Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Nieân khoùa 2002-2003
Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån
Baøi ñoïc
Phaân tích chi phí vaø lôïi ích
cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö
Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích
taøi chaùnh toång hôïp
Chöông Saùu
MOÄT PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH TAØI CHAÙNH TOÅNG HÔÏP
I.
GIÔÙI THIEÄU
(A)
Toång quan
Vieäc xaùc ñònh khoâng ñuùng veà caùc bieán soá taøi chính trong baûng phaân tích ngaân
löu cuûa moät döï aùn laø moät trong nhöõng nguoàn sai soá thoâng thöôøng nhaát trong vieäc soaïn
thaûo nghieân cöùu khaû thi. Ñaëc bieät, ñieàu naøy xaûy ra trong tröôøng hôïp tyû leä laïm phaùt
döông ñöôïc döï kieán seõ toàn taïi trong suoát thôøi haïn döï aùn.
Laïm phaùt aûnh höôûng ñeán keát quaû cuûa moät cuoäc ñaàu tö baèng caùch thay ñoåi soá
löôïng vaø thôøi ñieåm cuûa ngaân löu thoâng qua taùc ñoäng cuûa laïm phaùt leân caùc yeâu caàu vaø
caùc ñieàu kieän taøi trôï, nhu caàu voán löu ñoäng, thueá vaø tyû giaù hoái ñoaùi. Laïm phaùt cuõng laø
moät yeáu toá boå sung vaøo tính khoâng chaéc chaén, laøm aûnh höôûng ñeán keát quaû cuûa döï aùn.
Keát quaû laø, nhöõng soá thu lôïi taøi chính thöïc (sau khi tröø thueá) trong suoát thôøi haïn döï aùn
coù theå ñöôïc theå hieän sai moät caùch nghieâm troïng, ñôn giaûn laø do haäu quaû cuûa vieäc söû
duïng caùc phöông phaùp khoâng ñuùng ñeå tính laïm phaùt.
Trong vieäc thaåm ñònh phöông dieän kinh teá caùc döï aùn, caùc nhaø phaân tích coù
khuynh höôùng boû queân caùc haïn cheá veà taøi trôï vaø tính löu chuyeån maø laïm phaùt aùp ñaët
leân hoaït ñoäng cuûa caùc döï aùn. Haäu quaû laø hoï khoâng xem xeùt nhöõng taùc ñoäng maø caùc
haïn cheá naøy ñaõ coù ñoái vôùi thaønh quaû kinh teá cuoái cuøng cuûa döï aùn. Ngay caû moät döï aùn
trong khu vöïc coâng coäng thuaàn tuùy cuõng phaûi ñöôïc taøi trôï thích hôïp vaø coù ñuû voán löu
ñoäng ñeå hoaït ñoäng hieäu quaû. Trong khi laïm phaùt coù theå coù ít taùc ñoäng tröïc tieáp leân söï
ño löôøng lôïi ích vaø chi phí kinh teá, laïm phaùt coù theå aûnh höôûng ñeán caùc bieán soá naøy
thoâng qua thaønh quaû thöïc hieän veà taøi chính cuûa döï aùn vaø caùch thöùc caùc keát quaû taøi
chính thay ñoåi caùch öùng xöû cuûa nhöõng nhaø baûo trôï, nhaø taøi chính vaø caùc nhaø quaûn lyù döï
aùn.
Trong chöông naøy, chuùng toâi phaùc thaûo phöông phaùp tieáp caän toång hôïp cho vieäc
phaân tích taøi chính caùc döï aùn, maø phöông phaùp naøy seõ laøm cho caùc nhaø phaân tích coù
theå ño löôøng ñuùng caùc giaù trò ngaân löu trong khi coù tính ñeán taùc ñoäng cuûa laïm phaùt leân
caùc bieán soá naøy. Tröôùc tieân, caùc khaùi nieäm khaùc nhau veà giaù seõ ñöôïc thaûo luaän, vaø
moät heä thoáng phöông phaùp ñöôïc phaùc thaûo ñeå coù theå tính caùc taùc ñoäng cuûa laïm phaùt
vaø caùc thay ñoåi trong caùc giaù töông ñoái theo moät caùch thöùc nhaát quaùn. Chuùng toâi cuõng
Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger
1
Xinh Xinh
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Nieân khoùa 2002-2003
Thaåm ñònh Ñaàu tö Phaùt trieån
Baøi ñoïc
Phaân tích chi phí vaø lôïi ích
cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö
Chương 6: Moät phöông phaùp phaân tích
taøi chaùnh toång hôïp
seõ xem xeùt laøm theá naøo ñeå coù theå thieát keá laïi caùc yeáu toá taøi chính cuûa döï aùn ñeå laøm
cho chuùng
Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger
2
Xinh Xinh
maïnh meõ hôn. Böôùc ñaàu tieân trong qui trình naøy laø phaân bieät giöõa caùc ñònh nghóa khaùc
nhau cuûa caùc loaïi giaù ñöôïc söû duïng trong qui trình ñöôïc thaåm ñònh nhö: caùc giaù danh
nghóa, maët baèng giaù chung, vaø caùc giaù töông ñoái, giaù thöïc, giaù coá ñònh vaø ñaõ ñieàu chænh
laïm phaùt. Ñoù laø nhöõng khaùi nieäm veà giaù cô baûn ñöôïc söû duïng ñeå ño löôøng thaønh quaû
thöïc hieän veà taøi chính vaø kinh teá cuûa döï aùn. Thöù hai, chuùng toâi seõ xem xeùt baûng thaønh
toá taøi chính khaùc nhau cuûa moät döï aùn bò aûnh höôûng bôûi laïm phaùt nhö theá naøo: 1) taøi trôï
ñaàu tö, 2) caân ñoái tieàn maët, 3) caùc khoaûn phaûi traû vaø phaûi thu, 4) chi phí tieàn laõi danh
nghóa, 5) caùc khoaûn giaûm tröø tieàn laõi, 6) chi phí khaáu hao, vaø 7) keá toaùn haøng toàn kho.
Chuùng toâi cuõng seõ xem xeùt caùc yeâu caàu veà ngoaïi hoái chòu aûnh höôûng giaùn tieáp cuûa laïm
phaùt nhö theá naøo. Neáu khoâng ñöôïc tính toaùn thích ñaùng trong khi thaåm ñònh, caùc aûnh
höôûng taøi chính naøy coù theå coù taùc ñoäng heát söùc quan troïng leân tính löu chuyeån vaø/hoaëc
khaû naêng traû nôï cuûa döï aùn. Cuoái cuøng, döïa treân phaân tích naøy, chuùng toâi seõ moâ taû moät
phöông phaùp keát hôïp laïm phaùt vaøo söï ñaùnh giaù döï aùn theo moät caùch thöùc nhaát quaùn ñeå
ñaûm baûo raèng taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñöôïc hieåu ñuùng.
II.
TÍNH TOAÙN ÑEÁN NHÖÕNG THAY ÑOÅI GIAÙ CAÛ
(A)
Giôùi thieäu
Ñeå xaây döïng bieân daïng ngaân löu cuûa döï aùn, caàn phaûi döï baùo taát caû caùc giaù ñaàu
vaøo vaø ñaàu ra cho suoát thôøi haïn cuûa döï aùn. Caùc giaù naøy chòu aûnh höôûng cuûa caùc löïc
cung vaø caàu, caùc löïc naøy taùc duïng leân caùc giaù töông ñoái, vaø cuûa caùc ñieàu kieän kinh teá
vó moâ, caùc ñieàu kieän naøy xaùc ñònh maët baèng giaù chung. Trong vieäc xaây döïng caùc döï
baùo giaù naøy, chuùng ta caàn hieåu roõ caùc khaùi nieäm khaùc nhau cuûa caùc giaù thöôøng
ñöôïc söû duïng.
(B)
Giaù danh nghóa
Caùc giaù danh nghóa cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï laø caùc giaù maø chuùng ta thaáy treân
thò tröôøng moãi ngaøy. Ñoâi khi chuùng ñöôïc goïi laø caùc giaù ñöông thôøi. Döõ lieäu lòch söû veà
caùc giaù danh nghóa thöôøng deã coù, nhöng döï baùo caùc giaù danh nghóa theo moät caùch nhaát
quaùn laïi laø moät coâng vieäc noåi tieáng laø khoù. Giaù danh nghóa cuûa moät moùn haøng laø keát
quaû cuûa hai taäp hôïp caùc löïc kinh teá; caùc löïc kinh teá vó moâ xaùc ñònh maët baèng giaù
chung, vaø caùc löïc cung caàu ñoái vôùi moùn haøng ñoù khieán cho giaù cuûa noù thay ñoåi so vôùi
caùc haøng hoùa vaø dòch vuï khaùc treân thò tröôøng. Ñeå xaây döïng moät baûng phaân tích ngaân
löu coù xem xeùt ñeán caùc taùc ñoäng cuûa caùc giaù thöïc thay ñoåi cuõng nhö caùc giaù danh
nghóa thay ñoåi, caùc döï baùo giaù danh nghóa cuûa chuùng ta phaûi ñöôïc xaây döïng treân söï
thay ñoåi cuûa caùc giaù thöïc laãn maët baèng giaù.
