Tài liệu Luận văn sư phạm dạy học môn gdcd lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ở trường thpt kim anh, tp hà nội hiện nay

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ ====== NGUYỄN THỊ LÝ DẠY HỌC MÔN GDCD LỚP 10 THEO CHUỖI CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƢỜNG THPT KIM ANH, TP HÀ NỘI HIỆN NAY KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Phƣơng pháp dạy học môn Giáo dục công dân ở trƣờng THPT HÀ NỘI, 2019 TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ ====== NGUYỄN THỊ LÝ DẠY HỌC MÔN GDCD LỚP 10 THEO CHUỖI CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƢỜNG THPT KIM ANH, TP HÀ NỘI HIỆN NAY KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Phƣơng pháp dạy học môn Giáo dục công dân ở trƣờng THPT Ngƣời hƣớng dẫn khoa học ThS. NGUYỄN QUANG THUẬN HÀ NỘI, 2019 LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện khóa luận, tôi nhận đƣợc sự giúp đỡ, sự động viên, hƣớng dẫn, chỉ bảo tận tình và chu đáo của thầy giáo ThS. Nguyễn Quang Thuận và những ý kiến đóng góp của các thầy cô trong khoa. Tôi xin bày tỏ long biết ơn chân thành và sâu sắc tới các thầy giáo, cô giáo trong khoa Giáo dục Chính trị, đặc biệt là sự hƣớng dẫn chỉ bảo tận tình của thầy giáo ThS. Nguyễn Quang Thuận. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các thầy giáo, cô giáo, các em học sinh trƣờng THPT Kim Anh, thành phố Hà Nội đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành khóa luận của mình. Do điều kiện thời gian, năng lực còn hạn chế nên khóa luận không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận đƣợc sự đóng góp ý kiến của các thầy cô và các bạn để khóa luận của tôi đƣợc hoàn chỉnh hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, 05 tháng 05 năm 2019 Sinh viên Nguyễn Thị Lý LỜI CAM ĐOAN Khóa luận tốt nghiệp này đƣợc hoàn thành dƣới sự hƣớng dẫn của thầy giáo, Ths. Nguyễn Quang Thuận. Tôi xin cam đoan rằng: Đây là kết quả nghiên cứu của riêng tôi. Không trùng lặp với bất cứ công trình nghiên cứu nào. Trong quá trình làm khóa luận, tôi đã kế thừa những thành tựu của các nhà khoa học với sự trân trọng và biết ơn. Hà Nội, 05 tháng 5 năm 2019 Sinh viên Nguyễn Thị Lý DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Diễn giải 1 HS Học sinh 2 GDCD Giáo dục công dân 3 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 4 GV Giáo viên 5 SGK Sách giáo khoa 6 THPT Trung học phổ thông MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chƣơng 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC DẠY HỌC MÔN GDCD LỚP 10 THEO CHUỖI CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƢỜNG THPT KIM ANH, TP HÀ NỘI............................................................................................. 7 1.1. Cơ sở lý luận của dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ở trƣờng THPT ...................................................................................... 7 1.2. Cơ sở thực tiễn của dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ở trƣờng THPT Kim Anh, Tp Hà Nội ................................................ 18 Chƣơng 2. NGUYÊN TẮC VÀ BIỆN PHÁP DẠY HỌC MÔN GDCD LỚP 10 THEO CHUỖI CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƢỜNG THPT KIM ANH, TP HÀ NỘI........................................................................................... 26 2.1. Một số nguyên tắc trong dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ...................................................................................................... 26 2.2. Biện pháp dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ở trƣờng THPT Kim Anh Tp Hà Nội.............................................................. 39 Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM DẠY HỌC MÔN GDCD LỚP 10 THEO CHUỖI CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƢỜNG THPT KIM ANH, TP HÀ NỘI . 44 3.1. Kế hoạch thực nghiệm .......................................................................... 44 3.2. Nội dung thực nghiệm........................................................................... 46 3.3. Kết quả thực nghiệm ............................................................................. 61 3.4. Kết luận thực nghiệm ............................................................................ 64 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 67 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 69 PHỤ LỤC DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Kết quả học tập môn GDCD ở lớp thực nghiệm và lớp đối chứng của HS trƣớc khi thực nghiệm ............................................. 