Tài liệu Nâng cao chất lượng dạy học âm nhạc lớp 1 tại trường tiểu học trần đại nghĩa, thành phố đà nẵng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG KHOA: GIÁO DỤC NGHỆ THUẬT -------- KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC ÂM NHẠC LỚP 1 TẠI TRƯỜNG TIỂU HỌC TRẦN ĐẠI NGHĨA, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG Giảng viên hướng dẫn ThS. HOÀNG ĐÌNH PHƯƠNG Sinh viên thực hiện NGÔ HOÀNG NGÂN Chuyên ngành: SPAN Khoá: 2018-2021 Đà Nẵng, 1/2021 1 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG KHOA: GIÁO DỤC NGHỆ THUẬT -------- KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC ÂM NHẠC LỚP 1 TẠI TRƯỜNG TIỂU HỌC TRẦN ĐẠI NGHĨA, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG Giảng viên hướng dẫn ThS. HOÀNG ĐÌNH PHƯƠNG Sinh viên thực hiện NGÔ HOÀNG NGÂN Chuyên ngành: SPAN Khoá: 2018-2021 Đà Nẵng, 1/2021 2 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được đề tài nghiên cứu này, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến: - Thầy Hoàng Đình Phương, giảng viên Khoa Giáo dục nghệ thuật, trường Đại học sư phạm Đà Nẵng đã nhiệt tình giúp đỡ và tạo mọi điều kiện trong suốt quá trình thực hiện đề tài để tôi có thể hoàn thành bài khóa luận của mình một cách tốt nhất. - Tôi cũng xin bày tỏ sự kính trọng và biết ơn sâu sắc tới các thầy cô giáo ở Khoa Giáo dục nghệ thuật, trường Đại học sư phạm Đà Nẵng đã truyền đạt những kiến thức chuyên ngành làm hành trang cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài. Xin trân trọng cảm ơn! 3 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 6 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................... 6 2. Mục tiêu nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu .................................................... 7 2.1. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................. 7 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................. 7 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu, cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ...... 7 3.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................. 7 3.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 7 3.3. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ............................................ 8 4. Bố cục đề tài ........................................................................................................ 8 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA MÔN ÂM NHẠC LỚP 1 TẠI TRƯỜNG TH TRẦN ĐẠI NGHĨA , THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ................... 9 1.1 Giáo dục âm nhạc đối với bậc Tiểu học ............................................................ 9 1.1.1Âm nhạc trong đời sống con người ....................................................... 9 1.1.2Âm nhạc là phương tiện tích cực góp phần giáo dục thẩm mĩ, đạo đức, trí tuệ và thể chất cho học sinh tiểu học ........................................................ 11 1.1.2.1 Âm nhạc với việc giáo dục đạo đức 1.1.2.2 Âm nhạc góp phần phát triển trí tuệ 1.1.2.3 Âm nhạc bồi dưỡng tố chất thẩm mỹ 1.2 Mục đích - nhiệm vụ - nội dung dạy học âm nhạc trong trường tiểu học ........ 12 1.2.1Mục đích của môn âm nhạc ở tiểu học ................................................. 12 1.2.2 Nhiệm vụ dạy âm nhạc ở trường tiểu học ............................................ 12 1.2.3 Nội dung dạy học âm nhạc trong trường tiểu học ................................ 13 1.3 Hoạt động dạy học âm nhạc lớp 1 ..................................................................... 14 1.3.1 Mục tiêu – nhiệm vụ của môn âm nhạc lớp 1 ...................................... 14 1.3.2 Nội dung- chương trình của môn âm nhạc lớp 1 ................................. 15 1.4 Đặc điểm và khả năng âm nhạc của học sinh lớp 1........................................... 15 1.4.1Đặc điểm giọng hát của học sinh lớp 1 ................................................. 15 1.4.2Khả năng âm nhạc và đặc điểm tâm sinh lý của học sinh lớp 1 ........... 