(C)
Maët baèng giaù
Maët baèng giaù cuûa moät neàn kinh teá ñöôïc tính nhö soá trung bình tyû troïng cuûa moät
taäp hôïp choïn loïc caùc giaù danh nghóa.
t
Maët baèng giaù (P L) coù theå ñöôïc tính cho baát kyø thôøi gian (t) naøo nhö sau:
t
PL
(6-1)
n
t
= (P i
i =1
Wi )
Trong ñoù :
i
= haøng hoùa hay dòch vuï rieâng leû ôû trong nhoùm haøng hoùa vaø dòch vuï thò tröôøng.
t
P i = giaù cuûa haøng hoùa hay dòch vuï taïi moät thôøi ñieåm.
Wi = tyû troïng aán ñònh do giaù cuûa moät haøng hoùa hay dòch vuï naøo ñoù (i);
ôû ñaây Wi =1.
Caùc tyû troïng söû duïng ñeå tính toaùn maët baèng giaù ñöôïc ñònh nghóa vaøo moät ngaøy
nhaát ñònh. Ngaøy naøy ñöôïc goïi laø thôøi kyø goác cho vieäc tính toaùn maët baèng giaù. Caùc tyû
troïng ñöôïc thieát laäp taïi thôøi ñieåm ñoù hieám khi thay ñoåi bôûi vì chuùng ta muoán so saùnh
maët baèng giaù cuûa moät nhoùm haøng hoùa giöõa caùc thôøi ñieåm khaùc nhau. Nhö theá, chæ coù
caùc giaù danh nghóa thay ñoåi qua thôøi gian trong phöông trình 6-1, trong khi tyû troïng
(W1, W2 .... Wn) khoâng ñoåi.
Thay vì tính maët baèng giaù cho toaøn boä neàn kinh teá, coù theå taïo ra moät maët baèng
giaù cho moät taäp hôïp con cuûa caùc giaù nhö giaù vaät lieäu xaây döïng hay haøng tieâu duøng.
Thöôøng seõ höõu ích neáu theå hieän maët baèng giaù cuûa moät nhoùm haøng hoùa vaø dòch vuï taïi
t
moät thôøi ñieåm theo chæ soá giaù caû (P i). Chæ soá giaù caû chæ ñôn thuaàn tieâu chuaån hoùa maët
baèng giaù ñeå trong thôøi kyø goác chæ soá naøy baèng moät. Noùi caùch khaùc, neáu chuùng ta muoán
tính chæ soá giaù caû so saùnh caùc maët baèng giaù trong hai khoaûng thôøi kyø khaùc nhau, thì
chuùng ta coù theå vieát phöông trình nhö sau:
(6-2)
Trong ñoù :
t
P I = Pt / PB
P
t
L
L
L = maët baèng giaù trong thôøi gian (t).
B
P L = maët baèng giaù cho thôøi kyø goác (B).
Ví duï, chæ soá giaù haøng tieâu duøng laø moät soá trung bình coù tính tyû troïng cuûa caùc
giaù cuûa moät nhoùm haøng tieâu duøng choïn löïa treân thò tröôøng. Chæ soá giaù ñaàu tö ñöôïc taïo
ra nhö moät taäp hôïp coù tính tyû troïng cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï coù tính chaát ñaâàu tö. Söï
thay ñoåi trong chæ soá giaù caû cuûa moät taäp hôïp nhieàu haøng hoùa vaø dòch vuï ñöôïc duøng ñeå
ño tyû leä laïm phaùt trong neàn kinh teá.
(D)
Giaù töông ñoái
t
Thuaät ngöõ caùc giaù töông ñoái (P r ) ñeà caäp ñeán tyû leä cuûa caùc giaù cuûa hai haøng hoùa
hay dòch vuï vaøo moät thôøi ñieåm cho saün. Giaù töông ñoái ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch duøng
phöông trình (6.3).
t
P = Pt /Pt
(6-3)
r
t
Trong ñoù P x vaø
x
y
ty laø caùc giaù cuûa caùc maët haøng khaùc nhau taïi moät thôøi ñieåm.
P
Caùc giaù töông ñoái cung caáp caùc daáu hieäu heát söùc quan troïng cho caùc nhaø saûn
xuaát vaø ngöôøi tieâu thuï laøm cho hoï coù theå laáy caùc quyeát ñònh hieäu quaû trong saûn xuaát vaø
tieâu thuï. Neáu giaù cuûa caù taêng leân so vôùi giaù cuûa thòt gaø, thì chuùng ta thöôøng thaáy caùc
hoä gia ñình mua nhieàu thòt gaø hôn. Neáu moät nhaø saûn xuaát hai loaïi aùo quaàn nhaän thaáy
raèng moät loaïi aùo quaàn ñang taêng giaù so vôùi loaïi kia, thì baø ta seõ coù khuynh höôùng
muoán saûn xuaát loaïi quaàn aùo maø giaù ñang taêng so vôùi giaù cuûa loaïi kia. Vaäy thì, caùc giaù
töông ñoái gôûi caùc tín hieäu ñeán nhaø saûn xuaát vaø ngöôøi tieâu thuï, hoï duøng thoâng tin naøy
ñeå toái ña hoùa söï thoûa maõn cuûa hoï vôùi tö caùch laø nhöõng ngöôøi tieâu thuï, hoaëc toái ña hoùa
lôïi nhuaän cuûa hoï trong tröôøng hôïp hoï laø nhaø saûn xuaát.
Hieåu bieát kinh teá cuûa chuùng ta veà thò tröôøng haøng hoùa hay dòch vuï seõ cho pheùp
chuùng ta döï ñoaùn giaù töông ñoái cuûa moät haøng hoùa naøo ñoù seõ thay ñoåi nhö theá naøo qua
thôøi gian. Ví duï, giaù töông ñoái cuûa maùy tính so vôùi haàu heát haøng hoùa vaø dòch vuï khaùc
trong neàn kinh teá ñaõ giaûm lieân tuïc keå töø luùc maùy tính ñöôïc phaùt minh. Tröôøng hôïp
khaùc laø, neáu coù thaëng dö nhieàu moät maët haøng naøo ñoù maø chuùng ta nghó laø seõ khoâng
tieáp tuïc saûn xuaát trong töông lai, thì chuùng ta seõ döï kieán raèng giaù töông ñoái cuûa maët
haøng ñoù seõ taêng theo thôøi gian. Trong vieäc chuaån bò moät döï baùo giaù, chuùng ta caàn söû
duïng caùc thoâng tin coù saün veà caùch maø caùc löïc cung vaø caàu ñöôïc döï kieán seõ thay ñoåi
caùc giaù töông ñoái cuûa moät maët haøng theo thôøi gian.
(E)
Giaù thöïc
t
Caùc giaù thöïc (P R) laø moät taäp hôïp con ñaëc bieät cuûa caùc giaù töông ñoái, ôû ñoù giaù
danh nghóa cuûa moät maët haøng ñöôïc chia cho chæ soá maët baèng giaù taïi cuøng thôøi ñieåm.
Chuùng dieãn ñaït caùc giaù haøng hoùa vaø dòch vuï so vôùi maët baèng giaù chung. Ñieàu naøy
ñöôïc trình baèng baèng bieåu thöùc (6-4).
