èi diÖn n¹n ®ãi, thiÕu l−¬ng thùc, kh«ng tiÕp cËn
®−îc víi c¸c dÞch vô x· héi nh− y tÕ, gi¸o dôc, n¨ng l−îng th−¬ng m¹i - ®iÖn vµ phi
-®iÖn (s¶n phÈm dÇu, khÝ, than). Nhê “§æi míi”, tû lÖ “NghÌo” gi¶m tõ 58,1% n¨m
1993 xuèng 24,15% n¨m 2004.
10.1.3.1. HiÖn tr¹ng NghÌo t¹i ViÖt Nam
Tû lÖ “nghÌo” t¹i ViÖt Nam giai ®o¹n 1993 - 2004 (% d©n sè)
1993
1998
2002
2004
Tû lÖ nghÌo (chung toµn quèc)
58,1
37,4
23,0
18,1
Tû lÖ nghÌo ®« thÞ
25,1
9,2
10,6
8,6
Tû lÖ nghÌo n«ng th«n
66,4
45,5
26,9
21,2
VÒ chi tiÕt ®iÒu tra theo vïng, Tæng côc Thèng kª cung cÊp t− liÖu sau:
TT
Khu vùc
N¨m 2002
N¨m 2004
I
C¶ n−íc
23,0
18,1
1
Thµnh thÞ
10,6
8,6
2
N«ng th«n
26,9
21,2
II
Chia theo vïng
1
§ång b»ng S«ng Hång
18,2
12,9
2
§«ng B¾c
28,5
23,2
3
T©y B¾c
54,5
46,1
4
B¾c Trung Bé
37,1
29,4
5
Duyªn h¶i Nam Trung Bé
23,3
21,3
6
T©y Nguyªn
43,7
29,2
X-2
TT
Khu vùc
N¨m 2002
N¨m 2004
7
§«ng Nam Bé
8,9
6,1
8
§ång b»ng s«ng Cöu Long
17,5
15,3
Nguån: * B¸o c¸o ®iÒu tra møc sèng d©n c− 1993,1998,2002 & s¬ bé 2004, Tæng côc thèng kª
* Theo WB, ®−êng chuÈn nghÌo lµ tõ 1 USD/ng−êi/ngµy trë xuèng, cßn theo Bé lao ®éng TBXH vµ
Tæng côc thèng kª VN, chuÈn nghÌo míi ®−îc quy ®Þnh nh− sau:
+ Thµnh thÞ: 260.000 VN§ /ng−êi/ngµy, t−¬ng øng 0,55USD/ng−êi/ngµy
+ N«ng th«n: 200.000 VN§ /ng−êi /ngµy t−¬ng øng 0,42USD/ng−êi /ngµy.
Tû lÖ (%) d©n n«ng th«n phô thuéc vào sinh khèi truyÒn thèng 1993/1994
Vïng sinh th¸i
Tû lÖ (%) d©n n«ng th«n phô thuéc
v¸o sinh khèi
93
100
85
98
92
100
95
97
- N«ng th«n Toµn quèc
- Trung du, miÒn nói B¾c ViÖt Nam
- §ång b»ng s«ng Hång
- B¾c Trung Bé
- Duyªn h¶i Trung Bé
- T©y Nguyªn
- §«ng Nam Bé
- §ång b»ng s«ng Cöu Long
Nguån: * §iÒu tra møc sèng d©n c− 1993-2004, Tæng côc thèng kª
* Niªn gi¸m Thèng kª 1993-1994
Tû träng (%) n¨ng l−îng sinh khèi truyÒn thèng trong tiªu thô n¨ng l−îng sinh ho¹t
cña c¸c hé n«ng th«n ViÖt Nam ®−îc ®¸nh gi¸ theo c¸c ®iÒu tra n¨ng l−îng truyÒn
thèng kh«ng th−êng kú cho c¸c sè liÖu d−íi ®©y:
1993
Tû träng (%) n¨ng l−îng sinh khèi truyÒn
thèng trong tiªu thô NL sinh ho¹t cña c¸c hé
n«ng th«n (®iÒu tra ®iÓm vµ −íc tÝnh)
98
1998
2002
95
90
Nguån: ViÖn N¨ng l−îng
TiÕp cËn c¸c dÞch vô n¨ng l−îng hiÖn ®¹i, ®Æc biÖt lµ dÞch vô ®iÖn n«ng th«n cña
ng−êi nghÌo vÉn bÞ h¹n chÕ do thu nhËp thÊp, mÆc dï Nhµ n−íc ®· thùc thi hµng
lo¹t c¸c chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ®Æc biÖt lµ c¬ chÕ ®Þnh gi¸ ®iÖn cã tÝnh tíi
lîi Ých cña ng−êi nghÌo theo nguyªn t¾c chung: Ng−êi nghÌo thu nhËp thÊp, tiªu thô
®iÖn Ýt nªn trong c¬ chÕ gi¸ ®iÖn bËc thang, nhµ n−íc vÉn bao cÊp ®¸ng kÓ cho møc
tiªu thô khëi ®Çu 100kWh
10.1.3.2. T−¬ng quan NL/§iÖn – NghÌo t¹i VN
ChØ sè
§¬n VÞ
Ng−êi
D©n sè
X-3
2002
80.902.400
Tû suÊt ®« thÞ ho¸
T−¬ng quan giíi tÝnh (nam /n÷)
GDP trªn ®Çu ng−êi (−íc tÝnh s¬ bé)
Chªnh lÖch giµu nghÌo
NL th−¬ng m¹i trªn ®Çu ng−êi
§iÖn n¨ng trªn ®Çu ng−êi
%
%
USD/ng−êi/n¨m
LÇn
GJ/ng−êi /n¨m
kWh/ng−êi /n¨m
25,8
49,1 / 50,9
473
13,5
9
508
Nguån: NGTK 2003, ViÖn N¨ng L−îng
10.1.3.3. Th¸ch thøc N¨ng l−îng / §iÖn lùc cho ng−êi nghÌo
Sù phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo nhiªn liÖu sinh khèi truyÒn thèng (cñi, phô phÈm n«ng
nghiÖp,...) ®¸p øng nhu cÇu ®un nÊu s−ëi Êm vµ gia chÕ n«ng s¶n. Th¸ch thøc nµy
cµng trë nªn gay g¾t nÕu xÐt tíi hai c¬ chÕ cung øng c¸c d¹ng n¨ng l−îng nµy, ®ã lµ
c¬ chÕ tù cÊp n¨ng l−îng sinh khèi truyÒn thèng vµ c¬ chÕ cung øng thiÕu c¸c d¹ng
n¨ng l−îng nµy.
10.1.3.4. TiÕp cËn dÞch vô N¨ng l−îng ®iÖn n«ng th«n
Ch−¬ng tr×nh ®iÖn khÝ ho¸ n«ng th«n (§KHNT) ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu xuÊt
s¾c th«ng qua tiÕp cËn c¸c dÞch vô ®iÖn n«ng th«n, c¸c hé n«ng d©n cã thÓ ®−îc
h−ëng thô c¸c tiÕp cËn gi¸o dôc, y tÕ, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ b×nh ®¼ng giíi. TiÕp
cËn dÞch vô §KHNT ë cÊp ng−êi sö dông dÞch vô cã thÓ ®−îc xem xÐt th«ng qua
t−¬ng quan §KHNT - Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo víi diÔn biÕn t¨ng tr−ëng c¸c hé n«ng
th«n ®−îc tiÕp cËn víi dÞch vô ®iÖn.
Sè hé n«ng th«n tiÕp cËn ®iÖn giai ®o¹n 1997-2004
ChØ sè
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Tæng sè hé n«ng th«n
(triÖu)
Sè hé n«ng th«n tiÕp cËn
®iÖn (triÖu)
% tiÕp cËn ®iÖn
T¨ng tr−ëng sè hé tiÕp
cËn
11,7
11,6
-
12,8
12,8
12,8
12,7
200
4
13,1
6,9
7,0
-
9,4
9,6
10,1
10,6
11,5
58,7
61,9
2,0
5,8
73,5
-
75,3
2,3
78,9
5,0
81,4
2,3
88,0
1,1
Sè x· tiÕp cËn víi ®iÖn l−íi giai ®o¹n 1998-2004
Sè x· tiÕp cËn ®iÖn l−íi (x·)
T¨ng tr−ëng (%)
1998
6.626
-
1999
6.956
5,0
2000
7.315
5,2
2001
7.624
4,2
2002
8.064
5,8
2003
8.348
3,5
2004
8.524
2,1
DiÔn biÕn tiÕp cËn dÞch vô ®iÖn khÝ ho¸ n«ngth«n cña ng−êi nghÌo ViÖt Nam
giai ®o¹n 1993 -2004
ChØ sè ®Þnh l−îng vÒ tiÕp cËn dÞch
1993
1998
vô ®iÖn cña ng−êi nghÌo ViÖt Nam
Møc ®iÖn khÝ hãa n«ng th«n (%
sè hé n«ng th«n tiÕp cËn ®iÖn / 50,7/6.031.323
sè hé n«ng th«n cã ®iÖn)
Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n cña ®iÖn
1993-2000
khÝ ho¸ n«ng th«n (t¨ng tr−ëng
7,23
hµng n¨m sè hé n«ng th«n tiÕp
cËn ®iÖn, %)
Tiªu thô ®iÖn n«ng th«n b×nh
qu©n ®Çu ng−êi cña c¸c hé n«ng
25
74
th«n tiÕp cËn ®iÖn (kWh/ng/n¨m)
Nguån: ViÖn N¨ng L−îng.