16 4 CHƯƠNG 2: NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC MÔN ÂM NHẠC LỚP 1 TRƯỜNG TIỂU HỌC TRẦN ĐẠI NGHĨA. ....................... 18 2.1 Vài nét về trường TH Trần Đại Nghĩa .............................................................. 18 2.2. Thực trạng của việc dạy học môn âm nhạc lớp 1 ở trường Tiểu học Trần Đại Nghĩa........................................................................................................................ 19 2.2.1 Vài nét về trường TH Trần Đại Nghĩa ................................................. 19 2.2.2 Kết quả kiểm tra, đánh giá môn học Âm nhạc năm học 2021-2022.... 20 2.2.3 Đặc điểm và Khả năng tiếp thu âm nhạc của học sinh lớp 1 tại trường TH Trần Đại Nghĩa. ...................................................................................... 2.3 Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn âm nhạc lớp 1 ...... 22 2.3.1 Đối với giáo viên .................................................................................. 23 2.3.2 Đối với học sinh ................................................................................... 27 2.3.3 Đổi mới phương pháp dạy TĐN .......................................................... 27 2.3.4 Tổ chức các hoạt động âm nhạc ngoại khóa ........................................ 28 2.3.4.1 Hoạt động văn nghệ trong sinh hoạt chung của nhà trường 2.3.4.2 Đưa các trò chơi – đồng giao vào hoạt động ngoại khóa 2.4 Kiến nghị một số giải pháp ............................................................................... 29 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 31 5 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Âm nhạc là loại hình nghệ thuật quan trọng, gắn bó với cuộc sống thường ngày của mỗi con người, phản ánh cuộc sống bằng các hình tượng âm thanh. Sức mạnh cảm hóa của âm nhạc giúp con người vươn tới một nhân cách toàn vẹn. Đối với Bậc tiểu học là “ Bậc học nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân”. Những gì trẻ học được, hình thành được ở bậc tiểu học được tích tụ lại, trở thành phẩm chất và những phương tiện làm hành trang theo suốt cuộc đời của mỗi con người. Trong đó môn học âm nhạc được coi là một môn học quan trọng, môn học mang tính nghệ thuật, làm giàu nhân cách bằng trình độ thẩm mỹ, nhận thức bằng việc cảm thụ âm nhạc. Phát triển đặc trưng tâm lý và nhân cách học sinh như tai nghe, nhạy cảm với nghệ thuật, trí nhớ âm nhạc, tưởng tượng sáng tạo, tư duy độc đáo. Bên cạnh đó âm nhạc còn giáo dục cho học sinh phẩm chất đạo đức, phát triển trí tuệ, và giáo dục thể chất. Ngoài ra Âm nhạc bậc tiểu học còn cung cấp những kiến thức cơ bản về âm nhạc (nhận biết nốt nhạc, hình nốt nhạc, khuôn nhạc, phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc, phát triển khả năng nghe nhạc, …) tạo điều kiện góp phần phát hiện và bồi dưỡng cho học sinh có năng lực đặc biệt. Cùng với các môn học như Tiếng Việt, Toán, Đạo đức, Tự nhiên xã hội, Kỹ thuật, Mỹ thuật, Thể dục…Mỗi môn học đều có vai trò quan trọng góp phần vào sự phát triển toàn diện của học sinh, đáp ứng mục tiêu cuối cùng là hình thành cho học sinh những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về tình cảm, trí tuệ, thể chất và các kỹ năng cơ bản để học sinh học tiếp trung học hoặc đi vào cuộc sống lao động. Qua tìm hiểu thực trạng dạy và học bộ môn âm nhạc ở trường tiểu học Trần Đại Nghĩa, quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng,tôi thấy được phần nào về thực trạng dạy và học cũng như làm thế nào để các em chủ động trong các hoạt động và học tập là điều mà chúng tôi luôn trăn trở. Qua đó, tôi muốn tìm ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn âm nhạc, để từ đó thúc đẩy việc giảng dạy một cách triệt để và hiệu quả hơn. Nhưng việc giáo dục những mục tiêu trên thông qua môn học âm nhạc như thế nào? thực trạng dạy học môn âm nhạc hiện nay ở trường tiểu học ra sao? Cần xây dựng những biện pháp nào để giáo dục học sinh hữu hiệu nhất trong môn âm nhạc là một vấn đề cần phải nhìn nhận một cách nghiêm túc. Vì vậy đây chính là lý do và là động lực để tôi lựa chọn đề tài:: “ Nâng cao chất lượng dạy học âm nhạc lớp 1 ở 6 trường tiểu học Trần Đại Nghĩa” để làm hướng nghiên cứu chính cho khóa luận tốt nghiệp. 