Tài liệu Qhdvi_chapiii_tongquannl

Ch−¬ng III Tæng quan vÒ t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi vµ hÖ thèng n¨ng l−îng ViÖt Nam 3.1 C¸c ®Æc ®iÓm chung cña ViÖt Nam 3.1.1 §Æc ®iÓm ®Þa lý, khÝ hËu, thuû v¨n ViÖt Nam cã tæng diÖn tÝch 331.111km2, phÝa B¾c gi¸p CHDCND Trung Hoa, phÝa t©y gi¸p V−¬ng quèc Campuchia vµ CHDCND Lµo, phÝa nam vµ ®«ng gi¸p biÓn §«ng. ViÖt Nam n»m ë phÝa b¾c b¸n cÇu, gi÷a vÜ tuyÕn b¾c 8o30’ vµ 23o23’, vµ gi÷a c¸c kinh tuyÕn ®«ng 102o10’ vµ 108o50’. ViÖt Nam n»m ë khu vùc §«ng Nam ¸, ch¹y dµi theo h−íng B¾c-Nam víi chiÒu dµi cña bê biÓn lµ 3260km, vµ chiÒu réng theo h−íng §«ng-T©y, chç réng nhÊt lµ 600km ë miÒn B¾c, chç hÑp nhÊt kho¶ng 50km ë miÒn Trung. Trªn c¬ së c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi, c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ truyÒn thèng, ViÖt Nam cã thÓ chia lµ 7 vïng sinh th¸i, diÖn tÝch ®Êt sö dông theo c¸c vïng sinh th¸i ®−îc ®−a ra trong b¶ng 3.1. B¶ng 3.1. DiÖn tÝch ®Êt sö dông trong 7 vïng sinh th¸i cña ViÖt Nam TT Vïng DiÖn tÝch tù nhiªn (km2) Tû lÖ ®Êt sö dông cho c¸c côm, % 1 Vïng nói vµ trung du phÝa B¾c 102960 N«ng nghiÖp 13 2 §ång b»ng s«ng Hång 12511 58 4 7 14 17 100 3 B¾c Trung Bé 17581 14 33 2 3 48 100 4 Duyªn h¶i miÒn Trung 45186 12 32 1 3 52 100 5 T©y Nguyªn 56119 8 60 1 1 30 100 6 §«ng Nam Bé 23469 34 24 5 5 32 100 7 §ång b»ng Cöu Long 39568 62 9 5 4 20 100 311000 21 29 2 3 45 100 Toµn quèc 2 Môc ®Ých kh¸c 2 Kh«ng sö dông 62 Rõng Thæ c− 21 Tæng 100 DiÖn tÝch ®Êt sö dông cho c¸c môc ®Ých kh¸c nhau thay ®æi theo mçi vïng sinh th¸i. Vïng ®ång b»ng s«ng Hång, víi tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 12500km2 trong ®ã kho¶ng 58% ®−îc sö dông cho n«ng nghiÖp. Trong vïng ®ång b»ng s«ng Hång mËt ®é III-1 d©n sè còng cao h¬n so víi c¸c vïng kh¸c (kho¶ng 1200 ng−êi/km2 so víi mËt ®é d©n sè b×nh qu©n c¶ n−íc chØ cã 248 ng−êi/km2). T¹i khu vùc miÒn Nam, khu vùc ®ång b»ng s«ng Cöu Long kho¶ng 62% diÖn tÝch ®Êt ®−îc sö dông cho n«ng nghiÖp. Khu vùc T©y Nguyªn rõng chiÕm 60% diÖn tÝch tù nhiªn. Nh×n chung kho¶ng 50% diÖn tÝch ®Êt toµn quèc ®−îc sö dông cho ngµnh n«ng, l©m nghiÖp. ViÖt Nam n»m trong vïng nhiÖt ®íi giã mïa víi c¸c ®iÒu kiÖn khÝ hËu thay ®æi tõ B¾c vµo Nam. ë khu vùc phÝa B¾c cã bèn mïa t−¬ng ®èi râ rÖt, ë khu vùc phÝa Nam mang ®Æc thï khÝ hËu vïng nhiÖt ®íi, n¾ng nãng quanh n¨m. ë miÒn B¾c, mïa m−a tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 10, mïa kh« tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 5 n¨m sau, khu vùc miÒn Nam mïa m−a th−êng chËm h¬n 1 th¸ng so víi miÒn B¾c, khu vùc miÒn Trung cã nh÷ng khu vùc mïa m−a tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 1 n¨m sau. 3.1.2 Tæng quan vÒ kinh tÕ – x∙ héi 3.1.2.1 HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam Trong nh÷ng n¨m qua, d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, sù qu¶n lý, ®iÒu hµnh chÆt chÏ cña ChÝnh phñ, t×nh h×nh kinh tÕ – x· héi n−íc ta ®· cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, æn ®Þnh. N¨m 2000 lµ n¨m cuèi cïng cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 1995 – 2000, còng lµ n¨m ®Æt tiÒn ®Ò cho kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi ®Êt n−íc 5 n¨m 2001 – 2005, ®· chøng kiÕn sù ®æi míi m¹nh mÏ vÒ c¸c mÆt t¨ng tr−ëng kinh tÕ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, xo¸ ®ãi – gi¶m nghÌo, thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi… t¹o ra nh÷ng ®éng lùc quan träng, gãp phÇn vµo thµnh c«ng cña ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi trong c¶ giai ®o¹n 2000 – 2004. 1. Ng©n s¸ch quèc gia, tû gi¸ hèi ®o¸i vµ tû lÖ l¹m ph¸t a. Ng©n s¸ch a-1. Thu ng©n s¸ch Thu ng©n s¸ch lµ ho¹t ®éng quan träng cña Nhµ n−íc nh»m ®¶m b¶o c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ – chÝnh trÞ – v¨n ho¸ - x· héi cña ®Êt n−íc. Ho¹t ®éng thu ng©n s¸ch phô thuéc rÊt lín vµo chÝnh s¸ch thu cña Nhµ n−íc nh− chÝnh s¸ch thuÕ, phÝ. Trong nh÷ng n¨m qua, mÆc dï ph¶i c¾t gi¶m thuÕ, phÝ, lÖ phÝ nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t− ph¸t triÓn, thùc hiÖn c¸c cam kÕt héi nhËp kinh tÕ song thu ng©n s¸ch n−íc ta vÉn t¨ng lªn kh«ng III-2 ngõng. Tæng thu ng©n s¸ch Nhµ n−íc n¨m 2000 ®¹t 90,75 ngh×n tû ®ång ®· t¨ng lªn 103,89 ngh×n tû ®ång n¨m 2001 vµ ®¹t 142,2 ngh×n tû ®ång n¨m 2003. N¨m 2004, thu ng©n s¸ch Nhµ n−íc −íc ®¹t 167 ngh×n tû ®ång, t¨ng 17,4% so víi n¨m 2003. Tèc ®é t¨ng thu ng©n s¸ch b×nh qu©n giai ®o¹n 2000 – 2004 ®¹t 16,47%/n¨m. Nh− vËy, tèc ®é t¨ng thu ng©n s¸ch c¸c n¨m ®Òu t¨ng nhanh h¬n so víi møc dù to¸n do Quèc héi ®Ò ra vµ t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ céng víi tèc ®é t¨ng gi¸. Trong giai ®o¹n 2000 – 2004, c¬ cÊu thu ng©n s¸ch Nhµ n−íc Ýt cã sù thay ®æi lín song ®· xuÊt hiÖn nhiÒu tÝn hiÖu tÝch cùc. Thu trong n−íc (kh«ng kÓ thu dÇu th«) vÉn chiÕm kho¶ng 50 – 53% tæng thu ng©n s¸ch vµ cã xu h−íng t¨ng lªn. Trong thu néi ®Þa, thu tõ doanh nghiÖp Nhµ n−íc chiÕm gi¸ trÞ lín nhÊt, chiÕm kho¶ng 42-44% tæng thu tõ néi ®Þa. XÐt vÒ tèc ®é t¨ng nguån thu th× thu tõ khu vùc cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi lu«n ®¹t tèc ®é cao nhÊt, n¨m 2001 t¨ng 20,4% so víi n¨m 2000, n¨m 2002 t¨ng 30,7% so víi n¨m 2001 vµ n¨m 2003 t¨ng 30% so víi n¨m 2002. §iÒu nµy mét phÇn thÓ hiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi nh×n chung hiÖu qu¶ h¬n c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong n−íc, ®Æc biÖt lµ so víi khèi doanh nghiÖp Nhµ n−íc. Thu ng©n s¸ch Nhµ n−íc trong nh÷ng n¨m qua lu«n lu«n v−ît dù to¸n ®Ò ra mét phÇn do gi¸ mét sè hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trªn thÕ giíi t¨ng, mÆt kh¸c do gi¶m thuÕ suÊt khuyÕn khÝch ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. PhÇn thu tõ h¶i quan (thuÕ xuÊt, nhËp khÈu vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hµng nhËp khÈu) vµ dÇu th« chiÕm kho¶ng 45-47% tæng thu ng©n s¸ch, ®¹t 65,877 ngh×n tû ®ång n¨m 2003 so víi 42,488 ngh×n tû ®ång n¨m 2000. Thu tõ dÇu th« t¨ng tõ 23,534 ngh×n tû ®ång n¨m 2000 lªn 32,077 ngh×n tû ®ång n¨m 2003, b×nh qu©n t¨ng 10,9%/n¨m. Thu tõ h¶i quan t¨ng tõ 18,954 ngh×n tû ®ång n¨m 2000 (chiÕm 20,9% tæng thu ng©n s¸ch) lªn 22,949 ngh×n tû ®ång n¨m 2001 (®¹t 22,1%) vµ 33,8 ngh×n tû ®ång n¨m 2003 (23,8%). B×nh qu©n hµng n¨m t¨ng 21,27%/n¨m, cao h¬n møc t¨ng b×nh qu©n thu ng©n s¸ch. a-2. Chi ng©n s¸ch Trong suèt 5 n¨m 2000 - 2004, thu ng©n s¸ch lu«n v−ît dù to¸n ®Ò ra nªn ngoµi viÖc ®¶m b¶o chi cho c¸c nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, ®¶m b¶o an ninh quèc phßng ®· bè trÝ tõ ®Çu n¨m, chi ng©n s¸ch Nhµ n−íc cßn cã kh¶ n¨ng chi cho c¸c ho¹t ®éng ngoµi kÕ ho¹ch tõ ®Çu n¨m. III-3 H×nh 3.1: Tæng thu ng©n s¸ch so víi GDP (%) 24 23.5 23.5 23 22.5 22 20.97 21 20.5 21.7 21.59 21.5 20.41 20 19.5 19 18.5 2000 2001 2002 2003 2004 ước Tæng thu ng©n s¸ch so víi GDP (%) Tæng chi ng©n s¸ch trong 5 n¨m qua t¨ng nhanh, tõ 108,96 ngh×n tû ®ång n¨m 2000 lªn 176,6 ngh×n tû ®ång n¨m 2003 vµ −íc ®¹t 206,1 ngh×n tû ®ång n¨m 2004. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n chi ng©n s¸ch giai ®o¹n 2000 – 2004 ®¹t 17,3%/n¨m, trong ®ã n¨m 2003 vµ n¨m 2001 lµ hai n¨m t¨ng cao, xÊp xØ 20%. Nh− vËy, tèc ®é t¨ng chi ng©n s¸ch b×nh qu©n cao h¬n tèc ®é t¨ng thu ng©n s¸ch b×nh qu©n cïng thêi kú nªn viÖc gi¶m béi chi ng©n s¸ch lµ khã thùc hiÖn. Trong chi ng©n s¸ch, chi cho ®Çu t− ph¸t triÓn ®−îc coi träng vµ t¨ng t−¬ng ®èi æn ®Þnh trong thêi gian qua. Trong ®iÒu kiÖn míi ph¸t triÓn, ®ang trong thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ th× ®©y lµ nguån vèn ®Çu t− quan träng nh»m t¹o c¬ së h¹ tÇng, t¹o vèn ®èi øng,… ®Ó khuyÕn khÝch thu hót c¸c nguån vèn kh¸c. Vèn ®Çu t− ph¸t triÓn tõ ng©n s¸ch Nhµ n−íc b×nh qu©n hµng n¨m ®¹t 45,414 ngh×n tû ®ång, chiÕm kho¶ng 30% chi ng©n s¸ch vµ chiÕm kho¶ng 22% tæng ®Çu t− ph¸t triÓn toµn x· héi. Riªng n¨m 2004, tû lÖ chi ®Çu t− ph¸t triÓn trong chi ng©n s¸ch lµ 28,9%, vµ chiÕm 24,3% tæng vèn ®Çu t− ph¸t triÓn toµn x· héi. Tèc ®é t¨ng ®Çu t− ph¸t triÓn tõ ng©n s¸ch b×nh qu©n ®¹t 15,54%/n¨m. B¶ng 3.2: C¬ cÊu chi ng©n s¸ch §¬n vÞ: % QuyÕt to¸n 2000 QuyÕt to¸n 2001 Dù to¸n 2003 100 100 100 Chi ®Çu t− ph¸t triÓn 27.19 31 27.84 Trong ®ã: chi XDCB 24.06 27.85 24.42 II Chi ph¸t triÓn sù nghiÖp KTXH 56.74 55.14 48.54 III Chi bæ sung quÜ dù tr÷ tµi chÝnh 0.78 0.65 0.06 IV Dù phßng H¹ng môc TT Tæng chi I 1.96 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª III-4 Trong suèt thêi kú 2000 – 2004, béi chi ng©n s¸ch lu«n trong giíi h¹n cho phÐp cña Quèc héi, d−íi 5% so víi GDP. §iÒu nµy ®−îc ®¶m b¶o do tæng thu ng©n s¸ch vµ chi ng©n s¸ch ®Òu t¨ng b×nh qu©n trong c¶ giai ®o¹n xÊp xØ nhau. Tuy nhiªn, do tèc ®é t¨ng chi ng©n s¸ch lín h¬n nªn tû lÖ béi chi ng©n s¸ch trong GDP cã xu h−íng t¨ng lªn. Do quy m« GDP t¨ng nhanh, chØ sè l¹m ph¸t còng t¨ng (®Æc biÖt lµ n¨m 2004) nªn quy m« béi chi ng©n s¸ch còng t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Béi chi ng©n s¸ch t¨ng tõ 21,86 ngh×n tû ®ång n¨m 2000 lªn 26,574 ngh×n tû ®ång n¨m 2002 vµ 35,5 ngh×n tû ®ång n¨m 2004. Tèc ®é t¨ng béi chi ng©n s¸ch b×nh qu©n trong c¶ giai ®o¹n lµ 10,2%/n¨m. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, béi chi trong giíi h¹n trªn lµ cã thÓ chÊp nhËn ®−îc vµ cÇn thiÕt ®Ó t¹o tiÒn ®Ò, c¬ së ®Ó t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m tíi. B¶ng 3.3: Thu chi ng©n s¸ch Nhµ n−íc giai ®o¹n 2000 – 2004 (% GDP) ChØ tiªu 2000 2001 2002 2003 2004 −íc Tæng thu ng©n s¸ch 20,41 21,59 20,97 21,7 23,5 - ViÖn trî kh«ng hoµn l¹i 0,46 0,42 0,37 - - Tæng thu kh«ng kÓ viÖn trî 19,96 21,17 20,59 - ThuÕ, phÝ, lÖ phÝ 17,59 18,91 18,79 20,7 Tæng chi ng©n s¸ch 23,77 26,96 26,33 27,3 29,03 - Chi ®Çu t− ph¸t triÓn 6,67 8,36 7,52 7,76 8,39 - Chi tr¶ nî vµ viÖn trî 2,99 3,1 3,79 4,47 - Chi tiªu dïng th−êng xuyªn 13,92 15,5 15,02 15,5 - 4,95 -4,67 -4,96 -5,0 C©n ®èi ng©n s¸ch -5,0 Nguån: Bé Tµi chÝnh b. Tû lÖ l¹m ph¸t, chØ sè gi¸ tiªu dïng ChØ sè l¹m ph¸t lµ mét trong c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m« quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ, thÓ hiÖn møc ®é thay ®æi gi¸ c¶ c¸c hµng ho¸, dÞch vô. HiÖn nay, cã nhiÒu chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ tû lÖ l¹m ph¸t, song ®èi víi ViÖt Nam, chØ sè ®−îc sö dông lµ chØ sè gi¸ tiªu dïng. Trong 5 n¨m qua, chØ sè gi¸ tiªu dïng n−íc ta tr¶i qua nhiÒu tr¹ng th¸i kh¸c nhau, gi¶m ph¸t cã, thiÓu ph¸t cã, l¹m ph¸t cã. N¨m 2000, n¨m ®Çu tiªn cña thêi kú, chØ sè l¹m ph¸t ©m, còng lµ chØ sè ©m duy nhÊt trong nhiÒu n¨m trë l¹i ®©y. N¨m 2001, chØ sè gi¸ tiªu dïng còng ë møc thÊp, th¸ng 12 n¨m 2001 chØ t¨ng 0,8% so víi th¸ng 12 n¨m 2000. §©y lµ 2 n¨m