10.1.3.5. TÝnh s½n cã cña dÞch vô ®iÖn n«ng th«n
X-4
2001
2002
2004
77,4/9.166.714
-
88/11.513.000
2001-2004
7,9
1995-2004: 7,45
-
-
122
§Ó ®¸nh gi¸ tÝnh s½n cã cña dÞch vô ®iÖn n«ng th«n, ®· xem xÐt theo hai chØ sè Gi¸
®iÖn vµ ChØ tiªu cho dÞch vô ®iÖn cña hé n«ng th«n nghÌo (tÝnh theo % tæng thu
nhËp cña hé n«ng th«n nghÌo)
Gi¸ ®iÖn b×nh qu©n t¹i ViÖt Nam ¸p dông cho vïng n«ng th«n (1992-USD/kWh)
Nhãm thu nhËp
Tr−íc c¶i c¸ch
1992
1994
0,019
0,038
0,016
0,032
Ng−êi kh«ng nghÌo
Ng−êi nghÌo
1996
0,041
0,032
1998
0,044
0,032
Sau c¶i c¸ch
2000
0,045
0,032
2002
0,052
0,035
2004
0,054*
0,038*
Nguån: EVN, IE (*: Sè liÖu tÝnh to¸n s¬ bé)
** Chi tiªu cho ®iÖn
a) Sè liÖu ®iÒu tra tiÕp cËn dÞch vô ®iÖn t¹i huyÖn VÜnh B¶o, TP H¶i Phßng vïng
®ång b»ng s«ng Hång ë cÊp lµng víi 2 nhãm hé: nhãm giµu nhÊt vµ nhãm nghÌo
nhÊt.
Nhãm giµu nhÊt
Nhãm nghÌo nhÊt
Chªnh lÖch giµu,
nghÌo (lÇn)
Tiªu thô
®iÖn
(kWh/ng−êi/
th¸ng)
40
4
10
Gi¸ trÇn b¸n
lÎ ®iÖn
(VN§/kWh)
Chi tiªu cho
®iÖn
(VN§/ng−êi/th¸ng)
Tæng chi tiªu
(VN§/ng−êi/th¸ng
)
tû lÖ chi
tiªu ®iÖn
(%)
850
600
-
34,000
2,4
14
627,04
153,700
4
5,4
1,6
-
Nguån: + Niªn gi¸m Thèng kª-2003
+ §iÒu tra t¸c ®éng tù do ho¸ dÞch vô ®iÖn ®Õn ng−êi nghÌo t¹i huyÖn VÜnh B¶o, H¶i Phßng .
b) Møc s½n sµng chi tr¶ cho dÞch vô ®iÖn sinh ho¹t (sè liÖu ®iÒu tra 1997, xÐt theo
nhãm hé cã thu nhËp trung b×nh)
+ KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy WPRE tû lÖ thuËn víi møc thu nhËp hé gia ®×nh.
+ TÊt c¶ c¸c hé thuéc mäi nhãm thu nhËp ®Òu cho r»ng cã thÓ chÊp nhËn chi
phÝ cho ®iÖn sinh ho¹t hµng th¸ng cña c¶ hé lµ 12.500 ®ång/hé/th¸ng, tøc lµ
2.500®ång/ng−êi/th¸ng.
10.2 HiÖn tr¹ng cung cÊp ®iÖn cho n«ng th«n ViÖt Nam
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn l−íi ®iÖn n«ng th«n ë n−íc ta ®· tr¶i qua nhiÒu
giai ®o¹n. ë miÒn B¾c, l−íi ®iÖn n«ng th«n ®−îc h×nh thµnh tõ cuèi thËp kû 50 ®Çu
thËp kû 60 vµ ph¸t triÓn ®Õn nh÷ng n¨m cña thËp kû 70. Giai ®o¹n nµy chñ yÕu lµ
tËp trung cÊp ®iÖn cho c¸c tr¹m b¬m phôc vô t−íi tiªu vµ c¬ khÝ nhá. ChØ tõ khi nhµ
m¸y nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i (1984) vµ thuû ®iÖn Hoµ B×nh (1989) vµo vËn hµnh th× viÖc
ph¸t triÓn l−íi ®iÖn n«ng th«n ë miÒn B¾c míi thËt sù ®−îc ®Èy m¹nh. ë miÒn
Trung vµ miÒn Nam, l−íi ®iÖn n«ng th«n chØ b¾t ®Çu h×nh thµnh tõ sau n¨m 1975 vµ
chñ yÕu phôc vô b¬m t−íi tiªu n«ng nghiÖp. Sau khi cã c¸c nguån ®iÖn lín nh−:
Thuû ®iÖn TrÞ An (1988) ë miÒn Nam vµ miÒn Trung nèi víi l−íi ®iÖn quèc gia
110kV (1990) th× viÖc cÊp ®iÖn cho ¸nh s¸ng sinh ho¹t ë n«ng th«n míi ®−îc quan
t©m vµ ph¸t triÓn.
TÝnh ®Õn 30/06/2005, ®iÖn l−íi quèc gia ®· ®Õn 64 tØnh, thµnh phè cña c¶ n−íc,
X-5
525/536 huyÖn ®¹t tû lÖ 97,95% (cßn 1 huyÖn ®Êt liÒn lµ huyÖn M−êng TÌ Lai Ch©u
vµ 10 huyÖn ®¶o ch−a cã ®iÖn l−íi, nh−ng ®· cã ®iÖn Diesel hoÆc thuû ®iÖn nhá t¹i
chç), 8.689/9.024 x· trªn c¶ n−íc cã ®iÖn ®¹t tû lÖ 96,3% (trong ®ã cã 8.619 x·
®−îc cÊp tõ ®iÖn l−íi Quèc gia, 70 x· cßn l¹i ®−îc cÊp ®iÖn b»ng nguån ®iÖn t¹i
chç). Cã 41/64 tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng ®¹t tû lÖ 100% x· cã ®iÖn.
HiÖn t¹i, toµn quèc cßn 335 x· ch−a cã ®iÖn (405 x· ch−a ®−îc cÊp tõ l−íi quèc
gia), tû lÖ c¸c x· cã ®iÖn thuéc c¸c miÒn nh− sau:
+ Khu vùc miÒn B¾c cã 5.217/5.518 x· cã ®iÖn ®¹t 94,5%
+ Khu vùc miÒn Trung cã 1.460/1.504 x· cã ®iÖn ®¹t 97,9%
+ Khu vùc miÒn Nam cã 1.984/2.002 x· cã ®iÖn ®¹t 99,9%
VÒ sè hé d©n n«ng th«n: Cã 11.767.358 hé/13.235.380 hé n«ng th«n ®−îc sö dông
®iÖn l−íi quèc gia, ®¹t tû lÖ 90,59% vµ t¨ng 2.344 ngh×n hé so víi n¨m 2000 (tÝnh
chung c¶ n−íc cã 16.554.742/ 18.273.793 hé dïng ®iÖn l−íi ®¹t tû lÖ 90,6%). Tû lÖ
sè hé d©n n«ng th«n ®−îc cÊp ®iÖn l−íi quèc gia nh− sau:
+ Khu vùc miÒn B¾c cã 6.424.356 hé/6.922.167 hé cã ®iÖn l−íi ®¹t 94,1%
+ Khu vùc miÒn Trung cã 1.806.917 hé/2.026.865 hé cã ®iÖn l−íi ®¹t 89,1%
+ Khu vùc miÒn Nam cã 3.536.085 hé/4.286.348 hé cã ®iÖn l−íi ®¹t 85,6%
Tæng s¶n l−îng ®iÖn th−¬ng phÈm cung cÊp cho n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n n¨m
2004 lµ 7,319 tû kWh t¨ng b×nh qu©n 13,16%/n¨m giai ®o¹n 2001-2004.
VÒ ®Çu t− ®iÖn n«ng th«n: C¸c c«ng ty §L 1, 2, 3 ®¶m b¶o tiÕn ®é c¸c Dù ¸n n¨ng
l−îng n«ng th«n I vay vèn Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) vµ Dù ¸n ®iÖn khÝ ho¸ vay vèn
AFD:
+ Dù ¸n n¨ng l−îng n«ng th«n I (RE-I) vay vèn WB ®Õn 31/12/2004 ®· hoµn
thµnh ®ãng ®iÖn 798/902 x·, c¸c x· cßn l¹i (103 x·) sÏ hoµn thµnh vµo n¨m 2005;
c«ng t¸c gi¶i ng©n ®· ®¹t ®−îc 94,3 triÖu USD chiÕm 65% tæng sè vèn vay.
+ Dù ¸n §iÖn khÝ hãa n«ng th«n miÒn Nam vay vèn AFD ®· hoµn thµnh ®ãng
®iÖn cho 78/78 x· vµ gi¶i ng©n ®−îc 7,077/19 triÖu EURO; phÇn vèn cßn d− (8,9
triÖu EURO, c«ng ty §L 2 ®ang khÈn tr−¬ng thùc hiÖn ®Çu t− thªm 60 x· trong n¨m
2005.
Riªng dù ¸n n¨ng l−îng n«ng th«n II (RE-II) ®· ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ phª
duyÖt vµo n¨m 2004 dù kiÕn thùc hiÖn trong 6 n¨m: 2005-2011 víi tæng møc ®Çu t−
lµ 327 triÖu USD.
10.2.1. TiÕp nhËn l−íi ®iÖn trung ¸p n«ng th«n, l−íi ®iÖn thñy n«ng quèc
doanh
a) TiÕp nhËn l−íi ®iÖn trung ¸p n«ng th«n do ®Þa ph−¬ng ®Çu t− sau ngµy
28/2/1999
§Õn nay (tÝnh ®Õn 31/12/2004), toµn Tæng c«ng ty ®· tiÕp nhËn 4.788/5.952 c«ng
tr×nh ®¹t tû lÖ 80% bao gåm: 11.171/12.428km ®−êng d©y trung ¸p; 7.690/9.092
X-6
tr¹m biÕn ¸p víi tæng dung l−îng 444.906/572.885kVA. Cßn l¹i 1.174 c«ng tr×nh
ch−a hoµn thµnh bµn giao do mét sè nguyªn nh©n nh−: ch−a ®ñ hå s¬ hoÆc chñ ®Çu
t− kh«ng ®ång ý bµn giao,...
b) TiÕp nhËn l−íi ®iÖn trung ¸p thuû n«ng quèc doanh
TÝnh tíi 31/12/2004, toµn EVN ®· tiÕp nhËn ®−îc 955/1.050 c«ng tr×nh, ®¹t tû lÖ
91%, bao gåm : 10.920/10.999km ®−êng d©y trung ¸p; 1.172/1.348 tr¹m biÕn ¸p víi
tæng dung l−îng 403.956/468.193kVA víi tæng gi¸ trÞ cßn l¹i lµ 52,5 tû ®ång. Khèi
l−îng cßn l¹i tËp trung ë c«ng ty §L 1 (77 c«ng tr×nh), CT§L §ång nai (14 c«ng
tr×nh) vµ CT§L H¶i Phßng (4 c«ng tr×nh). MÆc dï khèi l−îng tiÕp nhËn kh«ng lín,
v¨n b¶n h−íng dÉn bæ sung cña liªn ngµnh gi÷a Tæng c«ng ty vµ Côc thuû lîi kh¸
chi tiÕt nh−ng hiÖn nay mét sè c«ng tr×nh kh«ng cßn hå s¬ gèc hoÆc ch−a quyÕt to¸n
c«ng tr×nh nªn ch−a hoµn thµnh c«ng t¸c bµn giao.
