Tài liệu Luận văn thạc sĩ Xây dựng một số câu hỏi trắc nghiệm về lịch sử vật lý

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HCM KHOA VẬT LÝ  LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: XAÂY DÖÏNG MOÄT SOÁ CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM VEÀ LÒCH SÖÛ VAÄT LYÙ GVHD SVTH KHÓA : Th.S NGUYỄN THỊ THẾP : NGÔ THỊ DIỆU HIỀN : K30 TP.HCM, THÁNG 05 NĂM 2008 Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn LÔØI NOÙI ÑAÀU Chuùng ta ñeàu bieát raèng quaù trình phaùt trieån cuûa Vaät lyù hoïc cuõng nhö caùc moân khoa hoïc khaùc laø moät quaù trình tieán leân töø caùi chöa bieát ñeán caùi ñaõ bieát, töø nhöõng tri thöùc chöa hoaøn chænh, chöa ñaày ñuû ñeán nhöõng tri thöùc ngaøy caøng hoaøn chænh vaø chính xaùc hôn. Noùi caùch khaùc, quaù trình hình thaønh caùc tri thöùc khoa hoïc laø moät quaù trình coù tính lòch söû. Moãi khoa hoïc noùi chung vaø Vaät lyù hoïc noùi rieâng ñeàu coù quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån rieâng cuûa mình. Boä moân vaät lyù phaûn aùnh laïi quaù trình ñoù ñöôïc goïi laø moân lòch söû vaät lyù – moät moân hoïc coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi sinh vieân khoa vaät lyù caùc tröôøng sö phaïm. Trong chöông trình hoïc ôû ñaïi hoïc, em ñaõ ñöôïc hoïc moân lòch söû vaät lyù ôû naêm thöù ba. Em caûm thaáy ñaây laø moät moân hoïc raát quan troïng vaø thuù vò. Vì vaäy, em ñaõ quyeát ñònh choïn ñeà taøi luaän vaên: “Xaây döïng moät soá caâu hoûi traéc nghieäm veà lòch söû vaät lyù” vôùi hy voïng coù ñieàu kieän oân taäp vaø nghieân cöùu kyõ hôn caùc kieán thöùc veà lòch söû vaät lyù maø em ñaõ ñöôïc hoïc, qua ñoù giuùp em hieåu saâu hôn caùc kieán thöùc vaät kyù hoïc, nhaèm giaûng daïy cho hoïc sinh toát hôn. Maët khaùc, quaù trình soaïn caùc caâu traéc nghieäm seõ giuùp em reøn luyeän vaø naâng cao kyõ naêng soaïn caùc caâu hoûi traéc nghieäm phuïc vuï cho quaù trình giaûng daïy cuûa baûn thaân sau naøy. Trong quaù trình hoaøn thaønh luaän vaên, maëc duø em ñaõ heát söùc coá gaéng tham khaûo nhieàu taøi lieäu, nhöng do Lòch söû vaät lyù laø moät boä moân coù phaïm vi kieán thöùc raát roäng, cuõng nhö kyõ naêng soaïn thaûo caùc caâu traéc nghieäm cuûa em coøn nhieàu haïn cheá, neân chaéc chaén luaän vaên coøn nhieàu thieáu soùt. Em raát mong nhaän ñöôïc söï ñoùng goùp yù kieán quyù baùu cuûa giaùo vieân höôùng daãn vaø caùc thaày coâ trong khoa. Thaùng 5 naêm 2008 Sinh vieân thöïc hieän Ngoâ Thò Dieäu Hieàn Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn PHẦN I LYÙ LUẬN CHUNG Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn I. TỰ LUẬN VÀ TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN 1. Trắc nghiệm: Là một dụng cụ hay một phương thức hệ thống nhằm đo lường thành tích của một cá nhân so với các cá nhân khác hay so với một yêu cầu, nhiệm vụ học tập đã được dự kiến. Trong lĩnh vực giáo dục, thường dùng chữ “trắc nghiệm thành quả học tập” hay “trắc nghiệm thành tích”. Trong trường học, từ “trắc nghiệm” được dùng như một hình thức kiểm tra, đánh giá học sinh. Tại Việt Nam, các tài liệu thường ghi là “trắc nghiệm khách quan”, không phải hiểu theo nghĩa đối lập với một đo lừong chủ quan nào, mà nên hiểu là hình thức kiểm tra này có tính khách quan cao hơn cách kiểm tra, đành giá bằng tự luận chẳng hạn. Các điểm số thu thập được từ một bài trắc nghiệm thành tích có thể cung cấp hai loại thông tin: + Loại thứ nhất: mức độ người học thực hiện được tiêu chí đã được ấn định, không cần biết người ấy giỏi hơn hay kém hơn những người khác. + Loại thứ hai: sự xếp hạng tương đối của các cá nhân liên quan đến mức độ thực hiện của họ về bài trắc nghiệm đã ra. 2. Một số khác biệt và tương đồng giữa tự luận và trắc nghiệm: Trong cuốn sách về trắc nghiệm thành quả học tập xuất bản năm 1965, Robert L. Ebel đã nêu lên 9 điểm khác nhau và bốn điểm tương đồng giữa tự luận và trắc nghiệm. Tất nhiên với sự tiến bộ về mặt kỹ thuật trong lĩnh vực trắc nghiệm và đo lường, những sự khác biệt về hai loại có thể sẽ giảm đi và những sự tương đồng tăng lên. Dẫu sao, những điểm nêu ra dưới đây cũng có thể giúp cho ta có một số ý niệm khái quát về trắc