2. Mục tiêu nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu. 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Dựa vào lí luận và các điều kiện thực tiễn, từ đó xây dựng và tổ chức thực nghiệm các biện pháp phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn âm nhạc lớp cho học sinh trường tiểu học Trần Đại Nghĩa. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nắm được khả năng tiếp thu của học sinh để đưa ra một số phương pháp giảng dạy phù hợp. - Phân tích các ưu điểm, nhược điểm của giáo viên trong tiết dạy để có những giải pháp phù hợp. - Đề xuất các biện pháp tích cực để nâng cao chất lượng dạy học bộ môn âm nhạc cho học sinh trường tiểu học Trần Đại Nghĩa-Hòa Xuân-Cẩm Lệ-Đà Nẵng. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu, cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Giáo viên giảng dạy môn Âm nhạc và học sinh ở trường TH Trần Đại Nghĩa - Nghiên cứu về chương trình giảng dạy âm nhạc cho học sinh lớp 1 của Bộ Giáo dục và Đào tạo. - Các hình thức tổ chức lớp học âm nhạc ở trường TH Trần Đại Nghĩa. - Các giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy âm nhạc của học sinh trường TH Trần Đại Nghĩa. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi khách thể nghiên cứu: Học sinh khối lớp 1 trường TH Trần Đại Nghĩa thành phố Đà Nẵng. - Phạm vi địa bàn nghiên cứu: Do điều kiện hạn chế, trong phạm vi của đề tài tác giả chỉ nghiên cứu tại trường TH Trần Đại Nghĩa, thành phố Đà Nẵng. - Phạm vị nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng giáo dục, khảo 7 sát thực tế chương trình dạy và học cũng như các hoạt động ngoại tại trường TH Trần Đại Nghĩa thành phố Đà Nẵng từ trước đến nay. 3.3. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phương pháp phân tích, tổng hợp, đọc tài liệu. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp điều tra khảo sát thực tiễn đối với các giáo viên âm nhạc. Các học sinh khối lớp 1 trường TH Trần Đại Nghĩa về mức độ hiểu biết và yêu thích môn âm nhạc của các em. 4. Bố cục đề tài Ngoài phần mở đầu; kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, đề tài có bố cục gồm 2 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn chung 1.1. Giáo dục âm nhạc đối với bậc Tiểu học 1.2. Mục đích, nhiệm vụ và nội dung dạy học âm nhạc trong trường tiểu học 1.3. Hoạt động dạy học âm nhạc lớp 1 1.4. Đặc điểm và khả năng âm nhạc của học sinh lớp 1 Chương 2: Nghiên cứu thực trạng và đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn âm nhạc lớp 1 trường tiểu học 2.1. Vài nét về trường TH Trần Đại Nghĩa 2.2. Thực trạng của việc dạy học môn âm nhạc lớp 1 ở trường Tiểu học Trần Đại Nghĩa. 2.3. Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn âm nhạc lớp 1 tại trường TH Trần Đại Nghĩa. 2.4. Kiến nghị một số giải pháp. 8 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA MÔN ÂM NHẠC LỚP 1 TẠI TRƯỜNG TH TRẦN ĐẠI NGHĨA , THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG. 1.1. Giáo dục âm nhạc đối với bậc Tiểu học 1.1.1. Âm nhạc trong đời sống con người Âm nhạc theo dòng chảy cuộc sống. Âm nhạc tồn tại ở mọi thời đại, hiện hữu trong đời sống thường nhật của hết thảy các dân tộc trên thế giới. Nó ra đời từ cổ đại xa xưa, là một trong những phương tiện giao tiếp và hình thức sinh hoạt không thể thiếu của mọi dân tộc. Âm nhạc gắn liền với mọi khoảnh khắc đời người, từ khi mới sinh ra cho đến khi giã từ cuộc sống. Khúc hát ru thủa nằm nôi của mẹ, những bài đồng dao khi thơ ấu, những bài hát giao duyên khi thành lứa kết đôi, những bài hát lao động sản xuất và cả những khúc hát tiễn đưa người về với cát bụi… Đó là đối với mỗi cá nhân, đối với xã hội, âm nhạc là một hoạt động cộng đồng từ xóm thôn đến làng xã, đều luôn có âm nhạc hiện hữu. Từ xa xưa, để giúp nhau đạt hiệu quả trong đời sống lao động, vui chơi, giải trí với những câu hò, điệu hát mang ý nghĩa giáo dục tinh thần tập thể