Tài liệu Luận văn thạc sĩ quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn huyện đông anh, thành phố hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC _______________ NGUYỄN THỊ THU HẰNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2015 1 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC _________________ NGUYỄN THỊ THU HẰNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Bùi Văn Quân HÀ NỘI - 2015 2 LỜI CẢM ƠN Luận văn được thực hiện và hoàn thành với sự giúp đỡ, hướng dẫn của các thầy giáo, cô giáo, cán bộ trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội; sự giúp đỡ của Lãnh đạo và cán bộ Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Đông Anh. Với tình cảm chân thành, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy giáo, cô giáo, các cán bộ trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu; xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Bùi Văn Quân , người đã dành cho tác giả những lời chỉ dẫn ân cần cùng với những kiến thức quý giá trong quá trình thực hiện luận văn. Tác giả xin chân thành cảm ơn tập thể Lãnh đạo và cán bộ các trường tiểu học trên địa bàn huyện Đông Anh đã động viên, đóng góp ý kiến, cung cấp thông tin, tư liệu cho tác giả trong quá trình điều tra, nghiên cứu. Xin gửi lời cảm ơn tới bạn bè, đồng nghiệp và người thân đã tạo điều kiện, chia sẻ cùng tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu. Mặc dù đã nỗ lực, cố gắng song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả kính mong nhận được sự chỉ dẫn quý báu của các thầy giáo, cô giáo và sự đóng góp ý kiến của các bạn đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả Nguyễn Thị Thu Hằng 3 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BCH Ban chấp hành CBQL Cán bộ quản lý CMHS Cha mẹ học sinh CSVC Cơ sở vật chất giáo viên CSVN Cộng sản Việt Nam GD & TĐ Giáo dục và đào tạo GDKNS Giáo dục kỹ năng sống GV Giáo viên GVCN Giáo viên chủ nhiệm HĐGD Hoạt động giáo dục HS Học sinh HS - SV Học sinh – sinh viên KNS Kỹ năng sống NGLL Ngoài giờ lên lớp NQ - CP Nghị quyết - chính phủ QLGD Quản lý giáo dục TH Tiểu học UBND Ủy ban nhân dân XH Xã hội 4 MỤC LỤC Lời cảm ơn .......................................................................................................... i Danh mục chữ viết tắt......................................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................. iii Danh mục bảng ............................................................................................... vii Danh mục biểu đồ ............................................................................................. ix Danh mục sơ đồ................................................................................................. ix MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC ........................................ 17 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................... 17 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới ................................................................... 17 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam .................................................................... 18 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ............................................................ 19 1.2.1. Hoạt động giáo dục ................................................................................. 19 1.2.2. Kỹ năng sống .......................................................................................... 20 1.2.3. Giáo dục kỹ năng sống............................................................................ 21 1.2.4. Hoạt động giáo dục kỹ năng sống ........................................................... 21 1.2.5. Quản lý trường học ................................................................................. 22 1.2.6. Quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống ............................................... 27 1.3. Trường Tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân ................................... 28 1.3.1. Vị trí, vai trò của trường tiểu học ............................................................ 28 1.3.2. Nhiệm vụ và quyền hạn của trường tiểu học ........................................... 28 1.3.3. Đổi mới giáo dục Tiểu học ..................................................................... 