thi dot car khac.
Mat thf›ng thlii mong mpt nam, sao ch:iy, ché riipu vao ma uong.
Lu’u hoiing: de trong noi dat dun cho chay ra, do p vao bat nitélc giéng
tan nho vién vfii nitéc mm bang hat ngf› dong, moi 1ttn uong 20 vién vfii
riipu.
2. Kinh tri triiiig han di cau théo da
Can khitclng sao, tan nho, moi lan uong 1 2 dong cén tron vfii nitfic nfiu
chao in:i uong thi khoi.
3. Minh tr] ma dong rét qua, khi han iihiém vao tim va
bung phat dau drf doi, Ian ra lu'ng, dau rihoi muéin chet
Ngai cilu khf:i , mpt nam léin bang triing gii, lé ngai titoi, que (bo vo tho)
3 dong can, dim thanh nita chén, ritpu 1 chén, gflng song 3 lat. Sae chung
con in(ot nita ma uong, dap mén cho ra mo hot, yén ngay.
TRUNG THU
Mira hé thiii tiét nong npc, khi trdi nung nilu, nén ci cho mat me, khfing
nen xong pha cho nong nijc. Noi kinh noi "tain phuc: tire la noi trong ba tiét
tiéu thif, d:yi thif va xii the, i at nang chang chang, lo ch3n long rigilcii thua
hfi, chin khi khong liem, ngUili thich King vfii thi3i tiét thi khong b(nh, khiing
thich ftng thi sinh benh.
280
tinh ngay.
3. kinh trJ céc benh th±nng thu
Do trong liic mua hé nam cho am itélt ho(ac hong gio mat hoac an do
song sit, qua nhiéu, chan khi, va ta khi kich bac nhau sinh ra non mcia phat
sot, dau dau, dau minh ho c dau bung, dau tim chuyén gan co gi(at, hoa) c til
chi lanh ngfit, hoa) c phién muon muon chét.
Hifdng nhu hai lang, h u phtic (sao giing) 1 lang, bach bien d(au (sao) 1
lang, tan nhfi, moi lan uong 5 df›ng cfin. Nctcic hai chén, riipu ma chén, sac
con 1 chén dem ngani vao nufic cho ngupi, uong luon hai lan hieu nghiem tiic
thi.
Nfin oe miia thi gia home hifdng, tran bi, sinh khitong.
Néu nong qué thi khat nitfic, phién nhi(t, thi gia mach mon, lé tre, ré
tranh, co bfic.
Néu dau bqng thi gia chi ID. Diiy ID thang thuoc hoi sinh rat cf›ng hiéu.
4. Kinh tri triing thcf, nding di?
Réu xanh tren ina) t dfit 2, 3 dong can, tan nho hoit vfii nitfic mdi mite,
cho uong thdi khoi.
Mé den 1 thang sao gan dén, chd nguoi tan nho, u‹ing véii nitéic mdi
miic, 3 dong can 1 lan.
lan uong 1 dong cfin, uong vfii nitfic soi hét ngay.
TRUNG THAP
':im thap,
1. Kinh tri phoog thfip cifdo khi
Hat tia to, tran bi, riéng finn, ciic v) déu bang nhau, Ian nho, luyen in
t lam vién bang hat ngo dong, moi lan uong 10 vién, uong ltic dfii bung vfii
riipu.
282
5. Kinh tri dau lifng do thap
Ma de ca re 7 cay, hanh trim (ca cu va ré) 7 goc tao 7 qua, ritpu ngon 1
ban, nau chung de dfinh uong thud ng xuyén b(enh khfing trcl lai ditpc.
6. kinh tri bung day hdi vi thap, ting chan hdi sifng, tiéu
ti(en khiing thong, kho thd
7. Kinh
dfiu thiip té, g3n co goi nhii'c, trong bung nong
tri]
dai tien bé›n
9. Kinh
trij
phong thap, dau nhi’fc liic d chit nay, thin chay
ché khéc
Cao da trfiu 1 lang, niific cot gitng, nita chén, nho lua nau thanh cao,
phet lén giay ma d:in, nguoi thi 1 i thay rat hay.