10.2.2. Gi¸ ®iÖn n«ng th«n vµ chuyÓn ®æi m« h×nh qu¶n lý ®iÖn n«ng th«n
a) Gi¸ ®iÖn n«ng th«n
C¸c c«ng ty §L tiÕp tôc hç trî c¸c ®Þa ph−¬ng gi¶m gi¸ b¸n ®iÖn ®Õn hé d©n n«ng
th«n (®Ó c¸c x· cã gi¸ b¸n ®iÖn d−íi 700®/kWh). TÝnh ®Õn 31/12/2004, c¶ n−íc cã
54/64 tØnh, thµnh cã 100% x· ®Òu cã gi¸ b¸n ®iÖn thÊp h¬n gi¸ trÇn 700®/kWh vµ
chØ cßn 71 x· (chiÕm tû lÖ 1,07%) cã gi¸ b¸n ®iÖn cao h¬n gi¸ trÇn.
b) ChuyÓn ®æi m« h×nh qu¶n lý ®iÖn n«ng th«n
§Õn 31/12/2004, c¶ n−íc ®· ®¹t 98,5% sè x· cã m« h×nh tæ chøc qu¶n lý l−íi ®iÖn
n«ng th«n phï hîp víi Q§ 27/Q§-BCN, chØ cßn 81 x· thuéc 5 tØnh (Qu¶ng B×nh,
Qu¶ng Nam, B×nh §Þnh, Phó Yªn vµ §¨k L¨k) tån t¹i m« h×nh qu¶n lý ®iÖn n«ng
th«n ch−a phï hîp.
*** HiÖn tr¹ng l−íi ®iÖn n«ng th«n cã nhiÒu ®iÒu bÊt cËp
- Ph¸t triÓn theo kh¶ n¨ng huy ®éng c¸c nguån vèn cña tõng ®Þa ph−¬ng, tõng
x·, huyÖn mµ kh«ng theo qui ho¹ch nªn nhiÒu n¬i mang tÝnh chÊp v¸ vµ ch−a tÝnh
®Õn ph¸t triÓn phô t¶i sau nµy nhÊt lµ phô t¶i c¸c x· l©n cËn ch−a cã ®iÖn.
- Mét sè khu vùc do ®Þa ph−¬ng qu¶n lý (®Æc biÖt lµ miÒn B¾c) l−íi ®iÖn h¹ ¸p
cßn sö dông d©y trÇn, b¸n kÝnh cÊp ®iÖn lín kh«ng ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn kü thuËt
vµ an toµn, dÉn ®Õn chÊt l−îng ®iÖn kÐm, x¶y ra nhiÒu tai n¹n, tæn thÊt ®iÖn n¨ng
trong l−íi h¹ thÕ cßn cao.
- Tiªu thô ®iÖn thÊp trong c¸c vïng n«ng th«n g©y ra chi phÝ lín vµ doanh thu
b¸n ®iÖn thÊp. Thu håi vèn ®Çu t− kh«ng tho¶ ®¸ng ®· h¹n chÕ qu¸ tr×nh ®iÖn khÝ
ho¸ trong mét thêi gian dµi.
Tõ thùc tr¹ng l−íi ®iÖn n«ng th«n, c¸c hé tiªu dïng ®iÖn n«ng th«n vµ d− luËn x·
héi cã nhu cÇu ®ßi hái sù c«ng b»ng vÒ gi¸ ®iÖn gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Tr−íc
®©y tõ nhu cÇu cÇn sím cã ®iÖn (ch−a quan t©m ®Õn chÊt l−îng ®iÖn), nay ®ßi hái
chÊt l−îng ®iÖn cung cÊp ®Õn hé dïng ®iÖn ph¶i ®−îc ®¶m b¶o. §©y lµ nh÷ng nhu
cÇu chÝnh ®¸ng vµ bøc thiÕt cña c¸c hé dïng ®iÖn n«ng th«n ®ßi hái Nhµ n−íc cÇn
X-7
sím cã chÝnh s¸ch vµ c¸c quy ®Þnh cô thÓ ®Ó chÊn chØnh ho¹t ®éng qu¶n lý ®iÖn
n«ng th«n ®ång thêi ®Èy m¹nh tiÕn ®é ®−a ®iÖn vÒ n«ng th«n.
*** Nh÷ng nguyªn nh©n vµ khã kh¨n trong qu¶n lý l−íi ®iÖn n«ng th«n
- Tr−íc hÕt lµ thiÕu vèn ®Çu t−: §Çu t− ph¸t triÓn l−íi ®iÖn n«ng th«n thuéc
lo¹i ®Çu t− kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi. VÒ mÆt tµi chÝnh kh«ng cã kh¶ n¨ng hoµn
vèn ®Çu t− v× c¸c c«ng tr×nh ®−a ®iÖn vÒ n«ng th«n ®ßi hái chi phÝ ®Çu t− lín nh−ng
møc tiªu thô ®iÖn l¹i kh«ng t−¬ng xøng vµ doanh thu tiÒn ®iÖn kh«ng ®ñ trang tr¶i
chi phÝ qu¶n lý vµ khÊu hao tµi s¶n. Khã kh¨n nµy kh«ng chØ ®èi víi viÖc huy ®éng
vèn ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh mµ cho c¶ qu¸ tr×nh qu¶n lý vËn hµnh vµ kinh doanh
b¸n ®iÖn l©u dµi vÒ sau. §Æc biÖt ®èi víi c¸c huyÖn x· cßn l¹i ch−a cã ®iÖn ®Òu
thuéc miÒn nói, vïng s©u, vïng xa, h¶i ®¶o, mËt ®é d©n c− th−a thít th× khã kh¨n
nµy cµng lín.
- VÒ tiÕn ®é vµ chÊt l−îng c«ng tr×nh ®Çu t− ®iÖn n«ng th«n ch−a ®¸p øng yªu
cÇu do khèi l−îng thùc hiÖn dù ¸n nhiÒu, dån dËp lµm cho c¸c ®¬n vÞ T− vÊn bÞ qu¸
t¶i dÉn ®Õn chÊt l−îng thiÕt kÕ kh«ng ®¶m b¶o. §Þa h×nh thi c«ng khã kh¨n, phøc
t¹p, c«ng t¸c ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng ch−a kÞp thêi; n¨ng lùc c¸c nhµ thÇu
kh«ng ®ñ ®¸p øng tiÕn ®é còng lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c ch−¬ng
tr×nh ®iÖn khÝ hãa n«ng th«n bÞ chËm.
- ViÖc ch−a hoµn thµnh c«ng t¸c tiÕp nh©n l−íi ®iÖn trung ¸p thñy n«ng
nguyªn nh©n chÝnh lµ do c¸c c«ng tr×nh trÝch tû lÖ khÊu hao kh«ng ®óng quy ®Þnh
cña Nhµ n−íc, mét sè c«ng tr×nh ch−a ®−îc quyÕt to¸n ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ bµn giao;
nhiÒu c«ng tr×nh vi ph¹m hµnh lang an toµn l−íi ®iÖn.
- VÒ ®Çu t− x©y dùng l−íi ®iÖn n«ng th«n: ®· tiÕn hµnh theo ph−¬ng ch©m
“Nhµ n−íc vµ nh©n d©n cïng lµm” nh−ng trong mét thêi gian dµi ch−a ®−îc nhµ
n−íc thÓ chÕ ho¸ vµ ph©n cÊp râ vÒ tr¸ch nhiÖm, ph¹m vi ®Çu t− gi÷a Trung −¬ng,
®Þa ph−¬ng vµ huy ®éng vèn nh©n d©n, nªn viÖc ¸p dông cã nhiÒu khã kh¨n, v−íng
m¾c, thiÕu nhÊt qu¸n vµ ®ång bé. Qua thùc tÕ c¶i t¹o vµ ph¸t triÓn l−íi ®iÖn n«ng
th«n trong nhiÒu n¨m qua cho thÊy nÕu thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c thñ tôc ®Çu t− x©y
dùng c¬ b¶n theo quy ®Þnh hiÖn hµnh th× kh«ng ®¶m b¶o ®−îc môc tiªu tiÕn ®é v× sè
l−îng c«ng tr×nh nhiÒu nh−ng quy m« nhá vµ ph©n t¸n theo tõng ®Þa bµn x·.
- VÒ tæ chøc qu¶n lý ®iÖn n«ng th«n: T¹i hÇu hÕt sè x· cã ®iÖn l−íi Quèc gia,
c¸c c«ng ty §iÖn lùc b¸n ®iÖn t¹i c«ng t¬ tæng ®Æt ë c¸c tr¹m biÕn ¸p ph©n phèi theo
gi¸ Nhµ n−íc quy ®Þnh (390®/kWh cho ®iÖn sinh ho¹t), tõ sau c«ng t¬ tæng c¸c ®Þa
ph−¬ng tæ chøc qu¶n lý vµ b¸n ®iÖn ®Õn hé theo nhiÒu m« h×nh kh¸c nhau. TÝnh tíi
31/12/2004, toµn quèc cã 2.913 x· cã m« h×nh §iÖn lùc qu¶n lý b¸n ®iÖn (chiÕm
34,2%); 5.492 x· cã m« h×nh tæ chøc qu¶n lý ®iÖn n«ng th«n phï hîp víi
Q§27/Q§-BCN (DNNN kh¸c, C«ng ty cæ phÇn, C«ng ty TNHH, DNTN, HTX dÞch
vô ®iÖn, hé kinh doanh c¸ thÓ vµ c¸c tæ chøc kh¸c) chiÕm 64,4%, chØ cßn l¹i 81 x·
(1,4%) lµ cã c¸c m« h×nh tæ chøc ch−a phï hîp.