(6-4)
t
P = Pt / Pt
iR
i
I
Trong
t
Pi = giaù danh nghóa cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï taïi moät thôøi ñieåm
ñoù
t
P I = chæ soá maët baèng giaù taïi thôøi ñieåm cho bôûi phöông trình (6-2)
Vieäc chia cho chæ soá maët baèng giaù seõ taùch thaønh phaàn laïm phaùt ra (thay ñoåi
trong maët baèng giaù chung) khoûi giaù danh nghóa. Ñieàu naøy cho pheùp chuùng ta xaùc ñònh
taùc ñoäng cuûa caùc löïc cung vaø caàu treân giaù cuûa moät maët haøng so vôùi caùc haøng hoùa vaø
caùc dòch vuï khaùc trong neàn kinh teá. Ñeå chöùng minh cho qui trình naøy, chuùng toâi cho
thaáy trong Baûng 6-1 giaù danh nghóa cuûa xaêng tröôùc thueá cho nhöõng naêm 1986-93 trong
coät moät. Coät hai laø chæ soá giaù haøng tieâu thuï ôû Hoa kyø trong nhöõng naêm ñoù, vaø coät 3 laø
giaù thöïc cuûa xaêng. Coät ba cho chuùng ta thaáy raèng vaøo naêm 1993, giaù xaêng ñaõ giaûm
moät ít so vôùi taát caû caùc haøng hoùa tieâu duøng khaùc goäp laïi, nhö theá, chuùng ta seõ döï tính
raèng moïi ngöôøi seõ coù ñoäng cô khuyeán khích söû duïng nhieàu xaêng hôn so vôùi caùc haøng
hoùa vaø dòch vuï khaùc hoï mua.
Baûng 6-1
Giaù xaêng ôû Hoa Kyø töø 1986-93 (tính baèng $/gallon, tröôùc thueá)
Naêm
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
(F)
Giaù danh nghóa/gallon
$ 0,666
0,640
0,640
0,705
0,724
0,765
0,722
0,755
Chæ soá giaù haøng tieâu duøng ôû Hoa
Kyø (naêm goác 1982 = 100)
106,2
107,7
111,5
116,7
122,8
126,6
129,1
131,5
Giaù thöïc/gallon
$ 0,627
0,594
0,574
0,604
0,590
0,604
0,559
0,574
Giaù coá ñònh
Caùc giaù coá ñònh, nhö teân goïi haøm yù, khoâng thay ñoåi qua thôøi gian. Chuùng ñôn
giaûn laø moät taäp hôïp nhöõng giaù danh nghóa thu thaäp ñöôïc vaøo moät thôøi ñieåm, ñöôïc söû
duïng cho moãi moät khoaûng thôøi gian tieáp theo trong vieäc thaåm ñònh döï aùn. Trong khi
caùc giaù danh nghóa chòu aûnh höôûng cuûa nhöõng thay ñoåi trong caùc giaù thöïc cuõng nhö
nhöõng thay ñoåi trong maët baèng giaù, caùc giaù coá ñònh khoâng phaûn aùnh moät löïc naøo cuûa
caùc löïc kinh teá naøy. Neáu caùc giaù coá ñònh ñöôïc söû duïng trong suoát thôøi haïn döï aùn, nhö
theá thì chuùng ta seõ boû queân caû caùc thay ñoåi trong caùc giaù töông ñoái, voán coù theå coù aûnh
höôûng raát lôùn ñeán vò theá taøi chính toaøn boä cuûa döï aùn, laãn taùc ñoäng maø laïm phaùt coù theå
coù ñoái vôùi thaønh quaû thöïc hieän cuûa moät cuoäc ñaàu tö. Dó nhieân, vieäc söû duïng caùc giaù coá
ñònh ñôn giaûn hoùa vieäc xaây döïng bieân daïng ngaân löu cuûa moät döï aùn nhöng noù cuõng
loaïi
ra khoûi söï phaân tích moät phaàn lôùn caùc thoâng tin kinh teá vaø taøi chính coù theå gaây aûnh
höôûng ñeán thaønh quaû thöïc hieän cuûa döï aùn.
(G)
Thay ñoåi giaù
Hai hình thöùc thay ñoåi giaù phaûi ñöôïc tính ñeán trong khi thaåm ñònh dö aùn ñaàu tö
laø caùc thay ñoåi veà giaù töông ñoái vaø caùc giaù thay ñoåi veà maët baèng giaù, hay laïm phaùt.
Nhieàu taøi lieäu ñaõ phaùt haønh veà thaåm ñònh döï aùn thöôøng khuyeán nghò vieäc loaïi boû laïm
phaùt khoûi qui trình thaåm ñònh. Toát laém thì nhöõng phöông phaùp naøy cuõng chæ tính ñeán
nhöõng thay ñoåi döï phoùng veà caùc giaù töông ñoái cuûa caùc ñaàu vaøo vaø caùc ñaàu ra trong
suoát thôøi haïn cuûa döï aùn ñaàu tö. Tuy nhieân, kinh nghieäm cuûa caùc döï aùn gaëp caùc vaán ñeà
khoù khaên veà tình traïng thanh hoaït taøi chính vaø khaû naêng traû nôï ñaõ chöùng minh raèng
laïm phaùt cuõng coù theå laø moät yeáu toá heát söùc quan troïng trong vieäc thöïc hieän thaønh coâng
caùc döï aùn. Thieát keá ñuùng moät döï aùn ñeå ñieàu chænh theo caû thay ñoåi trong caùc giaù töông
ñoái laãn thay ñoåi trong tyû leä laïm phaùt coù theå coù tính quyeát ñònh ñoái vôùi söï toàn taïi chung
cuoäc cuûa döï aùn.
Caùc yeáu toá xaùc ñònh caùc thay ñoåi trong töông lai veà maët baèng giaù chung hoaøn
toaøn khaùc vôùi caùc yeáu toá xaùc ñònh thay ñoåi veà caàu vaø/hoaëc cung treân thò tröôøng cuûa caùc
maët haøng ñoù. Maët khaùc, nhöõng gia taêng trong maët baèng giaù chung thöôøng ñöôïc xaùc
ñònh bôûi gia taêng cuûa cung tieàn teä cuûa quoác gia so vôùi gia taêng saûn löôïng haøng hoùa vaø
dòch vuï cuûa quoác gia ñoù. Qui trình naøy thöôøng vöôït quaù traùch nhieäm cuûa nhaø phaân tích
döï aùn. Tuy nhieân, caùc chieàu höôùng trong söï gia taêng caùc giaù vaø dieãn bieán gaàn ñaây cuûa
chính saùch tieàn teä thöôøng seõ cung caáp moät caên baûn quan troïng cho vieäc xaây döïng caùc
döï baùo tyû leä laïm phaùt chung vaø caùc giaù trong töông lai.
(i)
Caùc thay ñoåi trong giaù töông ñoái
Thay ñoåi trong caùc giaù töông ñoái cuûa hai haøng hoùa hay dòch vuï, x vaø y, coù theå
bieåu dieãn nhö sau:
(6-5)
Thay ñoåi trong P
t
r
Trong ñoù
= t
((P
t
/n P ) - (P
x
y
t-
)/(
n P
x
t-n
))/((P
t-
y
t-n
)/( P
x
))
y
n = soá khoaûn thôøi gian giöõa thôøi kyø goác vaø thôøi gian ñöôïc ñaùnh giaù.
t
t
P , P = Caùc giaù cuûa haøng hoùa (x vaø y) vaøo moät thôøi haïn cuï theå (t).
x
y
Caùc thay ñoåi trong caùc giaù töông ñoái thöôøng ñöôïc ño baèng caùc thay ñoåi trong
caùc giaù thöïc cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï. Thay ñoåi naøy trong giaù thöïc cuûa moät maët haøng
hay dòch vuï coù theå bieåu dieãn nhö sau:
(6-6)
Thay ñoåi trong
t
P
t
t
= ((P / P
t-n
) - (P
/P
t-n
))/(P
t-n
t-n
/P
)
iR
i
L
i
L
i
L
Trong ñoù n = soá caùckhoaûng thôøi gian giöõa thôøi kyø goác vaø thôøi kyø ñöôïc ñaùnh giaù
t
P i = giaù danh nghóa cuûa haøng (i) vaøo thôøi gian cuï theå
t
P L = maët baèng giaù vaøo moät thôøi gian cuï theå.
Khi thöïc hieän vieäc thaåm ñònh, giaù thöïc cuûa haøng hoùa coù theå cao hay thaáp khaùc
thöôøng so vôùi möùc giaù thöïc coù khaû naêng xaûy ra trong caùc tình huoáng bình thöôøng. Ñoái
vôùi nhöõng maët haøng maø söï thay ñoåi coâng ngheä nhanh choùng xaûy ra, nhö maùy tính, thì
chuùng ta seõ döï kieán raèng giaù thöïc cuûa caùc maët haøng ñoù seõ giaûm. Ñoái vôùi nhöõng haøng
hoùa nhö ñoàng, maø moät trong nhöõng caùch söû duïng chính cuûa noù ñaõ bò giaûm ñoät ngoät do
vieäc ñöa vaøo söû duïng sôïi quang vaø söï truyeàn soùng cöïc ngaén, chuùng ta döï kieán raèng giaù
cuûa ñoàng seõ haï xuoáng theo thôøi gian.
