Tài liệu Luận văn thạc sĩ quản lý phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở huyện lập thạch tỉnh vĩnh phúc đáp ứng yêu cầu chuẩn hóa

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LĂNG NGỌC QUÂN QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LẬP THẠCH TỈ NH VĨNH PHÚC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHUẨN HÓA LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2013 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI 1 TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LĂNG NGỌC QUÂN QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LẬP THẠCH TỈNH VĨNH PHÚC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHUẨN HÓA Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số : 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trầ n Anh Tuấ n H À NỘI - 2013 LỜI CẢM ƠN 2 Với tình cảm chân thành, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn tới Ban giám hiệu, các thầy cô giáo trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc Gia Hà Nội đã nhiệt tình giảng dạy và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Trần Anh Tuấn, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tác giả xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Huyện uỷ, Uỷ ban nhân dân, Phòng GD&ĐT huyện đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tác giả được theo học lớp cao học chuyên ngành quản lý khoá 11 của trường Đại học Giáo Dục - Đại Học Quốc Gia Hà Nội và thực hiện nghiên cứu khoa học. Xin chân thành cảm ơn các đồng chí cán bộ, chuyên viên Phòng GD&ĐT, các đồng chí cán bộ quản lý và giáo viên các trường THCS huyện Lập Thạch đã hợp tác, cung cấp những thông tin, số liệu cần thiết để tác giả hoàn thành luận văn này. Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình, bạn bè, người thân và đồng nghiệp đã động viên khích lệ tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng chắc chắn luận văn không tránh khỏi những khiếm khuyết, thiếu sót. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của quý thầy cô giáo, bạn bè và đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiên hơn. Hà Nội, tháng 10 năm 2013 Tác giả luận văn Lăng Ngọc Quân DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT 3 1. Ban giám hiệu BGH 2. Cán bộ Quản lý CBQL 3. Công nghệ thông tin CNTT 4. Công nghiệp hoá CNH 5. Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam CHXHCNVN 6. Cơ sở vật chất CSVC 7. Độ ngũ giáo viên ĐNGV 8. Giáo dục và Đào tạo GD&ĐT 9. Giáo viên GV 10. Học sinh HS 11. Kiểm tra đánh giá KTĐG 12. Nghiên cứu khoa học NCKH 13. Nhà xuất bản NXB 14. Nguồn nhân lực NNL 15. Phát triển đội ngũ PTĐN 16. Phương pháp dạy học PPDH 17. Quản lý QL 18. Quản lý giáo dục QLGD 19. Sách giáo khoa SGK 20. Trung học cơ sở THCS 21 Trung học phổ thông THPT 22 Tổ trưởng chuyên môn TTCM 23 Uỷ ban nhân dân UBND MỤC LỤC 4 Lời cảm ơn……………………………………………………………………. i Danh mục các từ viết tắt……………………………………………………… ii Mục lục ………………………………………………………………………. iii Danh mục các bảng ………………………………………………………….. vii Danh mục các sơ đồ …………………………………………………………. ix MỞ ĐẦU……………………………………………………………………... 1 Chƣơng 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP 6 1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề...................................................... 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản và cơ sở lí luận về phát triển đội ngũ................. 7 1.2.1. Quản lý phát triển đội ngũ ...................................................................... 7 1.2.2. Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên ..................................................... 11 1.2.3. Quản lý phát triển nguồn nhân lực giáo dục........................................... 15 1.2.4. Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS............................................ 17 1.3. Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS theo Chuẩn nghề nghiệp ...... 19 1.3.1. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học.................................................. 19 1.3.2. Các yêu cầu quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS theo Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học................................................................... 21 1.4. Nội dung của quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS..................... 23 1.4.1. Các lĩnh vực của quản lý phát triển đội ngũ giáo viên ....................... 