- NhiÒu tæ chøc, ®¬n vÞ qu¶n lý ®iÖn n«ng th«n do ®Þa ph−¬ng qu¶n lý ch−a cã
quy chÕ râ rµng, chÆt chÏ vÒ tr¸ch nhiÖm, tæ chøc vµ ho¹t ®éng, c«ng t¸c gi¸m s¸t
X-8
kiÓm tra cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc ë c¸c ®Þa ph−¬ng ch−a th−êng xuyªn vµ
thiÕu c¸c h−íng dÉn cô thÓ. NhÊt lµ tõ n¨m 1995, chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ
®iÖn n«ng th«n chuyÓn giao tõ §iÖn lùc tØnh sang Së C«ng nghiÖp. Qu¸ tr×nh qu¶n
lý cßn nhiÒu láng lÎo, s¬ hë thËm chÝ ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc trong qu¶n lý tµi s¶n,
qu¶n lý tµi chÝnh vµ gi¸ ®iÖn.
- VÒ gi¸ ®iÖn n«ng th«n: C¸c c«ng ty §iÖn lùc b¸n bu«n qua c«ng t¬ tæng cho
®iÖn ¸nh s¸ng sinh ho¹t n«ng th«n theo gi¸ 390®/kWh vµ b¸n lÎ theo gi¸ Nhµ n−íc
quy ®Þnh ë c¸c x· qu¶n lý b¸n ®iÖn trùc tiÕp ®Õn hé n«ng th«n. C¸c tæ chøc qu¶n lý
®iÖn n«ng th«n do ®Þa ph−¬ng thµnh lËp ®· b¸n ®iÖn ®Õn hé d©n theo nhiÒu møc gi¸
kh¸c nhau. ë c¸c ®Þa ph−¬ng mµ chÝnh quyÒn quan t©m ban hµnh ®−îc c¸c quy ®Þnh
vÒ sö dông ®iÖn vµ gi¸ b¸n ®iÖn ë n«ng th«n th× cã gi¸ b¸n ®iÖn hîp lý. Nh÷ng n¬i
chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng thiÕu quan t©m chØ ®¹o vµ gi¸m s¸t kiÓm tra, kho¸n tr¾ng
cho ban ®iÖn x· hoÆc cai thÇu ®iÖn th× phÇn lín gi¸ b¸n ®iÖn ®Õn hé d©n t¨ng cao do
ph¶i chÞu nhiÒu kho¶n chi bÊt hîp lý.
10.3
§¸nh gi¸ thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh ®iÖn khÝ hãa n«ng th«n ViÖt Nam
giai ®o¹n quy ho¹ch 2001-2004
Cïng víi chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, cho ®Õn nay l−íi ®iÖn n«ng
th«n trªn ph¹m vi c¶ n−íc ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Víi ph−¬ng ch©m “Nhµ n−íc vµ
nh©n d©n cïng lµm”, l−íi ®iÖn n«ng th«n ®· ®−îc ®Çu t− b»ng nhiÒu nguån vèn:
Ng©n s¸ch trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng, vèn HTX, vèn cña Tæng C«ng ty §iÖn lùc
ViÖt Nam, vèn phô thu tiÒn ®iÖn, vèn huy ®éng cña c¸c hé n«ng th«n, vèn vay ng©n
hµng trong vµ ngoµi n−íc vµ c¸c ®¬n vÞ thi c«ng l−íi ®iÖn n«ng th«n ®· ®−îc c¶i
thiÖn ®¸ng kÓ.
Tõ n¨m 2001-2004, ®iÖn l−íi Quèc gia tiÕp tôc ®−a ®iÖn vÒ 41 huyÖn, 1.210 x· vµ
2,099 triÖu hé d©n so víi n¨m 2000; tæng sè vèn ®Çu t− lµ 5.880,95 tû ®ång nh»m
x©y dùng 22.332km ®−êng d©y trung ¸p, 26.078km ®−êng d©y h¹ ¸p vµ 17.598 tr¹m
biÕn ¸p h¹ thÕ. Bªn c¹nh ®ã, viÖc ®Çu t− c¸c d¹ng n¨ng l−îng míi (thñy ®iÖn nhá,
mÆt trêi, giã,…) t¹i nh÷ng khu vùc d©n c− khã cã kh¶ n¨ng cÊp ®iÖn l−íi còng ®−îc
chó ý: trong giai ®o¹n 1997-2003, viÖc ®Çu ®Çu t− b»ng c¸c nguån n¨ng l−îng nµy
®· ®−îc thùc hiÖn ë 88 x· víi tæng c«ng suÊt l¾p ®Æt lµ 1.857kW.
Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn ®iÖn n«ng th«n ®· ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ to lín vµ trë
thµnh mét yÕu tè phôc vô ®¾c lùc cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa
n«ng th«n. Tæng s¶n l−îng ®iÖn th−¬ng phÈm cung cÊp cho n«ng nghiÖp vµ n«ng
th«n n¨m 2004 lµ 7,319 tû kWh t¨ng 1,64 lÇn so víi n¨m 2000.
C¬ cÊu c¸c nguån vèn ®Çu t−:
+ Nguån vèn cña Ngµnh ®iÖn (EVN vµ c¸c c«ng ty §L) : 4.085,9 tû ®ång,
chiÕm tû lÖ 69,5% trong tæng sè vèn ®Çu t− cho ®iÖn n«ng th«n, trong ®ã :
• Vèn Tæng c«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam vay c¸c tæ chøc Quèc tÕ (WB, AFD,
ng©n hµng trong n−íc) lµ 2.227,9 tû ®ång.
• Vèn KHCB cña EVN lµ : 1.857,97 tû ®ång.
X-9
+ Nguån vèn do c¸c ®Þa ph−¬ng ®Çu t− lµ 1.408,97 tû ®ång, chiÕm tû lÖ
23,96% so víi tæng vèn ®Çu t−, trong ®ã :
• Vèn Ng©n s¸ch Trung −¬ng: 62,094 tû ®ång
• Vèn Ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng: 1.346,88 tû ®ång
+ Vèn cña c¸c tæ chøc kh¸c lµ 69,661 tû ®ång, chiÕm tû lÖ 1,18% so víi tæng
vèn ®Çu t−.
+ Vèn huy ®éng cña c¸c hé d©n: 316,4 tû ®ång, chiÕm tû lÖ 5,38% tæng vèn
®Çu t−.
TÝnh ®Õn 30/06/2005, toµn quèc cã 8.619/9.024 x· cã ®iÖn l−íi ®¹t tû lÖ 95,5%
(trong ®ã cã nhiÒu huyÖn, x· thuéc vïng nói, vïng s©u, vïng xa, c¨n cø c¸ch m¹ng).
Chi tiÕt theo tõng C«ng ty §iÖn lùc xem b¶ng tæng hîp d−íi ®©y:
X-10
Tổng hợp số liệu điện nông thôn toàn quốc
(Số liệu tính tới 31/06/2005)
Huyện
Thị trấn, xã, phường
Xã
Hộ được dùng điện
Tổng
Tên công ty
số
Tổng
Có điện
tỉnh
số
lưới
thành
(huyện) (huyện)
Chưa
có điện
lưới
(huyện)
Tỷ lệ
có điện Tổng số
(%)
Có điện
lưới
Chưa Tỷ lệ có
có điện
điện
lưới
(%)
Tổng
Có điện
số
lưới
Có
Tỷ lệ có Tỷ lệ có
điện tại
điện
điện
chố
lưới (%)
(%)
Tổng số hộ
(hộ)
Tổng số hộ
Tổng số hộ
nông thôn
SD điện
(hộ)
lưới (hộ)
Tỷ lệ
Tổng số hộ
nông thôn
Chưa có
SD điện
điện (hộ)
lưới (hộ)
số hộ
có điện
lưới
(%)
Tỷ lệ hộ
dân NT có
điện lưới
(%)
Cty ĐL I
25
232
230
2
99,1%
5.438
5.094
344
93,7%
4.902
4.559
42
93,0%
93,9%
6.780.733
5.844.783
6.268.908
5.347.040
511.825
92,5%
91,5%
Cty ĐL II
20
147
143
4
97,3%
2.206
2.186
20
99,1%
1.808
1.790
15
99,0%
99,8%
4.927.197
3.786.311
4.135.423
3.076.042
791.774
83,9%
81,2%
Cty ĐL III
13
112
108
4
96,4%
1.800
1.756
44
97,6%
1.504
1.460
13
97,1%
97,9%
2.753.217
2.026.865
2.526.213
1.806.917
227.004
91,8%
89,1%
Cty ĐL Hà nội
1
5
5
0
100%
229
229
0
100%
99
99
100%
100%
807.455
243.364
807.455
243.364
0
100%
100%
Cty ĐL TP HCM
1
5
5
0
100%
317
317
0
100%
58
58
100%
100%
1.435.313
200.126
1.278.757
191.712
156556
89,1%
95,8%
Cty ĐL Hải Phòng
1
9
8
1
88,9%
218
218
0
100%
152
152
100,0%
100%
464.511
261.001
464.511
261.001
0
100%
100,0%
Cty ĐL Đồng Nai
1
9
9
0
100%
171
171
0
100%
136
136
100%
100%
432.009
299.911
400.185
268.331
31.824
92,6%
89,5%
Cty ĐL Ninh Bình
1
6
6
0
100%
145
145
0
100%
127
127
100%
100%
234.067
198.412
233.999
198.344
68,0 99,97%
99,97%
Cty ĐL Hải Dương
1
11
11
0
100%
263
263
0
100%
238
238
100%
100%
439.291
374.607
439.291
374.607
Tổng cộng
64
536
525
11
97,9%
10.787
10.379
408
96,2%
9.024
8.619
95,5%
96,3%
18.273.793
13.235.380
X-11
70
0
100%
100,0%
16.554.742 11.767.358 1.719.051 90,59%
90,59%
Trong Đề án điện nông thôn đến năm 2000 (mục tiêu và cơ chế thực hiện) do Bộ Kế
hoạch và Đầu tư, Bộ Công nghiệp trình đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại
quyết định 22/1999/QĐ-TTg ngày 13 /2/1999 và trong Tổng sơ đồ phát triển Điện
lực Việt Nam giai đoạn 2001-2010 có xét đến triển vọng năm 2020 (gọi tắt là Qui
hoạch Điện V) do Tổng công ty Điện lực Việt Nam trình và được Thủ tướng Chính
phủ phê duyệt tại Quyết định số 95/2001/QĐ-TTg ngày 22/6/2001, đều xác định rõ
chương trình đưa điện về nông thôn sẽ thực hiện về khối lượng và nhu cầu vốn đầu
tư cho cả 3 phần gồm: mở rộng phát triển lưới điện mới, cải tạo nâng cấp lưới điện
cũ các xã nối lưới Quốc gia và xây dựng các nguồn độc lập cấp điện cho các xã
không nối được lưới Quốc gia.