29 1.4. Đặc điểm tâm, sinh lý của học sinh tiểu học. ............................................. 30 1.5. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ........................................... 31 1.5.1. Mục tiêu của giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học trong giai đoạn hiện nay ............................................................................................................ 31 1.5.2. Nguyên tắc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ...................... 32 1.5.3. Nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học.......................... 33 5 1.5.4. Các hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng sống trong trường học .............. 34 1.6. Quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở trường Tiểu học ................ 34 1.6.1. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh của trường tiểu học ................................................................................................. 34 1.7. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học............................................................................................... 40 Kết luận chương 1 ............................................................................................ 42 CHƯƠNG 2:THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................... 43 2.1. Khái quát về giáo dục Tiểu học của Huyện Đông Anh............................... 43 2.1.1. Mạng lưới trường, lớp, quy mô học sinh ................................................. 43 2.1.2. Chất lượng giáo dục học sinh:................................................................. 44 2.2. Thực trạng về các kỹ năng sống hiện có của học sinh Tiểu học huyện Đông Anh .................................................................................................................. 45 2.3. Thực trạng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường Tiểu học trên địa bàn Huyện Đông Anh ....................................................................................... 48 2.3.1 Nhận thức của cán bộ, giáo viên về mức độ quan tâm đến việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường Tiểu học .................................................... 48 2.3.2 Các lực lượng, tổ chức quan tâm giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học ................................................................................................................... 49 2.3.3 Các môn học, những hoạt động góp phần vào việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ..................................................................................................... 51 2.3.4. Nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học .......................... 52 2.3.5. Hình thức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học......................... 54 2.3.6. Biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học.......................... 56 2.4. Thực trạng quản lý GDKNS cho học sinh các trường Tiểu học trên địa bàn huyện Đông Anh .............................................................................................. 57 2.4.1. Bộ máy tổ chức của các trường Tiểu học huyện Đông Anh .................... 57 2.4.2. Xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học ........... 60 2.4.3 Tổ chức, chỉ đạo giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học ................ 62 6 2.4.4. Kiểm tra, đánh giá giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học............. 63 2.4.5 Quản lý sự phối hợp giữa gia đình - nhà trường - xã hội trong việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học .................................................................. 64 2.4.6. Ảnh hưởng của các lực lượng giáo dục tham gia giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học huyện Đông Anh ............................................................. 65 2.4.7. Nguyên nhân dẫn đến việc hình thành kỹ năng sống cho học sinh còn bị hạn chế ............................................................................................................. 68 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học trên địa bàn huyện Đông Anh ............................................................. 70 2.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn huyện Đông Anh ............................................ 