288
Nh:in tran, moc thf›ng, moi thii mpt nam, th:ii nho, ndu vfii nitéic uong,
liic doi bung, riit hay.
TRUNG DO/
C
Trying doc ID an nhilm do doc, ton hai tang phu, hay la ngitcii benh
chcta lfi nh ma an do song nhu hoa quit, thit song hay la tri benh do uong
thuoc qua lieu forcing, co ch fit doc, hoa(c co ngifdi gia truyén nuoi thuoc do(
c, moi thari g dau d(oc m o) t ngéy, nhU thang riéng mong m pt, thang hat
mong hai, phan thuoc dfic co 5 lo i dau doc vao thftc én, thfic dn cung thuoc
do( c déu vao da day, thi true doc theo diidng dat tien hoa) c giiy non ra doc
ra ditcic la dé tri, Neu dau doc theo riidu, dpc ch:yy khap kinh lac thi kho
edu.
1. Kinh tr)
ti(en ra méu, man nhtf gan, ho(ac
mvta ra man, ho)ac dau trong byng, nhif c:éi v(at gi cat, ho(an
ho tic nghet, ho(an bung cr’f ng, bién oh’u’ng riit nhiéu.
Néu
Da trong thung, dai 1 thitéic, rong 5 ttic, ré tain xuan, Hi nhit ng6n
tay, dat 5 tic, th:ii ra ting mieng, nufic I bat, ritpu 3 bat, s$c con phan ma
cho uocig, thuos doc sé ra ngay.
284
dong, moi lan uong 3 vién, uong luc d u canh nam vfii niféic am hm, thuoc
do( c sé ra theo du’dng dat ti(n.
Gan lpn 1 cai, in(at 1 thang, nau chung, cat gan lam 20 miéng an luc
doi bung mfii ngfiy 3 lan an hét la kién hieu.
Triing dat i4 con, gram nita bat, ngani chung, dcli trtlng chet thi bo triing
lay gram in:i uong, nhu’ benh dfi nguy thi cay miéng do vao co thé cifu ditpc.
phai thufic céi thuéic d(on da chét riii ma tim
Cat tiét chim bo cau, thfic luc con nong nhfi ngay van mi(ng b(nh
nhan nhfi nhiéu lan thi co thé ctfu dodc.
Cat tiét vit tr rig cho uong ngay fire con nong, ho c tiet ga trong b:ach
ciing ducic.
Rau sam vat lay nufic c t 1 thang, ngay cho uong 4 - 5 lan, fly b:i dap
lén bqng cang tot.
3. Tri tr6ng d(oc, It:ji trf›ng di ngoai ra in:iu
285
6. Tri cfi trrfélng dau bung
XO mifélp I qua bfi ldp vo th:ii chi, ba d u 14 hat, sao chung chd fire ha
d(au vang thi chi lay so miifip ma chi dung trhn mé tan nho, vién bang h:yt
“'ii lan uong
7. Kinh tri uting nham thuoc do( c, phat cuf›ng téo, tho ta,
phié n
Dat véch titdng hu’fing dong 1 thang. Nitfic 2 thang, khuhy lan nhau.
Dpi lang trong ma uong thi khfii.
mii uong thi khfii.
Blip ché, phén chua: moi thfi vai phan hoa vfii nctcic mii uong hét lifin.
Cu mon nitfic, nghién vfii niiéic cho uong mila ra chiit doc thi khoi.
Thach xit0ng bo, bach phan. Moi thit déu nhau tan nhfi, hoa vfii nu’fic
méli muc ma ufing rat hay.
286
Hat right ri 3 - 4 thang, nnfic 2 bét, sac con 1 b:it chd nguoi chia tain 2
phan, ngay vii dem déu uong.
11. Kinh
triing d(oc th)t ngpa, thit cho, ca chua, sinh ra
tri)
oang ti?c diféli viing tim ho(ac chifdng bung khéi mie) ng,
phét séit roi sang
Re lau sae vfii nitfic cho uong.
13. Kinh tri triing do) c thjit bo, thJt rig a
Siia ngifoi cho uong viio thi gia n8ay.
14. kinh tr] an riham céo loai c:i d(oc sinh cii truéing, bung
tru’cfng to
D(au den sac véii nirfic uong liic con ifm, uong xong khfii benh.