nghiệm và phân biệt được nó với loại tự luận vốn quen thuộc ở các lớp học của ta từ xưa đến nay. * Những điểm khác nhau giữa trắc nghiệm và tự luận: (1) Một câu hỏi thuộc loại tự luận đòi hỏi thí sinh phai tự mình soạn câu trả lời và diễn tả nó bằng ngôn ngữ của chính mình. Mặt khác, một câu hỏi trắc nghiệm buộc thí sinh phải lựa chọn câu trả lời đúng nhất trong một số câu đã cho sẵn. (2) Một bài tự luận gồm số câu hỏi tương đối ít và tính cách tổng quát, đòi hỏi thí sinh phải triển khai câu trả lời bằng lời lẽ dài dòng, trong khi một bài trắc nghiệm thường gồm nhiều câu hỏi có tính cách chuyên biệt chỉ đòi hỏi những câu trả lời ngắn gọn. (3) Trong khi làm một bài tự luận, thí sinh phải bỏ phần lớn thời gian để suy nghĩ và viết. Mặt khác, trong khi làm một bài trắc nghiệm,thí sinh dùng nhiều thời giờ để đọc và suy nghĩ. (4) Chất lượng của một bài trắc nghiệm được xác định một phần lớn do kỹ năng của người soạn thảo bài trắc nghiệm ấy; ngược lại, chất lượng của một bài tự luận tùy thuộc chủ yếu vào kỹ năng của người chấm bài. Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn (5) Một bài thi theo lối tự luận tương đối dễ soạn nhưng khó chấm và khó cho điểm chính xác; trong khi bài trắc nghiệm khó soạn, nhưng việc chấm và cho điểm tương đối dễ dàng và chính xác hơn. (6) Với loai tự luận, thí sinh có nhiều tự do bộc lộ cá tính của mình trong câu trả lời, và người chấm bài cũng tự do cho điểm các câu trả lời theo xu hướng riêng của mình. Mặt khác, với một bài trắc nghiệm, người soạn thảo có nhiều tự do bộc lộ kiến thức và các giá trị của mình qua việc đặt câu hỏi, nhưng chỉ cho thí sinh quyền tự do chứng tỏ mức hiểu biết của mình qua tỉ lệ câu trả lời đúng. (7) Trong các câu hỏi trắc nghiệm, nhiệm vụ học tập của người học, và cơ sở trên đó giám khảo thẩm định mức độ hoàn thành các nhiệm vụ đó, được phát biểu một cách rõ ràng hơn là trong các bài tự luận. (8) Một bài trắc nghiệm cho phép, và đôi khi khuyến khích sự phỏng đoán. Ngược lại, một bài tự luận cho phép, và đôi khi khuyến khích sự “lừa phỉnh” (chẳng hạn như bằng những ngôn từ hoa mỹ hay bằng cách đưa ra những bằng chứng khó có thể xác định được). (9) Sự phân bố điểm số của một bài thi tự luận có thể được kiểm soát một phần lớn do người chấm (ấn định điểm tối đa và tối thiểu). Ngược lại, với bài trắc nghiệm thì phân bố điểm số thí sinh hầu như hoàn toàn được quyết định do bài trắc nghiệm. * Những điểm tương đồng giữa trắc nghiệm và tự luận: (1) Trắc nghiệm hay tự luận đều có thể đo lường hầu hết mọi thành quả học tập quan trọng mà một bài khảo sát bằng lối viết có thể khảo sát được. (2) Dù là trắc nghiệm hay tự luận, tất cả đều có thể được sử dụng để khuyến khích học sinh học tập nhằm đạt đến các mục tiêu: hiểu biết các nguyên lý, tổ chức và phối hợp các ý tưởng, ứng dụng kiến thức trong việc giải quyết các vấn đề. (3) Cả hai loại, trắc nghiệm và tự luận, đều đòi hỏi sự sử dụng ít nhiều phán đoán chủ quan. (4) Giá trị của cả hai loại trắc nghiệm và tự luận, tùy thuộc vào tính khách quan và đáng tin cậy của chúng. 3. Những điều lợi và bất lợi của trắc nghiệm khách quan. a. Trắc nghiệm khuyến khích sự đoán mò? Một trong những chỉ trích mạnh mẽ nhất về trắc nghiệm là thí sinh có thể đoán mò các câu trả lời trên một bài trắc nghiệm khách quan. Nếu đó là một bài trắc nghiệm ngắn và gồm toàn những câu có hai lựa chọn: Đúng – Sai, thì thí sinh ấy có cơ may đạt được điểm tối đa, hoàn toàn bằng lối đoán mò, một lần trong hàng ngàn lần thử. Nếu thí sinh ấy không chuẩn bị tốt cho kỳ thi, và nếu bài trắc nghiệm quá khó, thì thí sinh ấy có thể, bằng lối đoán mò, tình cờ đạt được điểm số cao hơn là nếu anh ta cẩn thận suy nghĩ về từng câu hỏi để cố gắng đưa ra câu trả lời đúng. Thế nhưng, trong thực tế, ít khi thí sinh có kỳ vọng đạt được điểm cao trên một bài trắc nghiệm dài, gồm nhiều câu hỏi và mỗi câu có nhiều lựa chọn. Do đó, tuy rằng thí sinh có thể đoán mò với một bài trắc nghiệm, lối đoán mò ấy rất hiếm khi đem đến lợi lộc gì cho họ. Lối áp dụng công thức điều chỉnh lại điểm số trắc nghiệm bằng cách trừ điểm các câu làm sai được đặt trên giả định sai lầm là tất cả những câu làm sai đều