23 1.4.2. Nội dung của quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THCS theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên .................................................................................. 25 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giáo viên THCS hiện nay 31 1.5.1. Các yếu tố khách quan............................................................................. 31 1.5.2. Các yếu tố chủ quan................................................................................. 33 5 1.5.3. Những định hướng đổi mới quản lý phát triển đội ngũ giáo viên trường THCS trong giai đoạn hiện nay......................................................................... 33 Tiểu kết chương 1 .......................................................................................... 37 Chƣơng 2.THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LẬP THẠCH TỈNH VĨNH PHÚC......... 38 2.1. Khái quát về kinh tế xã hội và giáo dục của huyện lập thạch..................... 38 2.1.1. Khái quát về huyện Lập Thạch................................................................ 38 2.1.2. Vài nét về giáo dục và đào tạo huyện Lập Thạch.................................. 39 2.2. Thực trạng phát triển giáo dục THCS huyện Lập Thạch............................ 39 2.2.1. Quy mô phát triển trường lớp.................................................................. 39 2.2.2. Cơ sở vật chất......................................................................................... 40 2.2.3. Chất lượng giáo dục THCS.................................................................... 41 2.2.4. Đội ngũ cán bộ quản lý ........................................................................... 43 2.2.5. Thực trạng đội ngũ giáo viên THCS huyện Lập Thạch .......................... 44 2.2.6. Đánh giá chung về tình hình phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Lập Thạch.......................................................................................................... 51 2.3. Thực trạng các biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên trung học cơ sở của Phòng GD&ĐT huyện Lập Thạch hiện nay...................................................... 52 2.3.1. Thực trạng công tác quy hoạch phát triển đội ngũ Giáo viên ............... 52 2.3.2. Về công tác tuyển chọn đội ngũ giáo viên .............................................. 53 2.3.3. Về công tác sử dụng đội ngũ giáo viên .................................................. 55 2.3.4. Về công tác đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ............................. 56 2.3.5. Về công tác đánh giá đội ngũ giáo viên ................................................. 58 2.3.6. Về xây dựng môi trường, động lực phát triển ĐNGV............................. 60 2.4. Đánh giá chung về công tác phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Lập Thạch.......................................................................................................... 62 2.4.1. ưu điểm ................................................................................................... 62 6 2.4.2. Những hạn chế ....................................................................................... 63 2.4.3. Nguyên nhân ........................................................................................... 63 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................... 64 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LẬP THẠCH TỈNH VĨNH PHÚC THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN TRUNG HỌC ..... 66 3.1. Các định hướng phát triển giáo dục THCS ở huyện Lập Thạch và nguyên tắc xây dựng biện pháp.................................................................... 66 3.1.1. Một số định hướng phát triển giáo dục THCS của huyện Lập Thạch 66 3.1.2. Nguyên tắc xây dựng biện pháp ............................................................ 66 3.2. Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc theo Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học ............................. 