Tuy nhieân, coù moät nhaäp löôïng (ñaàu vaøo) quan troïng maø coù giaù töông ñoái haàu
nhö chaéc chaén taêng leân neáu quoác gia coù phaùt trieån kinh teá. Ñoù laø möùc tieàn löông thöïc
teá. Neáu phaùt trieån kinh teá xaûy ra, trò giaù cuûa lao ñoäng so vôùi caùc haøng hoùa vaø dòch vuï
khaùc seõ phaûi taêng. Nhö theá, trong khi döï baùo caùc giaù thöïc cho döï aùn, chuùng ta phaûi
xem xeùt tieàm naêng taêng möùc löông thöïc teá vaø ñöa vaøo chi phí cuûa ñaàu vaøo cho döï aùn
trong suoát thôøi haïn döï aùn.
(ii) Caùc thay ñoåi maët baèng giaù (Laïm phaùt)
Laïm phaùt ñöôïc ño baèng thay ñoåi trong maët baèng giaù chia cho maët baèng giaù luùc
baét ñaàu thôøi kyø. Maët baèng giaù luùc baét ñaàu thôøi kyø trôû thaønh moác quy chieáu ñeå xaùc ñònh
tyû leä laïm phaùt trong suoát thôøi kyø ñoù. Nhö theá, laïm phaùt cuûa moät thôøi kyø naøo ñoù coù theå
bieåu dieãn nhö trong phöông trình (6-7).
(6-7)
e
gP L = ((Pt
t-n
t-n
- P )/ P )*100
L
L
L
Hay neáu chuùng ta ño laïm phaùt theo chæ soá giaù caû:
(6-8)t
((P
e
gP
=
t-n
t-n
I
I
- P )/ P )*100
I
Laïm phaùt khoù döï baùo hôn raát nhieàu so vôùi thay ñoåi trong giaù töông ñoái, bôûi vì
laïm phaùt chuû yeáu ñöôïc xaùc ñònh bôûi möùc cung tieàn teä trong neàn kinh teá so vôùi khaû
naêng saün coù cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï ñeå mua. Keá ñeán, cung tieàn teä thöôøng ñöôïc xaùc
ñònh bôûi qui moâ thaâm huït cuûa khu vöïc coâng coäng vaø caùc taøi trôï khu vöïc naøy. Khi caùc
chính quyeàn phaûi taøi trôï thaâm huït cuûa hoï baèng caùch vay möôïn raát nhieàu töø Ngaân Haøng
Trung Öông, laïm phaùt laø keát quaû cuoái cuøng khoâng theå traùnh khoûi.
Trong vieäc ñaùng giaù moät cuoäc ñaàu tö, chuùng ta khoâng caàn coá gaéng döï baùo chính
xaùc tyû leä laïm phaùt. Tuy nhieân, ñieàu thieát yeáu laø ñaët ra taát caû giaû thieát khaùc lieân quan
ñeán vieäc taøi trôï vaø hoaït ñoäng cuûa döï aùn phuø hôïp vôùi tyû leä laïm phaùt ñöôïc giaû thieát.
Trong haàu heát caùc nöôùc, tyû leä laïm phaùt laø moät bieán soá ruûi ro maø chuùng ta phaûi coá gaéng
ñieàu chænh thoâng qua thieát keá taøi chính cuûa moät döï aùn. Ví duï, maëc duø caùc tyû leä laïm
phaùt quaù khöù cuûa neàn kinh teá coù theå chæ laø 5 hay 6%, chuùng ta coù theå muoán xem lieäu
döï aùn coù theå toàn taïi khoâng neáu tyû leä laïm phaùt laø 25%. Neáu phaân tích chöùng toû döï aùn seõ
bò suy yeáu nghieâm troïng, thì chuùng ra seõ phaûi taùi thieát keá döï aùn theá naøo ñeå noù coù theå
chòu ñöïng caùc tyû leä laïm phaùt döï truø ñoù.
(H)
Trò giaù ñöôïc ñieàu chænh laïm phaùt
Trò giaù ñöôïc ñieàu chænh laïm phaùt cuûa giaù ñaàu vaøo vaø ñaàu ra laø keát quaû cuûa döï
baùo toát nhaát cuûa chuùng ta veà vieäc caùc giaù thöïc cuûa haøng hoùa vaø dòch vuï naøo ñoù seõ thay
t+n
t
t +1
ñoåi nhö theá naøo trong töông lai, vaø döï baùo naøy (P R, P R, .... P R) keá ñoù ñöôïc ñieàu
chænh bôûi nhöõng thay ñoåi giaû thieát cuûa maët baèng giaù chung qua caùc thôøi kyø trong töông
lai. Noùi caùch khaùc, chuùng ta ñang taïo ra moät taäp hôïp giaù danh nghóa ñöôïc xaây döïng töø
caùc thaønh phaàn caên baûn cuûa giaù thöïc vaø maët baèng giaù cuûa chuùng. Caùc giaù trò ñöôïc
ñieàu chænh laïm phaùt naøy ñöôïc taïo ra theo moät kieåu nhaát quaùn. Moät sai laàm quen thuoäc
cuûa caùc nhaø thaåm ñònh döï aùn laø giaû thieát raèng nhieàu giaù cuûa caùc nhaäp löôïng vaø xuaát
löôïng (ñaàu vaøo vaø ñaàu ra) cuûa döï aùn taêng leân so vôùi tyû leä laïm phaùt. Ñieàu naøy raát khoù
coù khaû naêng xaûy ra. Baûn thaân maët baèng giaù laø moät trung bình coù tính tyû troïng cuûa
caùc giaù haøng hoùa vaø dòch vuï rieâng leõ. Nhö theá, trong vieäc döï baùo giaù thöïc cuûa haøng
hoùa vaø dòch vuï, chuùng ta seõ döï kieán raèng nhieàu giaù thöïc giaûm xuoáng cuõng gaàn baèng
vôùi soá giaù thöïc gia taêng.
Ñeå döï baùo söï bieán ñoäng giaù thöïc cuûa haøng hoùa hay dòch vuï, chuùng ta caàn xem
xeùt caùc maët haøng (hay dòch vuï) ñoù theo söï thay ñoåi ñöôïc döï ñoaùn trong möùc caàu ñoái
vôùi maët haøng theo thôøi gian, caùc nguoàn cung caáp saün coù, vaø caùc löïc seõ taùc ñoäng leân chi
phí saûn xuaát cuûa noù. Phaân tích naøy raát khaùc vôùi söï phaân tích ñoái vôùi döï baùo maët baèng
giaù chung. Döï baùo naøy khoâng mang nhieàu tính chaát moät söï tieân ñoaùn, maø laø moät taäp
hôïp caùc giaû thieát nhaát quaùn. Trong vieäc thaåm ñònh döï aùn, chuùng ta caàn söû duïng nhieàu
taäp hôïïp caùc trò giaù ñöôïc ñieàu chænh laïm phaùt söû duïng caùc giaû thieát khaùc nhau lieân quan
ñeán caùc tyû leä laïm phaùt trong töông lai. Chính caùc trò giaù ñöôïc ñieàu chænh laïm phaùt
ñöôïc chuùng ta söû duïng trong vieäc öôùc tính caùc ngaân löu danh nghóa cuûa moät döï aùn.
III.
CAÙC TAÙC DUÏNG CUÛA LAÏM PHAÙT
(A)
Giôùi thieäu
Caùc taùc duïng cuûa laïm phaùt leân ñieàu kieän taøi chính cuûa moät döï aùn bao goàm (1)
caùc taùc ñoäng tröïc tieáp do nhöõng thay ñoåi trong taøi trôï ñaàu tö, caân ñoái tieàn maët, caùc
khoaûn phaûi thu, caùc khoaûn phaûi chi, vaø laõi suaát danh nghóa, (2) caùc taùc ñoäng veà thueá
bao goàm chi phí laõi, tieàn laõi, khaáu hao vaø haøng toàn kho, vaø (3) taùc ñoäng leân tyû giaù hoái
ñoaùi treân thò tröôøng. Laïm phaùt thay ñoåi soá löôïng vaø thôøi gian cuûa caùc khoaûn lôøi hay
khoaûn loã taøi chaùnh cuûa caùc beân khaùc nhau tham gia vaøo döï aùn bao goàm caùc chuû sôû
höõu, caùc beân cho vay vaø chính quyeàn. Tính toaùn ñuùng caùc thay ñoåi ñoù laø caàn thieát ñeå
xaùc ñònh toaøn boä döï aùn, vaø moãi beân quan taâm, chòu aûnh höôûng nhö theá naøo bôûi caùc
möùc laïm phaùt khaùc nhau.