là những câu đoán mò. Thật ra, không phải lúc nào thí sinh cũng áp dụng lối đoán mò. Thí sinh chỉ Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn đoán mò trong một bài thi khi họ không có chút kiến thức nào liên quan đến câu hỏi, khi đã gần hết giờ làm bài, hay khi họ không còn hứng thú để cố gắng lựa chọn câu tra lời có suy nghĩ. Thông thường hơn, thí sinh không hẳn là đoán mò mà chi là không chắc chắn hoàn toàn về câu trả lời hay lựa chọn của mình. Một trong các phương pháp tìm hiểu xem các thí sinh có đoán mò hay không là xem xét độ tin cậy của bài trắc nghiệm ấy. Nếu bài trắc nghiệm của ta có hệ số tin cậy cao, ta có thể tin tưởng rằng sự đoán mò chỉ đóng góp một phần rất nhỏ vào các điểm số của thí sinh. Dẫu sao, việc ngăn ngừa sự đoán mò, cũng như các kỹ thuật sửa chữa sự đoán mò vẫn là mối quan tâm đặt biệt của các nhà nghiên cứu trắc nghiệm hiện đại. b. Trắc nghiệm chỉ đòi hỏi người học nhận ra thay vì nhớ thông tin? Một chỉ trích thứ hai vẫn thường được nêu ra về trắc nghiệm là cho rằng trắc nghiệm chỉ đòi hỏi thí sinh “nhận ra” những gì đã học qua các câu trả lời cho sẵn, thay vì “nhớ” các thông tin ấy và viết ra trên giấy. Cũng như phần nhiều các chỉ trích khác, lối phê phán này thường dựa trên cảm tính hơn là trên kết quả nghiên cứu thực nghiệm. Để tìm hiểu về vấn đề này, các nhà nghiên cứu trắc nghiệm đã thực hiện nhiều công trình nghiên cứu thực nghiệm trong các thập niên 1960 và 1970, bằng cách so sánh trắc nghiệm với tự luận và với hình thức điền khuyết. Godshalk, Choppin và Purves so sánh trắc nghiệm với tự luận và chứng minh rằng trắc nghiệm cũng có khả năng tiên đoán thành quả học tập tổng quát của sinh viên không thua kém gì tự luận. Hơn thế nữa, lời than phiền hay chỉ trích, cho rằng trắc nghiệm chỉ đòi hỏi thí sinh “nhận ra”, thay vì “nhớ” thông tin, ngụ ý rằng các bài trắc nghiệm phải được giới hạn trong việc khảo sát những gì học sinh đã được nghe hay đã được đọc trước kia, và như vậy công dụng của trắc nghiệm là chỉ để khảo sát khả năng “nhớ” các thông tin mang tính chất sự kiện mà thôi. Quan niệm như vậy là không đúng, vì khả năng nhớ các thông tin, tuy là cần thiết nhưng đó là mức độ nhận thức thấp nhất. Một bài kiểm tra, dù là tự luận hay trắc nghiệm, không chỉ nhằm mục đích khảo sát khả năng nhớ lại những gì đã nghe, đã đọc, mà còn phải hướng đến các khả năng cao hơn thế như: thông hiểu, áp dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá. c. Trắc nghiệm không khảo sát mức độ cao của các quá trình tư duy? Nhiều người nghĩ rằng chỉ có tự luận mới khảo sát được quá trình tư duy cao, còn trắc nghiệm chỉ khảo sát được khả năng nắm vững thông tin mang tính chất sự kiện mà thôi. Điều này chỉ đúng với những bài trắc nghiệm soạn thảo cẩu thả hay do người soạn thảo chưa nắm vững các mục tiêu giảng dạy và đánh giá. Các quá trình tư duy cao có thể được mô tả bằng nhiều cách, chẳng hạn như: suy luận, khái quát hóa, suy luận trừu tượng, suy diễn, quy nạp, phán đoán,tưởng tượng,… Mặc dầu các quá trình tư duy này không hoàn toàn độc lập với nhau, nhưng chúng không đồng nghĩa. Người ta thường cho rằng bài thi tự luận mới nhằm khảo sát các khả năng này, nhưng chưa có, hay ít các công trình nghiên cứu xác nhận điều này bằng phương pháp định lượng với các kỹ thuật thống kê, chẳng hạn như kỹ thuật phân tích yếu tố. Nhưng đối với trắc nghiệm thì các khả năng nói trên là những mục tiêu khảo sát mà người soạn trắc nghiệm phải quan tâm đến đầu tiên, trước và trong khi soạn thảo. Và kỹ thuật phân tích yếu tố hiện đại có thể giúp cho Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn các nhà làm trắc nghiệm phân tích được những khả năng nào mà bài trắc nghiệm họ soạn thảo đã có thể khảo sát được. d. Trắc nghiệm không khảo sát đuợc khả năng sáng tạo? Như Robert L. Ebel đã nêu, với tự luận thí sinh có quyền tự do diễn tả ý tưởng của mình bằng văn viết, trong khi trắc nghiệm chỉ cho phép họ lựa chọn trong số các giả đáp cho sẵn. Như vậy phải chăng trắc nghiệm không khuyến khích khả năng sáng tạo? Người ta vẫn thường cho rằng tự luận khuyến khích sự sáng tạo. Quả thật điều này là một trong các ưu điểm của tự luận. Nhưng