Co roi ngiia 1 nam, aac nilfic uong.
Bac ha sae nittlc d(ac ma uong.
Vo quyt 1 nam nau thy niféic.
Bi dao gif nhfi, vat lay nu’fic cfit cho uong.
287
Dau v:in trang nghién song, hoa vfii niific lanh cho uong.
19. Kinh tri chifng ari nhiéu ran qua lam cho lanh da day,
trit’dng bung thcf gap khéi ch)u
Nhuc que, tén nho quét vfii cdm nguoi, vién bang hat d u nhfi, moi Ian
uong 50 dén 60 vién vfii nitélc nong, chita tiéu thi cho uong niia, tiéu thi thai,
hoac mai vfii nitcic nong ma uong ciing tot.
Nitcic déi tre em cho uong nhiéu rat hay.
Nitfic moi xiio 1chén, cho uong khoi ngay,
20. Kinh tr) an rau qua triing ripe ran doc, lam oho bung
21. Kinh tri an triing nfim doc, phat cubing gan chét
Lay chat trang trong trilng ga dot chay I:in nho, hoa nit‹ic uong.
Vo re cfiy, vo de (hoa vang) hoa mong nhit gitly co miii th‹im, ngpt 1
nam sae véli nctfic ma uong.
288
Bpt chain vien to bang qu:i trflng ga hoa vfii ncloc ma uong thi di ta
hét tich.
26. Kinh tri] an phai
noc ran, thfiy no d(oc trong
nuot khéing xuong, bung trén
hpng ma khac khong
nong bii’t ri?t
Tiét dé uong ngay lilc con nong thi yén lién.
rig°o d"oc rét can, lu’iIi su’ng, lé ra ngoai mieng
Mau mong ga thin vao liicii va nuot thi khoi, lildi thu vao ngay.
Tiét lpn hoac tiet dé, cho uong lilc con nong thi mila ra la khoi
ngu’ili
ta×
r4‹juth?éu d%t t ×;,
qué nhiéu thdi
va than thé. Vi
tinh
nong va rfit doc. Nh ifng trong viec c6ng te guy
than, thii
dfi quen thanh Ie cho nén khéing
the thiéu difcfo
Ph:inn di ra sclong lpnh, hoai c viio nha ngiifii benh thi tuy thuoc mii
uong nhieu qua thi sinh b(nh, khiing nén khinh thiifing.
29. Kinh tri say ru’@u bfit tinh
Oc bitdu, d(au si, hanh cu. Ba vi nau chung ma tin hoa) c nfiu lay niific
dé uong thi khfii.
289
Ca cliéc nhu canh vfii ID he, che vao chut rilpu, thitdng an hay lam.
32. Kinh tri say rif lu nhifc dau
Tinh tre 1 lang, nau véii 2 bat nu’fic, khi can dropc i niia thi da( p vao
cho 3 qua trftng ga, sae soi lén ma tin hay lam.
33. Kinh tri say ru’pu thanh benh
D(au s( 1 voc, hfinh 5 tép, ru’clu 1 bat, sae con 1 nila, cho uong con am,
dip m én in a) c ao cho ra mo hoi, hét ngay.
34. Kinh tri uong rif
sinh ho
Bach cifdng tain 1 dong can, bfi d$u ch:in sao kho, tan nho moi lan
uong 1 donil ciin, uong véii node ché thi khoi.
35. Kinh tr)i ngu’di hay uting rifpu, mfii mi(eng Id loét
Oc bifou ho(ac con nghéu niiu lay nitfic cho uong rat hay.
Ké dau ngcta 7 qua dot ch:iy thanh than, che ritciu vao ma uong sé
ngay va khfing thém uong nila.
290
lay chi ra lai nau nfia cho chay, lai tfii vao ritpu, tain nhit vpy 10 lan, khi
ritdu con mot nita thi cho uong rfit hay.
39. Kinh tri rig(o d(oc thach tin gari chét
Chi 4 lang, nufic 1 bat, mai hét thi cho uong sé gia ngay.
Cho uong nhiéu gIam vao, inta ra thi gia ngay. Ré kim chfim gia vat
lay niiéic cot cho uong rat hay.
B(ot da) u xanh ha thuy thach. Cac v) déu nhau,
cfin gi3 re chain vat lay nitfic cot cho uong thi khoi ngay.
D(au van trang gia nhfi hoa véli uviée uong thi tinh. Cho
uong 1 chén dau mé thi gia ngay.
Rom lua nép, dot chéy thanh tro ray nufic vao cho cicit ho:i 3 dong cfin
thanh dai vao ma cho uong da kinh nghi(m.
40. Kinh tri triing d(oc ba d(an sinh ta lij khong ng’rtng
Vo bi do tén nho cho uong. Ho(ac uong bot da( u xanh vdi nctdc thi khoi,
42. Giai d(oc thach tin, éi dau
Cho uong nhiéu ntf oc vnéi miic de mfta ra hoa) c ia ditpc la khoi.
291
chua khfii phuc ma lai giao cau véli nhau lua due bflng lén ma sinh benh din
ba ph:±m phong phai dan ong gpi la ditong dich, dan ong pham phong phai
dan ba gpi la am d)ch.
Khi phat b(nh co b:jo phat co tram phét, b:jo n rig dau, cain khau tay
chan co quap, bqng diJfii ddy, nong minh dau, bi d:ii hfin mé, bfit tinh..
tram phfit thl heir the nghri, sae vang, bung trén triJfing len, an uong it
khfing tr] lufin thi chét agvi“at nén chiéu theo dilctng y ma tri,
1. Tri pham phong do b(enh th4ang him mcli khoi ma giao
]
can sinh benh tay chart co quap, bung dif éii nding, dau
khf›ng ngang lén dif c, can phai cho ra mo héii dé dén 4
ngay mcli chi?a la khé› tri
La chain 1 nam, phan chuot 21 hat, sae cho uong ra mo hoi thi khoi.
Phlong Iih‹ic
Re ma 1 nam, phan chupt die 14 hit, dem sao chéy, sae hai b:it nifélc,
eqn dén mot niia, bo ba, lii sae chO tran lén ro1 Cho uong khi con néng, ra
mo hfii thi khoi, chiia khoi thi uong niia.
2. Tri thudng hari ohifa that klifii ma giao can sinh dau
bung, su’ng hon dai
Hanh trang 3 cu, gia nat hoa vfii I chén gifim cho uong, khoi ngay.
292
khau sap nguy
Danh danh 30 9u ii, nitéic 3 thang, sac con 1 thang cho uong ra m pt it
mo hoi la khoi.
6. TrJ thifcfng han do nhpc m(et dau tile hon dai, sung diii vé
Tinh tre 1 mm, de ca vo xanh, sae soi nam g o, bo b3, uong am thi
khfii.
hoa)
o
Ia)n vao trong bung, mii dfiu dau ma) t, minh may, tay chfin
ri(arig né, nding ran ct bung drfcfi co quap gan chet
7. Kinh trJ met nhpc mii bénh trct lii, hon
Trfing dat 1 vie, nif6c 1 bat, sac vao mpt phan ba uong lufin 1 lan rot khoi
8. Kinh tri giao can pham am doe dau bung g3n ohet
Tiét heo thfla lfic con uong hoa vfii nufic cho uong, hét lien.
9. Kinh tri thcfung han mdi khoi lai pham phorig gan chét
Cfit ngpa dot chay tan nho hoa vfii rifpu cho uong mpt dong can thi
khoi,
“i 1 nam, mii heo 3 chung, cho vao binh each, n$u mot gifiy lat
dén toe chfiy thi th :ii bo ba chia liim hat lan uong thi khfii.
293
Danh danh, cu san day, nam earn, cat c:inh,
cfin, cam
thao dé ca re,
Phfin chufit (nhpn hai dfiu) sao chéy 10 hat,
nu’fic 1 bat. Sae con phan ma, uong uong, dap mén cho ra mo hfii.