Đề án điện nông thôn đã đưa ra 2 phương án: Một là, đầu tư đầy đủ có tổng số vốn
là 36.839 tỷ đồng để cấp điện cho 35 huỵên đất liền, 3.424 xã chưa có điện và mở
rộng, cải tạo nâng cấp hoàn chỉnh lưới điện cũ của 5.469 xã đã có điện; Hai là, đầu
tư tối thiểu có tổng số vốn là 8.475 tỷ đồng để cấp điện đến trung tâm 1.520 xã chưa
có điện và cải tạo mở rộng ở mức hạn chế cho 2.269 xã đã có điện.
Chương trình đưa điện về nông thôn trong Qui hoạch Điện V đã xác định nhu cầu
tổng vốn đầu tư cho 10 năm (2001- 2010) là 2.261 triệu USD để mở rộng cấp điện
mới cho trên 2.000 xã và cải tạo nâng cấp lưới điện cho trên 5.000 xã, trong đó chia
ra 1.552 triệu USD cho 5 năm đầu (2001-2005) và 709 triệu USD cho 5 năm cuối
(2006-2010). Nhưng cho đến nay do khó khăn, hạn chế về nguồn vốn nên các dự án
điện nông thôn trong thời gian vừa qua, mới chủ yếu tập trung vào phát triển mới và
một phần mở rộng để gia tăng số xã và số hộ dân có điện (trong đó có dự án Năng
lượng nông thôn giai đoạn I (RE I) vay vốn Ngân hàng Thế giới – WB). Còn phần
cải tạo nâng cấp lưới điện nông thôn, hầu như chưa địa phương nào triển khai được.
Những tồn tại về lưới điện nông thôn không đảm bảo an toàn, chất lượng điện cung
ứng, tổn thất điện năng và giá bán điện cao ở các xã có lưới điện cũ vẫn chưa được
khắc phục về cơ bản và bền vững.
Dù ¸n §KHNT (RE I): B¾t ®Çu thùc hiÖn tõ n¨m 2000 trªn 34 tØnh cña c¶ n−íc
gåm 2 ®ît víi tæng sè 902 x·. TÝnh ®Õn 31/12/2004, c«ng tr×nh cÊp ®iÖn t¹i 798/902
x· ®· hoµn thµnh. Dù kiÕn hÕt quý I/2005 sÏ hoµn thµnh nèt 103 x· cßn l¹i. Kinh
nghiệm thực hiện dự án RE I cho thấy đây là một dự án điện nông thôn có qui mô
lớn nhất ở nước ta từ trước đến nay và việc thực hiện có nhiều khó khăn phức tạp
(vèn ®Çu t− cña toµn bé ch−¬ng tr×nh RE-I lµ 3.168.645 triÖu ®ång (§· hiÖu chØnh),
trong đó vốn vay WB là 163 triệu USD, cấp điện cho gần 600.000 hộ dân phần lớn
thuộc địa bàn nông thôn vùng sâu, vùng xa. miền núi kinh tế kém phát triển; dự án
gồm 3 dự án thành phần do 3 Công ty điện lực 1,2,3 thuộc EVN làm chủ đầu tư, các
dự án thành phần đều thuộc nhóm A nhưng lại phân tán trên địa bàn 34 tỉnh trải dài
từ Lạng Sơn đến Cà Mau với 902 dự án nhóm C thực hiện ở 902 xã) nhưng đã và
đang được thực thi thông suốt, đạt hiệu quả cao với tiến độ khẩn trương nhất. So
với dự kiến ban đầu (cấp điện cho trên 700 xã và trên 400.000 hộ dân) số xã và số
hộ dân được cấp điện từ dự án tăng gần 300 xã và gần 200.000 hộ dân (do công tác
chuẩn bị đầu tư, quản lý và tổ chức thực hiện dự án tốt, cơ chế chính sách và phân
X-12
cấp phê duyệt và quản lý dự án phù hợp,...).
Đạt được kết quả trên do nhiều nguyên nhân, trong đó vấn đề đặc biệt quan trọng và
cần thiết là Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt cho EVN áp dụng một cơ chế đặc
biệt về phân cấp phê duyệt và quản lý dự án RE I. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ
chỉ phê duyệt tổng thể dự án bao gồm cả phần đánh giá môi trường (EIA) và kế
hoạch di dân tái định cư (RAP), xác định tên dự án, chủ đầu tư, nhiệm vụ và hình
thức đầu tư, địa điểm (chỉ xác định danh sách các tỉnh tham gia dự án), tiến độ, tổng
mức đầu tư và cơ cấu nguồn vốn đầu tư. Giao cho Hội đồng quản trị (HĐQT) EVN
phê duyệt chi tiết Báo cáo nghiên cứu khả thi (BCNCKT) các dự án thành phần
đồng bộ với báo cáo chi tiết về đánh giá môi trường và kế hoạch di dân tái định cư
và được uỷ quyền cho chủ đầu tư (các CTĐL 1,2,3) phê duyệt thiết kế kỹ thuật thi
công (thiết kế một giai đoạn) và dự toán, kế hoạch đấu thầu, hồ sơ mời thầu, tiêu
chuẩn xét thầu và phê duyệt kết quả xét thầu. Bộ Công nghiệp ban hành và hướng
dẫn tiêu chuẩn kỹ thuật về lưới điện, trạm biến áp và thực hiện chức năng quản lý
Nhà nước đối với dự án.
Để tiếp tục góp phần thực hiện chương trình đưa điện về nông thôn đã được Thủ
tướng Chính phủ phê duyệt nhằm đạt mục tiêu đến năm 2010 có 90% số hộ dân
nông thôn có điện và năm 2020 đạt 100% số hộ dân nông thôn có điện đồng thời
giải quyết cơ bản và bền vững về các mục tiêu: giảm tỉ lệ tổn thất điện năng (đạt
tiêu chuẩn kỹ thuật); giảm giá bán điện đến hộ dân nông thôn (không vượt giá trần
Chính phủ qui định); bảo đảm cung ứng điện an toàn, chất lượng và quản lý điện
nông thôn hiệu quả. Tiếp theo dự án RE I, Ngân hàng Thế giới đã thống nhất trợ
giúp dự án Năng lượng nông thôn giai đoạn II (RE II). Ngoài ra theo chương trình
hỗ trợ đã được thoả thuận giữa WB và Chính phủ, WB còn tiếp tục trợ giúp dự án
Năng lượng nông thôn giai đoạn III (RE III) với dự kiến nguồn vốn vay tín dụng ưu
đãi từ WB là 200 triệu USD, mục tiêu thực hiện tương tự như dự án RE II và dự
kiến triển khai từ năm 2006.
Nội dung chính của dự án RE-II
Nguồn vốn: Dự án RE II có tổng chi phí dự kiến 327 triệu USD, trong đó 220
triệu USD do WB tài trợ thông qua vay tín dụng ưu đãi cho công tác xây lắp, thiết
bị, trợ giúp kỹ thuật và 80 triệu USD vốn đối ứng của Việt Nam cho các công tác
chuẩn bị đầu tư, khảo sát thiết kế, quản lý dự án, các loại thuế, phí, bảo hiểm công
trình, đền bù giải phóng mặt bằng..v.v.
Thành phần dự án: với các thành phần chính như sau:
-
Xây dựng mới lưới điện cho khoảng 200 xã chưa có điện;
- Cải tạo, nâng cấp và mở rộng lưới điện gắn liền với chuyển đổi mô hình
quản lý điện nông thôn hợp pháp và hiệu quả cho khoảng hơn 1.000 xã đã có điện;
Ngoài ra, qua khảo sát và báo cáo của các CTĐL (tháng 9/2003) thì các xã có khả
năng nối lưới quốc gia tăng lên và số xã phải làm nguồn điện tại chỗ chỉ còn là 87
xã (xu hướng tiếp tục giảm), nên thành phần dự án 87 xã ngoài lưới sẽ không đưa
X-13
vào dự án RE-II. Hiện các xã không có khả năng nối lưới quốc gia sẽ tiếp tục thực
hiện theo dự án SEIERP, nếu sau đó vẫn còn nhu cầu và đủ điều kiện thực hiện sẽ
đưa vào dự án khác (RE III,..).
10.3.1 Ch−¬ng tr×nh c¬ chÕ ph¸t triÓn s¹ch (CDM) vÒ n¨ng l−îng t¸i t¹o
n«ng th«n
10.4.1.
Dù kiÕn kÞch b¶n quy m« c«ng nghiÖp khai th¸c vµ sö dông N¨ng l−îng mÆt
trêi, thñy ®iÖn nhá, sinh khèi
Xem xÐt ba kÞch b¶n: KÞch b¶n thÊp, kÞch b¶n c¬ së vµ kÞch b¶n cao víi qui m«
c«ng nghiÖp khai th¸c vµ sö dông c¸c d¹ng NL mÆt trêi, thñy ®iÖn nhá (T§N) vµ
sinh khèi (SK) ®−îc thùc hiÖn nh− sau:
KÞch b¶n thÊp: 1%, kÞch b¶n c¬ së: 2%, kÞch b¶n cao: 3% cña tæng nhu cÇu ®iÖn
n¨ng theo Tæng s¬ ®å ph¸t triÓn ®iÖn lùc ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2010 cã xÐt triÓn
väng tíi n¨m 2020.