68 3.2.1. Điều chỉnh quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Lập Thạch phù hợp với yêu cầu Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học 68 3.2.2. Xây dựng tiêu chuẩn tuyển chọn, bố trí sử dụng giáo viên phù hợp yêu cầu chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học...................................................... 71 3.2.3. Hướng dẫn các trường THCS triển khai đánh giá đội ngũ giáo viên trên cơ sở cụ thể hoá các tiêu chuẩn, tiêu chí và xác định các minh chứng cho phù hợp với thực tế của từng trường ................................................................ 75 3.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra việc đánh giá đội ngũ giáo viên ở từng trường THCS theo chuẩn nghề nghiệp kết hợp với đổi mới công tác thi đua, khen thưởng....................................................................................................... 77 3.2.5. Phối hợp với Ban giám hiệu các trường THCS để xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, lấy hoạt động tự bồi dưỡng làm then chốt để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên theo yêu cầu chuẩn hoá 7 80 3.2.6. Xây dựng môi trường sư phạm, tạo động lực và điều kiện thuận lợi để mỗi giáo viên phát triển theo yêu cầu chuẩn hoá đội ngũ 84 3.3. Kiểm chứng tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ............... 87 3.3.1. Mô tả cách thức khảo sát......................................................................... 87 3.3.2. Kết quả khảo sát và nhận xét .................................................................. 88 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................. 92 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHI................................................................. ̣ 94 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 98 PHỤ LỤC......................................................................................................... 101 8 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Số lượng học sinh các trường THCS huyện Lập Thạch năm học 2009 – 2010; 2010 – 2011; 2011 – 2012; 2012 – 2013; 2013 – 2014 40 Bảng 2.2. Số liệu các phòng học, phòng chức năng năm học 2013 – 2014 41 Bảng 2.3. Kết quả giáo dục 5 năm qua 42 Bảng 2.4. Kết quả thi học sinh giỏi huyện Lập Thạch 5 năm qua 42 Bảng 2.5. Đội ngũ CBQL năm học 2012 - 2013 44 Bảng 2.6. Số lượng GV trường THCS huyện Lập Thạch từ năm 2009 đến nay 44 Bảng 2.7. Số lượng giáo viên cần có tính theo số lớp thực tế và theo định mức chuẩn của các trường THCS huyện Lập Thạch từ 2009 – 2010 đến nay 45 Bảng 2.8. Cơ cấu độ tuổi ĐNGV THCS năm học 2013 – 2014 46 Bảng 2.9. Cơ cấu giới tính ĐNGV THCS huyện Lập Thạch 2013 – 2014 47 Bảng 2.10. Tổng hợp đánh giá xếp loại phẩm chất đạo đức, lối sống của ĐNGV các trường THCS huyện Lập Thạch năm học 2011-2012; 2012-2013 48 Bảng 2.11. Trình độ đào tạo ĐNGV THCS huyện Lập Thạch từ năm 2010 đến nay 49 Bảng 2.12. Số liệu thống kê kết quả đánh giá xếp loại GV các trường THCS huyện Lập Thạch năm học 2011 – 2012; 2012 – 2013. 50 Bảng 2.13. Tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng việc xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ GV các trường THCS huyện Lập Thạch 53 Bảng 2.14. Tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng công tác tuyển chọn, luân chuyển đội ngũ GV các trường THCS huyện Lập Thạch 9 54 Bảng 2.15. Tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng công tác sử dụng đội ngũ GV các trường THCS huyện Lập Thạch 55 Bảng 2.16. Tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ GV các trường THCS huyện Lập Thạch 57 Bảng 2.17. Tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng công tác kiểm tra đánh giá đội ngũ GV các trường THCS huyện Lập Thạch 59 Bảng 2.18. Tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng việc thực hiện chế độ, chính sách đãi ngộ, khen thưởng, kỷ luật đối với đội ngũ GV các trường THCS huyện Lập Thạch 62 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp đã đề xuất 90 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất 92 10 BẢNG MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ các chức năng trong chu trình quản lý 10 Sơ đồ 1.2. Phát triền nguồn nhân lực 16 11 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục và đào tạo Việt Nam có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người, với những nhiệm vụ to lớn: Nâng cao chất