cã chØ sè gi¸ tiªu dïng thÊp nhÊt trong hµng chôc n¨m gÇn ®©y. Thêi kú gi¶m ph¸t, thiÓu ph¸t nµy ®· lµm cho thÞ tr−êng hµng ho¸ dÞch vô kh¸ tr× trÖ, kÐm kÝch thÝch nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. III-5 ChØ sè gi¸ tiªu dïng 2 n¨m 2002 vµ 2003 ®−îc coi lµ kh¸ chuÈn, kh«ng chØ chuÈn so víi c¸c n¨m tr−íc ®ã mµ cßn kh¸ phï hîp víi tèc ®é t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ. Víi møc t¨ng tr−ëng kinh tÕ trªn 7%, møc l¹m ph¸t chung cña nÒn kinh tÕ 3 – 4% ®ñ ®Ó kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn, kh«ng qu¸ cao ®Ó lµm t¨ng chi phÝ cho s¶n xuÊt, kh«ng qu¸ thÊp ®Ó kh«ng kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn. N¨m 2004 lµ n¨m biÕn ®éng m¹nh nhÊt trong nh÷ng n¨m qua. Theo b¸o c¸o cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng, chØ sè gi¸ tiªu dïng n¨m 2004 lµ 109,5%, cao nhÊt trong 9 n¨m trë l¹i ®©y. §Æc biÖt, trong 3 th¸ng ®Çu n¨m, chØ sè gi¸ tiªu dïng ®· ®¹t 104,9%, gÇn b»ng møc Quèc héi ®Ò ra. §iÒu nµy ®· ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt, kinh doanh vµ tiªu dïng cña c¶ n−íc. Nguyªn nh©n chñ yÕu viÖc t¨ng gi¸ n¨m 2004 lµ do gi¸ hµng l−¬ng thùc thùc phÈm vµ gi¸ mét sè nguyªn liÖu ®Çu vµo cña s¶n xuÊt t¨ng m¹nh. Mét nguyªn nh©n ®−îc coi lµ kh¸ch quan cña t¨ng gi¸ n¨m 2004 lµ do sù t¨ng gi¸ m¹nh cña ®ång Euro so víi ®ång §«la Mü ®· lµm gi¸ nhËp khÈu c¸c hµng ho¸ tõ khu vùc nµy t¨ng m¹nh. B¶ng3.4: ChØ sè gi¸ tiªu dïng, gi¸ vµng vµ gi¸ ®« la Mü c¶ n−íc H¹ng môc ChØ sè th¸ng 12 n¨m 2004 so víi (%) Kú gèc Th¸ng 12 Th¸ng 11 N¨m 2000 n¨m 2003 n¨m 2004 CHØ Sè GI¸ TI£U DïNG 119,0 109,5 100,6 I. L−¬ng thùc – Thùc phÈm 126,7 115,6 100,7 Trong ®ã: 1- L−¬ng thùc 124,6 114,3 101,1 2- Thùc phÈm 128,4 117,1 100,7 II. §å uèng vµ thuèc l¸ 113,8 103,6 100,3 III. May mÆc, mò nãn, giÇy dÐp 110,3 104,1 100,5 IV. Nhµ ë vµ vËt liÖu x©y dùng 125,5 107,4 100,5 V. ThiÕt bÞ vµ ®å dïng gia ®×nh 108,4 103,6 100,3 VI. D−îc phÈm, y tÕ 133,9 109,1 100,1 VII. Ph−¬ng tiÖn ®i l¹i, b−u ®iÖn 100,9 105,9 100,4 VIII. Gi¸o dôc 117,7 98,2 100,1 IX. V¨n ho¸, thÓ thao, gi¶i trÝ 99,7 102,2 100,1 X. §å dïng vµ dÞch vô kh¸c 115,2 105,2 101,0 CHØ Sè GI¸ VµNG 174,8 111,7 104,9 CHØ Sè GI¸ §¤ LA Mü 111,1 100,4 100,1 Nguån: B¸o c¸o t×nh h×nh kinh tÕ – x· héi ViÖt Nam n¨m 2004. TCTK III-6 TÝnh b×nh qu©n, tèc ®é t¨ng gi¸ tiªu dïng giai ®o¹n 2000 – 2004 thÊp h¬n nhiÒu so víi giai ®o¹n 1995 – 1999, chØ b»ng 55% so víi møc b×nh qu©n giai ®o¹n 1995 – 1999. Tuy nhiªn tèc ®é t¨ng gi¸ tiªu dïng cña c¶ giai ®o¹n 2000 – 2004 lµ kh«ng æn ®Þnh, cã n¨m t¨ng qu¸ thÊp (cã n¨m gi¶m ph¸t) ®· cã t¸c ®éng tiªu cùc, kh«ng kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn, cã n¨m l¹i qu¸ cao (nh− n¨m 2004), t¸c ®éng ®Õn thu nhËp cña c¸c tÇng líp d©n c−, t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn quyÕt ®Þnh ®Çu t−, s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ. B¶ng 3.5: ChØ sè gi¸ tiªu dïng c¸c th¸ng trong n¨m 1995 2000 2001 2002 2003 2004 ¦ 1 103.8 100.4 100.3 101.1 101.9 101.1 2 103.4 101.6 100.4 102.2 102.2 102.97 3 100.2 98.9 99.3 99.2 99.4 100.8 4 101 99.3 99.5 100 100 100.5 5 101.8 99.4 99.8 100.3 99.9 100.9 6 100.8 99.5 100 100.1 99.7 100.8 7 100 99.4 99.8 99.9 99.7 100.5 8 100.3 100.1 100 100.1 99.9 100.56 9 100.5 99.8 100.5 100.2 100.1 100.3 10 100.1 100.1 100 100.3 99.8 100 11 100.1 100.9 100.2 100.3 100.6 100.2 12 100.3 100.1 101 100.3 100.8 100.8 B×nh qu©n th¸ng Th¸ng 12 n¨m b¸o c¸o so víi th¸ng 12 n¨m tr−íc 101 100 100.1 100.3 100.3 112.7 99.4 100.8 104 103 Th¸ng tr−íc = 100% 109.5 Nguån: www.gso.gov.vn T×nh h×nh kinh tÕ –x· héi n¨m 2004, Tæng côc Thèng kª §iÓm yÕu cña chØ sè gi¸ tiªu dïng (®−îc dïng ®Ó ®¸nh gi¸ l¹m ph¸t ë ViÖt Nam hiÖn nay) lµ kh«ng ®¹i diÖn ®−îc cho chØ sè l¹m ph¸t do kh«ng bao qu¸t mét c¸ch ®Çy ®ñ ho¹t ®éng tiªu thô, gi¸ c¶ cña ®a sè hµng ho¸, dÞch vô cña nÒn kinh tÕ; h¬n n÷a, trong gi¸ hµng ho¸ ®−îc chän ®Ó tÝnh to¸n, hµng l−¬ng thùc thùc phÈm chiÕm tû träng qu¸ lín (®Õn 45%), kh«ng cßn phï hîp víi c¬ cÊu tiªu dïng cña d©n c−, ®Æc biÖt lµ d©n c− khu vùc thµnh thÞ nªn viÖc ®æi míi ph−¬ng ph¸p tÝnh, lùa chän chØ tiªu ®¸nh gi¸ l¹m ph¸t ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ hÕt søc cÇn thiÕt. c. Tû gi¸ hèi ®o¸i Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét trong nh÷ng th«ng sè kinh tÕ quan träng, t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn xu h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ vÜ m« cña mçi quèc gia. T¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®Õn t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña mçi quèc gia thÓ hiÖn ë ho¹t ®éng xuÊt III-7 nhËp khÈu, ®Çu t− quèc tÕ vµ sù æn ®Þnh cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. HiÖn nay, n−íc ta thùc hiÖn qu¶n lý tû gi¸ hèi ®o¸i th«ng qua ®ång USD cña Hoa Kú lµm chuÈn vµ chuyÓn ®æi tû gi¸ gi÷a c¸c ®ång tiÒn kh¸c víi ®ång ViÖt Nam th«ng qua USD. Thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, c«ng cô tû gi¸ hèi ®o¸i ®−îc Ng©n hµng Nhµ n−íc ®iÒu hµnh mét c¸ch chñ ®éng, linh ho¹t, thÝch øng víi diÔn biÕn vÜ m« cña nÒn kinh tÕ trong n−íc, t×nh h×nh tµi chÝnh – tiÒn tÖ vµ th−¬ng m¹i cña khu vùc vµ quèc tÕ. Trong 5 n¨m qua, Ng©n hµng Nhµ n−íc ®· ®iÒu chØnh t¨ng tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt Nam vµ ®« la Mü dÇn dÇn, ®Òu ®Æn qua c¸c phiªn giao dÞch, kh«ng g©y ra c¸c có sèc qu¸ m¹nh cho nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, trong c¶ 5 n¨m 2000 – 2004, tû gi¸ hèi ®o¸i ®ång ViÖt Nam so víi ®« la Mü liªn tôc t¨ng chËm qua tõng th¸ng, tõng n¨m, rÊt Ýt khi gi¶m hay ®øng nguyªn. ViÖc t¨ng tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®ång ViÖt Nam vµ ®« la Mü trong thêi gian qua kh«ng ph¶i do yÕu tè chñ quan cña ng©n hµng Nhµ n−íc, mµ do sù t¸c ®éng cña quan hÖ cung cÇu ngo¹i tÖ phôc vô cho ho¹t ®éng ®Çu t−, xuÊt, nhËp khÈu vµ sù t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ cña Mü vµ c¸c quèc gia kh¸c cã ®ång tiÒn m¹nh. Râ rµng viÖc kiÒm chÕ tèc ®é t¨ng tû gi¸ trong thêi gian qua cña Ng©n hµng Nhµ n−íc lµ mét thµnh tùu quan träng, gióp æn ®Þnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, tµi chÝnh, tiÒn tÖ,.. cña nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng ®Çu t− vµ xuÊt, nhËp khÈu. §©y lµ yÕu tè cÇn thiÕt ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ n−íc ta t¨ng tr−ëng æn ®Þnh trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng thiÕu tÝch cùc. H×nh 3.2: Tû gi¸ VND/USD b×nh qu©n n¨m 16500 15536 15500 14725 14402 14500 15785 15280 14094 13500 12500 11500 11000 10500 1995 2. 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Tæng s¶n phÈm trong n−íc (GDP) ph©n theo c¸c ngµnh kinh tÕ vµ tèc ®é t¨ng tr−ëng. MÆc dï chÞu sù t¸c ®éng tiªu cùc kÐo dµi cña khñng ho¶ng kinh tÕ, tµi chÝnh ë khu vùc §«ng Nam ¸, sù t¸c ®éng cña cuéc suy tho¸i kinh tÕ trªn toµn cÇu ch−a phôc håi vµ nh÷ng khã kh¨n néi t¹i cña nÒn kinh tÕ, song víi sù nç lùc cña ChÝnh phñ, c¸c Bé, III-8 ngµnh trung −¬ng vµ c¸c ®Þa ph−¬ng, nÒn kinh tÕ n−íc ta vÉn ®¹t ®−îc nh÷ng b−íc tiÕn bé ®¸ng kÓ. Tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ ®¹t kh¸, n¨m sau cao h¬n n¨m tr−íc. Tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP giai ®o¹n 2000-2004 ®−îc cho trong b¶ng sau: B¶ng 3.6: Tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP giai ®o¹n 2000 - 2004 N¨m Tèc ®é t¨ng GDP (%) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 (KH) 6,79 6,89 7,04 7,24 7,7 8-:-8,5 Tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n 5 n¨m 2000 – 2004 −íc ®¹t 7,15%/n¨m, thÊp h¬n møc 7,49% cña thêi kú 5 n¨m tr−íc (1995 –1999) nh−ng cã tÝnh tÝch cùc h¬n v× giai ®o¹n 2000 – 2004 lµ giai ®o¹n phôc håi vµ t¨ng tr−ëng, cßn giai ®o¹n 1995 – 1999 lµ giai ®o¹n suy tho¸i kinh tÕ. Tuy nhiªn, t¨ng tr−ëng GDP vÉn dùa vµo vèn vµ lao ®éng lµ chñ yÕu, thÓ hiÖn t¨ng tr−ëng cña kinh tÕ n−íc ta vÉn ph¸t triÓn theo chiÒu réng, ch−a ®i vµo chiÒu s©u do ®ãng gãp cña yÕu tè n¨ng suÊt tæng hîp vµo t¨ng tr−ëng lµ kh«ng lín vµ cã gi¶m so víi giai ®o¹n tr−íc ®ã. Qui m« GDP cña nÒn kinh tÕ n¨m 2005 cã kh¶ n¨ng ®¹t gÊp ®«i n¨m 1995, GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi ®¹t kho¶ng 580 USD. H×nh 3.3: ChØ sè ph¸t triÓn GDP vµ c¸c ngµnh (n¨m tr−íc=100%) 120 115 110 105 100 95 90 1990 1995 1996 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Tæng s¶n phÈm trong n−íc N«ng, L©m nghiÖp, Thuû s¶n C«ng nghiÖp vµ x©y dùng DÞch vô III-9 T¨ng tr−ëng diÔn ra ë tÊt c¶ c¸c khu vùc kinh tÕ; t¨ng tr−ëng trong tõng khu vùc ®Òu ®i ®«i víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu vµ n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm. Khu vùc n«ng, l©m nghiÖp, thuû s¶n tiÕp tôc t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn. Tèc ®é t¨ng tr−ëng gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh ®¹t b×nh qu©n kho¶ng 5,1%/n¨m, trong ®ã n«ng nghiÖp t¨ng 3,7%, l©m nghiÖp t¨ng 2,5% vµ thuû s¶n t¨ng 11,8%. Gi¸ trÞ t¨ng thªm cña toµn ngµnh t¨ng b×nh qu©n 3,67%/n¨m. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp vÉn duy tr× ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng cao vµ æn ®Þnh. Tèc ®é t¨ng tr−ëng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n 5 n¨m 2000-2004 15,4%, cao h¬n 2,3% so víi kÕ ho¹ch ®Ò ra, trong ®ã khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc t¨ng 11%, khu vùc ngoµi quèc doanh t¨ng 19%, khu vùc cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi t¨ng 19,5%. Gi¸ trÞ t¨ng thªm cña ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng b×nh qu©n ®¹t 10,1%/n¨m. NhiÒu s¶n phÈm c«ng nghiÖp quan träng cã tèc ®é t¨ng cao vµ tiªu thô tèt, nhÊt lµ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Mét sè s¶n phÈm cã tèc ®é t¨ng nhanh trong thêi gian qua lµ thÐp c¸n, g¹ch l¸t, chÕ biÕn thuû s¶n, xi m¨ng… Sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®· lµm cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp mang tÝnh ®a d¹ng c¶ vÒ quy m« s¶n xuÊt, tr×nh ®é c«ng nghÖ, chñng lo¹i vµ chÊt l−îng s¶n phÈm. C¸c ngµnh dÞch vô cã b−íc dÞch chuyÓn tÝch cùc, theo h−íng ®¸p øng tèt h¬n c¸c nhu cÇu vÒ s¶n xuÊt, kinh doanh vµ phôc vô ®êi sèng d©n c−. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh dÞch vô t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 7,4%, xÊp xØ ®¹t chØ tiªu kÕ ho¹ch ®Ò ra. Tèc ®é t¨ng tr−ëng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh dÞch vô ®· liªn tôc t¨ng lªn trong 5 n¨m qua, tõ 6,7% n¨m 2001 lªn ®¹t 7,5% n¨m 2004 vµ dù kiÕn ®¹t kho¶ng 8,4% n¨m 2005. B×nh qu©n 5 n¨m 2000 – 2004, gi¸ trÞ gia t¨ng ngµnh dÞch vô t¨ng tr−ëng víi tèc ®é 6,4%/n¨m, thÊp h¬n møc t¨ng b×nh qu©n cña GDP. §ãng gãp vµo t¨ng tr−ëng cña c¸c ngµnh còng ®· cã b−íc chuyÓn dÞch ®Òu vµ kh¸ ch¾c ch¾n. §ãng gãp cña ngµnh c«ng nghiÖp – x©y dùng vµo t¨ng tr−ëng chung cña nÒn kinh tÕ trong c¶ giai ®o¹n 2000 – 2004 lu«n chiÕm trªn 50%, so víi n¨m 1995 lµ 41,15%. Tæng ®ãng gãp cña khèi ngµnh phi n«ng nghiÖp vµo t¨ng tr−ëng chung cña nÒn kinh tÕ chiÕm ®Õn 90%. Khèi ngµnh n«ng, l©m nghiÖp, thuû s¶n, do tèc ®é t¨ng tr−ëng thÊp nªn møc ®ãng gãp vµo tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP cã xu h−íng gi¶m vµ chØ cßn ®¹t d−íi 10%, mÆc dï gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña ngµnh vÉn t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m. §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh con ®−êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ®Êt n−íc ta ngµy cµng râ. III-10 B¶ng 3.7: T¨ng tr−ëng GDP vµ ®ãng gãp vµo t¨ng tr−ëng cña c¸c ngµnh kinh tÕ (%, tÝnh theo gi¸ so s¸nh n¨m 1994) 2000 N¨m 2001 2002 2003 2004 Tèc ®é t¨ng tr−ëng ( %) GDP 6,79 6,89 7,04 7,24 7,7 N«ng, l©m nghiÖp, thuû s¶n C«ng nghiÖp – x©y dùng DÞch vô 4,63 10,07 5,32 2,98 10,39 6,1 4,06 9,44 6,54 3,2 10,34 6,57 3,35 10,3 7,5 §ãng gãp vµo GDP theo tû lÖ % t¨ng tr−ëng GDP 100 100 100 N«ng, l©m nghiÖp, thuû s¶n 16,23 10,08 12,93 C«ng nghiÖp – x©y dùng 50,97 53,38 49,01 DÞch vô 32,80 36,54 38,06 Nguån: TÝnh to¸n tõ nguån sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª 100 100 9,67 53,31 37,02 9,14 51,46 39,4 ChÊt l−îng t¨ng tr−ëng vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ tõng b−íc ®−îc c¶i thiÖn. Tû träng ®ãng gãp cña yÕu tè n¨ng suÊt c¸c nh©n tè tæng hîp t¨ng tõ 15,0% giai ®o¹n 1993 – 1997 lªn 22,5% giai ®o¹n 1998 – 2003. C¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h−íng tiÕn bé. Tuy nhiªn, nh×n l¹i t¨ng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m qua, chóng ta thÊy mét sè vÊn ®Ò cÇn ®−îc quan t©m trong nh÷ng n¨m tíi: ƒ Tèc ®é t¨ng tr−ëng kh¸ cao nh−ng kho¶ng c¸ch so víi c¸c n−íc trong khu vùc ®ang gi¶m vµ gi¶m nhanh (n¨m 2004, Trung Quèc t¨ng 8,8%; Malaysia t¨ng 6,8%, cao h¬n 1,6% so víi n¨m 2003; Singapore t¨ng 8,1%…). §iÒu nµy thÓ hiÖn hiÖu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch trong nh÷ng n¨m qua ch−a thùc sù ph¸t huy ®−îc søc m¹nh tæng hîp cña toµn nÒn kinh tÕ ®Ó t¨ng tr−ëng nhanh h¬n ƒ T¨ng tr−ëng cã ®−îc trong nh÷ng n¨m qua phô thuéc rÊt lín vµo nguån vèn ®Çu t− (tû träng ®ãng gãp vµo t¨ng tr−ëng cña vèn giai ®o¹n 1998 - 2003 lµ 57,5%), trong ®iÒu kiÖn n−íc ta ®ang thiÕu vèn. Trong khi ®ã, lao ®éng hiÖn vÉn t¹m thêi ®−îc coi lµ lîi thÕ th× viÖc khai th¸c lîi thÕ ®ã ch−a ®−îc coi träng ®óng møc, kÓ c¶ c«ng t¸c ®µo t¹o vµ sö dông, nhÊt lµ lao ®éng khu vùc n«ng th«n ƒ Kho¶ng c¸ch gi÷a tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ gia t¨ng vÉn cßn lín, chøng tá chi phÝ trung gian ®· cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ. HÖ sè ICOR cña ViÖt Nam kh¸ cao (n¨m 2000 lµ 5, n¨m 2004 lµ 4,7), kh«ng chØ cao so víi kh¶ n¨ng cña n−íc thiÕu vèn nh− n−íc ta, mµ cßn cao so III-11 víi c¸c n−íc trong khu vùc (n¨m 2004, ICOR cña Singapore lµ 4,3; Trung Quèc 3,5; Ên §é 3,7; Malaysia 4,6…) ƒ ChÊt l−îng t¨ng tr−ëng kinh tÕ cã xu h−íng gi¶m xuèng, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ cã dÊu hiÖu gi¶m sót. B¶ng 3.8: GDP ph©n theo khu vùc kinh tÕ theo gi¸ so s¸nh §¬n vÞ: tû ®ång Chia ra N¨m Tæng s¶n phÈm trong n−íc N«ng, L©m nghiÖp vµ Thuû s¶n C«ng nghiÖp vµ x©y dùng DÞch vô 1990 131968 42003 33221 56744 1995 195567 51319 58550 85698 2000 273666 63717 96913 113036 2001 292535 65618 106986 119931 2002 313247 68350 117125 127770 2003 335989 70575 129247 136167 2004 * 361583 73045 142430 146107 Nguån: www.gso.gov.vn * TÝnh to¸n tõ B¸o c¸o thùc hiÖn nhiÖm vô kinh tÕ – x· héi n¨m 2004 cña ChÝnh phñ 3. GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi Víi tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ kh¸ cao vµ chÝnh s¸ch ph©n phèi thu nhËp hîp lý, ®êi sèng ®¹i bé phËn d©n c− trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng b−íc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña d©n c− ®· t¨ng nhanh tõ 399 USD n¨m 2000 lªn 486 USD n¨m 2003 vµ −íc ®¹t 545 USD n¨m 2004, xÕp h¹ng kho¶ng 40/52 n−íc ch©u ¸, 142/200 n−íc trªn thÕ giíi. NÕu tÝnh theo søc mua t−¬ng ®−¬ng (PPP) th× thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi n¨m 2004 ®¹t 2600 USD, t¨ng h¬n 100 USD so víi møc b×nh qu©n cña n¨m 2003, xÕp h¹ng kho¶ng thø 36 vµ thø 130 t−¬ng øng. Víi viÖc t¨ng t−¬ng ®èi nhanh GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi, c¬ b¶n chÊt l−îng sèng cña ®¹i bé phËn nh©n d©n ®−îc n©ng lªn ®¸ng kÓ. §iÒu nµy cµng ®−îc kh¼ng ®Þnh khi thu nhËp quèc gia b×nh qu©n ®Çu ng−êi (GNI/ng−êi/n¨m) còng ®¹t cao vµ t¨ng t−¬ng øng. GNI b×nh qu©n ®Çu ng−êi n¨m 2000 lµ 392 USD vµ n¨m 2002 lµ 437 USD. T×nh tr¹ng ®ãi, nghÌo theo tiªu chuÈn ViÖt Nam gi¶m kh¸ nhanh, tõ kho¶ng 11% sè hé n¨m 2000 gi¶m xuèng chØ cßn 8,31% n¨m 2004. Tû lÖ ®ãi nghÌo theo tiªu chuÈn quèc tÕ ®· gi¶m tõ 37% n¨m 1998 xuèng 33,2% n¨m 2000 vµ gi¶m xuèng cßn 26,5% n¨m III-12 2004. Nh− vËy trong 5 n¨m ®· gi¶m ®−îc xÊp xØ 6,7% sè hé ®ãi nghÌo. §iÒu nµy cµng cã ý nghÜa h¬n khi chuÈn ®ãi nghÌo ®−îc n©ng dÇn phï hîp víi møc sèng chung cña thÕ giíi. B¶ng 3.9: GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi c¸c vïng kinh tÕ (% so víi