tương trợ, gắn bó với nhau, khích lệ nhau vượt qua những khó khăn. Để tăng thêm tình đoàn hết, âm nhạc còn vang lên trong những ngày hội làng, hội xóm, những ngày lễ Tết chung của cả dân tộc. Tất cả những điều trên đã chứng minh, âm nhạc luôn đi theo dòng chảy cuộc sống của mỗi đời người và của cả một xã hội, cả lịch sử lâu dài của một dân tộc. Kể từ đấy, âm nhạc đã không ngừng được phát triển và hoàn thiện cùng năm tháng. Quả thật, âm nhạc có sức ảnh hưởng lớn đến con người, đến sự hình thành và phát triển nhân cách nơi mỗi người. Sở dĩ âm nhạc có được sức ảnh hưởng lớn bởi vì âm nhạc là một loại hình nghệ thuật có tính biểu hiện. Ngôn ngữ của nó giống với ngữ điệu của tiếng nói và giống với cử chỉ, nghĩa là giống với phương tiện biểu hiện của cảm xúc. Chính sự khái quát hóa và tăng lên gấp nhiều lần những khả năng biểu hiện của ngữ điệu và tiết tấu, âm nhạc đã có được một sức mạnh tác động vào cảm xúc thật lớn lao. Hơn nữa, trong tác phẩm âm nhạc còn miêu tả những điều mà chúng ta thích thú và quan tâm trong 9 thực tiễn. Âm nhạc có sự tái hiện những âm thanh đầy sức hấp dẫn của thiên nhiên, thể hiện những cảm xúc dễ chịu và đáp ứng nhu cầu tìm hiểu của chúng ta.Có một vai trò của âm nhạc mà không ai có thể phủ nhận được, đó là sự tham gia và hỗ trợ trong các dịp lễ hội và nghỉ ngơi cộng đồng, trong sự chuyển động của tập thể (diễu hành), dùng làm phương tiện để nghỉ ngơi, giải trí.Chính vì âm nhạc tác động lên mặt xúc cảm và tư tưởng nên âm nhạc đóng vai trò không kém phần quan trọng trong việc giáo dục con người, nhất là thế hệ trẻ. Có thể thông qua âm nhạc để giáo dục tư tưởng, đạo đức cho người nghe. Những nhân vật tích cực, những tấm gương đạo đức cao cả và cả hình tượng những con người bị giày vò bởi sự đấu tranh nội tâm khổ sở, những con người sống dằn vặt và không thỏa mãn được đề cập đến trong bản nhạc đã ảnh hưởng đến tình cảm đạo đức của con người, nâng người nghe lên một tầm cao bao la về đạo đức. Những tác phẩm âm nhạc diễn tả những tư tưởng, tình cảm đạo đức cao đẹp như tình yêu quê hương, đất nước, lòng tự hào Dân tộc, tình bạn, tình yêu, tình huynh đệ, tình phụ tử, tình mẫu tử…,luôn đóng một vai trò giáo dục đặc biệt có ý nghĩa. Âm nhạc đã đánh thức lương tâm, thức tỉnh một sự bồn chồn cao quý, một nỗi niềm lo lắng thiêng liêng: Mình đã làm được điều tốt đó chưa? Mình đã sống tốt chưa? Mình có xứng với cái đẹp ấy không? Liệu mình còn đủ sức để hoàn thiện bản thân hơn nữa không?… Những điều ấy tạo nên nội lực thúc đẩy người nghe vươn tới sự toàn thiện, toàn mỹ.Bên cạnh những ảnh hưởng tích cực, có những loại âm nhạc có thể tác động tiêu cực đến con người. Những ca khúc trữ tình chứa đựng những tình cảm không lành mạnh, sướt mướt hay suồng sã, nó có thể tác hại lớn đến đạo đức con người. Nó là kẻ đưa đường nhẹ nhàng nhất cho sự băng hoại đạo đức, suy sụp về tinh thần. Có những bản nhạc mà khi nghe nó thì người nghe cảm thấy buồn rã rượi, chán nản, yếu đuối, nhu nhược… Và cũng có những bản nhạc làm cho người nghe phấn khích quá độ, trở nên cuồng nhiệt, không làm chủ được hành vi của mình, dẫn đến những hành động sai trái. Vì âm nhạc có sức ảnh hưởng lớn như thế cho nên các bậc phụ huynh, những người làm công tác giáo dục cần phải lưu tâm nhiều hơn nữa về vấn đề này. Trong nhà trường, trong các sinh hoạt tập thể nên lựa chọn những loại âm nhạc có nội dung lành mạnh, phù hợp với lứa tuổi của các em để dạy cho các em, để cho các em nghe. Trong gia đình, các bậc phụ huynh nên khuyên nhủ và định hướng cho con em mình lựa chọn âm nhạc để nghe, hướng dẫn cho các em biết cách cảm thụ âm nhạc. Cần tìm hiểu sở thích âm nhạc của các em trong giáo dục. Qua sở thích về âm nhạc của 10 các em, chúng ta có thể biết được phần nào tính khí và phẩm chất đạo đức của các em. Khi trẻ em được tiếp xúc với các bài học về âm nhạc hàng tuần hay các lớp học nhạc nói chung sẽ nhận được rất nhiều lợi ích. Tất cả chúng ta đều thích ngắm nhìn những đứa trẻ tự do nhảy múa khắp phòng, hát theo những giai điệu mà chúng yêu thích bằng một giọng hát trong veo và khỏe