lượng theo yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, phục vụ đắc lực sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đẩy mạnh xây dựng xã hội học tập, tạo cơ hội và điều kiện cho mọi công dân được học tập suốt đời… Từ năm 2005, Thủ tướng chính phủ đã phê duyệt đề án “Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005 2010”, với mục tiêu tổng quát là “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hóa, nâng cao chất lượng, đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước.” Bộ GD&ĐT đã ban hành Quy định “Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học” (năm 2009) bao gồm 6 tiêu chuẩn và 25 tiêu chí để đánh giá và tự đánh giá nhằm phát triển chất lượng ĐNGV bậc THCS, THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục. “Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2011 – 2020” cũng đã chỉ rõ: Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế. Trong đó đổi mới quản lý cơ chế quản lý giáo dục là giải pháp đột phá và phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là giải pháp then chốt… 12 Những năm gần đây, ngành GD&ĐT tỉnh Vĩnh Phúc đã xây dựng và PTĐN giáo viên các bậc học, trong đó có giáo viên THCS. Hiện nay, về cơ bản đã đảm bảo đủ số lượng giáo viên THCS cho hoạt động giảng dạy- giáo dục trong địa bàn các huyện và phần lớn đã đạt chuẩn về bằng cấp... Tuy nhiên, Lập Thạch là một huyện nông nghiệp, các trường THCS trên địa bàn nằm ở xa, quy mô học sinh phát triển mạnh; Mặt khác, do truyền thống hiếu học của địa phương, nhu cầu học tập của học sinh ngày càng tăng…đã tạo ra sức ép ngày càng lớn hơn đối với số lượng, cơ cấu và chất lượng đội ngũ giáo viên THCS… Đứng trước các yêu cầu đổi mới căn bản và phát triển giáo dục phổ thông hiện nay, công tác PTĐN giáo viên THCS huyện Lập Thạch còn có không ít bất cập và trên thực tế đang bộc lộ nhiều hạn chế: Số lượng giáo viên nhiều trường, nhiều môn còn thiếu so với quy định; cơ cấu giáo viên còn mất cân đối giữa các bộ môn, lứa tuổi, giới tính; còn một số giáo viên trình độ đào tạo chưa đạt chuẩn, năng lực sư phạm còn hạn chế…. Về vấn đề này, Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ huyện Lập Thạch lần thứ XXV (tháng 5 năm 2008) đã khẳng định: “Xây dựng đội ngũ cán bộ, giáo viên có phẩm chất đạo đức tốt, trình độ chuyên môn vững vàng. phấn đấu có đủ về số lượng, đồng bộ về chủng loại giáo viên; 100% giáo viên đạt chuẩn, trong đó 80% chuẩn về trình độ, 90% trường THCS đạt chuẩn Quốc gia.” Từ những yêu cầu thực tiễn cấp thiết, ngành GD&ĐT Lập Thạch cần phải có những biện pháp quản lý hiệu quả hơn để PTĐN giáo viên THCS, góp phần phát triển sự nghiệp GD&ĐT của tỉnh Vĩnh Phúc nói chung, huyện lập Thạch nói riêng. 13 Chính vì vậy, chúng tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài “Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên trung học cơ sở huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc đáp ứng yêu cầu chuẩn hóa” làm luận văn tốt nghiệp đào tạo thạc sỹ QLGD của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất các biện pháp quản lý PTĐN giáo viên THCS huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc đáp ứng yêu cầu của “Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học”. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Xác định cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên THCS theo “Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học”. 3.2. Đánh giá thực trạng ĐNGV và công tác quản lý PTĐN giáo viên các trường THCS huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay (2009 – 2013); 3.3. Đề xuất các biện pháp quản lý PTĐN giáo viên THCS huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc đáp ứng yêu cầu Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học; 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ giáo viên THCS của huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay. 4.2. Đối tƣợng nghiên cứu Quá trình quản lý PTĐN giáo viên các trường THCS huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc theo yêu cầu “Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học ” 5. Phạm vi nghiên cứu - Luận văn giới hạn việc đánh giá thực trạng công tác quản lý ĐNGV các trường THCS huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn 2009 – 2013. - Yêu cầu chuẩn hóa ĐNGV theo “Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học cơ sở, giáo viên trung học phổ thông” do Bộ GD&ĐT ban hành kèm theo Thông tư số 30/2009/ TT- BGD&ĐT và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 22/ 10 / 2009. 