trong thực tế, nhất là trong các kỳ thi ở nước ta, các bài thi tự luận thường chỉ nhằm khảo sát khả năng “nhớ” hay học thuộc long những gì học sinh đã học hay đã đọc qua các bài giảng hay sách vở. Khả năng sáng tạo, khả năng đưa ra những tư tưởng độc đáo ít khi được thể hiện, trái lại có thể gây bất lợi cho thí sinh. Dẫu sao đây chỉ là một trong các khuyết điểm do sự áp dụng chưa đúng phương pháp soạn thảo đề thi và chấm thi theo lối tự luận. Trên nguyên tắc, bài tự luận cho phép thí sinh tổ chức các ý tưởng của mình và trình bày các ý tưởng ấy bằng chính ngôn ngữ của mình, thay vì diễn tả lại như vẹt những gì đã có sẵn từ các nguồn thông tin khác. Do đó, về mặt nguyên tắc, tự luận có thể khêu gợi tinh thần sáng tạo và phát huy khả năng ấy. Mặt khác, trắc nghiệm hoàn toàn khách quan gồm những câu hỏi với câu trả lời cho sẵn mà thí sinh chỉ việc lựa chọn, và điểm số của bài thi dựa vào tổng số các câu trả lời đúng. Như vậy, một bài trắc nghiệm hoàn toàn khách quan khó có thể khảo sát khả năng sáng tạo. Vì vậy gần đây, các nhà soạn thảo trắc nghiệm thường xen vào bài trắc nghiệm những câu hỏi thuộc loại điền khuyết hay trả lời ngắn. Các câu trả lời này được đánh giá theo mức độ đạt được các tiêu chuẩn sáng tạo đã định sẵn. Như vậy, trắc nghiệm loại này không còn hoàn toàn khách quan nữa, vì có các yếu tố chủ quan xen vào. Hình thức trắc nghiệm này được xem như là sự phối hợp cả trắc nghiệm khách quan lẫn tự luận. Tuy nhiên các cố gắng khảo sát khả năng sáng tạo theo hình thức trắc nghiệm này vẫn còn đang ở trong giai đoạn nghiên cứu và thử nghiệm cho nên vẫn chưa được áp dụng rộng rãi. Khuyến khích sự sáng tạo là một trong những mục tiêu quan trọng của giáo dục, nhưng đo lường được khả năng ấy một cách đáng tin cậy là một điều rất khó khăn, vì lẽ rằng khả năng sáng tạo có tính chất thoáng qua hay bất định. Nó dường như dao động tùy theo các điều kiện, hay hoàn cảnh, mà cho đến nay người ta vẫn chưa hiểu được khá đầy đủ để có thể sắp đặt chúng trong bối cảnh thi cử. Nếu các điều kiện thích hợp để làm nảy nở khả năng sáng tạo chưa được xác định và kiểm soát thì việc đo lường khả năng sáng tạo sẽ mang tính chất bất ổn định về mặt thời gian. Hơn nữa, một đáp ứng mang tính sáng tạo không sẵn sàng nẩy sinh vào một thời điểm đã được xác định trước. Các mẩu chuyện từng được kể lại về các phát minh lớn trong khoa học đã cho thấy rằng thiên tài sáng tạo không được biểu lộ theo các đòi hỏi tức thì. Môi trường thi cử chắc chắn không phải là môi trường thích hợp để đòi hỏi tài năng sáng tạo ấy phải được bộc lộ bằng cách này hay cách khác. Tóm lại, vấn đề khảo sát khả năng sáng tạo là một vấn đề khó khăn, phức tạp, không những cho trắc nghiệm mà cho cả tự luận, và vẫn là mối quan tâm hàng đầu của các nhà giáo dục. Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn 4. Khi nào nên sử dụng trắc nghiệm hay tự luận? Theo ý kiến của các chuyên gia về trắc nghiệm, ta nên sử dụng tự luận để khảo sát thành quả học tập trong những trường hợp dưới đây: (1) Khi nhóm học sinh được khảo sát không quá đông và đề thi chỉ được sử dụng một lần, không dùng lại nữa. (2) Khi giáo viên cố gắng tìm mọi cách có thể được để khuyến khích và tưởng thưởng sự phát triển kỹ năng diễn ta bằng văn viết. (3) Khi giáo viên muốn thăm dò thái độ hay tìm hiểu tư tưởng của học sinh về một vấn đề nào đó hơn là khảo sát thành quả học tập của chúng. (4) Khi giáo viên tin tưởng vào tài năng phê phán và chấm bài tự luận một cách vô tư và chính xác hơn là khả năng soạn thảo những câu trắc nghiệm thật tốt. (5) Khi không có nhiều thời gian soạn thảo bài khảo sát nhưng lại có nhiều thời gian để chấm bài. Ta nên sử dụng trắc nghiệm trong những trường hợp: (1) Khi ta cần khảo sát thành quả học tập của một số đông học sinh, hay muốn rằng bài khảo sát ấy có thể được sử dụng lại vào một lúc khác. (2) Khi ta muốn có những điểm số đáng tin cậy, không phụ thuộc vào chủ quan của người chấm bài. (3) Khi các yếu tố công bằng, vô tư, chính xác là những yếu tố quan trong nhất của việc thi cử. (4) Khi ta có nhiều câu trắc nghiệm tốt đã được dự trữ sẵn để có thể lựa chọn và soạn lại một bài trắc nghiệm mới, và muốn chấm nhanh để sớm công bố kết quả. (5) Khi ta muốn ngăn ngừa nạn “học tủ”, “học vẹt”, và gian lận thi cử. Cả trắc nghiệm và tự luận đều có thể sử dụng để: (1) Đo lường mọi thành quả học tập. (2) Khảo sát khả năng hiểu và áp dụng các nguyên lý. (3) Khảo sát khả năng nghĩ có phê phán. (4) Khảo sát khả năng giải quyết các vấn đề mới. (5) Khảo sát khả năng lựa chọn những sự kiện thích hợp và các nguyên tắc để phối hợp chúng lại với nhau nhằm giải quyết những vấn đề phức tạp. (6) Khuyến khích học tập để nắm vững kiến thức. Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn II. CÁC HÌNH THỨC CÂU TRẮC NGHIỆM VÀ NHỮNG ĐIỀU CAÀN CHÚ Ý KHI SOẠN CÁC CÂU TRẮC NGHIỆM. 1. Loại câu trắc nghiệm Đúng – Sai (true – false items, câu (Đ) – (S), câu có 2 lựa chọn): a. Cấu trúc: gồm một câu phát biểu và phần học sinh trả lời bằng cách lựa chọn: Đúng (Đ) hay Sai (S). b. Ưu và nhược điểm: - Có thể đặt được nhiều câu hỏi trong một bài trắc nghiệm với thời gian cho trước; điều này làm tăng tính tin cậy của bài trắc nghiệm nếu như các câu trắc nghiệm Đ – S được soạn thảo theo đúng quy cách. - Trong khoảng thời gian ngắn có thể soạn được nhiều câu trắc nghiệm Đ – S vì người soạn trắc nghiệm không cần phải tìm ra phần trả lời cho học sinh lựa chọn. - Độ may rủi cao (50%) do đó dễ khuyến khích người trả lời đoán mò. c. Những yêu cầu khi soạn câu trắc nghiệm Đ – S: - Mỗi câu trắc nghiệm chỉ nên diễn tả một ý tưởng độc nhất, tránh những câu phức tạp, bao gồm quá nhiều chi tiết. - Lựa chọn những câu phát biểu sao cho một người có khả năng trung bình không thể nhận ra ngay là (Đ) hay (S) mà không cần suy nghĩ. - Những câu phát biểu mà tính chất (Đ), (S) phải chắc chắn, có cơ sở khoa học. - Tránh những câu phát biểu trích nguyên văn từ sách giáo khoa, như vậy sẽ khuyến khích học sinh học thuộc lòng máy móc. - Tránh dùng các từ: thông thường, đôi khi, một số người, … vì thường là câu phát biểu (Đ). 2. Loại câu trắc nghiệm có nhiều lựa chọn (Multiple choice question, thường viết là MCQ). a. Cấu trúc: Gồm 2 phần: phần gốc và phần lựa chọn. * Phần gốc: là một câu hỏi (kết thúc là dấu hỏi) hay câu bỏ lửng (chưa hoàn tất). Trong phần gốc, người soạn trắc nghiệm đặt ra một vấn đề hay đưa ra một ý tưởng rõ ràng giúp cho người trả lời hiểu rõ câu trắc nghiệm ấy muốn hỏi điều gì để lựa chọn câu trả lời thích hợp. Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn * Phần lựa chọn: có thể 3, 4, 5 lựa chọn. Mỗi lựa chọn là câu trả lời (cho câu có dấu hỏi) hay là câu bổ túc (cho phần còn bỏ lửng). Trong tất cả các lựa chọn chỉ có một lựa chọn được xác định là đúng nhất, gọi là “đáp án”. Những lựa chọn còn lại đều phải là sai (dù nội dung đọc lên có vẻ là đúng), thường gọi là các “mồi nhử”, “câu nhiễu”. Điều quan trọng người soạn thảo cần lưu ý là phải làm cho các mồi nhử ấy hấp dẫn ngang nhau đối với những học sinh chưa nắm vững vấn đề, thúc đẩy học sinh ấy chọn vào những mồi nhử này. b. Ưu và nhược điểm: - Độ may rủi thấp (25% với loại câu 4 lựa chọn; 20% với loại câu 5 lựa chọn…). - Nếu soạn đúng quy cách, kết quả có tính tin cậy và tính giá trị cao. - Có thể khảo sát thành quả học tập của một số đông học sinh; chấm nhanh; kết quả chính xác. - Để có được một bài trắc nghiệm có tính tin cậy và tính giá trị cao, người soạn trắc nghiệm phải đầu tư thời gian và phải tuân thủ đầy đủ các bước soạn thảo câu trắc nghiệm. c. Những yêu cầu khi soạn câu trắc nghiệm nhiều lựa chọn: - Số lựa chọn nên từ 4 đến 5 câu để xác suất may mắn chọn đúng là thấp. - Khi soạn phần gốc phải trình bày ngắn gọn, rõ ràng, chỉ hỏi một vấn đề và soạn đáp án (Đ) trước. Vị trí đáp án được đặt một cách ngẫu nhiên. - Có 4 bước phải làm khi soạn mồi nhử: + Bước 1: Ra các câu hỏi mở về lĩnh vực nội dung dự định trắc nghiệm để học sinh tự biết cách trả lời. + Bước 2: Thu các bản trả lời của học sinh, loại bỏ những câu trả lời đúng chỉ giữ lại những câu trả lời sai. + Bước 3: Thống kê phân loại các câu trả lời sai và ghi tần số xuất hiện từng loại câu sai. + Bước 4: Ưu tiên chọn những câu sai có tần số cao làm mồi nhử. 3. Loại đối chiếu cặp đôi (Matching test) a. Cấu trúc: Gồm 3 phần: - Phần chỉ dẫn cách trả lời. - Phần gốc (cột 1): gồm những câu ngắn, đoạn, chữ… - Phần lựa chọn (cột 2): gồm những câu ngắn, chữ, số… Trong phần chỉ dẫn cần chỉ ra cho người làm trắc nghiệm biết cách ghép các từ, các đoạn, chữ của 2 cột với nhau cho đúng, có ý nghĩa, hợp logic. b. Chú ý: - Không nên đặt số lựa chọn ở hai cột bằng nhau vì như vậy làm cho học sinh dự đoán được sau khi biết một số trường hợp. - Không nên soạn các lựa chọn quá dài làm mất thời gian của học sinh. Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn 4. Loại câu điền khuyết (filling test). a. Cấu trúc: có 2 dạng - Dạng 1: gồm những câu hỏi với lời giải đáp đúng. - Dang 2: gồm những câu phát biểu với một hay nhiều chỗ để trống mà người trả lời phải điền vào một từ hay một nhóm từ ngắn. b. Chú ý: Nên soạn thảo các câu với phần để trống sao cho những từ điền vào là duy nhất đúng, không thể thay thế bằng những từ nào khác. Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn III. NHỮNG ĐIỀU KIỆN CẦN THIẾT GIÚP GIÁO VIÊN SOẠN CÁC CÂU TRẮC NGHIỆM. Không ai có thể thay thế giáo viên trong việc soạn các câu trắc nghiệm học dùng trong lớp học. Vì vậy, một số thông tin dưới đây giúp cho các giáo viên định hướng việc rèn luyện mình để hoàn thành trách nhiệm này. Về yêu cầu chung, cần lưu ý 3 điểm: 1. Cần trau dồi để có kiến thức thật vững chắc về môn mình đang dạy. Nói gọn là: “Giỏi chuyên môn”. Người giáo viên có giỏi về chuyên môn mới biết phần nào trong nội dung chương trình là quan trọng, phù hợp với trình độ học sinh nào. Từ đó mới dễ dàng định ra các trọng tâm và mức độ cho các mục tiêu khảo sát, viết được các câu hỏi phù hợp. 2. Cần những hiểu biết và khả năng khéo léo trong kỹ thuật ra đề trắc nghiệm. Nói gọn là: “Am hiểu kỹ thuật soạn trắc nghiệm”. Khả năng này không tự nhiên mà có, phải được học và rèn luyện dần dần qua nhiều lần soạn thảo câu trắc nghiệm. Mỗi giáo viên cần tích cực nghiên cứu trắc nghiệm, có ý thức tìm và tham khảo kỹ thuật viết câu hỏi trắc nghiệm do các nhà chuyên môn và các giáo viên có kinh nghiệm soạn thảo. 3. Cần rèn luyện khả năng diễn đạt ý tưởng một cách chính xác bằng những câu văn ngắn gọn, rõ ràng. Nói gọn là: “Khả năng viết ngắn, rõ, chính xác các ý tưởng”. Phần câu hỏi của các loại câu trăc nghiệm đều phải làm rõ ý muốn hỏi, bảo đảm tính đơn nhất, chỉ tập trung vào một khía cạnh, một dấu hiệu, một chủ điểm. Các câu lựa chọn (của loại câu trắc nghiệm nhiều lựa chọn) phải được diễn đạt sao cho tách bạch rõ ý câu chọn đúng, câu chọn sai. Trong các câu sai phải có chứa điều hợp logic, có phần đúng nhưng là cái đúng không thuộc bản chất. Về mặt kỹ năng soạn, muốn có một bài trắc nghiệm tốt thường đòi hỏi nhiều thời gian và công sức. Khi soạn câu trắc nghiệm, giáo viên phải tuân thủ các yêu cầu về nội dung trọng tâm, các mục tiêu về nhận thức. Các chủ điểm quan trọng phải có nhiều câu hơn. Độ khó, độ phức tạp về sự đan chen mức độ biết, hiểu, áp dụng,… đều phải được quyết định trên cơ sở tính chất quan trọng, yêu cầu phải đạt về các tri thức và kỹ năng hơn là tùy hứng của giáo viên đối với các phần đã giảng dạy.  Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn PHAÀN II CAÙC CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM VEÀ LÒCH SÖÛ VAÄT LYÙ SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn Luaän vaên toát nghieäp SÔ LÖÔÏC NOÄI DUNG Trong luaän vaên naøy, em ñaõ xaây döïng moät soá caâu hoûi traéc nghieäm veà lòch söû vaät lyù chuû yeáu döïa theo noäi dung giaùo trình “Lòch söû Vaät lyù” cuûa Th.S Nguyeãn Thò Theáp (xuaát baûn naêm 2004) goàm caùc baøi, chöông sau:  Baøi môû ñaàu  Chöông I. Vaät lyù hoïc thôøi Coå ñaïi vaø Trung ñaïi  Chöông II. Cuoäc caùch maïng khoa hoïc laàn I. Söï ra ñôøi cuûa Vaät lyù hoïc thöïc nghieäm.  Chöông III. Cô hoïc Newton vaø söï hoaøn thaønh cuoäc caùch maïng khoa hoïc laàn I.  