C¨n cø theo quyÕt ®Þnh phª duyÖt sè 40/2003/Q§-TTg ngµy 21/3/2003 cña Thñ
t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc hiÖu chØnh mét sè néi dung kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®iÖn lùc
VN giai ®o¹n 2001 – 2010 cã xÐt triÓn väng tíi n¨m 2020, nhu cÇu phô t¶i tíi n¨m
2010 ®−îc quyÕt ®Þnh lµ tõ 88,5 tíi 93 tû kwh/n¨m. NÕu lÊy giíi h¹n cao lµ 93 tû
kWh/n¨m th× kÞch b¶n qui m« c«ng nghiÖp khai th¸c vµ sö dông c¸c d¹ng n¨ng
l−îng t¸i t¹o (NLTT) n¨m 2010 sÏ lµ:
+ KÞch b¶n thÊp 1%:
1,104 tØ kWh/n¨m
+ KÞch b¶n c¬ së 2 %:
1,808 tØ kWh/n¨m
+ KÞch b¶n cao 3%:
2,712 tØ kWh/n¨m
Ph©n bæ tæng l−îng ®iÖn n¨ng huy ®éng tõ c¸c trung t©m NLTT s¶n xuÊt ®iÖn theo
kÞch b¶n thÊp, kÞch b¶n c¬ së vµ kÞch b¶n cao nªu trªn theo c¸c d¹ng NLTT cã triÓn
väng huy ®éng vµ tiÒm n¨ng thùc tÕ cña chóng. Tû lÖ ph©n bæ ë ®©y ®−îc xem xÐt
theo kinh nghiÖm ph¸t triÓn c¸c dù ¸n NLTT tr−íc ®©y, yªu cÇu cung cÊp NL khu
vùc, kh¶ n¨ng ®Êu nèi víi l−íi ®iÖn qui −íc cña c¸c trung t©m s¶n xuÊt ®iÖn tõ
NLTT, tiÒm n¨ng kh¶ thùc cã thÓ huy ®éng c¸c d¹ng NLTT vµ kh¶ n¨ng ®Çu t−
ph¸t triÓn NLTT t¹i c¸c khu vùc khai th¸c vµ sö dông NLTT.
C¨n cø theo kÞch b¶n qui m« c«ng nghiÖp khai th¸c vµ sö dông NLTT vµ tû lÖ ph©n
bè ®iÖn n¨ng huy ®éng tõ c¸c trung t©m NLTT s¶n xuÊt ®iÖn theo c¸c kÞch b¶n cao,
c¬ së vµ thÊp, tiÕn hµnh x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ, kü thuËt vµ c«ng nghÖ, ph©n
tÝch vµ b×nh luËn c¸c kÞch b¶n huy ®éng NLTT s¶n xuÊt ®iÖn n¨ng vµ so s¸nh chóng
víi c¸c kÞch b¶n s¶n xuÊt vµ chuyªn t¶i ®iÖn n¨ng qui −íc tõ c¸c nguån n¨ng l−îng
th−¬ng m¹i, tr−íc hÕt ®ã lµ kÞch b¶n cung cÊp ®iÖn b»ng l−íi quèc gia dùa trªn
®−êng d©y 35kV tíi c¸c vïng s©u vïng xa. C¸c chØ tiªu ®ã lµ :
•
Gi¸ ®iÖn s¶n xuÊt tõ c¸c nguån NLTT (®−îc tÝnh ë d¹ng nguån s¶n xuÊt
nguyªn khai, kh«ng xÐt tíi sù hiÖu chØnh theo nh©n tè chÝnh s¸ch vµ c¬
chÕ vËn hµnh);
X-14
•
§Çu t− cho ®¬n vÞ NLTT phôc vô s¶n xuÊt ®iÖn;
•
Tæng ®Çu t− kÞch b¶n ph¸t triÓn NLTT.
SÏ cã hai sè liÖu ®Þnh l−îng ®−îc gi¶ ®Þnh cã thÓ g©y ra nhiÒu tranh c·i trong qu¸
tr×nh luËn chøng qui m« c«ng nghiÖp khai th¸c vµ sö dông, ®ã lµ: §Þnh l−îng qui
m« khai th¸c NLTT theo tû lÖ % tæng ®iÖn n¨ng dù b¸o quèc gia víi ba kÞch b¶n:
thÊp, c¬ së vµ cao (1%;2%;3%) dùa trªn tham kh¶o c¸c n−íc cã hoµn c¶nh t−¬ng
®ång ViÖt Nam vµ tû lÖ ph©n bè tæng l−îng ®iÖn n¨ng huy ®éng tõ c¸c nguån NLTT
cho tõng d¹ng NLTT ®−îc xem xÐt.
ViÖc luËn chøng hai sè liÖu ®Þnh tÝnh gi¶ ®Þnh nµy sÏ ®−îc ®Ò cËp d−íi ®©y trªn c¬
së c¸c chØ tiªu kinh tÕ – kü thuËt – c«ng nghÖ nªu trªn.
10.4.2.
X¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu KTKT & CN cña c¸c kÞch b¶n
a)
C¸c lo¹i h×nh trung t©m NLTT s¶n xuÊt ®iÖn d−îc xem xÐt trong c¸c kÞch
b¶n ph¸t triÓn NLTT
- NhiÖt ®iÖn ®èt trÊu (tËp trung t¹i c¸c côm xay x¸t lín)
- NhiÖt ®iÖn ®èt b· mÝa ( tËp trung t¹i c¸c nhµ s¶n xuÊt mÝa ®−êng )
- NhiÖt ®iÖn ®èt khÝ tõ r¸c th¶i ®« thÞ tËp trung.
- §iÖn mÆt trêi (t¹i c¸c vïng cã tiÒm n¨ng NLMT vµ nhu cÇu sö dông NL)
- Thuû ®iÖn nhá (vïng nói, trung du, cao nguyªn). C¨n cø vµo tiÒm n¨ng vµ
hiÖn tr¹ng c¸c tr¹m thñy ®iÖn hiÖn cã. Cã ba kÞch b¶n ®−îc ®Ò xuÊt ®ã lµ: i) KÞch
b¶n thÊp; ii) kÞch b¶n c¬ së; vµ iii) KÞch b¶n cao.
+ KÞch b¶n thÊp: §−îc dùa trªn kÕt qu¶ ®iÒu tra hiÖn tr¹ng 44 tr¹m thuû ®iÖn
hiÖn ®ang vËn hµnh víi c«ng suÊt l¾p m¸y Nlm = 50MW.
+ KÞch b¶n c¬ së: §−îc dùa trªn c¸c tiªu chÝ nh− ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ ®iÒu
kiÖn ph¸t triÓn d©n sinh kinh tÕ cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2000 – 2010. Sè liÖu vÒ hai
lo¹i thuû ®iÖn ®−îc lÊy theo n¨m c¬ së lµ 2001. KÞch b¶n c¬ së ®−îc ®Ò xuÊt víi
c«ng suÊt l¾p m¸y Nlm = 100MW.
+ KÞch b¶n cao: Víi mong muèn ®−îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c gi¶ ®Þnh sau:
Sau n¨m 2010 sÏ cã nhiÒu c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau tham gia ®Çu t− x©y
dùng thuû ®iÖn, nªn kÞch b¶n cao ®−îc ®Ò xuÊt víi c«ng l¾p m¸y Nlm = 200MW.
KÞch b¶n c¬ së lµ mét kÞch b¶n mong ®îi nhÊt ®−îc dù kiÕn lµ n©ng cao hiÖu
suÊt sö dông toµn bé 44 tr¹m thuû ®Þªn nhá hiÖn cã.
Danh môc c¸c th«ng sè kÜ thuËt cña c¸c ®Þa ®iÓm ®−îc nªu ë phô lôc.
KÕt qu¶ x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu KT- KT cña c¸c kÞch b¶n s¶n xuÊt ®iÖn tõ thuû
®iÖn theo c«ng suÊt, ®iÖn n¨ng xem trong b¶ng II. 1
b)
C¸c chØ tiªu kinh tÕ- kü thuËt – c«ng nghÖ ( KT-KT-CN) cña c¸c trung t©m
NLTT s¶n xuÊt ®iÖn
Hai chØ tiªu KT-KT- CN chñ yÕu ®−îc x¸c ®Þnh lµ:
X-15
•
§Çu t− ®¬n vÞ ( USD /kw c«ng suÊt ®Æt);
•
Gi¸ thµnh ®iÖn n¨ng b×nh qu©n tèi thiÓu ( USD / kwh) b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn
hoµ vèn (NPV = 0), kh«ng xÐt tíi c¸c hÖ sè hiÖu chØnh theo c¬ chÕ tµi
chÝnh, chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ ph−¬ng thøc vËn hµnh; ®ång
thêi chØ xem xÐt c¸c lo¹i chi phÝ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®iÖn.
C«ng thøc tæng qu¸t x¸c ®Þnh gi¸ b¸n ®iÖn b×nh qu©n tèi thiÓu :
N
gd =
∑ C (1 + i)
−t
∑W (1 + i)
−t
t
t =1
N
t
t =1
t
pt
Ct = C + CtOM + Ctnl +CtKH
Wt = Pt . Tt
Ct :
Tæng chi phÝ mµ nguån ®iÖn s¶n xuÊt trong n¨m t;
CtDT:
Chi phÝ ®Çu t− gia t¨ng n¨m t;
CtOM:
Chi phÝ qu¶n lÝ vËn hµnh n¨m t;
Ctnl:
Chi phÝ nhiªn liÖu n¨m t; Víi T§N, nhiÖt ®iÖn b· mÝa vµ PMT, th×:
Ctnl = 0;
CtKH:
hµnh t)
Chi phÝ khÊu hao lÊy theo tiªu chuÈn (chØ tÝnh vµo nh÷ng n¨m vËn
Pt:
Gia t¨ng c«ng suÊt ®Æt tham gia vËn hµnh n¨m t;
T t:
Thêi gian sö dông c«ng suÊt ®Æt n¨m t;
W t:
Gia t¨ng s¶n l−îng ®iÖn s¶n xuÊt n¨m t;
N:
Tuæi thä qui −íc thiÕt bÞ NL lÊy theo lo¹i nguån NLTT nh− sau:
+ Thuû ®iÖn nhá :
23 n¨m
+ Biogas:
20 n¨m
+ NhiÖt ®iÖn b· mÝa:
20 n¨m
+ NhiÖt ®iÖn trÊu:
20 n¨m
+ §iÖn mÆt trêi:
25 n¨m
Víi ®iÖn mÆt trêi, Tt = 2.000 giê /n¨m; Biogas r¸c, Tt = 5.000 giê /n¨m, tÊt c¶ c¸c
nguån cßn l¹i ®Òu lÊy T = 4.000 giê/n¨m.