14 6. Giả thuyết nghiên cứu Công tác quản lý PTĐN giáo viên THCS của huyện Lập Thạch nói riêng trong thời gian qua vẫn còn có một số bất cập. Nếu lãnh đạo phòng GD&ĐT huyện nghiên cứu xác lập được các biện pháp quản lý PTĐN giáo viên theo hướng quán triệt, cụ thể hóa các tiêu chuẩn, tiêu chí của “Chuẩn nghề nghiệp giáo viên THCS, giáo viên THPT” do Bộ GD&ĐT ban hành và phù hợp với các cơ sở lý luận QLGD, phù hợp với điều kiện thực tế giáo dục địa phương thì các biện pháp đó sẽ góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên nói riêng và nâng cao chất lượng giáo dục bậc học nói chung. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa... các tài liệu trong quá trình nghiên cứu xác định cơ sở lí luận cho vấn đề nghiên cứu. 7.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: nhằm tổng kết các kinh nghiệm quản lý PTĐN giáo viên các trường THCS huyện Lập Thạch. - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: nhằm thu thập thông tin từ đội ngũ cán bộ quản lý và ĐNGV của các trường THCS về thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên của các trường và thu thập thông tin (khảo nghiệm) về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp được đưa ra. 7.3. Phƣơng pháp bổ trợ Phương pháp xử lí số liệu thông kê và trình bày các bảng, biểu. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bày: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về PTĐN giáo viên THCS theo Chuẩn nghề nghiệp; 15 Chƣơng 2: Thực trạng quản lý PTĐN giáo viên các trường THCS huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc; Chƣơng 3: Biện pháp quản lý PTĐN giáo viên THCS huyện Lập Thạch tỉnh Vĩnh Phúc theo Chuẩn nghề nghiệp; 16 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHUẨN NGHỀ NGHIỆP 1.1. Khái quát về lịch sử nghiên cứu vấn đề Nhiều nhà nghiên cứu khoa học giáo dục Việt Nam đã quan tâm nghiên cứu đến các vấn đề quản lý ĐNGV trên cơ sở lý luận và thực tiễn dưới góc độ quản lý vĩ mô và vi mô. Nhiều hội thảo khoa học về quản lý ĐNGV đã được thực hiện dưới sự quản lý giáo dục theo ngành, bậc học. Nhiều công trình nghiên cứu về lý thuyết được ứng dụng trong các nhà trường và các cơ sở giáo dục. Có thể kể đến một số nghiên cứu loại này của các tác giả Đặng Quốc Bảo, Trần Kiểm, Nguyễn Gia Quý, Nguyễn Ngọc Quang, Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Nguyễn Đức Trí, Nguyễn Văn Lê, Phạm Viết Vượng… Trong những năm gần đây, nhiều luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ đã chọn đề tài nghiên cứu thuộc lĩnh vực quản lý nguồn nhân lực trong giáo dục, trong đó có vấn đề quản lý ĐNGV. Các tác giả nghiên cứu về vấn đề quản lý ĐNGV theo bậc học và ngành học, vùng miền khác nhau. Có thể kể đến các tác giả Nguyễn Thị Lan với “Những biện pháp xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên của trường Cao đẳng sứ phạm Nhạc - Hoạ trung ương”, Phan Văn An với đề tài “Biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên trong các trường Trung cấp nghề thuộc Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước” Nguyễn Hồng Sơn với đề tài “Các biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên các trường tiểu học Lục Nam tỉnh Bắc Giang đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học hiện nay” …Với cấp học THPT đã có một số luận văn Thạc sĩ nghiên cứu về vấn đề này, trong đó có: - Phạm Hồng Dương với “Các biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên của 17 Hiệu trưởng trường THPT Tây Sơn, huyện Lục Nam tỉnh Bắc Giang.”; - Nguyễn Đức Cường với “Các biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên các trường THPT tỉnh Yên Bái trong giai đoạn hiện nay.”; - Trần Văn Hưởng với “Biện pháp quản lý độ ngũ giáo viên của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Vĩnh Bảo thành phố Hải Phòng nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới hiện nay.” - … Cho đến nay chưa có một tác giả, một đề tài nào nghiên cứu đầy đủ khoa học về công tác quản lý ĐNGV ở các trường THCS huyện Lập Thạch trong giai đoạn đổi mới giáo dục hiện nay. 1.2. Một số khái niệm cơ bản và cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ 1.2.1. Quản lý phát triển đội ngũ 1.2.1.1. Quản lý và chức năng cơ bản của quản lý Theo Từ điển Tiếng Việt năm 1992, thuật ngữ "quản lý" được định nghĩa là: "Tổ chức, điều khiển hoạt động của một đơn vị, cơ quan". Trong cuốn “Những vấn đề cốt yếu của quản lý”, nhà xuất bản khoa học năm 1994 đã nêu quản lý là: một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của nhóm. Mục tiêu của mọi nhà quản lý là nhằm hình thành một môi trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất. Với tư cách thực hành thì cách quản lý là một nghệ thuật; còn kiến thức có tổ chức về quản lý là một khoa học. Quản lý là hoạt động có mục đích, được tiến hành bởi một chủ thể quản lý nhằm tác động lên khách thể quản lý để thực hiện các mục tiêu xác định của công tác quản lý. Trong mỗi chu trình quản lý, chủ thể quản lý tiến hành những hoạt động theo chức năng quản lý như xác định mục tiêu, hoạch định các chủ 18 trương, chính sách, kế hoạch, tổ chức chỉ đạo thực hiện, phối hợp, kiểm tra, huy động và sử dụng các nguồn lực cơ bản như tài lực, vật lực, nhân lực...để thực hiện các mục tiêu, mục đích mong muốn trong bối cảnh và thời gian nhất định. Quản lý vừa là khoa học vừa là nghệ thuật và gồm hai thành phần: Chủ thể quản lý và khách thể quản lý: - Chủ thể quản lý là người hoặc tổ chức do con người cụ thể lập nên. - Khách thể quản lý có thể là người, tổ chức, vừa có thể là vật cụ thể như: Môi trường, thiên nhiên, đoàn xe..., vừa có thể là sự việc như: luật lệ, quy chế, quy định...Cũng có khi khách thể, tổ chức được con người đại diện trở thành chủ thể quản lý cấp dưới thấp hơn. Giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý có mối quan hệ tác động qua lại, tương hỗ nhau. Theo Nguyễn Minh Đạo [12, tr. 64 ], "Chủ thể làm nảy sinh các tác động quản lý, còn khách thể thì sản sinh các giá trị vật chất và tinh thần có giá trị sử dụng, trực tiếp đáp ứng nhu cầu của con người, thoả mãn mục đích của chủ thể quản lý". Chức năng quản lý là những nội dung và phương thức hoạt động cơ bản mà nhờ đó chủ thể quản lý tác động đến đối tượng quản lý trong quá trình quản lý nhằm thực hiện mục tiêu quản lý. Tổ hợp tất cả các chức năng quản lý tạo nên nội dung của quá trình quản lý. Chức năng quản lý được quy định một cách khách quan bởi hoạt động của khách thể quản lý. Chức năng quản lý là loại hình đặc biệt của hoạt động điều hành, là sản phẩm của tiến trình phân công lao động và chuyên môn hoá việc quản lý. Henry Fayol đã đưa ra 5 chức năng sau đây mà người ta gọi là 5 yếu tố của Fayol: Kế hoạch hoá, tổ chức, ra lệnh, phối hợp, kiểm tra và đánh giá. Trong cuốn "Cơ sở khoa học quản lý" Nhà xuất bản Chính trị quốc gia xuất bản năm 1997, có nêu các chức năng quản lý gồm: Kế hoạch hoá - tổ chức 19 - phối hợp - điều chỉnh, kích thích - kiểm tra, hạch toán. Sau khi nghiên cứu, tổng kết các nhà nghiên cứu cho rằng quản lý có 4 chức năng cơ bản là 4 khâu liên quan mật thiết với nhau, đó là: - Kế hoạch hoá: Là làm cho việc thực hiện có kế hoạch trên diện rộng, quy mô lớn. Căn cứ vào thực trạng và dự định của tổ chức để xác định mục tiêu, mục đích, xác định những biện pháp trong thời kỳ nhằm đạt mục tiêu dự định. - Tổ chức: Là quá trình hình thành nên những cấu trúc quan hệ giữa các thành viên, bộ phận nhằm đạt mục tiêu kế hoạch. Nhờ việc tổ chức có hiệu quả, người quản lý có thể phối hợp điều phối các nguồn lực, vật lực, nhân lực. - Chỉ đạo: Đó chính là phương thức tác động của chủ thể quản lý. Lãnh đạo bao hàm việc liên kết, liên hệ với người khác, động viên họ hoàn thành nhiệm vụ để đạt được mục tiêu của tổ chức. - Kiểm tra: Thông qua một cá nhân, hay một nhóm tổ chức để xem xét thực tế, theo dõi, giám sát kết quả hoạt động, tiến hành uốn nắn, sửa chữa những hoạt động sai. Đây chính là quá trình tự điều chỉnh của hoạt động quản lý. Với quan điểm thông tin gần đây nhiều nghiên cứu đã khẳng định thông tin trong quản lý như là chức năng thứ 5 của quản lý. Chính vì vậy tất cả các chức năng cơ bản trên khi vận hành không thể thiếu yếu tố được xem là nền tảng, huyết mạch, đó chính là thông tin. Thông tin quản lý được xem như là hệ thần kinh của hệ thống quản lý, có tác động đến tất cả mọi khâu của quá trình quản lý. Mọi thông tin quản lý đều nhằm phục vụ cho việc ra quyết định quản lý và đạt mục tiêu quản lý. 20