c¶ n−íc) Vïng 2000 2003 47,3 42,91 §ång b»ng s«ng Hång 99 103 Träng ®iÓm b¾c bé 115 121 Duyªn h¶i miÒn trung 61,94 60,16 Träng ®iÓm miÒn trung 67 67 T©y nguyªn 74,77 65,51 §«ng Nam Bé 240,77 250 Träng ®iÓm phÝa Nam 224,77 231,05 §ång b»ng s«ng Cöu Long 92,76 79,04 Trung du miÒn nói phÝa b¾c Nguån: TÝnh to¸n tõ sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª KÕt qu¶ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo trªn ®· ®−îc Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) ®¸nh gi¸ lµ ch−a mét quèc gia nµo l¹i ®¹t ®−îc sù gi¶m nghÌo ®ãi mét c¸ch m¹nh mÏ chØ trong mét thêi gian ng¾n nh− ViÖt Nam. KÕt qu¶ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®· trùc tiÕp t¹o ra nh÷ng ph¶n øng tÝch cùc tiÕp theo vÒ gi¸o dôc, y tÕ, vÒ tiªu dïng dinh d−ìng… trong c¸c tÇng líp d©n c−, ®Æc biÖt lµ tÇng líp d©n c− nghÌo. Theo xÕp h¹ng cña thÕ giíi, hÖ sè HDI cña ViÖt Nam ®−îc c¶i thiÖn tõng b−íc. §ã lµ thµnh tùu mµ kh«ng cã n−íc nµo cã møc thu nhËp nh− ViÖt Nam cã ®−îc. 4. C¬ cÊu GDP Cïng víi t¨ng tr−ëng kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ n−íc ta tõng b−íc ®−îc chuyÓn dÞch theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. 4.a. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh ngµy cµng hoµn thiÖn theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ Trong 5 n¨m qua, ®· cã sù chuyÓn dÞch ®¸ng kÓ tû träng cña c¸c ngµnh kinh tÕ theo chiÒu h−íng tÝch cùc vµ hiÖu qu¶, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tû träng n«ng nghiÖp trong GDP liªn tôc gi¶m, tõ 24,5% n¨m 2000 xuèng cßn 20,5% n¨m 2004 vµ −íc 19% n¨m 2005; c«ng nghiÖp III-13 liªn tôc t¨ng tõ 36,7% n¨m 2000 lªn 41,2% n¨m 2004 vµ −íc 42% n¨m 2005; ngµnh dÞch vô duy tr× kho¶ng 38-39%. H×nh 3.4: So s¸nh c¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh n¨m 2000 vµ n¨m 2004 (%) N¨m 2000 N¨m 2004 24.53 20.50 38.30 N«ng, L©m nghiÖp vµ Thuû s¶n C«ng nghiÖp vµ x©y dùng 38.74 DÞch vô 41.20 36.73 Trong khèi ngµnh c«ng nghiÖp, tû träng cña c¶ 3 ngµnh c«ng nghiÖp trong GDP ®Òu t¨ng. Trong néi bé ngµnh c«ng nghiÖp, tû träng gi¸ trÞ gia t¨ng cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®· t¨ng tõ 79,7% n¨m 2000 lªn 83,5% n¨m 2005. §èi víi ngµnh n«ng, l©m nghiÖp, thuû s¶n: tû träng cña ngµnh n«ng nghiÖp gi¶m tõ 80,8% n¨m 2000 xuèng 76,6% n¨m 2003 vµ cßn 75,5% n¨m 2004. Ngµnh thuû s¶n tiÕp tôc t¨ng tr−ëng nhanh vµ ®ãng gãp tÝch cùc vµo t¨ng tr−ëng chung cña c¶ ngµnh, trë thµnh ngµnh s¶n xuÊt cã gi¸ trÞ gia t¨ng vµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao. Tû träng cña ngµnh thuû s¶n t¨ng tõ 13,7% n¨m 2000 lªn 18,4% n¨m 2003 vµ ®¹t 19,5% n¨m 2004. Sau nhiÒu n¨m gi¶m, n¨m 2004 ®· chøng kiÕn sù håi phôc cña tû träng ngµnh dÞch vô trong GDP c¶ n−íc. C¬ cÊu néi bé ngµnh dÞch vô còng ®· cã nh÷ng b−íc chuyÓn dÞch quan träng, tû träng mét sè ngµnh cã chÊt l−îng cao nh− tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm t¨ng nhanh. C¸c ngµnh kh¸c nh− du lÞch, kh¸ch s¹n cã tèc ®é t¨ng æn ®Þnh. Ngµnh th−¬ng m¹i vÉn chiÕm tû träng lín nhÊt trong ngµnh dÞch vô, n¨m 2004 lµ 36,5%. III-14 Tuy nhiªn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh vÉn cßn chËm, ch−a thÓ hiÖn quan ®iÓm m¹nh mÏ cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ta vÒ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. B¶ng 3.10: GDP ph©n theo khu vùc kinh tÕ và c¬ cÊu GDP N¨m Tæng s¶n phÈm trong n−íc Trong đó N«ng, L©m vµ Thuû s¶n C«ng nghiÖp vµ X©y dùng DÞch vô Tû ®ång (Gi¸ hiÖn hµnh) 1990 41955 16252 9513 16190 1995 228892 62219 65820 100853 2000 441646 108356 162220 171070 2001 481295 111858 183515 185922 2002 535762 123383 206197 206182 2003 605586 132193 241933 231460 2004* 708000 144432 290988 272580 C¬ cÊu (%) 1990 100 38.74 22.67 38.59 1995 100 27.18 28.76 44.06 2000 100 24.53 36.73 38.74 2001 100 23.24 38.13 38.63 2002 100 23.03 38.49 38.48 2003 100 21.83 39.95 38.22 2004* 100 20.4 41.1 38.5 Nguån: www.gso.gov.vn * TÝnh to¸n tõ B¸o c¸o thùc hiÖn nhiÖm vô kinh tÕ – x· héi n¨m 2004 cña ChÝnh phñ 4.b. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vïng Trong 5 n¨m 2001-2005, ChÝnh phñ ®· ban hµnh nhiÒu c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cô thÓ nh»m gi¶m sù c¸ch biÖt gi÷a c¸c vïng kinh tÕ trong c¶ n−íc. NhiÒu khu kinh tÕ míi ®ang tõng b−íc ®−îc h×nh thµnh..., t¹o ra nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ vÒ c¬ cÊu kinh tÕ t¹i c¸c vïng t−¬ng øng. C¸c khu kinh tÕ cöa khÈu, c¸c khu c«ng nghiÖp vµ nhiÒu vïng s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ c©y trång, vËt nu«i ë mét sè vïng ®ang ph¸t huy t¸c dông, l«i kÐo c¸c vïng kh¸c cïng ph¸t triÓn. III-15 B¶ng 3.11: Tû träng GDP c¸c vïng l·nh thæ §¬n vÞ tÝnh: % C¬ cÊu vïng l·nh thæ GDP (%) 1995 2000 2002 2003 ChuyÓn dÞch c¬ cÊu vïng 1991 – 2000 1996 – 2000 - 4,7 - 1,4 2000-2003 - 1,28 Trung du MiÒn nói 8,9 7,5 6,4 6,22 §B s«ng Hång 20,5 20,3 22,7 23,05 +1,7 - 0,2 + 2,75 Duyªn h¶i miÒn Trung 9,1 7,8 12,2 14,06 - 1,3 - 1,3 + 6,26 T©y nguyªn 2,8 3,6 3,0 3,63 +0,4 +0,8 + 0,03 §«ng Nam bé 31,5 32,3 36,6 34,44 +7,7 +0,8 + 2,14 §B s«ng Cöu Long 19,2 20,2 19,1 18,58 - 3,6 +1,0 - 1,62 Nguån: TÝnh to¸n tõ sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª Ba vïng kinh tÕ träng ®iÓm trong nh÷ng n¨m qua ®· cã nh÷ng b−íc ®ét ph¸ m¹nh vÒ tèc ®é t¨ng tr−ëng, vÒ tèc ®é ®æi míi khoa