(B)
(i)
AÛnh höôûng tröïc tieáp
Taøi trôï ñaàu tö
Khi öôùc tính toång soá taøi trôï moät döï aùn ñaàu tö ñoøi hoûi, ñieàu quan troïng laø phaân
bieät giöõa hai loaïi gia taêng chi phí. Tröôùc heát, coù nhöõng khoaûn chi phí vöôït quaù gaây
neân bôûi caùc öôùc tính sai soá löôïng vaät lieäu caàn thieát hay caùc thay ñoåi trong giaù thöïc cuûa
caùc vaät lieäu ñoù. Thöù hai, coù söï leo thang chi phí coù theå quy cho laïm phaùt maët baèng giaù
chung. Söï “leo thang” chi phí do laïm phaùt giaù caû thuaàn tuùy phaûi ñöôïc döï tính vaø ñöa
vaøo vieäc thaåm ñònh döï aùn. Neáu döï aùn ñoøi hoûi moät khoaûn vay hay khoaûn taøi trôï baèng
voán töï coù cho caùc kinh phí trong töônglai, thì phaûi nhaän ra raèng soá löôïng taøi trôï caàn
thieát seõ chòu aûnh höôûng cuûa toång soá laïm phaùt giaù caû xaûy ra trong suoát thôøi gian xaây
döïng. Nhöõng gia taêng chi phí coù theå quy cho laïm phaùt khoâng phaûi laø caùc khoaûn vöôït
troäi cuûa caùc chi phí thöïc, vì theá cho neân phaàn vay möôïn boå sung ñôn thuaàn phaûn aùnh
maët baèng giaù taêng leân phaûi ñöôïc döï truø. Tuy theá, neáu ñieàu kieän naøy khoâng ñöôïc döï
kieán thích ñaùng vaøo giai ñoaïn thaåm ñònh, döï aùn coù theå traûi qua khuûng hoaûng veà tính
thanh hoaït hay maát khaû naêng thanh toaùn nôï do taøi trôï khoâng ñaày ñuû.
Baét ñaàu töø Baûng 6-2 vaø tieáp tuïc cho phaàn coøn laïi cuûa chöông naøy, chuùng ta seõ
söû duïng ví duï cuûa döï aùn XYZ ñeå chöùng minh caùc aûnh höôûng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi caùc
thaønh phaàn taøi chính khaùc nhau. Taát caû trò giaù ñöôïc tính baèng ñôn vò ngaøn ñoâ la Myõ.
Döï aùn seõ ñöôïc xaây döïng trong suoát hai thôøi kyø ñaàu, hoaït ñoäng trong boán thôøi kyø, vaø roài
seõ ñöôïc thanh lyù trong thôøi kyø cuoái cuøng. Toång chi phí xaây döïng seõ ñöôïc chuyeån voán
(tö baûn hoùa) vaøo cuoái thôøi kyø thöù hai ñeå xaùc ñònh toång soá phaûi khaáu hao. Caùc khoaûn
vay ñöôïc vay ñeå taøi trôï cho 50% ñaàu tö vaøo taøi saûn coá ñònh. Taøi trôï voán vay seõ chòu laõi
suaát danh nghóa laø 5 phaàn traêm cho moãi thôøi kyø neáu khoâng coù laïm phaùt, vaø tieàn laõi seõ
baét ñaàu tích luõy trong suoát thôøi kyø xaây döïng. Tieàn voán cuûa khoaûn vay seõ ñöôïc hoaøn traû
vaøo cuoái naêm hoaït ñoäng cuoái cuøng cuûa döï aùn, thôøi kyø 5. Phaàn coøn laïi cuûa yeâu caàu taøi
trôï ñöôïc trang traûi baèng voán coå phaàn cuûa caùc chuû sôû höõu.
Trong döï aùn naøy, khoaûn kinh phí ñaàu tö 500 ñöôïc thöïc hieän cho taøi saûn coá ñònh
trong naêm 0, vaø neáu khoâng coù laïm phaùt, 500 nöõa seõ ñöôïc thöïc hieän vaøo naêm 1. Neáu coù
laïm phaùt 25% moãi naêm, khoaûn ñaàu tö vaøo naêm ñaàu tieân khoâng thay ñoåi, tuy nhieân
khoaûn ñaàu tö danh nghóa thöïc hieän vaøo naêm 1 taêng leân 625.
Baûng 6-2
Taøi trôï döï aùn XYZ
Thôøi kyø
Laïm phaùt = 0%
1. Chæ soá giaù caû
2. Kinh phí ñaàu tö
0
1
2
3
4
5
6
1,00
500
1,00
500
1,00
0
1,00
0
1,00
0
1,00
0
1,00
0
Laïm phaùt = 25%
3. Chæ soá giaù caû
4. Kinh phí ñaàu tö
1,00
500
1,25
625
1,56
0
1,95
0
2,44
0
3,05
0
3,81
0
0
125
0
0
0
0
0
5. AÛnh höôûng treân yeâu caàu taøi trôï [4-2]
Söï hieän dieän cuûa laïm phaùt laøm gia taêng toång soá tieàn taøi trôï ñaàu tö danh nghóa
caàn coù leân theâm 125, cho duø khoâng coù gia taêng naøo trong nhu caàu vaø chi phí vaät lieäu.
Vôùi tyû leä laïm phaùt laø 25 phaàn traêm, toång chi phí danh nghóa cuûa döï aùn taêng töø 1.000
leân 1.125, hay 12,5%. Chi phí ñaàu tö gia taêng coù ba aûnh höôûng. Thöù nhaát, noù gia
taêng toång soá tieàn voán danh nghóa cuûa khoaûn vay (50% cuûa chi phí ñaàu tö danh nghóa)
phaûi ñöôïc hoaøn traû bôûi döï aùn. Cuoái cuøng, noù daãn ñeán chi phí khaáu hao danh nghóa lôùn
hôn, chi phí naøy seõ ñöôïc khaáu tröø töø thueá trong töông lai. Caùc aûnh höôûng naøy coù caû
caùc taùc ñoäng baát lôïi laãn thuaän lôïi leân ngaân löu, ñieàu naøy seõ ñöôïc thaûo luaän trong caùc
phaàn sau cuûa chöông naøy.
(i)
Toàn quyõ tieàn maët mong muoán
Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger
10
Xinh Xinh
Caùc khoaûn toàn quyõ tieàn maët ñöôïc giöõ bôûi döï aùn ñeå taïo deã daøng co caùc giao
dòch. Moät doanh nghieäp kinh doanh seõ caàn giöõ moät soá löôïng tieàn maët taïi quyõ caân xöùng
vôùi trò giaù baùn vaø mua hoï thöïc hieän. Neáu nhu caàu veà caùc khoaûn toàn quyõ tieàn maët chæ
laø moät haøm soá cuûa doanh soá baùn vaø doanh soá baùn khoâng thay ñoåi vôùi laïm phaùt baèng
khoâng (0), thì sau khi trích ra soá löôïng mong muoán tieàn maët ñeå hoaït ñoäng, seõ khoâng
caàn ñaàu tö gì theâm vaøo caùc khoaûn toàn quyõ tieàn maët. Tuy nhieân, khi coù laïm phaùt, doanh
soá baùn, soá thu, vaø chi phí mua haøng seõ taêng leân cho duø soá löôïng haøng ñöôïc mua hay
baùn vaãn gioáng nhö cuõ. Söï maát maùt daãn ñeán trong maõi löïc cuûa caùc khoaûn toàn quyû tieàn
maët ñöôïc goïi laø moät thöù “thueá laïm phaùt” treân caùc khoaûn tieàn maët naém giöõ. Aûnh höôûng
chính cuûa noù laø chuyeån caùc nguoàn löïc taøi chính töø döï aùn sang khu vöïc ngaân haøng, khu
vöïc naøy taïo ra cung tieàn teä cuûa neàn kinh teá. Trong tröôøng hôïp nhö theá, döï aùn hoaëc seõ
phaûi gia taêng toàn quyõ tieàn maët ñeå tieán haøng hoaït ñoäng hoaëc thay theá nhieàu taøi
nguyeân vaät chaát hôn (ví duï lao ñoäng, caùc cuoäc ñieän thoaïi v.v...) ñeå thöïc hieän caùc giao
dòch ñoù.