mạnh. Âm nhạc rõ ràng là một phương tiện để thể hiện sự sáng tạo. Tác dụng của môn Âm nhạc đối với học sinh trong nhà trường là điều không thể phủ nhận, bởi đây là một trong những phương tiện hiệu quả để thực hiện nhiệm vụ GD đạo đức, thẩm mỹ nhằm góp phần GD học sinh toàn diện, tạo cơ sở hình thành nhân cách con người, là môn học không thể thiếu được của các em. 1.1.2. Âm nhạc là phương tiện tích cực góp phần giáo dục thẩm mĩ, đạo đức, trí tuệ và thể chất cho học sinh tiểu học. 1.1.2.1. Âm nhạc với việc giáo dục đạo đức Âm nhạc đã tác động rất lớn trong việc điều chỉnh hành vi của trẻ, thông qua âm nhạc trẻ biết những gì nên và không nên…Qua đó rèn luyện những phẩm chất đạo đức tốt, những khái niệm ban đầu về đạo đức (ngoan – hư, tốt – xấu…). Âm nhạc góp phần không nhỏ vào việc trang bị cho trẻ những hiểu biết về những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức, rèn luyện cho trẻ những tình cảm và hành vi đạo đức phù hợp với xã hội mà trẻ đang sống. Thông qua các tác phẩm âm nhạc hình thành ở học sinh tình yêu quê hương đất nước, lòng yêu mến, biết ơn ông bà cha mẹ. Những bài ca truyền thống giúp các em hiểu được những cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc đầy khí thế hào hùng,…Cách tổ chức các tiết học trong nhà trường cũng có ảnh hưởng tích cực đến thái độ của học sinh, tạo sự đoàn kết, hiểu biết lẫn nhau. Hoạt động âm nhạc giúp các em trở nên tự tin hơn, hoạt động âm nhạc tạo ra những điều kiện cần thiết để hình thành những phẩm chất đạo đức nơi các em học sinh. 1.1.2.2. Âm nhạc góp phần phát triển trí tuệ Trong quá trình cảm thụ âm nhạc gắn chặt với sự phát triển trí tuệ đòi hỏi học sinh phải chú ý quan sát nhạy bén. Học sinh nghe nhạc và tiến hành so sánh các âm thanh, xác định ý nghĩa biểu cảm của giai điệu, tiết tấu, ghi nhớ hình tượng âm nhạc. Những trải nghiệm về cái đẹp trong âm nhạc buộc trí tuệ hoạt động tích cực. 11 Tư duy trừu tượng của học sinh cũng được rèn luyện trong khi hát, đọc nhạc. Thông qua tác phẩm âm nhạc phản ánh nhận thức khách quan tự nhiên, các mối quan hệ giữa con người với con người, con người với tự nhiên. Học tập âm nhạc là một quá trình từ đơn giản đến phức tạp đòi hỏi học sinh phải tích cực tư duy tưởng tượng sáng tạo. 1.1.2.3. Âm nhạc bồi dưỡng tố chất thẩm mỹ Giáo dục âm nhạc cho học sinh là một trong những phương tiện hiệu quả nhất để đưa vào ý thức học sinh một cách tích cực, sâu sắc và có mục đích về mối quan hệ thẩm mỹ trên thế giới của con người. Bằng ngôn ngữ đặc thù của mình về tiết tấu, giai điệu, hoà âm, âm sắc…Tác phẩm âm nhạc mở rộng tầm hiểu biết của học sinh, làm phong phú thêm kinh nghiệm sống mang lại những cảm giác, xúc động thẩm mỹ mạnh mẽ. Trong quá trình dạy học đã diễn ra sự hình thành ở học sinh năng lực cảm thụ, hiểu, đánh giá, yêu thích, thưởng thức nghệ thuật, nhu cầu hoạt động sáng tạo ra những giá trị thẩm mỹ. Giáo dục thẩm mỹ thông qua bộ môn âm nhạc cần đảm bảo phát triển thẩm mỹ toàn vẹn của học sinh và gắn với các yêu cầu sau: - Làm giàu nhân cách bằng trình độ thẩm mỹ nhận thức âm nhạc bằng việc cảm thụ âm nhạc. - Nhạy cảm với nghệ thuật, trí nhớ âm nhạc, tưởng tượng sáng tạo, tư duy độc đáo. - Giáo dục tình cảm thẩm mĩ - Hình thành ý thức thẩm mĩ, biết phê phán đánh giá. 1.2. Mục đích - nhiệm vụ - nội dung dạy học âm nhạc trong trường TH 1.2.1. Mục đích của môn âm nhạc ở tiểu học Thông qua môn học Âm nhạc mà trẻ em được hoạt động, được nhận thức, được cảm thụ âm nhạc...và trang bị cho các em có một số kiến thức về văn hoá âm nhạc phổ thông, góp phần cùng các môn học khác giáo dục nhân cách cho học sinh. 1.2.2. Nhiệm vụ dạy âm nhạc ở trường tiểu học - Phát triển sự ham thích và sự hưởng ứng say mê đối với âm nhạc ở trẻ để chúng mong muốn được nghe và thực hiện nó. - Phát triển thính giác nhạy cảm ở trẻ để các em hát đúng, hát hay, yêu thích âm nhạc. 12 - Phát triển những kĩ năng về ca hát phổ thông. - Phát triển tình cảm thẩm mĩ và thị hiếu nghệ thuật lành mạnh trong sáng và phong phú, cơ sở hình thành nhân cách con người. 