KÕt qu¶ x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu KT – KT – CN cña c¸c trung t©m NLTT s¶n xuÊt ®iÖn
®−îc nªu trong b¶ng d−íi ®©y:
§Çu t−
Gi¸ ®iÖn
T
KÞch b¶n
X-16
KÞch b¶n c¬
KÞch b¶n cao
TT
Lo¹i NLTT
®¬n vÞ
(USD/KW)
b×nh qu©n
(USD/kWh)
1 T.®iÖn nhá
1.200
0,040
2 Biogas r¸c
1.500
0,099
3 N§ b· mÝa
1.570
0,042
4 N§ trÊu
1.570
0,058
5 §iÖn MT
7.500
0,638
Tæng
1.488
0,056
Tæng ®Çu t− cho kÞch b¶n ( triÖu USD)
(giê/
n¨m)
4.000
5.000
4.000
4.000
2.000
3.897
thÊp ( 1% )
P
A
(MW) (tû kWh)
50
0,200
20
0,100
150 0,600
50
0,200
2
0,004
272 1,104
407
së ( 2 %)
(3 % )
P
A
P
A
(MW) (tû kWh) (MW) (tØ kWh)
100 0,400 200 0,800
40
0,200
60
0,300
200 0,800 250 1,000
100 0,400 150 0,600
4
0,800
6
0,012
404 1,808 666 2,712
601
991
So s¸nh kÕt qu¶ tÝnh to¸n trªn víi c¸c tiªu chÝ t−¬ng tù cña ®−êng d©y truyÒn t¶i
35kV tõ l−íi Quèc gia cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt d−íi ®©y:
- TÝnh hÊp dÉn vÒ kü thuËt c«ng nghÖ NLTT kÐm h¬n so víi ®−êng d©y truyÒn
t¶i 35kV tõ l−íi ®iÖn quèc gia qui −íc. §ång thê× ngay trong ®iÒu kiÖn l−íi ®iÖn
quèc gia kh«ng thÓ víi tíi mét sè khu vùc c« lËp (h¶i ®¶o, vïng biªn giíi qu¸ xa víi
nh÷ng trë ng¹i ®Þa h×nh vµ kho¶ng c¸ch qu¸ lín ) th× ®−êng d©y truyÒn t¶i 35kV vÉn
cã thÓ sö dông cho c¸c l−íi ®iÖn mini ®éc lËp cña c¸c khu vùc ®ã.
- Tuy nhiªn víi c¸c d¹ng nguån NLTT ®−îc ®Ò cËp ë trªn, cã thÓ thÊy vÉn cÇn
xem xÐt khai th¸c NLTT v× nh÷ng lÝ do d−íi ®©y:
+ TiÕt kiÖm N¨ng l−îng: Thùc vËt, tiÒm n¨ng cña c¸c d¹ng NLTT ®Ò cËp ë
trªn lµ rÊt ®¸ng kÓ ë ViÖt Nam. ViÖc bá phÝ kh«ng khai th¸c hoÆc khai th¸c chóng
víi tû lÖ kh«ng ®¸ng kÓ chÝnh lµ sù l·ng phÝ lín, trong ®ã cã nguån trÊu, b· mÝa, r¸c
th¶i,... vÉn tiÕp tôc ®−îc s¶n sinh mµ kh«ng cã c¸ch g× sö dông hoÆc c¸c d¹ng NLTT
s¹ch nh− T§N, NLMT kh¸ phong phó nh−ng khai th¸c qu¸ Ýt .
+ Cã nhiÒu vïng c« lËp (h¶i ®¶o biªn giíi, cao nguyªn, miÒn nói,...) mµ trong
thùc tÕ l−íi ®iÖn kh«ng thÓ v−¬n tíi hoÆc dÞch vô cung øng than, dÇu ch−a thÓ ®¸p
øng cho c¸c trung t©m nhiÖt ®iÖn vµ ®iezen t¹i ®©y, trong khi ®ã l¹i cã nguån NLTT
t¹i chç, trong tr−êng hîp nµy ®Ó cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu ®iÖn phôc vô c¶i thiÖn d©n
sinh d©n trÝ, kh«ng cã nguån n¨ng l−îng nµo ngoµi NLTT.
- XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cã thÓ thÊy ®Ó khai th¸c vµ sö dông NLTT
qui m« c«ng nghiÖp kh«ng thÓ thiÕu vai trß c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ tµi chÝnh thÝch
hîp víi sù chÊp nhËn mét møc bao cÊp hîp lý g¾n víi ch−¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo, ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n, c¸c céng ®ång d©n téc thiÓu sè c− tró t¹i c¸c
vïng h¶i ®¶o, vïng s©u, vïng xa nh»m tr−íc m¾t c¶i thiÖn mét b−íc c¸c dÞch vô NL,
®Æc biÖt lµ ®Èy m¹nh ®iÖn khÝ ho¸ n«ng th«n, gãp phÇn n©ng cao møc sèng vµ c¶i
thiÖn d©n sinh d©n trÝ.
10.4.3.
§¸nh gi¸ l−îng gi¶m khÝ nhµ kÝnh (KNK) do sö dông NLTT thay thÕ cho NL
ho¸ th¹ch theo c¸c kÞch b¶n
§iÒu kiÖn sö dông NLTT thay thÕ cho NL ho¸ th¹ch:
§Ó ®¸nh gi¸ l−îng gi¶m KNK tèi ®a ®¹t ®−îc do sö dông NLTT thay thÕ cho
NL ho¸ th¹ch, ®iÒu kiÖn thay thÕ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
- Toµn bé c¸c kÞch b¶n huy ®éng NLTT (1%,2%,3%) víi mét c¬ cÊu c¸c d¹ng
X-17
nguån NLTT nhÊt ®Þnh nªu trªn sÏ ®−îc sö dông ®Ó thay thÕ cho mét phÇn s¶n xuÊt
®iÖn n¨ng toµn l−íi trong ®iÒu kiÖn coi c¸c nguån NLTT ®Òu lµ c¸c nguån NL s¹ch.
- §−êng c¬ së (baseline) ®−îc t¹m lÊy theo c¸c chØ tiªu sau ®©y:
+ ChØ tiªu b×nh qu©n sö dông nhiªn liÖu chÝnh (than antraxit) vµ nhiªn liÖu phô
(dÇu FO) cña mét nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn dïng lß phun ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
• SuÊt tiªu hao than tiªu chuÈn (Q = 7.000kcal/kg): 0,4 kg/kWh;
• SuÊt tiªu hao dÇu FO ®èt kÌm (Q = 9.000kcal/kg): 0,005 kg/kWh;
• SuÊt tiªu hao dÇu FO ®èt kÌm ( Q = 9.000kcal/kg): 0,006kg/kWh
+ SuÊt ph¸t th¶i khÝ nhµ kÝnh khi sö dông nhiªn liÖu ho¸ th¹ch ph¸t ®iÖn ®−îc
lÊy theo tiªu chuÈn quèc tÕ IPCC nh− sau:
Lo¹i nhiªn liÖu
HÖ sè ph¸t th¶i khÝ sinh nhµ kÝnh (kg CO2/GJ)
• Than
94,6
• DÇu FO
77,4
§−êng c¬ së cña l−íi ®iÖn quèc gia ®−îc t¹m lÊy víi chØ tiªu ph¸t th¶i b×nh
qu©n 0,657 kgCO2/kWh. (Nguån: Héi th¶o huÊn luyÖn vÒ c¬ chÕ ph¸t triÓn s¹ch)
+ Ph¸t th¶i ®−îc tÝnh cho mét chu kú dù ¸n NLTT lµ 10 n¨m kÕt qu¶ ®−îc nªu
ë b¶ng sau:
H¹ng môc
Dù kiÕn ®iÖn n¨ng SX tõ nguån NLTT
L−îng gi¶m ph¸t th¶i KNK hµng n¨m øng víi
chØ tiªu ph¸t th¶i b×nh qu©n ®−êng c¬ së hÖ
thèng ®iÖn b»ng 0,657kgCO2/kWh
L−îng gi¶m ph¸t th¶i KNK trong 1 chu kú 10
n¨m
§¬n vÞ
tû
kWh/n¨m
tÊn
CO2/n¨m
TÊn CO2
/10 n¨m
KÞch b¶n
1%
1,104
KÞch b¶n
2%
1,808
KÞch b¶n
3%
2,712
725.328
1.187.856
1.781.784
7.253.280 11.878.560 17.871.840
C¨n cø theo kÕt qu¶ tÝnh to¸n nªu ë b¶ng trªn chØ nªn coi viÖc gi¶m KNK nh−
lµ mét hÖ qu¶ quan träng cña viÖc ph¸t triÓn NLTT qua ®ã gãp phÇn khiªm tèn vµo
viÖc ®−a c¬ chÕ ph¸t triÓn s¹ch vµo s¶n xuÊt ®iÖn vµ thùc hiÖn c«ng −íc khung vÒ
biÕn ®æi khÝ hËu toµn cÇu cña LHQ (UNFCCC). Gi¶m KNK kh«ng nªn coi lµ mét
môc tiªu hµng ®Çu cña ph¸t triÓn sö dông vµ khai th¸c NLTT t¹i ViÖt Nam.
10.4.4. NhËn xÐt vµ ®Ò xuÊt ®Þnh h−íng lùa chän mét sè c«ng nghÖ cho c¸c
kÞch b¶n
Mét sè nhËn xÐt s¬ bé vÒ lùa chän c«ng nghÖ cho c¸c c«ng tr×nh khai th¸c
vµ sö dông NLTT hiÖn h÷u t¹i ViÖt Nam
Nh×n chung, xem xÐt qu¸ tr×nh øng dông c¸c c«ng nghÖ NLTT cã thÓ rót ra
mét sè nhËn xÐt s¬ bé d−íi ®©y:
- ThiÕu h¼n mét sù chØ ®¹o tËp trung víi ®Þnh h−íng lùa chän c«ng nghÖ
NLTT ®−îc ho¹ch ®Þnh mét c¸ch râ rÖt. Cã thÓ cã nhiÒu c¬ quan vµ tæ chøc øng
X-18
dông c¸c d¹ng NLTT, song m¹nh ai ng−êi Êy lµm tuú theo kh¶ n¨ng t×m kiÕm tµi
trî, th−êng lµ tõ nguån ng©n s¸ch nghiªn cøu KHKT h¹n hÑp cña Nhµ n−íc hoÆc tõ
c¸c nguån tµi trî nhÊt ®Þnh cña c¸c tæ chøc quèc tÕ. Gi÷a c¸c c¬ quan vµ c¸c c¸
nh©n, mèi liªn hÖ vÒ hîp t¸c trao ®æi vµ rót ®óc kinh nghiÖm láng lÎo, do ®ã nh÷ng
nghiªn cøu khi th× trïng lÆp, khi th× thiÕu, ch−a ai lµm. HÖ qu¶ tÊt yÕu lµ hiÖu qu¶ sö
dông c¸c nguån vèn kh«ng cao. §iÒu nµy cã nguyªn nh©n chñ quan lµ sù ph¸t triÓn
khai th¸c vµ sö dông NLTT ch−a bao giê n»m trong tÇm xem xÐt −u tiªn cña ngµnh
NL (than, dÇu, khÝ, NL n«ng th«n).