71 Kết luận chương 2 ............................................................................................ 75 CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH THÀNH PHỐ HÀ NỘI .................................... 76 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học trên địa bàn Huyện Đông Anh - Hà Nội.......................... 76 3.1.1. Đảm bảo tính mục đích ........................................................................... 76 3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ............................................................................. 76 3.1.3. Đảm bảo tính khả thi và hiệu quả ............................................................ 76 3.1.4. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển ......................................................... 77 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn Huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội .................. 77 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học ................................................................................................................... 96 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học các trường Tiểu học trên địa bàn Huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội .......................................................................... 98 3.4.1. Các bước tiến hành khảo nghiệm ............................................................ 98 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động GD KNS .......................................................................................... 99 7 Kết luận chương 3 .......................................................................................... 105 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 106 1. Kết luận ...................................................................................................... 106 2. Khuyến nghị ............................................................................................... 107 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 109 PHỤ LỤC ...................................................................................................... 113 8 DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1 Mạng lưới trường lớp quy mô học sinh (Số liệu năm học 2014-2015)……………………………………………….. 32 Bảng 2.2 Thống kê kết quả học lực học sinh……………………… 33 Bảng 2.3 Đánh giá về kỹ năng sống hiện có của học sinh tiểu học huyện Đông Anh………………………………………..... Bảng 2.4 34 Đánh giá của giáo viên về lực lượng thực hiện giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học………………………. 38 Bảng 2.5 Ý kiến của giáo viên về tổ chức hướng dẫn kỹ năng sống cho học sinh………………………………………………. 39 Bảng 2.6 Các môn học, những hoạt động góp phần vào việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh………………………….... 40 Bảng 2.7 Những kỹ năng sống được nhà trường quan tâm giáo dục cho học sinh tiểu học……………………………………... 41 Bảng 2.8 Những hình thức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh…... 43 Bảng 2.9 Những biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh…... 45 Bảng 2.10 Đội ngũ cán bộ quản lí các trường tiểu học các trường tiểu học công lập trên địa bàn huyện Đông Anh năm học 2013-2014………………………………………………… 47 Bảng 2.11 Kế hoạch hoạt động giáo dục kỹ năng sống ( KC110 giáo viên & CBQL) ………………………………………….... 49 Bảng 2.12 Nội dung kế hoạch quản lý giáo dục kỹ năng sống của cán bộ quản lý………………………………………………… 50 Bảng 2.13 Tổ chức chỉ đạo công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh………………………………………………………... 51 Bảng 2.14 Kiểm tra đánh giá công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh…………………………………………………... Bảng 2.15 53 Ảnh hưởng của những lực lượng giáo dục, lực lượng xã hội đối với công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.. 55 9 Bảng 2.16 Đánh giá của cán bộ quản lý , giáo viên và cha mẹ học sinh về lý do hình thành những kỹ năng sống cần thiết cho học sinh còn bị hạn chế. ………………………………….. 57 Bảng 2.17 Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh………………………………………… 61 Bảng 3.1 Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh tiểu học theo ý kiến chuyên gia……………………………………. 86 Bảng 3.2 Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học.. 90 Bảng 3.3 Tương quan giữa tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học………………………………………………. 