1.2.3. Nội dung dạy học âm nhạc trong trường tiểu học Nội dung dạy môn âm nhạc ở tiểu học gồm 3 phân môn: - Dạy hát - Dạy tập đọc nhạc - Dạy thường thức âm nhạc Cả 3 phân môn không dạy tách rời nhau, mà dạy đan xen với nhau trong suốt 5 năm học của cấp tiểu học. - Ở lớp 1,2 các em học hát 8 bài hát ngắn gọn, âm vực trong phạm vi quãng 8, chủ yếu nhịp 2/4. + Tập các tư thế ngồi, đứng hát, tập hát tự nhiên, lớp 2 bước đầu tập các kĩ năng ca hát như: lấy hơi, bắt giọng, vào bài..., hát kết hợp với vận động phụ hoạ hoặc trò chơi âm nhạc. + Nghe một số bài hát: Quốc ca Việt Nam, dân ca, bài hát thiếu nhi chọn lọc hoặc nhạc không lời. + Nghe kể 1-2 câu chuyện về âm nhạc. + Tập phân biệt âm thanh cao, thấp, dài, ngắn, nhận ra hướng đi của âm thanh: đi lên, đi xuống, đi ngang... + Tập nhận biết và thể hiện các tiết tấu đơn giản bằng nhạc cụ gõ, gõ đệm theo bài hát. Lớp 3 học bài Quốc ca Việt Nam, học 10 bài ngắn gọn , âm vực quãng 9 (có thể đến quãng 10) nhịp 2/4, 3/4, 3/8, hoặc 4/4; chọn 1-2 bài dân ca Việt Nam, 1-2 bài hát nước ngoài. + Tập thêm về hát ngân giọng, hát diễn cảm, tập đánh nhịp 2/4, hát kết hợp với vận động phụ hoạ hoặc trò chơi âm nhạc. + Giới thiệu hình dáng và nghe âm sắc một vài nhạc cụ dân tộc như: đàn bầu, nguyệt, tranh, tam thập lục. 13 + Nghe kể 1-2 câu chuyện về âm nhạc. + Tập nhận biết tên nốt nhạc, vị trí nốt nhạc trên khuông qua trò chơi. + Tập nhận biết hình nốt nhạc: đen, trắng, móc đơn, lặng đen, lặng đơn. Lớp 4,5 học 10 bài hát âm vực trong phạm vi quãng 10 đến quãng 11, chọn 1-2 bài dân ca Việt Nam, 1-2 bài hát nước ngoài. Lớp 5 còn tập giữ hơi để hát những câu hát dài liền mạch. Tập hát đúng những tiếng có luyến 2-3 âm. Tập hát diễn cảm theo sắc thái bài hát. + Giới thiệu và nghe một số bài gồm: dân ca, bài hát thiếu nhi chọn lọc hoặc nhạc không lời. Lớp 5 giới thiệu và nghe âm sắc một vài nhạc cụ dân tộc: nhị, tam, tứ, tù bà. + Nghe kể 2-3 câu chuyện về âm nhạc. + Lớp 4 làm quen với các bài tập đọc nhạc nhịp 2/4 gồm 5 âm: Đồ-Rê-Mi-SonLa, lần lượt xuất hiện các hình nốt đen, nốt trắng, nốt móc đơn, dấu lặng đen. + Lớp 5 làm quen với các bài tập đọc nhạc nhịp 2/4 gồm 7 âm: Đồ-Rê-Mi-PhaSon-La-Si, lần lượt xuất hiện các hình nốt đen, nốt trắng, nốt móc đơn, dấu lặng đen. 1.3. Hoạt động dạy học âm nhạc lớp 1 1.3.1. Mục tiêu – nhiệm vụ của môn âm nhạc lớp 1 - Lớp 1 chủ yếu dạy học sinh học hát. Qua các bài hát cung cấp cho học sinh một số tri thức về âm nhạc như : cao độ, trường độ, tiết tấu… Các em được rèn luyện một số kỹ năng ca hát đơn giản và bước đầu có ý thức về diễn cảm trong ca hát. Các em phải hoàn thành bài học nghĩa là phải thuộc lời ca, thể hiện bài hát bằng năng lực của mình nhàm đạt hiệu quả tốt nhất. - Kết hợp một số bài hát với trò chơi để kích thích các em hoà hứng hoạt động qua đó giúp việc rèn luyện khả năng nghe nhạc và nhạy cảm với âm nhạc. - Qua học hát các em cảm nhận được những hình tượng âm nhạc thông qua nhạc điệu, và lời ca giúp cho việc nâng cao năng lực thẩm mỹ đồng thời có thể vận dụng vào sinh hoạt, hoạt động hành ngày. - Từ lời ca, nhạc điệu các em được phát huy óc tưởng tượng, mở rộng nhận thức trí tuệ, bồi dưỡng tình cảm, làm phong phú tâm hồn trẻ em. 14 - Lớp 1 với tư cách là phân môn trong môn nghệ thuật chương trình âm nhạc không dạy cho các em về nhạc lý, tập đọc nhạc mà chủ yếu thông qua một số hoạt động vui - học để các em tiếp xúc, làm quen với một vài ký hiệu ghi chép âm nhạc và tập nhận biết các loại nhịp thông dụng. 1.3.2. Nội dung- chương trình của môn âm nhạc lớp 1 Nội dung dạy học gồm có 2 phần: a) Học hát: - Học hát 8 bài hát ngắn gọn, âm vực trong phạm vi quáng 8, chủ yếu nhịp 2/4. Các bài hát có nội dung phù hợp với độ tuổi lớp 1. + Tập các tư thế ngồi, đứng hát. Bước đầu tập hát đúng độ cao, trường độ. Tập hát tự nhiên, nhẹ nhàng. Hát kết hợp với vận động phụ hoạ hoặc trò chơi âm nhạc. b) Phát triển khả năng nghe nhạc: + Nghe một số bài hát: Quốc ca Việt Nam, dân ca, bài hát thiếu nhi chọn lọc hoặc nhạc không lời. + Nghe kể 1-2 câu chuyện về âm nhạc. + Tập phân biệt âm thanh cao, thấp, dài, ngắn với tốc