.. .
voi giao cau, dan ting, liic dang kinh nguyet chifa
nhif diii dam
Ludc gay, ném each, toe rot dot ton tinh, tan nho,
cfin vfii n irfic nong thi khoi.
dut da
clit dau
'i lan uong 3 dong
C‹ic phu:Eng d phi›ng
Hoac bpi thang: Hoac huang titol 1 lang boi lan tif‹1i I lang, bye ha tifDi
2 dong c3n (néu khong co tifoi thi dfing khfi, nhuing so lifpng gram 1/2). Cac vi
trén bpc véo tui vai sach, diing 5 lit nuoc dun siii, do 3 phiit df:› vao am ché
ma uong thay nu’cic ché (so lifpng nifoc dé du cho 5 ngifcii uong trong 1 ngay).
Quan chung thang: cu rau T'anQ, 3 dong, tit to 3 dong, kirih giéii 3 dong,
cam thao 1 I/2 dong (tre con liéu liipng giam nhe).
Cac vJ trén cho vao 400 cc nitdc dun con 150 cc uong nong trong 1 lan.
Moi ngay 1 thang , uong 3 ugly lien. Neu nila thang sau ma beuh van con lan
tran thi cé› thé uong them 3 ngay nfia.
294
— Ngoai ciim
— N(oi thiiong
1.1. Ve ngoai cam
Luc dam thi chu yéu la phong han. Thién “Khai lu(ari” each “To van”
noi: Long da hip vfii ph é , nen khi ta khi xam pham dén long da thi se anh
hitdng Hi phé. An uong do lanh vao da day, hdi lpnh do di theo kinh mach
lén phfii tain cho phé lanh, ph é lanh thi anh hod ng ra ngoai, ta khi nhan do
xam pham vao thanh chftng “phé khai”. Con nhif cac th’ii ta: thfl, thap, tao,
hoa, thutci ng thitcing co ghé ca phong him cho nén Trhn Tu Vién noi: "Dir la
nhi(t hay tao hay thhp, nhung ttt no khf›ng litu hanh ditdc, cling deu phai
nhcl phong hfin hitfing ddn".
1.2. Do no( i thrfcmg
Thi ngoai nhiing chilng ho do dilm, tim, khi quyén, phé ung phé nuy ra,
con thirdng thay co ch’ting ho vi ty hit lfim cho thiip dam chiia chat "O bén trong
va vi tinh chi u¼t két, hoa khi boc len.
Noi tom l cii. ho ngopi cann hoa) c ho not th iliJng cling déu co quan h(
den phé.
Phé la m o( t tang non néit, gift chiic nang ho hap, bén ngoai hpp vfii
long, da, bén trong tain car fi cua ngu ting, cho nén khi ngoai ta cam vao
long da hoa(c khi hoa thap dam xam pham vao phé thi phé bi mat chilc
uang thanh giang déu co thé sinh ra ho.
295
2.1.5. Who ci fi hi t‹io: Ho khan, mui khf› se, mci khfi hong rao, dau lrtdi do,
mach thriving phfi .sac, ngoai ra cling thriving théy co chflng ho do han bit ct
ngoai tain cho hoa uat lai, phé hoa thinh ct trong ma phong han bit lai ‹i
ngoai, chflng nay co én lanh, ngat mfii, ho sat dam, mieng khfi, hpng rao,
uang lam thi khiin tiéng va kho thd
2.2. Npi thriving
Hot dita xong len, trong hpng thifdng co diim, co khfi va ngiia, réu liffii
véng mong, in ch thcliing huyen sae.
3. CACH CHUA
Chiia b(nh ho can phén ra benh méi hay lau, thuoc hit hay thupc
thuc. Ho ngogi cam phlln nhiéu la b(nh méli, thupc thpc.
2, Néu ho co ghé thap thi dfing thém thuoc téo thhp tr± d“am.
3, Néu vi phong nhiej t thi ed phong thanh nhi(et, dfing 'hang ciic
rim hoac Tang hanh thang.
296
cfc tang khac, cho nén du ngopi cam hay npi throng déu co thé anh hitting
dén phoi ma sinh ho.
Céch chiia ho ngoai c;im chu yéu la ph:ii khu trfl ta khi, thitilng chla ra
lam may each: ed tan phong han, ea phong thanh nhi(t va thanh phé nhuan
tao, con chiing ho npi throng thi nén chia ra hoa boc vit thap dclm, dung each
thanh phe gifing hoa ho(ac téo thap hoa dcim.