- Trong qui m« ph¸t triÓn khai th¸c vµ sö dông NLTT qu¸ thiªn vÒ qui m« nhá
(th−êng quy m« gia ®×nh), thiªn vÒ c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ ®¬n gi¶n ®Ó h¹ gi¸
thµnh. HÖ qu¶ tÊt yÕu lµ cho ®Õn nay, c¸c c«ng tr×nh NLTT cì nhá th−êng xuèng
cÊp nhanh, thiÕu dÞch vô b¶o d−ìng nh»m duy tr× kh¶ n¨ng vËn hµnh l©u dµi, lµm
mét c¸ch h×nh thøc, dÉn tíi dì bá rÊt nhiÒu. T§N lµ mét vÝ dô: cho ®Õn nay ch−a tíi
50% cßn vËn hµnh vµ sè m¸y nµy còng ch−a ®¹t c«ng suÊt thiÕt kÕ.
- RÊt Ýt d¹ng NLTT ®· ®−îc xem xÐt khai th¸c theo quy m« tËp trung c«ng
nghiÖp, ngo¹i trõ ch−¬ng tr×nh T§N víi møc h¹n chÕ .
- Cho ®Õn nay hiÖu qu¶ thùc dông cña c¸c ch−¬ng tr×nh NLTT lµ ch−a cao, kh¸
nhiÒu c«ng tr×nh bÞ suy tho¸i vµ lo¹i bá.
Mét sè vÊn ®Ò lùa chän c«ng nghÖ NLTT
- XÐt vÒ tæng thÓ, viÖc khai th¸c vµ sö dông NLTT cÇn ph¶i ®Æt d−íi mét sù chØ
®¹o tËp trung vµ tæng thÓ trong khu«n khæ mét ch−¬ng tr×nh cÊp Nhµ n−íc cã ®Þnh
h−íng, víi mét tµi trî cã kiÓm so¸t chÆt chÏ trong sö dông vµ cã phèi hîp gi÷a c¸c
c¬ së nghiªn cøu øng dông NLTT .
- CÇn ®Þnh h−íng râ rµng vµ cô thÓ vÒ lùa chän quy m« khai th¸c vµ sö dông
c¸c d¹ng nguån NLTT. Cã thÓ nãi trong qu¸ khø nghiªn cøu c¸c øng dông c¸c c«ng
nghÖ NLTT, chñ yÕu theo quy m« ph©n t¸n, thËm chÝ theo cì hé gia ®×nh. Kh«ng
thÓ coi nhÑ quy m« nµy v× nã gióp cho viÖc phæ cËp c¸c c«ng nghÖ NLTT, song
kh«ng nªn qu¸ thiªn vÒ khuynh h−íng ph©n t¸n. Trong thêi gian tíi ®Ó cã thÓ khai
th¸c vµ sö dông NLTT ë quy m« c«ng nghiÖp, nªn lÊy qui m« tËp trung vµ qu¶n lý
chÝnh quy theo c¸c qui ph¹m quèc gia vµ tµi trî quèc tÕ cã kiÓm so¸t vµ bao cÊp hîp
lý lµ môc tiªu chñ yÕu.
- XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Ò xuÊt trªn, mét sè c«ng nghÖ NLTT cô thÓ d−íi ®©y
®−îc xem xÐt, tµi trî vµ thùc hiÖn trong giai ®o¹n tõ nay tíi n¨m 2010:
+ VÒ T§N nªn hoµn chØnh d©y truyÒn chÕ t¹o néi ®Þa, ®Æc biÖt lµ hai kh©u cßn
thiÕu, ®ã lµ bé ®iÒu tèc tù ®éng vµ thiÕt bÞ chèng lång tèc. Ngoµi ra, mÆc dï lùc
l−îng chÕ t¹o c¬ khÝ ViÖt Nam rÊt m¹nh, song sù tæ chøc phèi hîp chóng trong kh©u
chÕ t¹o T§N hÇu nh− kh«ng cã, dÉn tíi ph©n t¸n vµ Ýt hiÖu qu¶ trong viÖc tËn dông
tiÒm n¨ng phong phó cña ngµnh c¬ khÝ cho sù hoµn thiÖn d©y chuyÒn chÕ t¹o thiÕt
bÞ ®iÖn, phô kiÖn vµ duy tu b¶o d−ìng thuû ®iÖn nhá t¹i ViÖt Nam.
+ VÒ c¸c d¹ng NL s¹ch nh− MT, KHS cÇn h−íng tíi quy m« khai th¸c vµ sö
X-19
dông tËp trung c«ng nghiÖp. Víi NLMT, nªn h−íng tíi dµn cè ®Þnh tËp trung quy
m« lín cã liªn kÕt víi hÖ thèng ®iÖn quy −íc ®Þa ph−¬ng. Víi NL giã, nªn h−íng tíi
“b·i cét” tËp trung quy m« lín, ®Êu nèi víi l−íi vµ hÖ ¾c quy. Víi n¨ng l−îng KSH,
nªn xóc tiÕn c«ng nghÖ s¶n xuÊt khÝ tõ n¹p liÖu gèc thùc vËt (kÕt hîp víi c¸c n¹p
liÖu gèc ®éng vËt hiÖn h÷u) nh»m s¶n xuÊt ®iÖn tËp trung phôc vô l−íi ®iÖn mini ®Þa
ph−¬ng vµ vÖ sinh m«i tr−êng .
+ VÒ c¸c d¹ng nhiÖt ®iÖn trÊu, b· mÝa, r¸c chóng ®Òu thuéc c¸c c«ng nghÖ
kinh ®iÓn. VÊn ®Ò lín nhÊt lµ gi¶i ph¸p kinh tÕ – kü thuËt thu gom vµ xö lý c¸c phô
phÈm n«ng nghiÖp (trÊu, b· mÝa) hoÆc chÊt th¶i (r¸c ®« thÞ) víi gi¸ c¶ cã thÓ chÊp
nhËn, víi qui m« tËp trung vµ thuËn lîi vÒ dÞa lý khu vùc nh»m t¹o nguån nhiªn liÖu
liªn tôc ®ñ ®¸p øng viÖc s¶n xuÊt ®iÖn vµ nhiÖt tËp trung víi qui m« th−¬ng m¹i vµ
gi¸ c¶ cã thÓ chÊp nhËn ®−îc. C¸c bé phËn c«ng nghÖ c¬ b¶n nhÊt cña chóng lµ d©y
truyÒn xö lý n¹p liÖu vµ lß h¬i hiÖn ®−îc øng dông réng r·i trong c¸c n−íc thuéc
khu vùc §«ng Nam ¸. ViÖt Nam hoµn toµn cã thÓ tham kh¶o, nhËp khÈu mét phÇn
(c¸c thiÕt bÞ chÝnh nh− tua bin) vµ tù chÕ t¹o c¸c thiÕt bÞ cßn l¹i.
Mét sè khung ph¸p lÝ – chÝnh s¸ch hiÖn hµnh cã liªn quan ®Õn viÖc hç trî
c¸c dù ¸n NLTT vµ c¬ chÕ ph¸t triÓn s¹ch nh− sau:
TT
Lo¹i khung
Tªn khung ph¸p lý
Ngµy ban hµnh/
thùc hiÖn
LuËt ®iÖn lùc
1/7/2005
1
NghÞ ®Þnh sè 45/2001/N§-CP vÒ ho¹t ®éng sö
dông ®iÖn
2/8/2001
2
NghÞ ®Þnh sè 102/2003/N§-CP vÒ sö dông
n¨ng l−îng vµ tiÕt kiÖm
3/9/2003
QuyÕt ®Þnh sè 22/1999/Q§-TTg cña Thñ t−íng
ChÝnh phñ vÒ phª duyÖt ®Ò ¸n ®iÖn n«ng th«n
8/7/1999
ph¸p lý
I
LuËt
II
NghÞ ®Þnh
III
QuyÕt ®Þnh
Vai trß cña c¬ chÕ ph¸t triÓn s¹ch trong viÖc thóc ®Èy c¸c dù ¸n NLTT
ViÖt Nam ®· ký kÕt vµ phª chuÈn c«ng −íc khung cña Liªn hîp quèc vÒ biÕn ®æi
khÝ hËu (UNFCCC) vµ nghÞ ®Þnh th− KYOTO. Tõ ®ã ®Õn nay ViÖt Nam ®· triÓn
khai nhiÒu ho¹t ®éng ®Ó thùc hiÖn c«ng −íc vµ nghÞ ®Þnh th−.
VÒ mÆt chiÕn l−îc, ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh kiÓm kª khÝ nhµ kÝnh n¨m 1994 vµ ®·
hoµn thµnh th«ng b¸o quèc gia ®Çu tiªn liªn quan ®Õn c«ng −íc khung, ®· hoµn
thµnh b¶n nghiªn cøu chiÕn l−îc quèc gia vÒ CDM.
VÒ mÆt tæ chøc, ChÝnh phñ ®· giao cho Bé Tµi Nguyªn vµ M«i Tr−êng lµm c¬ quan
®Çu mèi quèc gia, phèi hîp víi c¸c c¬ quan chÝnh phñ, c¸c bé ngµnh thùc hiÖn c«ng
−íc khung vµ nghÞ ®Þnh th−.
VÒ mÆt n©ng cao n¨ng lùc, ngay tõ n¨m 1994 víi sù tµi trî cña nhiÒu n−íc vµ tæ
chøc quèc tÕ nh− WB, ADB, GEF, UNDP, UNEP, UNIDO, CHLB §øc, NhËt, óc,
Anh,... ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh nhiÒu dù ¸n n©ng cao nhËn thøc vµ t¨ng c−êng n¨ng
X-20
- Xem thêm -
.PDF 
41 
230 
70 