92 10 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1 Nhận thức về mức độ quan tâm đến việc giáo dục KNS cho học sinh tiểu học của các nhà trường………………… 37 Biểu đồ 3.1 Mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động GD KNS cho HS tiểu học. …………………………………… 89 Biểu đồ 3.2 Mức độ khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh tiểu học ………………………….. 91 Biểu đồ 3.3 Tương quan mức độ cần thiết và mức độ khả thi của 6 biện pháp quản lí hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học………………………………………….. 93 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1 Bản chất của qúa trình quản lí……………………………. Sơ đồ 3.1 Mối quan hệ giũa các biện pháp quản lí giáo dục kỹ năng 13 sống………………………………………………………... 86 11 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Về lí luận Giáo dục Kỹ năng sống (KNS) cho thanh thiếu niên là vấn đề được hầu hết các quốc gia trên thế giới quan tâm, chú ý. Điều này càng thể hiện rõ ở các quốc gia phát triển như : Hoa Kì, Pháp, Canada, Thụy Sỹ, Trung Quốc, Singapore.... Ở Việt Nam, thời gian gần đây vấn đề giáo dục KNS cho HS-SV đã nhận được sự quan tâm nhiều hơn từ các cấp quản lý giáo dục và các nhà khoa học. Đã có nhiều công trình nghiên cứu trong và ngoài nước đã đề cập đến phương diện lý luận và thực tiễn của việc rèn KNS thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp và các con đường khác, đặc biệt là các công trình nghiên cứu thực tiễn nhằm nêu ra sự cần thiết phải đẩy mạnh việc giáo dục KNS cho HS-SV ở tất cả các cơ sở giáo dục. Tuy vậy, số công trình nghiên cưú về lý luận, thực tiễn, nhất là thực tiễn giáo dục KNS ở trường Tiểu học chưa nhiều. Các công trình nghiên cứu trước đây, bước đầu đã đề cập tới tầm quan trọng của giáo dục KNS cho HS-SV nhưng chưa làm rõ những vấn đề liên quan đến công tác giáo dục KNS cho HS mà nhất là HS tiểu học. Một số vấn đề như: Vai trò của trường Tiểu học trong việc hình thành KNS của HS; các con đường hình thành KNS của HS Tiểu học; sự khác biệt trong quá trình hình thành KNS giữa HS tiểu học thành phố với HS tiểu học các vùng miền khác; Cần quản lý các hoạt động ngoài giờ lên lớp như thế nào để nâng cao hiệu quả giáo dục KNS cho HS tiểu học; Các điều kiện để thực hiện việc quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh ở trường tiểu học…thì chưa được nghiên cứu sâu, do đó về mặt lý luận đòi hỏi cần làm rõ hơn. Nghiên cứu của tác giả sẽ góp phần làm sáng tỏ vấn đề trên. 1.2. Về thực tiễn Việc giáo dục KNS cho HS là vấn đề được Đảng, Nhà Nước rất quan tâm điều đó thể hiện ở Nghị quyết hội nghị BCH Trung ương Đảng lần thứ 2, lần thứ 5 khoá VIII, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc Đảng CSVN lần thứ IX, Nghị quyết đại hội đại biểu Đảng toàn quốc các khóa X và XI; Chiến lược phát triển Giáo dục giai đoạn 2011-2020. Nghị quyết số 05/2005/NQ – CP ra ngày 12 18/4/2005 của Chính phủ, Luật giáo dục 2005, Luật Giáo dục sửa đổi 2009, Điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học (gọi tắt là điều lệ trường trung học) do Bộ GD&ĐT ban hành năm 2011 đã chỉ ra: Ngành GD&ĐT phải tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống và kỹ năng sống cho học sinh, sinh viên. Sự quan tâm của Đảng, Nhà Nước và những áp lực của XH về tình trạng đi xuống về mặt đạo đức của một bộ phận không nhỏ HS-SV, đòi hỏi ngành GD&ĐT cần tăng cường việc giáo dục KNS cho HS. Bộ GD&ĐT đã gửi các công văn Số: 5438/BGDĐT-GDTH ra ngày 17 tháng 8 năm 2011 V/v: Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học 2011-2012 đối với giáo dục tiểu học và Số: 5379/BGDĐT-GDTH ra ngày 20 tháng 8 năm 2012 v/v: Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học 2012-2013 đối với giáo dục tiểu học. Các hướng dẫn đã nhấn mạnh: “Giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh thông qua các môn học, hoạt động giáo dục và xây dựng quy tắc ứng xử văn hoá. Nhà trường chủ động phối hợp với gia đình và cộng đồng trong giáo dục đạo đức và kỹ năng sống cho học sinh.” Bắt đầu từ năm học 2010 - 2011, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đưa nội dung giáo dục kỹ năng sống (KNS) lồng ghép vào một số môn học ở bậc tiểu học. Đây là một chủ trương cần thiết và đúng đắn. Tuy nhiên, Bộ Giáo dục và Đào tạo lại chưa ban hành bộ chuẩn về giáo dục KNS cho học sinh để định hướng chung nên mỗi trường có một cách dạy riêng và nhiều giáo viên còn lúng túng trong quá trình dạy học đẫn đến việc giáo dục kỹ năng sống chưa đạt hiệu quả. Tiểu học là cấp học đầu tiên, là nền tảng của giáo dục phổ thông, giáo dục tiểu học có tầm quan trọng trong việc hình thành nên nhân cách của mỗi người. Giáo dục KNS ngay từ cấp học này sẽ giúp học hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức và nhân cách. Trong hoạt động quản lý của ban giám hiệu, quản lý hoạt động giáo dục KNS là một phần quan trọng trong việc giáo dục toàn diện học sinh. Để nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học, tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống 13 cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn Huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh tiểu học, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý của ban giám hiệu trường tiểu học đối với hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh ở các trường tiểu học 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý của Hiệu trưởng các trưởng tiểu học huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội đối với hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong nhà trường. 4. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất và thực hiện các biện pháp quản lý của hiệu trưởng đối với hoạt động giáo dục KNS cho học sinh theo hướng: nâng cao nhận thức cho các chủ thể về hoạt động giáo dục KNS cho học sinh tiểu học; kế hoạch hóa hoạt động giáo dục KNS; xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên có năng lực giáo dục KNS cho học sinh; đổi mới các thành tố cấu trúc của hoạt động giáo dục KNS cho học sinh; phối hợp chặt chẽ với các lực lượng trong, ngoài nhà trường để giáo dục KNS cho học sinh thì kết quả hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn huyện Đông Anh Hà Nội sẽ được nâng cao. 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu - Khái quát hóa lý luận về KNS; về giáo dục KNS cho HS; bổ sung cơ sở lý luận về giáo dục KNS cho HS nhất là HS Tiểu học ở thành phố - Khảo sát, đánh giá thực tiễn quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho HS các trường tiểu học trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. - Đề xuất các giải pháp quản lý hoạt giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn Huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. 14 5.2. Phạm vi nghiên cứu - Hoạt động giáo dục KNS cho học sinh tiểu học được giới hạn thông qua hai hoạt động chính là hoạt động dạy học và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. - Các nghiên cứu thực tiễn được triển khai tại tất cả các trường tiểu học trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Nghiên cứu các đề tài, các văn bản, chỉ thị, nghị quyết của Đảng và Nhà nước về vấn đề QLGD, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học. - Phân tích, tổng hợp những tư liệu, tài liệu lý luận về QLGD, QLGD tiểu học, giáo dục KNS, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và những kết quả khảo sát, đánh giá công tác quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở các trường tiểu học để xây dựng các khái niệm công cụ và khung lý thuyết cho vấn đề nghiên cứu. 6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn * Phương pháp điều tra Sử dụng phiếu điều tra (Ankét) đối với cán bộ quản lý, giáo viên nhằm tìm hiểu thực trạng của việc quản lý và tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, tìm hiểu các kỹ năng sống cần thiết nhất cho học sinh tiểu học ở thành phố và thực trạng việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở các trường tiểu học. * Phương pháp quan sát Quan sát cách tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, công tác giáo dục KNS cho học sinh tiểu học. * Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tìm hiểu kinh nghiệm của cán bộ quản lý, giáo viên về việc quản lý và tổ chức cũng như sử dụng các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học. * Phương pháp chuyên gia Tổ chức thảo luận chuyên đề, lấy ý kiến các chuyên gia về một số kết quả nghiên cứu lý luận và thực tiễn. 15 Phương pháp cũng được sử dụng để đánh giá tính khả thi của các giải pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học trước khi tổ chức thử nghiệm. 