độ khác nhau và tập nghe để nhận ra hướng đi của âm thanh: đi lên, đi xuống, đi ngang. + Tập nhận biết và thể hiện các tiết tấu đơn giản bằng nhạc cụ gõ. 1.4. Đặc điểm và khả năng âm nhạc của học sinh lớp 1 1.4.1. Đặc điểm giọng hát của học sinh lớp 1 Đối với lớp 1, nội dung học môn âm nhạc chủ yếu phân môn học hát chiếm vị trí khá nhiều. Chính vì thế ca hát là con đường đưa các em vào thế giới của những cảm xúc tràn đầy, mở ra cho các em khả năng hiểu biết âm nhạc, có thẩm mỹ trong cuộc sống. Đối với học sinh lóp 1 là giai đoạn đầu phát triển nhân cách đặc biệt. Lớp 1 trẻ còn giữ nhiều nét thể chất tâm lý của mẫu giáo trong vận động, giao tiếp,thích ứng xã hội trong phát triển trí tuệ. Đặc biệt trẻ rất giàu trí tưởng tượng, ham thích sáng tạo, rất hồn nhiên trong tiếp xúc âm nhạc. Học sinh lớp 1 chưa đọc, viết tốt, tập ghép vần, nhưng lại có khả năng phân biệt và ghi nhớ các ký hiệu, dấu hiệu. Vì vậy để học 15 sinh lớp 1 làm quen với bài hát bằng ngôn ngữ âm nhạc cần có phương pháp riêng cho phù hợp. 1.4.2. Khả năng âm nhạc và đặc điểm tâm sinh lý của học sinh lớp 1 Học sinh lớp 1 có thể chất đang bước vào phát triển nên rất hiếu động, ưa hoạt động. Khi dạy giáo viên phải biết kết hợp với vận động. Trình độ nhận thức và vốn hiểu biết còn ở giai đoạn đầu nên khi cần cung cấp thêm một số khái niệm về âm nhạc cho trẻ. Cần chú ý đến tâm sinh lý lứa tuổi lớp 1 để có cách giảng dạy âm nhạc với nhiều hình thức sáng tạo trong tiết giảng sao cho việc tiếp thu âm nhạc của các em ngày một tốt hơn, tạo những hưng phấn trong khi học nhạc. ❖ Tiểu kết chương 1 Giáo dục âm nhạc là phương tiện truyền tải ý thức con người một cách linh hoạt, mềm dẻo, từ đó hình thành nên những giá trị thẩm mỹ, trí tuệ và nhân cách ở trẻ em. Thông qua giáo dục âm nhạc, học sinh tiếp thu tri thức, hiểu và biết trân trọng những giá trị ấy, từ đó tác động mạnh mẽ đến đời sống và tính cách của các em. Hơn nữa, việc học sinh thực nghiệm những hoạt động âm nhạc tức là đang truyền đạt cho người khác những kiến thức mà các em hiểu theo cách riêng của các em thì mức độ nhận thức và tiếp thu của các em đã bước sang một giai đoạn cao hơn. Qua tìm hiểu ở chương 1, ta phần nào hiểu được những tầm quan trọng và giá trị của môn âm nhạc đem lại cho các em học sinh ở TH, đặc biệt là các em học sinh lớp 1. Nắm rõ được chương trình phân môn âm nhạc của cấp TH và những dặc điểm, khả năng âm nhạc của các em. Giáo dục âm nhạc là phương tiện truyền tải ý thức con người một cách linh hoạt, mềm dẻo, từ đó hình thành nên những giá trị thẩm mỹ, trí tuệ và nhân cách ở trẻ em. Thông qua giáo dục âm nhạc, học sinh tiếp thu tri thức, hiểu và biết trân trọng những giá trị ấy, từ đó tác động mạnh mẽ đến đời sống và tính cách của các em. Hơn nữa, việc học sinh thực nghiệm những hoạt động âm nhạc tức là đang truyền đạt cho người khác những kiến thức mà các em hiểu theo cách riêng của các em thì mức độ nhận thức và tiếp thu của các em đã bước sang một giai đoạn cao hơn. Qua tìm hiểu ở chương 1, ta phần nào hiểu được những tầm quan trọng và giá trị của môn âm nhạc đem lại cho các em học sinh ở Tiểu học, đặc biệt là các 16 em học sinh lớp 1. Nắm rõ được chương trình phân môn âm nhạc của cấp Tiểu học và những đặc điểm, khả năng âm nhạc của các em. 17 CHƯƠNG 2: NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC MÔN ÂM NHẠC LỚP 1 TRƯỜNG TIỂU HỌC TRẦN ĐẠI NGHĨA. 2.1. Vài nét về trường TH Trần Đại Nghĩa Trường Tiểu học Trần Đại Nghĩa được thành lập theo Quyết định số 08/QĐTCCB ngày 20/6/1998 của Sở GD&ĐT Đà Nẵng với tên trường Tiểu học Số 1 Hòa Xuân trên cơ sở chia tách từ Trường Tiểu học Hòa Xuân. Địa chỉ Trường chính tại 145 Văn Tiến Dũng, phường Hòa Xuân, quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng. Năm 2005, Phòng GD&ĐT quận Cẩm Lệ được thành lập, vào ngày 18/7/2007 trường được chính thức mang tên Trường Tiểu học Trần Đại Nghĩa theo Quyết định số 1663/QĐUBND của UBND quận Cẩm Lệ. Hiện nay, trường đạt chuẩn Quốc gia mức độ 2. Năm 2010, phường Hòa Xuân được quy hoạch, giải tỏa trắng toàn bộ diện tích. Tại khu vực của trường là qui hoạch xây dựng Khu du lịchsinh thái, khu Liên hợp thể thao. Trường được cấp khu đất rộng 17.725m2 để xây dựng trường học mới. Ngôi trường được xây dựng khang trang hai tầng với 26 phòng học, 13 phòng chức năng và khu nhà ăn rộng 200m2 được đưa vào hoạt động vào năm học 2012-2013. 