Nhöõng aûnh höôûng cuûa thueá laïm phaùt leân caùc khoaûn toàn quyõ tieàn maët coù theå
ñöôïc chöùng minh baèng caùch duøng moät söï so saùnh ñôn giaûn giöõa hai tröôøng hôïp.
Tröôøng hôïp thöù nhaát cho thaáy tình hình tieàn maët cho moät döï aùn hoaït ñoäng trong moâi
tröôøng khoâng coù laïm phaùt. Doanh soá baùn seõ laø 2.000 trong moãi thôøi kyø töø 2 ñeán 5, vaø
toàn quyõ tieàn maët mong muoán baèng 10 phaàn traêm trò giaù danh nghóa cuûa haøng baùn. Nhö
theá, trong ñieàu kieän khoâng coù laïm phaùt, sau khi 200 ban ñaàu ñöôïc ñöa vaøo taøi khoaûn
tieàn maët, khoâng caàn taêng soá tieàn toàn quyõ ñoù leân. Hieän giaù cuûa chi phí naém giöõ tieàn maët
bôûi döï aùn laø 41 (Baûng 6-3, doøng 6).
Baûng 6-3
Caân ñoái toàn quyõ tieàn maët döï aùn
XYZ
Thôøi kyø
0
1
2
3
Laïm phaùt = 0% ; Toàn quyõ tieàn maët mong muoán = 10% doanh soá baùn
1. Chæ soá giaù caû
1,00
1,00
1,00
1,00
2. Doanh soá baùn
0
0
2000 2000
3. Toàn quyõ tieàn maët mong muoán
0
0
200
200
4. Thay ñoåi toàn quyõ tieàn maët
0
0
(200)
0
5. Aûnh höôûng treân ngaân löu thöïc [4/1]
0
0
(200)
6. Hieän giaù cuûa chi phí naém giöõ tieàn maët @ 7% = (41)
0
4
5
6
1,00
2000
200
0
1,00
2000
200
0
1,00
0
0
200
0
0
200
Tuy nhieân, neáu tyû leä laïm phaùt taêng leân ñeán 25% moãi thôøi kyø, caùc khoaûn toàn quyõ
tieàn maët phaûi ñöôïc taêng ñeå theo kòp vôùi trò giaù danh nghóa gia taêng cuûa doanh soá baùn.
Chuùng toâi giaû thieát, cho muïc ñích cuûa ví duï naøy, raèng soá ñôn vò baùn vaãn giöõ khoâng ñoåi
Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger
1
1
Xinh Xinh
nhöng trò giaù danh nghóa cuûa chuùng taêng leân 25% moãi naêm do laïm phaùt. Keát quaû laø, soá
döï tröõ mong muoán cuûa toàn quyõ tieàn maët seõ taêng leân, ñoøi hoûi moät khoaûn ñaàu tö tieàn maët
Glenn P. Jenkins & Arnold C. Harberger
1
2
Xinh Xinh
boå sung vaøo döï aùn trong moãi thôøi kyø, neáu muoán duy trì möùc hoaït ñoäng mong muoán.
(Xem Baûng 6-4, doøng 4). Sau khi ñieàu chænh laïm phaùt cho caùc chi phí naøy vaø chieát
khaáu chuùng, chuùng ta nhaän thaáy raèng hieän giaù cuûa chi phí tieàn maët caàn ñeå hoaït ñoäng
kinh doanh ñaõ taêng leân ñaùng keå.
Baûng 6-4
Toàn quyõ tieàn maët vôùi laïm phaùt 25%
Thôøi kyø
0
1
2
3
Laïm phaùt = 25% ; Toàn quyõ tieàn maët mong muoán =10% doanh soá baùn
1. Chæ soá giaù caû
1,00
1,25
1,56
1,95
2. Doanh soá baùn
0
0
3125 3906
3. Toàn quyõ tieàn maët mong muoán
0
0
313
391
4. Thay ñoåi toàn quyõ tieàn maët
0
0
(313) (78)
5. AÛnh höôûng treân ngaân löu thöïc [4/1]
0
0
(200)
6. Hieän giaù cuûa chi phí naém giöõ tieàn maët @ 7% = (159)
(40)
4
5
6
2,44
4883
488
(98)
3,05
6104
610
(122)
3,81
0
0
610
(40)
(40)
160
Vôùi laïm phaùt baèng khoâng trong Baûng 6-3, hieän giaù cuûa chi phí naém giöõ toàn quyõ
tieàn maët thaät laø 41. Tuy nhieân, khi tyû leä laïm phaùt laø 25 phaàn traêm, hieän giaù cuûa chi phí
duy trì cuøng möùc toàn quyõ tieàn maët thaät seõ taêng leân 159 nhö cho thaáy trong Baûng 6-4,
doøng 6. Tyû leä gia taêng 288 phaàn traêm trong chi phí naém giöõ tieàn maët chöùng toû roõ raøng
raèng trong moâi tröôøng laïm phaùt, yeâu caàu phaûi theâm lieân tuïc döï tröõ toàn quyõ tieàn maët seõ
laøm taêng chi phí thöïc cuûa döï aùn. Nhö theá, caùc nhaø ñaùnh giaù döï aùn phaûi keát hôïp moät soá
döï phoùng laïm phaùt ñeå xaùc ñònh ñoä nhaïy caûm cuûa toång chi phí ñoái vôùi aûnh höôûng cuûa
laïm phaùt leân chi phí naém giöõ möùc toàn quyõ tieàn maët thöïc mong muoán.
(iii) Caùc khoaûn phaûi thu
Caùc khoaûn phaûi thu naûy sinh töø vieäc thöïc hieän baùn chòu. Khi haøng hoùa ñaõ baùn
vaø ñaõ giao nhöng doanh nghieäp vaãn coøn ñôïi thanh toaùn, trò giaù cuûa doanh thu baùn haøng
naøy ñöôïc ñöa vaøo caùc khoaûn phaûi thu. Vieäc baùn chòu nhö theá laø moät phaàn cuûa quaù
trình bình thöôøng trong hoaït ñoäng kinh doanh. Tuy nhieân, khi coù laïm phaùt, trò giaù thöïc
cuûa caùc soá tieàn coøn nôï beân baùn seõ giaûm, giaûm caøng nhieàu neáu traû caøng chaäm. Ñieàu
naøy taïo ra theâm moät vaán ñeà taøi chính cho ban giaùm ñoác cuûa doanh nghieäp, bôûi vì
khoâng nhöõng hoï phaûi quan taâm ñeán ruûi ro bình thöôøng cuûa vieäc khoâng traû nôï, maø coøn
ñeán caû söï thaät laø caùc khoaûn phaûi thu caøng giaûm trò giaù thaät neáu ñeå caøng laâu khoâng traû.
Baûng 6-5 chöùng minh söï töông taùc giöõa laïm phaùt vaø caùc khoaûn phaûi thu, vaø aûnh
höôûng cuûa söï töông taùc naøy ñoái vôùi caùc khoaûn thu tieàn maët. Khi tyû leä laïm phaùt taêng, trò
giaù doanh soá baùn taêng do giaù cuûa haøng hoùa cao hôn, ngay caû khi soá ñôn vò ñöôïc baùn
khoâng ñoåi. Ñieàu naøy thöôøng daãn ñeán gia taêng soá löôïng caùc khoaûn phaûi thu. Trong
tröôøng hôïp naøy, giaû thieát raèng khoaûn phaûi thu baèng 20% doanh soá baùn.
Baát keå söï thaät laø trò giaù danh nghóa cuûa doanh soá baùn taêng moãi thôøi kyø khi coù
laïm phaùt 25 phaàn traêm, Baûng 6-5 chöùng toû raèng hieän giaù cuûa caùc khoaûn thu thaät cho döï
aùn naøy giaûm 233 do tyû leä laïm phaùt cao hôn. Ñieàu ñoù laø vì laïm phaùt laøm cho trò giaù
thöïc cuûa tín duïng thöông maïi coøn chöa traû giaûm xuoáng. Khi tình traïng naøy xaûy ra,
caùc doanh nghieäp baùn haøng hoùa vaø dòch vuï (trong tröôøng hôïp naøy laø döï aùn) seõ coá
gaéng giaûm ñoä daøi cuûa caùc thôøi haïn hoï cho tín duïng thöông maïi, trong khi caùc doanh
nghieäp mua haøng seõ coù theâm ñoäng cô trì hoaõn thanh toaùn. Neáu caùc beân baùn khoâng
thaønh coâng trong vieäc giaûm thôøi haïn hoï cho tín duïng thöông maïi, hoï seõ phaûi taêng giaù
cuûa haøng hoùa hoï baùn leân cao hôn möùc coù theå cho laø hôïp lyù theo tyû leä laïm phaùt. Vì theá
cho neân, ñieàu quan troïng laø phaûi bao goàm trong vieäc ñaùnh giaù döï aùn söï töông taùc cuûa
laïm phaùt vaø caùc khoaûn phaûi thu ñeå xaùc ñònh soá thu thöïc cuûa doanh nghieäp bò aûnh
höôûng nhö theá naøo theo caùch thöùc naøy bôûi laïm phaùt.