6.3. Phương pháp hỗ trợ Sử dụng phương pháp thống kê toán học để t hu thập, xử lí và phân tích các số liệu nghiên cứu thông qua các tham số thống kê. 7. Những đóng góp mới của đề tài: Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục KNS ở các trường tiểu học trên địa bàn huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội sẽ nâng cao chất lượng giáo dục KNS, góp phần đảm bảo chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận và khuyến nghị, và phần phụ lục, nội dung chính của luận văn được kết cấu gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn Huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường tiểu học trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. 16 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu trên thế giới Tác giả Nguyễn Huỳnh Mai– Liège, Bỉ (32) trong bài Kỹ năng sống cho học sinh bậc Tiểu học - Kinh nghiệm từ một nhà giáo ở Bỉ(www.Tiểu học.vn) đã chỉ ra cách dạy và định hướng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học tại Bỉ và khẳng định một trong những sứ mạng của trường Tiểu học là giúp cho trẻ tự lập, và tạo điều kiện, tạo môi trường để trẻ phát triển kỹ năng sống. Cho trẻ học kỹ năng sống và kỹ năng tự lập sẽ hình thành cho trẻ nhân cách tốt. Tác giả Diane TillMan trong cuốn Những giá trị sống cho tuổi trẻ (Nxb Tổng hợp TP Hồ Chí Minh)- 2009(16) “Giáo dục các giá trị sống để có kỹ năng sống ngày càng được nhìn nhận là có sức mạnh vượt lên khỏi lời răn dạy đạo đức chi tiết đến mức hạn chế trong cách nhìn hoặc những vấn đề thuộc về tư cách công dân. Nó đang xem là trung tâm của tất cả thành quả mà giáo viên và nhà trường tâm huyết có thể hy vọng đạt được thông qua việc dạy về giá trị, kỹ năng sống”. Tổ chức văn hóa khoa học và giáo dục Liên hợp quốc( UNESCO) đã đưa ra nguyên tắc cơ bản để định hướng giáo dục kỹ năng sống trong thực tiễn: “Tất cả thế hệ trẻ và người lớn có quyền hưởng lợi từ một nền giáo dục chứa đựng các hợp phần học để biết, học để làm, học để chung sống với mọi người và học để khẳng định mình. Giáo dục hướng vào yêu cầu bồi dưỡng năng khiếu tiềm năng và phát triển cá tính người học cần quan tâm kết hợp kỹ năng thực hành và các khả năng tâm lí xã hội, đánh giá chất lượng giáo dục phải bao hàm đánh giá mức độ đạt được các kỹ năng sống và tác dụng của kỹ năng sống đối với xã hội và cá nhân” Hội nghị giáo dục Thế giới họp tại Dakar – Thủ đô Senegan tháng 4 năm 2004(17) đã thông qua Kế hoạch hành động Giáo dục cho mọi người - gọi tắt là Kế hoạch Dakar, bao gồm 6 mục tiêu. Trong đó, Mục tiêu 3 nêu rõ: Đảm bảo nhu cầu học tập cho tất cả các thế hệ trẻ và người lớn được đáp ứng thông qua 17 bình đẳng tiếp cận với các chương trình học tập và chương trình kỹ năng sống thích hợp Hội nghị Thế giới về sự sống còn, bảo vệ và phát triển của trẻ em, họp ngày 20 – 30/03/1990 tại trụ sở Liên hợp quốc ở New York đã tuyên bố: “Tất cả trẻ em trên thế giới đều trong trắng, dễ bị tổn thương và còn phụ thuộc. Đồng thời các em ham hiểu biết, ham hoạt động và đầy ước vọng. Tuổi của các em phải được sống trong vui tươi, thanh bình, được chơi, được học và phát triển. Tương lai của các em phải được hình thành trong sự hoà hợp và hợp tác”. Nhận định trên muốn nhấn mạnh đến nhiệm vụ học tập, môi trường học tập dành cho trẻ em cần phải được quan tâm đúng cách. Học sinh đến trường không chỉ học để có tri thức mà cần phải biết cách học để có sức khoẻ, có kỹ năng nghề nghiệp, có những giá trị đạo đức, thẩm mỹ, nhân văn đúng đắn vừa mang tính cá nhân vừa mang tính xã hội, vừa đậm đà bản sắc dân tộc lại vừa mang tính phổ quát toàn cầu,... tức là mỗi học sinh luôn phải học, tự học những kỹ năng nhất định trong môi trường thích hợp để tồn tại và phát triển. 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam Tác giả Ngô Thị Tuyên trong cuốn “Cẩm nang giáo dục cho học sinh tiểu học”(44) đã chỉ ra rằng kỹ năng sống là sản phẩm bắt buộc phải có của giáo dục nhà trường. Tác giả đưa ra khái niệm về kỹ năng sống, các loại kỹ năng sống, vị trí vai trò của kỹ năng sống trong giáo dục nhà trường, phương pháp giáo dục kỹ năng sống và trình bày phương pháp xây dựng một chương trình học tập, nguyên tắc chọn nội dung và và hướng dẫn giáo viên phương pháp giáo dục cho trẻ bằng việc làm để có được sản phẩm là kỹ năng sống. Tác giả Nguyễn Thanh Bình trong cuốn “Giáo trình Giáo dục kỹ năng sống”(5) khẳng định rằng về yêu cầu cụ thể đổi mới chương trình nội dung và phương pháp. Trong đó: “Cốt lõi của việc đổi mới phương pháp dạy học là hướng vào học tập chủ động, chống thói quen thụ động, đồng thời coi dạy học thông qua tổ chức hoạt động của học sinh là đặc trưng thứ nhất của phương pháp dạy học tích cực”. Tác