Phan nay chi thao lufin vé chiing ho ngoai cam bet khi lctc dam va chiing
ho not thitcing do hoa boc th:ip dcim con ho lau khong khoi bién thanh chffng
hit lao thi sé not O phan khac.
4. PHUPHUONG
Kim khi thao, tien ho, kinh giéii, Ie I:in, bén ha phuc linh, cam thao,
sinh khifong, dai tae (bai Kim khi thiio tan trong co phifcfng khong co hai vi
Té tan va Xich linh, co ma hoang va xich thifcic).
S. Hanh Ter tan.’ hanh nhfin, to di(ep, tien ho, ban ha, tran bi, phuc
linh, cam thao, cat canh, chi x:ie, sinh khitdng, dli t:to.
5. Chl thcip tan.’ cat c:inh, kinh gifii, ti1 uyén, béch b
thao, tran bi.
bach tien, cam
4. 7’orig cue ‹inn: (xem trang ngopi cam)
5. 2'niig /ipn/i thump: Tang diep, h nh nhén, titdng bfii, sa earn, chi tit,
sinh khitong bi, hifong si.
297
chinh truyén noi: " Suyen la noi vé hcii thO, hen la not vé tiéng kéo cif”.
Sach “Kim quy yéu litdc” nfii "Trong hprig co tiéng nhu tieng éch" phat lén
ting ky tflng daft la chffng hen. “Hen” co phan ra “hen nhl(et” va “hen hfin”,
“hen han” phhn nhiéu vi trong phoi co han ngiing dpng, “hen nhi(t” la vi
trong ngpc co rihiét uat lai. ”Suyen”
thpc. Trifong Canh Nhac ndi "Suy n thpc la co ta khi chita O trong, suyén hu
la khong co ta ma do nguyén khi hit". Di(p Thién Sy lai bo sung: " B(nh cl
phé ID ch rig th½c, be) nh d th(an ID chfing hU". Gfiu nay ct› thé tain cuong linh
cho vi(c bi(n chilng lu(an tri doi vcii b(nh “suyén”.
Noi dung thién nay thoat tién phén tain hai loai hen va suyen, roi
dem chiing suyen phan tain suyén hit vfi suyen th c, chitng hen thi phan tain
hen nhi(t, hen han, nay phan bi(t trinh biiy diffii day:
1. NGUYEN NHAN BENH
1.1. Chitng suyen
Phoi la car du, che trén ngii tang, bén ngoai hpp vfii long da, co chic
nang lam cho cd the diu mat. Néu khi b( ta khi xam ph:ym, thi phe khi day
tritfing ma phat ra chflng suyen. Thién “Ngu ta” sach “Linh khu" not: "benh
ta a ph thi sé phét sinh c:ie chitng dau nhiic ngoiii 3a, ‹in lanh phat sot, khi
nghich len kho thO, do mii hoi, ho dau ran den vat va lung". Dildng Nhan
Trai not: ”ta khi an néu trong no)i ting, dam diii Suc len kho thd, vi
Phan nhiéu vi trong cO thé san co dim nhi(t phé khi bi uat tr( khong
khong, 6“am nh’e;t thin tax doing flu thong cua khi ma sinh ra be) nh nay.
’i ” HHeennla
vi bén trong co khi ung tre, bén ngoai cam ph:ii khi ha) u trai miia, ngpc co
dilm két dpng, ba in(at do két hpp vfii nhau firm bé tae dirdng khi, phat thanh
tiéng ma thanh hen".
2. BIEN CHUG
2.1. Clxvtrig shyest
suyé
Chu chilng cua benh °nn
vfi thpc:
la
thd
gap benh chia tain hat ma) t hit
Suyén thijc chit yéu la do dclm, thitdng vi g(ap phai phong han ho)ac khi
tao nhi(t tréi mua é ngoai kich thf ch ma phét sinh.
a. Phong hcin. Ngpc day, ho suyén, na) ng hcln thi dfi mo hot, nhiic
dau, cm lpnh, ddm nhiéu va loang, hoa) c kié m c:i phét sot ma khong khat
niific, réu lcicii trang nhcin, mach phu hoat.
299
- Xem thêm -
.DOCX 
210 
384 
138 