Baûng 6-5
Caùc khoaûn phaûi thu
Thôøi kyø
Laïm phaùt = 0%
1. Doanh soá baùn
2. Khoaûn phaûi thu
3. Thay ñoåi khoaûn phaûi thu
0
1
2
3
4
5
6
0
0
0
0
0
0
2000
400
(400)
2000
400
0
2000
400
0
2000
400
0
0
0
400
4. Khoaûn thu thöïc [1+3]
0
0
1600
2000
2000
2000
400
1,00
0
0
0
1,25
0
0
0
1,56
3125
625
(625)
1,95
3906
781
(156)
2,44
4883
977
(195)
3,05
6104
1221
(244)
3,81
0
0
1221
9. Khoaûn thu danh nghóa [6+8]
10. Khoaûn thu thöïc [9/5]
0
0
0
0
2500
1600
3750
1921
4688
1921
5859
1921
1221
321
11. Thay ñoåi khoaûn thu thöïc [10-4]
0
0
(79)
(79)
(79)
(79)
(79)
Laïm phaùt = 25%
5. Chæ soá giaù caû
6. Doanh soá baùn
7. Khoaûn phaûi thu
8. Thay ñoåi Khoaûn phaûi thu
12. Thay ñoåi hieän giaù cuûa khoaûn thu thöïc @ 7% = (233)
(iv) Caùc khoaûn phaûi traû
Caùc khoaûn phaûi traû laø soá tieàn maø doanh nghieäp nôï caùc doanh nghieäp khaùc veà
caùc haøng hoùa vaø dòch vuï ñaõ mua vaø giao haøng roài. Khi coù laïm phaùt, beân mua vôùi caùc
khoaûn phaûi traû ñöôïc höôûng lôïi töø soá dö chöa traû bôûi vì trò giaù thöïc cuûa khoaûn nôï giaûm
xuoáng trong suoát thôøi gian tröôùc khi traû. Ñieàu naøy ñôn thuaàn laø maët ngöôïc laïi cuûa aûnh
höôûng cuûa laïm phaùt treân caùc khoaûn phaûi thu bôûi vì khoaûn phaûi thu cuûa doanh nghieäp
naøy laø khoaûn phaûi traû cuûa doanh nghieäp khaùc.
Baûng 6-6 cho thaáy laïm phaùt aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán tình hình taøi chính cuûa
moät soá döï aùn khi caùc khoaûn phaûi traû baèng 25% soá tieàn mua haøng haèng naêm. Moät laàn
nöõa, chuùng ra thaáy raèng laïm phaùt gia taêng trò giaù danh nghóa cuûa tieàn mua haøng, daãn
ñeán caùc khoaûn phaûi traû cuõng lôùn hôn.
Tyû leä laïm phaùt gia taêng laøm cho hieän giaù cuûa khoaûn chi thöïc giaûm thuaàn 155.
Nhö doøng 6 cho thaáy, laïm phaùt laøm taêng trò giaù danh nghóa cuûa tieàn mua haøng, vaø taïo
neân khoaûn gia taêng töông öùng trong caùc khoaûn phaûi traû danh nghóa trong doøng 7. Khi
chuyeån ñoåi sang khoaûn chi thöïc, beân mua (trong tröôøng hôïp naøy laø döï aùn) höôûng lôïi
nhôø aûnh höôûng cuûa laïm phaùt leân caùc khoaûn phaûi traû vaø seõ coù möùc chi toaøn boä thaáp hôn,
nhö Baûng 6-6, doøng 11 cho thaáy. Ñieàu naøy taïo ñoäng cô khuyeán khích beân mua keùo daøi
thôøi haïn cuûa caùc khoaûn phaûi traû ñeå höôûng lôïi töø trò giaù thöïc giaûm cuûa chuùng. Nhö theá,
khi coù laïm phaùt, caùc hoaûn phaûi traû caøng laâu ñeán haïn traû, thì beân mua caøng ñöôïc höôûng
lôïi nhieàu hôn.
Baûng 6-6
Caùc khoaûn phaûi traû
Thôøi kyø
Laïm phaùt = 0%
1. Tieàn mua nhaäp löôïng
2. Khoaûn phaûi traû
3. Thay ñoåi khoaûn phaûi traû
0
1
2
3
4
5
6
0
0
0
1000
250
(250)
1000
250
0
1000
250
0
1000
250
0
0
0
250
0
0
0
4. Khoaûn chi thöïc [1+3]
0
750
1000
1000
1000
250
0
1,00
0
0
0
1,25
1250
313
(313)
1,56
1563
391
(78)
1,95
1953
488
(98)
2,44
2441
610
(122)
3,05
0
0
610
3,81
0
0
0
Laïm phaùt = 25%
5. Chæ soá giaù caû
6. Tieàn mua haøng
7. Khoaûn phaûi traû
8. Thay ñoåi khoaûn phaûi traû
9. Khoaûn chi danh nghóa [6+8]
10. Khoaûn chi thöïc [9/5]
0
0
937
750
1485
951
1855
951
2391
951
610
201
0
0
11. Thay ñoåi khoaûn chi thöïc [10-4]
0
(49)
12. Hieän giaù cuûa thay ñoåi khoaûn chi thöïc @ 7% = (155)
(49)
(49)
(49)
0
(v) Laõi suaát danh nghóa
Laïm phaùt thay ñoåi ñieàu kieän taøi chính thuaàn thöïc cuûamoät döï aùn theo moät caùch
khaùc, ñoù laø qua aûnh höôûng cuûa laïm phaùt leân laõi suaát danh nghóa. Caùc beân cho vay taêng
laõi suaát danh nghóa treân caùc khoaûn hoï cho vay ñeå buø ñaép cho khoaûn maát maùc döï ñoaùn
cuûa trò giaù thöïc cuûa khoaûn vay do laïm phaùt gaây neân. Khi tyû leä laïm phaùt gia taêng, laõi
suaát danh nghóa seõ ñöôïc gia taêng ñeå ñaûm baûo hieän giaù cuûa caùc khoaûn thanh toaùn tieàn
laõi vaø tieàn voán seõ khoâng giaûm xuoáng thaáp hôn trò giaù ban ñaàu cuûa khoaûn vay. Ñieàu
naøy ñöa ñeán keát quaû laø caùc khoaûn thanh toaùn tieàn laõi taêng leân trong ngaén haïn, buø tröø
cho trò giaù giaûm daàn cuûa tieàn voán goác cuûa khoaûn vay trong daøi haïn.
Laõi suaát danh nghóa (i), nhö ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc thò tröôøng taøi chính, ñöôïc taïo
neân bôûi 3 thaønh phaàn chính: (1) coù moät yeáu toá (r) phaûn aùnh trò giaù thöïc theo thôøi gian
cuûa tieàn teä maø caùc beân cho vay ñoøi hoûi ñeå coù theå saün loøng boû vieäc tieâu thuï vaø caùc cô
hoäi ñaàu tö khaùc, (2) yeáu toá ruûi ro (R) ño löôøng möùc buø ñaép maø caùc beân cho vay ñoøi hoûi
ñeå ñeà phoøng khaû naêng cuûa beân vay khoâng chòu traû khoaûn vay, vaø (3) yeáu toá
e
(1+r+R)gP laø khoaûn ñeàn buø cho maát maùc döï tính trong maõi löïc ñöôïc quy cho laïm
phaùt. Laïm phaùt laøm giaûm trò giaù trong töông lai cuûa caû caùc khoaûn thanh toaùn tieàn
vay laãn caùc khoaûn thanh toaùn laõi suaát thöïc.
e
Tyû leä laïm phaùt döï kieán cho moãi thôøi kyø cuûa khoaûn vay ñöôïc dieãn ñaït baèng gP .