giả Nguyễn Dục Quang trong cuốn “Hướng dẫn Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh phổ thông”(37) cho rằng: “Cách thức giáo dục kỹ năng sống 18 được hiểu bao gồm những phương pháp tiếp cận, các phương pháp dạy học tích cực và các hình thức tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống cần quan tâm đến vai trò của người học”. Tác giả Vũ Minh trong bài báo “ Dạy kỹ năng sống cho trẻ cả giáo viên và gia đình lúng túng ”(33) đã chỉ ra vai trò quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học và những bất cập trong việc triển khai giáo dục kỹ năng sống cho học sinh khi chưa có một giáo trình thống nhất và bản thân giáo viên còn rất lúng túng trong việc giáo dục KNS lồng ghép vào các môn học. Tuy nhiên tác giả chưa nghiên cứu và đưa ra những giải pháp cụ thể khắc phục tình trạng này. GS.TS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đinh Thị Kim Thoa, Bùi Thị Thúy HằngGiáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho học sinh tiểu học, tài liệu dùng cho giáo viên tiểu học - cho rằng: Thiếu nền tảng giá trị sống vững chắc con người rất dễ bị ảnh hưởng bởi những giá trị vật chất, và rồi mau chóng định hình chúng thành mục đích sống, đôi khi đưa đến kiểu hành vi thiếu trung thực, bất hợp tác, vị kỉ cá nhân. Không có nền tảng giá trị sống chúng ta sẽ không biết cách tôn trọng bản thân và người khác, không biết cách hợp tác, không biết cách xây dựng tình đoàn kết trong mối quan hệ, không biết cách thích ứng trước những đổi thay…vì vậy cần giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống cho học sinh, giúp các em nâng cao năng lực để tự lựa chọn giữa các giải pháp khác nhau, quyết định phải xuất phát từ học sinh. Học sinh phải tham gia chủ động vào các hoạt động giáo dục kỹ năng sống mới làm thay đổi hành vi của các em. Tài liệu cũng đưa ra các phương pháp giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống và cách thức tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Hoạt động giáo dục Hoạt động giáo dục là tất cả các hoạt động diễn ra trong nhà trường và ngoài xã hội nhằm định hướng, hình thành và phát triển nhân cách cho người học theo một mục tiêu nhất định. Những hoạt động đó có thể là hoạt động văn hoá trong giờ lên lớp, có thể là hoạt động ngoài giờ lên lớp có sự hướng dẫn của 19 người lớn. Hoạt động giáo dục nằm trong quá trình giáo dục tác động đến nhận thức, hành vi cho người học ở những nội dung khác nhau. 1.2.2. Kỹ năng sống Nếu hiểu kỹ năng sống là năng lực ( tổng hòa cả kiến thức, thái độ và hành vi) theo nghĩa rộng thì kỹ năng sống là khả năng áp dụng những hiểu biết và kỹ năng để thực hiện những cách ứng xử đúng hoặc chính xác khi tương tác với người khác hoặc trong các tình huống khác nhau của môi trường xung quanh dựa trên nền văn hóa nào đó. - Theo tổ chức y tế thế giới (WHO), kỹ năng sống là khả năng để có hành vi thích ứng (adaptive) và tích cực (positive), giúp các cá nhân có thể ứng xử hiệu quả trước các nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày. - Theo quỹ nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), kỹ năng sống là cách tiếp cận giúp thay đổi hoặc hình thành hành vi mới. Cách tiếp cận này lưu ý đến sự cân bằng về tiếp thu kiến thức, hình thành thái độ và kỹ năng. - Theo Tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO), kỹ năng sống gắn với 4 trụ cột của giáo dục, đó là: + Học để biết (Learning to know) gồm các kỹ năng tư duy như: giải quyết vấn đề, tư duy phê phán, ra quyết định, nhận thức được hậu quả,...; + Học làm người (Learning to be) gồm các kỹ năng cá nhân như: ứng phó với căng thẳng, cảm xúc, tự nhận thức, tự tin,...; + Học để sống với người khác (Learning to live together) gồm các kỹ năng xã hội như: giao tiếp, thương lượng, tự khẳng định, hợp tác, làm việc theo nhóm, thể hiện sự cảm thông; + Học để làm (Learning to do) gồm kỹ năng thực hiện công việc và các nhiệm vụ như kỹ năng đặt mục tiêu, đảm nhận trách nhiệm,... Quan niệm của WHO nhấn mạnh đến khả năng của cá nhân có thể duy trì trạng thái tinh thần và biết thích nghi tích cực khi tương tác với người khác và với môi trường của mình. Quan niệm này mang tính khái quát nhưng chưa thể thể hiện ngay các kỹ năng cụ thể, mặc dù khi phân tích sâu thì thấy tương đối gần với nội hàm kỹ năng sống theo quan niệm của UNESCO. Quan niệm của UNESCO là quan niệm rất chi tiết, cụ thể, có nhấn mạnh thêm kỹ năng thực hiện 20