Chöông IV. Böôùc ñaàu hình thaønh Vaät lyù hoïc coå ñieån (Vaät lyù hoïc ôû theá kyû 18)  Chöông V. Vaät lyù hoïc thôøi phaùt trieån coâng nghieäp tö baûn chuû nghóa (Vaät lyù hoïc nöûa ñaàu theá kyû 19)  Chöông VI. Söï hoaøn chænh Vaät lyù hoïc coå ñieån (Vaät lyù hoïc nöûa cuoái theá kyû 19)  Chöông VII. Cuoäc caùch maïng môùi trong Vaät lyù hoïc. Söï ra ñôøi cuûa Vaät lyù hoïc hieän ñaïi  Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn BAØI MÔÛ ÑAÀU Caâu 1. “Söï phaùt trieån cuûa Vaät lyù hoïc do nhu caàu thöïc tieãn xaõ hoäi quyeát ñònh”. Ñoù laø quy luaät naøo cuûa söï phaùt trieån cuûa Vaät lyù hoïc? a) Quy luaät noäi taïi b) Quy luaät cô sôû c) Quy luaät cô baûn d) Quy luaät thöïc tieãn Caâu 2. Nhieäm vuï quan troïng nhaát cuûa moân Lòch söû vaät lyù laø: a) Phaùt hieän vaø trình baøy laïi caùc söï kieän lòch söû moät caùch choïn loïc vaø coù heä thoáng nhaèm taùi hieän laïi toaøn boä quaù trình phaùt trieån cuûa khoa hoïc vaät lyù. b) Phaân tích nhöõng söï kieän lòch söû ñoù nhaèm chöùng minh raèng tieán trình phaùt trieån cuûa khoa hoïc vaät lyù laø moät taát yeáu lòch söû. c) Tìm ra nhöõng quy luaät toång quaùt cuûa söï phaùt trieån Vaät lyù hoïc, nhöõng quy luaät maø söï phaùt trieån cuûa Vaät lyù hoïc ñaõ tuaân theo trong quaù khöù vaø seõ coøn tieáp tuïc tuaân theo trong töông lai. d) Caû a, b, c ñeàu ñuùng Caâu 3. Yeáu toá ñoùng vai troø quyeát ñònh nhaát ñeán söï phaùt trieån cuûa Vaät lyù hoïc laø: a) Saûn xuaát b) Cheá ñoä xaõ hoäi c) Trieát hoïc d) Caùc moân khoa hoïc khaùc Caâu 4. Choïn cuïm töø thích hôïp ñieàn vaøo choå troáng : “…………………laø nghieân cöùu quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa khoa hoïc vaät lyù khoâng phaûi nhö moät taäp hôïp caùc söï kieän rieâng reõ, rôøi raïc maø nhö moät theå thoáng nhaát phaùt trieån theo nhöõng quy luaät nhaát ñònh.” a) Nhieäm vuï cuûa Lòch söû vaät lyù b) Ñoái töôïng cuûa Lòch söû vaät lyù c) Caû a, b ñeàu ñuùng d) Caû a, b ñeàu sai Caâu 5. Quaù trình phaùt trieån cuûa Vaät lyù hoïc coù ñaëc ñieåm: a) Tieán leân lieân tuïc töø caùi chöa bieát ñeán caùi ñaõ bieát b) Töø nhöõng tri thöùc chöa hoaøn chænh, chöa ñaày ñuû ñeán nhöõng tri thöùc ngaøy caøng hoaøn chænh vaø chính xaùc hôn c) Laø moät quaù trình coù tính lòch söû d) Caû a, b, c ñeàu ñuùng Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn Caâu 6. Lòch söû vaät lyù coù bao nhieâu nhieäm vuï chính? a) 2 b) 3 c) 4 d) 5 Caâu 7. Haõy gheùp caùc moâ hình ôû coät A vôùi loaïi moâ hình töông öùng ôû coät B A 1 – Chaát ñieåm laø moâ hình cuûa chieác xe ñang chuyeån ñoäng treân ñöôøng. 2 – Moâ hình electron coù theå laø moät haït hoaëc laø moät soùng. 3 – Heä phöông trình Maxwell dieãn taû moái quan heä giöõa ñieän töø tröôøng bieán thieân. 4 – Con laéc toaùn hoïc laø moâ hình cuûa con laéc thaät 5 – Moâ hình veà Ete trong vuõ truï B a – moâ hình vi moâ b – moâ hình vó moâ c – moâ hình toaùn hoïc d – moâ hình löôïng töû Caâu 8. Choïn cuïm töø thích hôïp ñieàn vaøo choå troáng. “Söï phaùt trieån cuûa Vaät lyù hoïc laø moät quaù trình luaân phieân nhau giöõa nhöõng thôøi kyø tieán hoaù yeân tónh vaø nhöõng thôøi kyø ……………… cuûa caùc lyù thuyeát, caùc khaùi nieäm, caùc nguyeân lyù cô baûn, ..v..v” a) Bieán ñoåi khoâng ngöøng b) Tieán hoùa khoâng ngöøng c) Tieán hoùa caùch maïng d) Bieán ñoåi caùch maïng Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn Caâu 9. Coù bao nhieâu loaïi moâ hình ñöôïc caùc nhaø khoa hoïc xaây döïng khi söû duïng phöông phaùp moâ hình trong quaù trình phaùt trieån cuûa Vaät lyù hoïc? a) 2 b) 3 c) 4 d) 5 Caâu 10. Vieäc söû duïng phöông phaùp töông töï trong quaù trình nhaän thöùc khoa hoïc ñoâi khi cuõng taïo ra söï caûn trôû vieäc hình thaønh nhöõng tö töôûng môùi, phöông phaùp môùi: a) Ñuùng b) Sai Caâu 11. “Giaû söû A coù caùc tính chaát (a1, a2, a3, a4) (ñaõ bieát) B coù caùc tính chaát (b1, b2, b3, b4). Neáu (b1, b2, b3) gioáng heät (a1, a2, a3) thì suy ra tính chaát b4 cuûa B gioáng vôùi tính chaát a4 cuûa A.” Ñaây laø phöông phaùp nhaän thöùc khoa hoïc naøo? a) Phöông phaùp töông töï b) Phöông phaùp töông ñöông c) Phöông phaùp töông öùng d) Phöông phaùp so saùnh – ñoái chieáu Caâu 12. “Sau khi Vaät lyù hoïc taùch khoûi trieát hoïc ñeå trôû thaønh moân khoa hoïc ñoäc laäp (ôû theá kyû18) thì keå töø ñoù trieát hoïc ñaõ khoâng coøn aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa Vaät lyù hoïc” Caâu phaùt bieåu treân laø ñuùng hay sai? a) Ñuùng b) Sai Caâu 13. “Neáu nhö trong xaõ hoäi xuaát hieän moät nhu caàu kyõ thuaät thì noù seõ thuùc ñaåy khoa hoïc tieán leân nhieàu hôn moät chuïc tröôøng ñaïi hoïc”. Caâu noùi theå hieän moái quan heä giöõa Vaät lyù hoïc vaø saûn xuaát treân laø cuûa ai? a) Newton b) Descartes c) Engels d) Bacon Caâu 14. Vaät lyù hoïc tröôùc theá kyû 16 phaùt trieån chaäm chaïp vôùi caùc quan ñieåm trieát hoïc töï nhieân cuûa Aristote. Ñaây laø thôøi kyø naøo cuûa söï phaùt trieån Vaät lyù hoïc? a) Tieán hoaù yeân tónh b) Tieán hoaù baát ñoäng Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn c) Bieán ñoåi yeân tónh d) Bieán ñoåi baát ñoäng Caâu 15. Choïn caâu phaùt bieåu sai. a) Lòch söû vaät lyù coù ba nhieäm vuï chính. b) Trong quaù trình phaùt trieån, Vaät lyù hoïc thöôøng söû duïng phöông phaùp töông töï vaø phöông phaùp moâ hình. c) Söï phaùt trieån cuûa Vaät lyù hoïc mang tính keá thöøa. d) Cheá ñoä xaõ hoäi coù aûnh höôûng lôùn nhaát ñeán söï phaùt trieån cuûa Vaät lyù hoïc.  Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn CHÖÔNG I VAÄT LYÙ HOÏC THÔØI COÅ ÑAÏI VAØ TRUNG ÑAÏI Caâu 1. Theo noäi dung nguyeân töû luaän cuûa Democrite thì cô sôû cuûa söï toàn taïi trong töï nhieân laø: a) Nguyeân töû vaø chaân khoâng b) Söï chuyeån ñoäng khoâng ngöøng cuûa caùc nguyeân töû c) Vaät chaát vaø vaän ñoäng cuûa vaät chaát d) Söï toàn taïi vónh vieãn cuûa caùc nguyeân töû Caâu 2. Lyù thuyeát naøo sau ñaây ñöôïc coi laø “cô sôû cuûa khoa hoïc hieän ñaïi”: a) Tö töôûng Vaät lyù hoïc cuûa Aristote b) Thuyeát nguyeân töû sô khai cuûa Democrite c) Heä nhaät taâm cuûa Copernic d) Heä ñòa taâm cuûa Ptolemeùe Caâu 3. Nhöõng maàm moáng cuûa khoa hoïc ra ñôøi ôû ñaâu? a) Hy Laïp coå ñaïi b) AÁn Ñoä c) Phöông Ñoâng coå ñaïi d) Trung Quoác Caâu 4. Phöông phaùp nghieân cöùu khoa hoïc chuû ñaïo ôû thôøi kyø coå ñaïi vaø trung ñaïi laø: a) Phöông phaùp thöïc nghieäm b) Phöông phaùp quy naïp c) Phöông phaùp dieãn dòch d) Phöông phaùp giaùo ñieàu kinh vieän Caâu 5. Ai laø ngöôøi ñaõ ñöa ra luaän ñieåm “Vaät chaát laø do caùc nguyeân töû taïo thaønh” ñaàu tieân? a) Pythagore b) Democrite c) Aristote d) Platon Caâu 6. Moân Thieân Vaên hoïc laø moân khoa hoïc ñaàu tieân cuûa nhaân loaïi ra ñôøi töø nhu caàu saûn xuaát: a) Ñuùng Luaän vaên toát nghieäp SVTH: Ngoâ Thò Dieäu Hieàn b) Sai Thuyeát “Nguõ Haønh” (Trung Quoác) laø maàm moáng ñaàu tieân cuûa quan nieäm Caâu 7. duy vaät veà theá giôùi coù noäi dung cô baûn laø: a) Theá giôùi do naêm vò thaàn cai quaûn. b) Moïi vaät treân theá giôùi ñöôïc taïo ra töø naêm yeáu toá cô baûn. c) Coù naêm con ñöôøng ñeå ñi ñeán moät chaân lyù khoa hoïc. d) Vaät chaát ñöôïc hình thaønh hay bò bieán ñoåi thoâng qua naêm taùc ñoäng cô baûn. Caâu 8. Trieát hoïc töï nhieân coå Hy Laïp coù aûnh höôûng lôùn ñeán söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc nhôø yeáu toá naøo? a) Ngöôøi Hy Laïp ñoøi hoûi phaûi coù pheùp chöùng minh caùc quy taéc cuûa pheùp tính b) Caùc nhaø khoa hoïc Hy Laïp tìm thaáy nieàm vui khi tìm ra moät chöùng minh khoa hoïc c) ÔÛ Hy Laïp hình thaønh caùc tröôøng hoïc ñaàu tieân vaø caùc thaày giaùo ñaàu tieân cuûa nhaân loaïi d) Caû a, b, c ñeàu ñuùng Caâu 9. Quan ñieåm naøo sau ñaây laø cuûa Democrite: a) Vaät chaát xeùt ñeán cuøng ñeàu do caùc nguyeân töû taïo thaønh, ngoaøi caùc nguyeân töû ra laø chaân khoâng. b) Moïi thöù xung quanh ta luoân bieán ñoåi vaø ñeàu xuaát phaùt töø moät vaät chaát ban ñaàu laø Nöôùc. c) Toaøn boä vaät chaát trong vuõ truï ñöôïc taïo thaønh töø 4 yeáu toá. d) Söï phoái hôïp vaø bieán ñoåi cuûa AÂm, Döông taïo thaønh vaät chaát. Caâu 10. Vaät lyù hoïc thôøi coå ñaïi vaø trung ñaïi phaùt trieån chaäm chaïp vôùi caùc quan ñieåm trieát hoïc töï nhieân cuûa Aristote. Ñaây laø thôøi kyø naøo cuûa söï phaùt trieån Vaät lyù hoïc? a) Tieán hoùa baát ñoäng b) Tieán hoùa yeân tónh c) Bieán ñoåi chaäm chaïm d) Bieán ñoåi lòch söû Caâu 11. “Tìm ra moät chöùng minh khoa hoïc ñoái vôùi toâi coøn ñaùng giaù hôn laø thu phuïc ñöôïc caû vöông quoác Ba Tö”. Ñaây laø caâu noùi cuûa ai? a) Democrite b) Archimede c) Eleùe d) Pythagore Caâu 12. Quyeån saùch “Vaät lyù hoïc” ñaàu tieân cuûa nhaân loaïi ñöôïc vieát bôûi: a) Aristote