Keát hôïp caùc yeáu toá naøy, laõi suaát danh nghóa (thò tröôøng) (i) coù theå dieãn ñaït nhö sau:
(6-9)
e
i = r + R + (1 + r + R) gP
Ñeå giaûi thích khaùi nieäm naøy ñaày ñuû hôn, chuùng ta haõy xem xeùt caùc tình huoáng
taøi chính sau ñaây. Khi caû ruûi ro laãn laïm phaùt ñeàu baèng khoâng, beân cho vay seõ muoán
möùc sinh lôïi ít nhaát laø trò giaù thöïc theo thôøi gian cuûa tieàn teäâ. Neáu laõi suaát thöïc (r) laø 5
phaàn traêm thì beân cho vay seõ tính ít nhaát laø 5 phaàn traêm tieàn laõi danh nghóa. Tuy
e
nhieân, neáu beân cho vay döï ñoaùn tyû leä laïm phaùt trong töông lai (gP ) laø 25 phaàn traêm,
thì beân naøy seõ muoán taêng laõi suaát danh nghóa ñöôïc tính ñoái vôùi beân vay ñeå buø ñaép cho
maát maùc trong maõi löïc cuûa caùc khoaûn thanh toaùn tieàn vay vaø laõi suaát trong töông lai.
Tieáp tuïc giaû thieát laø khoâng coù ruûi ro ñoái vôùi khoaûn vay naøy, chuùng ta coù theå aùp duïng
phöông trình (6-9) ñeå xaùc ñònh laõi suaát danh nghóa naøo beân cho vay seõ caàn phaûi tính ñeå
vaãn giöõ ñöôïc tình traïng sinh lôïi nhö khi khoâng coù laïm phaùt.
e
i = r + R + (1 + r + R) gP
= (0,05) + (0) + (1 + 0,05 + 0) 0,25
= 0,3125
Nhö theá, beân cho vay vaàn phaûi tính laõi suaát danh nghóa ít nhaát laø 31,25 phaàn
traêm ñeå ñaït ñöôïc möùc sinh lôïi nhö trong tình huoáng laïm phaùt baèng khoâng.
Baûng 6-7
Laïm phaùt = 0%
Thôøi kyø
Laõi suaát danh nghóa naêm phaàn traêm (5%)
0
1
2
3
4
5
6
250
0
0
250
(12,5)
0
0
(25,00)
0
0
(25,00)
0
0
(25,00)
0
0
(25,00)
(500)
0
0
0
4. Ngaân löu thöïc [1+2+3]
250
6. NPV (Hieän giaù thuaàn) @ 7% = 30
237,5
(25,00)
(25,00)
(25,00)
(525)
0
1. Khoaûn vay voán goác
2. Tieàn laõi
3. Hoaøn traû khoaûn vay
Ñoái vôùi döï aùn chuùng ta ñang phaân tích trong chöông naøy, caùc khoaûn ñaàu tö taøi
saûn coá ñònh ñöôïc taøi trôï 50% baèng nôï vaø 50% baèng voán töï coù. Taát caû caùc khoaûn ñaàu tö
khaùc nhö tieáp lieäu ban ñaàu ñöôïc taøi trôï 100% baèng voán töï coù. Trong baûng 6-7 vaø 6-8,
lòch bieåu veà khoaûn vay cho phaàn taøi trôï baèng nôï ñöôïc tính theo caùc tình huoáng coù tyû leä
laïm phaùt 0% vaø 25%.
Töø Baûng 6-2, chuùng ta bieát raèng tyû leä laïm phaùt cao hôn seõ gia taêng caû voán ñaàu
tö danh nghóa ñoøi hoûi vaø laõi suaát danh nghóa. Yeâu caàu voán ban ñaàu cao hôn roài phaûi
ñöôïc hoaøn traõ vôùi laõi suaát danh nghóa cao hôn trong Baûng 6-8.
Baûng 6-8
Laõi suaát danh nghóa 31,25%
Laïm phaùt = 25%
Thôøi kyø
1. Chæ soá giaù caû
2. Khoaûn vay voán goác
3. Tieàn laõi
4. Hoaøn traû khoaûn vay
0
1
1,00 1,25
250 312,5
0
(78,13)
0
0
5. Ngaân löu danh nghóa [1+2+3] 250
234,37
6. Ngaân löu thöïc [5/1]
187,5
7. PV (Hieän giaù) @ 7% = 30
250
2
3
4
5
6
1,56
0
(175,78
)
0
1,95
0
(175,78)
2,44
0
(175,78)
3,05
0
(175,78)
3,81
0
0
0
0
(562,50)
(175,78
)
(112,68
)
(175,78)
(175,78)
(738,28)
0
(90,14)
(72,04)
(242,06)
0
So saùnh Baûng 6-7 vaø 6-8, chuùng ta thaáy raèng hieän giaù cuûa caû hai khoaûn vay
gioáng nhau. Ñieàu naøy chöùng toû khoaûn vay vôùi laõi suaát 31,25 phaàn traêm khi laïm phaùt
baèng 25 phaàn traêm coù trò giaù töông ñöông vôùi khoaûn vay vôùi laõi suaát 5% khi laïm phaùt
baèng khoâng. Nhöõng khaùc bieät quan troïng laø giöõa thôøi ñieåm vaø soá tieàn hoaøn traû. Laõi
suaát danh nghóa cao hôn, ôû möùc 31,25, vaø laïm phaùt cao hôn thuùc eùp döï aùn hoaøn traû caùc
khoaûn vay cuûa noù nhanh hôn tröôøng hôïp tyû leä laïm phaùt vaø laõi suaát danh nghóa thaáp
hôn. Baûng 6-9 cho thaáy döï cheânh leäch giöõa ngaân löu cuûa döï aùn trong hai tình huoáng.
Baûng 6-9
So saùnh ngaân löu thöïc
Thôøi kyø
0
1
2
3
4
5
6
1. Laõi suaát 31% vôùi laïm phaùt 25%
2. Laõi suaát 5% vôùi laïm phaùt 0%
250
250
187.5
237.5
(112,68)
(25,00)
(90,14)
(25,00)
(72,04)
(25,00)
(242,06)
(525)
0
0
3. Cheânh leäch Ngaân löu thöïc [1-2]
0
(50)
87,68
65,14
47,04
(282,94)
0
Tính theo giaù trò thöïc, laõi suaát danh nghóa cao hôn laøm taêng ngaân löu xuaát (hay
laøm giaûm ngaân löu nhaäp thuaàn) cuûa döï aùn trong caùc thôøi kyø 1-4, nhöng laøm giaûm trò
giaù cuûa tieàn voán goác cuûa khoaûn vay ñeán haïn phaûi traû vaøo cuoái döï aùn (-282,94). Ñieàu
naøy thaät quan troïng cho vieäc ñaùnh giaù khaû naêng beàn vöõng cuûa döï aùn, bôûi vì ngaân löu
xuaát cao hôn trong suoát nhöõng naêm ñaàu cuûa thôøi haïn hoaøn traû coù theå taïo ra caùc vaán
ñeà khoù khaên veà thanh toaùn cho döï aùn neáu noù khoâng taïo ra ñuû ngaân löu nhaäp.
(C)
Söï nhaát quaùn trong vieäc öôùc tính laïm phaùt vaø laõi suaát danh nghóa
Ñaëc ñieåm quan troïng nhaát cho vieäc keát hôïp caùc döï kieán veà tyû leä laïm phaùt töông
lai (gP ) vaøo trong vieäc ñaùnh giaù döï aùn laø ñaûm baûo raèng caùc döï kieán ñoù nhaát quaùn vôùi
caùc döï phoùng cuûa laõi suaát danh nghóa (i).
e
Ñoái vôùi haàu heát caùc quoác gia, laõi suaát thöïc seõ laø moät giaù trò töông ñoái khoâng ñoåi
bôûi vì noù ñöôïc xaùc ñònh chuû yeáu bôûi naêng suaát cuûa cuoäc ñaàu tö vaø mong muoán tieâu thuï
vaø tieát kieäm trong neàn kinh teá. Ngoaøi ra, trò giaù cuûa phí ruûi ro cho caùc khoaûn vay phaûi
ñöôïc bieát. Neáu laõi suaát thöïc daøi haïn vaø phí ruûi ro ñöôïc tröø khoûi laõi suaát danh nghóa, thì
tyû leä laïm phaùt döï kieán maø ñöôïc nguï yù trong laõi suaát danh nghóa coù theå ñöôïc öôùc tính
nhö sau:
(6-10)
e
gP = (i- r - R)/(1 + r + R)
- Xem thêm -
.DOCX 
43 
172 
99 