18 Năm học 2018-2019, trường Tiểu học Trần Đại Nghĩa bất ngờ vươn lên đạt thành tích xuất sắc trong công tác giảng dạy. Cơ sở vật chất, các trang thiết bị dạy học khang trang, đầy đủ, phục vụ tốt cho công tác giáo dục và các hoạt động khác. Cảnh quan sư phạm được quy hoạch khá đẹp, bố trí sân chơi, bãi tập hợp lý, khoa học. 2.2. Thực trạng của việc dạy học môn âm nhạc lớp 1 ở trường Tiểu học Trần Đại Nghĩa 2.2.1. Tình hình dạy và học môn âm nhạc lớp 1 trường Tiểu học Trần Đại Nghĩa Qua khảo sát thực tế tại trường tiểu học Trần Đại Nghĩa cho thấy, các giáo viên thực hiện đúng yêu cầu về phương pháp và chương trình mới đối với môn học âm nhạc, nhất là môn học hát, TĐN. Phân môn phát triển khả năng âm nhạc cho học sinh được giáo viên dạy khá linh hoạt nhưng vẫn thực hiện đúng yêu cầu của chương trình đề ra. Năm học 2021 – 2022 được sự đồng ý của Ban giám hiệu nhà trường, chúng tôi đã khảo sát một số lớp dạy âm nhạc, dự giờ ngẫu nhiên các lớp khối 1. * Với phân môn học hát, ngày 7/12/2020 chúng tôi đếm dự tiết học ở lớp 1/8 do thầy giáo Nguyễn Văn Minh giảng dạy. Lớp có 35 học sinh. Nội dung tiết học: - Hát: Vào rừng hoa - Đọc nhạc bậc thang Đồ- rê- mi. - Vận dụngsáng tạo: To-Nhỏ * Với phân môn học hát, ngày 12/12/2020 chúng tôi đến dự tiết học ở lớp1/2 do cô giáo Huỳnh Thị Ngọc Huệ giảng dạy. Lớp có 32 học sinh. Nội dung tiết học: học bài hát : Xúc xắc xúc xẻ. Vận dụng : Sáng tạo Dài ngắn. * Với phân môn tập đọc nhạc, ngày 18/12/2020 chúng tôi đến dự tiết học ở lớp 1/5 do cô Trần Thanh Lan giảng dạy, lớp có 31 học sinh. Nội dung tiết học: - Đọc nhạc: Những người bạn của Đô –Rê- Mi. 19 - Thường thức âm nhạc: Nhạc sĩ Vôn- gang a-ma- đớt Mô-da. - Vận dụng –Sáng tạo Dài -ngắn 2.2.2 Kết quả kiểm tra, đánh giá môn học Âm nhạc năm học 2021-2022 Trong thời gian tìm hiểu tình hình thực tế tại trường tiểu học Trần Đại Nghĩa, chúng tôi đã có những cuộc khảo sát học sinh thông qua các phiếu điều tra ở khối lớp 1, để từ đó chúng tôi thấy được thái độ của các em đối với môn âm nhạc. Chúng tôi đã phát tổng số 245 phiếu cho HS khối lớp 1 Kết quả thu lại các phiếu như sau: Nhìn chung, các em trường tiểu học Trần Đại Nghĩa rất thích học âm nhạc, tổng số các em thích học âm nhạc chiếm 70%, các em không thích học âm nhạc chiếm 30%. Qua đó thấy rằng nhu cầu học âm nhạc của các em rất lớn. Ngoài khảo sát các phiếu điều tra ra, chúng tôi còn làm việc với phòng giáo vụ để xin bảng điểm môn học âm nhạc của khối 1 ở năm 2019– 2020. Với kết quả mà chúng tôi thu nhận được ở phòng giáo vụ trường tiểu học Trần Đại Nghĩa, tỉ lệ các em đạt điểm giỏi chiếm 68%, điểm khá chiếm 15%, điểm trung bình chiếm 17%. Tỉ lệ các em đạt điểm giỏi chiếm rất cao trong khi đó tỉ lệ các em đạt điểm khá lại rất thấp, điều này chúng ta có thể thấy rõ ở bảng thống kê mà chúng tôi thu nhận được. Tuy nhiên, qua các tiết dự giờ cho thấy số kết quả điểm thi cuối năm chưa thể hiện đúng thực chất trình độ các em. 2.2.3. Đặc điểm và Khả năng tiếp thu âm nhạc của học sinh lớp 1 tại trường TH Trần Đại Nghĩa. 2.2.3.1. Hứng thú và thái độ học tập của học sinh Trong giờ học âm nhạc hầu hết các em rất vui và hứng thú học tập, bởi đây được xem như là một tiết học giải trí, nó không đòi hỏi các em phải tư duy trừu tượng một vấn đề gì, mà trái lại trong giờ học các em được phát triển và bộc lộ khả năng học hát của mình một cách tự nhiên. Tuy nhiên các em thường hay mắc phải như : hát chưa thuộc bài, hát chưa đúng giọng, gõ sai nhịp hay phách…cho nên các em thiếu cảm xúc, sự hứng thú, óc tưởng tượng, cảm nhận được cái hay, cái đẹp ở xung quanh mình. Bên cạnh đó đối với học sinh lớp 1 tâm lí của các em còn rụt rè, ngại giao tiếp, nên đôi khi các em thiếu tự tin khi trình bày bài hát trước lớp, trước bạn bè, từ đó 20