häc c«ng nghÖ, ®· ®ãng gãp ngµy cµng lín vµo thµnh tùu kinh tÕ chung cña c¶ n−íc. N¨m 2000, ba vïng kinh tÕ träng ®iÓm chiÕm 57,95% GDP c¶ n−íc, ®· t¨ng lªn 60,52% n¨m 2003 vµ −íc ®¹t 62,75% vµo n¨m 2005. Trong ®ã cao nhÊt lµ vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa nam, n¨m 2003 ®ãng gãp 35,76% GDP c¶ n−íc. Tuy nhiªn, sè liÖu thèng kª cho thÊy, viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ theo vïng l·nh thæ trong GDP trong nh÷ng n¨m qua lµ kh«ng ®¸ng kÓ. MÆt kh¸c, c¸c vïng ®¸ng lÏ ®−îc chó träng ®Çu t− ®Ó t¨ng tû träng trong GDP l¹i kh«ng cã ®−îc møc t¨ng nh− mong muèn. Hai vïng khã kh¨n nhÊt ®Êt n−íc lµ Trung du miÒn nói phÝa b¾c vµ T©y nguyªn còng chØ chiÕm kh«ng qu¸ 10% GDP c¶ n−íc do ®Æc thï kinh tÕ thuÇn n«ng vµ ®iÒu kiÖn giao th−¬ng khã kh¨n. Trªn tõng vïng kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ còng cã xu h−íng chuyÓn dÞch phï hîp víi xu h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña c¶ n−íc, gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ c¶ n−íc theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. C¸c vïng cã tèc ®é ph¸t triÓn cao nh− ®ång b»ng s«ng Hång, §«ng Nam Bé cã c¬ cÊu kinh tÕ kh¸ hiÖn ®¹i, tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô chiÕm cao. Vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, T©y Nguyªn vµ Trung du miÒn nói phÝa B¾c vÉn thÓ hiÖn lµ c¸c vïng kinh tÕ thiªn vÒ n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn, c¬ cÊu kinh tÕ néi bé ngµnh n«ng nghiÖp cña c¸c vïng ®ã còng cã sù kh¸c biÖt. III-16 Sau 3 n¨m, tõ 2000 ®Õn 2003, c¸c vïng T©y Nguyªn, ®ång b»ng s«ng cöu Long vµ duyªn h¶i miÒn Trung cã b−íc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ kh¸ m¹nh. Tû lÖ n«ng nghiÖp trong GDP c¸c vïng trªn gi¶m trªn 5%, ®Æc biÖt vïng T©y Nguyªn gi¶m trªn 9%, cao h¬n nhiÒu møc gi¶m 2,7% cña c¶ n−íc. Dù kiÕn ®Õn n¨m 2005, kinh tÕ c¸c vïng tiÕp tôc chuyÓn dÞch theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®Þa ho¸, gãp phÇn gi¶m tû träng n«ng nghiÖp trong GDP c¶ n−íc cßn 19,2%, c«ng nghiÖp ®¹t 41,1% vµ dÞch vô ®¹t 39,7%. B¶ng 3.12: C¬ cÊu kinh tÕ c¸c vïng ph©n theo ngµnh kinh tÕ 2000 Vïng 2003 Dù kiÕn 2005 N«ng nghiÖp C«ng nghiÖp DÞch vô N«ng nghiÖp C«ng nghiÖp DÞch vô N«ng nghiÖp C«ng nghiÖp DÞch vô 48.1 20.7 31.2 46.1 22.7 31.2 43.1 25 31.9 24.7 36.9 38.4 21.2 40.2 38.6 18.5 42 39.5 32.35 30.03 37.62 26.61 33.95 39.43 22.99 36.67 40.34 T©y Nguyªn 57.3 15.2 27.5 48.1 22.6 29.3 44.5 24.4 31.1 §«ng Nam Bé §ång b»ng s«ng Cöu Long 12.2 43.7 44.1 9.4 46.7 43.9 7.5 47.7 44.8 60.1 19.7 20.2 54.7 23.1 22.2 51.8 25.2 23 24.53 36.73 38.74 21.8 39.97 38.23 19.2 41.1 39.7 Trung du miÒn nói phÝa B¾c §ång b»ng s«ng Hång Duyªn h¶i miÒn Trung C¶ n−íc Nguån: Vô Kinh tÕ ®Þa ph−¬ng vµ vïng l·nh thæ, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t− Cã thÓ nãi r»ng, nÒn kinh tÕ n−íc ta trong 5 n¨m qua ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc quan träng: Kinh tÕ t¨ng tr−ëng víi tèc ®é kh¸ cao; thu ng©n s¸ch t¨ng nhanh, ®¸p øng c¬ b¶n nhu cÇu chi ng©n s¸ch; gi¸ c¶, tû gi¸ hèi ®o¸i t−¬ng ®èi hîp lý; c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸; ®êi sèng ®¹i bé phËn nh©n d©n ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, vÉn cßn nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ cÇn ®−îc quan t©m h¬n trong thêi gian tíi: T¨ng tr−ëng kinh tÕ ch−a thùc sù v÷ng ch¾c; chÊt l−îng t¨ng tr−ëng ch−a cao, hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ cßn thÊp vµ cã dÊu hiÖu gi¶m; c¬ cÊu kinh tÕ theo ngµnh, vïng, thµnh phÇn kinh tÕ chuyÓn dÞch chËm; gi¸ c¶ vÉn lµ yÕu tè ch−a ®−îc kiÓm so¸t mét c¸ch hiÖu qu¶… nh»m thùc hiÖn th¾ng lîi môc tiªu §¹i héi lÇn thø IX cña §¶ng ®Ò ra, t¹o ®µ cho nÒn kinh tÕ n−íc ta ph¸t triÓn nhanh vµ hiÖu qu¶ trong giai ®o¹n 2006 – 2010 vµ t−¬ng lai xa h¬n. III-17 3.1.2.2 KÞch b¶n ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi giai ®o¹n quy ho¹ch C¬ së h×nh thµnh c¸c kÞch b¶n ph¸t triÓn C¸c dù b¸o ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cho c¸c giai ®o¹n tíi n¨m 2050 ®−îc x©y dùng trªn c¬ së kÕ thõa nhiÒu nghiªn cøu kh¸c nhau trong thêi gian gÇn ®©y. C¸c kÞch b¶n ph¸t triÓn ®−îc x©y dùng c¨n cø vµo c¸c yÕu tè sau: a) C¸c yÕu tè kÞch b¶n: − M«i tr−êng quèc tÕ æn ®Þnh theo xu h−íng gia t¨ng nhanh qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa vµ tù do ho¸ kinh tÕ, c¸c quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ më réng; Sau 2006, viÖc thanh to¸n quèc tÕ ®−îc xem nh− mét yÕu tè t¸c ®éng ®Õn t¨ng tr−ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam. − C¸c dßng l−u chuyÓn vèn ®Çu t− (®Æc biÖt lµ ®Çu t− n−íc ngoµi) trë lªn thuËn tiÖn h¬n. − TiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ tiÕp tôc diÔn ra nhanh chãng, song kh«ng cã sù ®ét biÕn lín; − Bµi to¸n n¨ng l−îng ®−îc gi¶i quyÕt, gi¸ n¨ng l−îng thÕ giíi æn ®Þnh, ®Æc biÖt lµ gi¸ dÇu má. b) C¸c yÕu tè chiÕn l−îc (vÊn ®Ò lùa chän m« h×nh ph¸t triÓn): − ViÖt Nam chñ ®éng héi nhËp thµnh c«ng v−ît qua ®−îc nh÷ng th¸ch thøc cña toµn cÇu hãa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ (gia nhËp WTO vµo n¨m 2005, thùc hiÖn c¸c cam kÕt AFTA mét c¸ch thµnh c«ng...); − ViÖt Nam gÆp nh÷ng bÊt lîi trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: NÒn kinh tÕ gÆp ph¶i khã kh¨n ban ®Çu khi thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ nh− AFTA, WTO... nÒn kinh tÕ bÞ t¸c ®éng m¹nh cã sù suy gi¶m vµ sau ®ã håi phôc víi tèc ®é nhanh; − C¸c yÕu tè trong n−íc ®−îc huy ®éng ë møc: (i) Møc cao trªn c¬ së c¸c c¶i c¸ch vÒ thÓ chÕ, chÝnh s¸ch, c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®−îc thùc hiÖn tèt; (ii) Møc trung b×nh nh− nh÷ng n¨m gÇn ®©y; (iii) C¸c c¶i c¸ch (toµn diÖn) liªn tôc ®−îc thùc hiÖn t¹o ra kh¶ n¨ng huy ®éng c¸cnguån lùc liªn tôc, æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cho c¶ giai ®o¹n tíi n¨m 2020 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo ®Õn 2050. III-18 − C¸c m« h×nh ph¸t triÓn lùa chän: + TiÕp tôc thóc ®Èy ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ h−íng ngo¹i, ®ång thêi chó träng thÞ tr−êng trong n−íc ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng: (i) C¸c ngµnh c«ng nghiÖp h−íng vÒ xuÊt khÈu, c¸c ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng, cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao tiÕp tôc ®−îc ®Èy m¹nh, t¨ng tÝch luü cho nÒn kinh tÕ; (ii) Ngµnh n«ng nghiÖp cã sù chuyÓn biÕn m¹nh vÒ c¬ cÊu s¶n phÈm t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cao, tuy nhiªn khu vùc n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ h¹ tÇng vµ ®« thÞ hãa khu vùc n«ng th«n cßn chËm; (iii) Khu vùc dÞch vô, ®Æc biÖt lµ c¸c dÞch vô du lÞch th−¬ng m¹i, tµi chÝnh cã b−íc ph¸t triÓn míi vµ nhanh chãng; (iv) ThÞ tr−êng trong n−íc ®−îc chó träng hîp lý trªn c¬ së ph¸t triÓn mét c¸ch cã lùa chän c¸c ngµnh s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu; (v) C¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n t¹o ®Çu vµo cho toµn nÒn kinh tÕ sÏ ®−îc ®Çu t− trªn c¬ së tiÒm lùc kinh tÕ (vèn, nh©n lùc...) ®· ®−îc tÝch luü vµo kho¶ng n¨m 2020 t¹o ra b−íc ph¸t triÓn v÷ng ch¾c vµo giai ®o¹n tiÕp theo. Theo m« h×nh nµy, nÒn kinh tÕ sÏ cã sù ph¸t triÓn nhanh chãng vµo giai ®o¹n ®Õn n¨m 2020 sau ®ã ®i vµo æn ®Þnh vµ cã ®−îc b−íc ph¸t triÓn v÷ng ch¾c cho c¸c giai ®o¹n tiÕp theo. + H−íng tíi môc tiªu ®−a n−íc ta c¬ b¶n trë thµnh n−íc c«ng nghiÖp vµo kho¶ng n¨m 2020: (i) HÖ thèng h¹ tÇng kinh tÕ ®−îc ®Çu t− ph¸t triÓn vµ vÒ c¬ b¶n hoµn thµnh m¹ng kÕt cÊu h¹ tÇng nh−: m¹ng giao th«ng, b−u chÝnh viÔn th«ng, cÊp n−íc, tho¸t n−íc... (ii) C¸c ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n (luyÖn kim, hãa chÊt c¬ b¶n, c¬ khÝ chÕ t¹o, c«ng nghÖ th«ng tin...) cã b−íc ph¸t triÓn míi t¹o ®Çu vµo c¬ b¶n cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ; (iii) Khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n cã sù ph¸t triÓn kh¸, tèc ®é ®« thÞ hãa kh¸ cao... §Çu t− ph¸t triÓn trong giai ®o¹n ®Õn n¨m 2020 nh×n chung mang l¹i hiÖu qu¶ tr−íc m¾t kh«ng cao, ®ßi hái ®Çu t− lín song t¹o nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn m¹nh vµo giai ®o¹n tiÕp theo. c) C¸c kÞch b¶n dù kiÕn: (1) KÞch b¶n t¨ng tr−ëng nhanh: III-19 KÞch b¶n nµy ®−îc thiÕt kÕ víi nh÷ng gi¶ ®Þnh nh− sau: − M«i tr−êng quèc tÕ æn ®Þnh vµ thuËn lîi − ViÖt Nam chñ ®éng héi nhËp thµnh c«ng v−ît qua ®−îc nh÷ng th¸ch thøc cña toµn cÇu hãa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ (gia nhËp WTO vµo n¨m 2005, thùc hiÖn c¸c cam kÕt AFTA mét c¸ch thµnh c«ng...); − C¸c yÕu tè trong n−íc ®−îc huy ®éng ë møc: (i) Møc cao trªn c¬ së c¸c c¶i c¸ch vÒ thÓ chÕ, chÝnh s¸ch, c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®−îc thùc hiÖn tèt; (ii) C¸c c¶i c¸ch (toµn diÖn) liªn tôc ®−îc thùc hiÖn t¹o ra kh¶ n¨ng huy ®éng c¸c nguån lùc liªn tôc, æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cho c¶ giai ®o¹n tíi n¨m 2020 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo ®Õn 2050. − C¸c chÝnh s¸ch ®−îc h−íng tíi thóc dÈy ph¸t triÓn nhanh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp t¹o gi¸ trÞ gia t¨ng cao, h−íng vÒ xuÊt khÈu, bµi toµn vÒ lao ®éng ®−îc gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng trªn c¬ së ph¸t triÓn khu vùc dÞch vô vµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng; hÖ thèng h¹ tÇng kü thuËt ®−îc h×nh thµnh c¬ b¶n; ®ång thêi ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n t¹o ®Çu vµo cho nÒn kinh tÕ vµo kho¶ng n¨m 2020, t¹o sù ph¸t v÷ng ch¾c ë møc cao cho c¸c giai ®o¹n tiÕp theo. (2) KÞch b¶n c¬ së: − M«i tr−êng quèc tÕ æn ®Þnh vµ thuËn lîi − ViÖt Nam chñ ®éng héi nhËp thµnh c«ng v−ît qua ®−îc nh÷ng th¸ch thøc cña toµn cÇu hãa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ (gia nhËp WTO vµo n¨m 2005, thùc hiÖn c¸c cam kÕt AFTA mét c¸ch thµnh c«ng...) − C¸c yÕu tè trong n−íc ®−îc huy ®éng ë møc: (i) Møc trung b×nh trªn c¬ së c¸c c¶i c¸ch vÒ thÓ chÕ, chÝnh s¸ch, c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®−îc thùc hiÖn t−¬ng ®èi tèt; (ii) C¸c c¶i c¸ch (toµn diÖn) liªn tôc ®−îc thùc hiÖn t¹o ra kh¶ n¨ng huy ®éng c¸c nguån lùc liªn tôc, æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng cho c¶ giai ®o¹n tíi n¨m 2020 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo ®Õn 2050. − C¸c chÝnh s¸ch ®−îc h−íng tíi thóc dÈy ph¸t triÓn nhanh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp t¹o gi¸ trÞ gia t¨ng cao, h−íng vÒ xuÊt khÈu, bµi to¸n vÒ lao ®éng ®−îc gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng trªn c¬ së ph¸t triÓn khu vùc dÞch vô vµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö III-20