45 Bảng 3.1: Kết quả học tập môn GDCD ở lớp thực nghiệm và lớp đối chứng của HS trƣớc khi thực nghiệm ............................................. 61 Bảng 3.2: Kết quả chất lƣợng bài thu hoạch môn GDCD của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng sau khi thực nghiệm ............................... 62 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Kết quả học tập môn GDCD ở lớp thực nghiệm và lớp đối chứng của HS trƣớc khi thực nghiệm ............................................. 62 Biểu đồ 3.2: Kết quả chất lƣợng bài thu hoạch môn GDCD của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng sau khi thực nghiệm ............................... 63 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Lịch sử nhân loại đã bƣớc sang một kỉ nguyên mới - kỉ nguyên của thông tin tri thức, việc giáo dục công tác giảng dạy nói riêng cần phải đổi mới và phù hợp với xu hƣớng của thời đại. Nhiệm vụ quan trọng của việc dạy học là giúp các em tìm lại hứng thú, đam mê với môn học. Đồng thời giáo viên phải rèn cho học sinh khả năng độc lập, hình thành kĩ năng, thao tác tiếp cận tri thức thích ứng với một xã hội học tập thƣờng xuyên, học tập suốt đời. GDCD là một môn học có những kiến thức phong phú, sâu rộng mà lại trừu tƣợng nên nếu GV không sử dụng các phƣơng pháp dạy học thích hợp thì sẽ làm cho môn học trở nên khô khan và kém hấp dẫn với HS. Tuy nhiên việc vận dụng các phƣơng pháp tích cực nhằm phát huy vai trò tự giác, chủ động của HS trong việc tiếp thu bài học lại không đƣợc quan tâm đúng mức. Do đó, để giúp ngƣời học đáp ứng yêu cầu của việc đổi mới phƣơng pháp dạy học là hết sức cần thiết thì việc dạy học theo chuỗi các hoạt động đáp ứng đƣợc yêu cầu đổi mới. Trong quá trình giảng dạy các môn học ở trƣờng THPT nói chung và môn GDCD nói riêng GV biết kết hợp và sử dụng các chuỗi hoạt động sẽ nâng cao hiệu quả giảng dạy của cả GV và HS. Vì theo phƣơng pháp này GV không chỉ đơn giản truyền thụ kiến thức mà còn là ngƣời phát huy tính tích cực, tự giác, phát triển tƣ duy độc lập logic và sáng tạo làm cho HS nắm kiến thức vững chắc và sâu sắc. Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tƣ tƣởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện đảm bảo thực hiện. Nhận thức đƣợc việc đổi mới phƣơng pháp dạy học theo chuỗi các hoạt động là một trong những vấn đề bức thiết hiện nay ở nƣớc ta, Đảng và Nhà nƣớc cũng nhƣ BGD & ĐT đã đƣa nhiều nghị quyết, chỉ thị, công văn: Công văn số: 5555/ 1 BGDĐT- ngày 8/10/2014 của BGD & ĐT về việc hƣớng dẫn sinh hoạt chuyên môn, đổi mới PPDH và kiểm tra đánh giá; tố chức và quản lí các hoạt động chuyên môn của trƣờng trung học/ trung tâm giáo dục thƣờng xuyên qua mạng; Công văn số 4668/ BGDĐT-GDTrH ngày 10/09/2015 V/v Hƣớng dẫn triển khai mô hình trƣờng học mới Việt Nam cấp THCS từ năm học 2015 2016. Công văn số: 4068/ BGDĐTGDTrH, ngày 18/08/2016 triển khai mô hình trƣờng học mới năm học 2016- 2017. Thực trạng dạy học môn GDCD lớp 10 ở trƣờng THPT còn chƣa đƣợc chú trọng phát triển mà dạy học chú trọng về kiến thức, vì thế khiến học sinh không hứng thú, tích cực trong giờ học, chƣa hình thành các năng lực của HS. GDCD trƣớc đây là một môn học chƣa đƣợc quan tâm chú trọng chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu của HS, mặc dù môn GDCD đã đƣợc đƣa vào thi để xét tốt nghiệp và đại học nhƣng tỉ lệ HS chọn môn GDCD làm môn xét tuyển đại học không cao do sự hứng thú của môn học chƣa hiểu quả, do đặc trƣng của môn học mang tính trừu tƣợng mà GV không chƣa chú trọng xây dựng hoạt động. Xuất phát từ những điều kiện nói trên, đồng thời là một sinh viên sƣ phạm GDCDbản thân luôn cố gắng tìm những phƣơng pháp tốt nhất để nâng cao chất lƣợng dạy học. Chính vì thế tôi đã chọn đề tài khóa luận: “Dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ở trƣờng THPT Kim Anh, TP Hà Nội hiện nay” làm khóa luận tốt nghiệp của mình. 2. Lịch sử nghiên cứu của đề tài Dạy học theo chuỗi hoạt động chỉ mới đƣợc áp dụng trong giảng dạy ở thời gian gần đây. Nó là yêu cầu cơ bản không thể thiếu của cách dạy học theo mô hình “Trƣờng học mới”. Hình thức dạy học này đã đƣợc triển khai thí điểm và chính thức ở bậc tiểu học và trung học cơ sở ở nhiều nơi trong cả nƣớc Một điều mà chúng ta nhận thấy là đây là một yêu cấu đổi mới khá mới mẻ nên còn rất nhiều giáo viên gặp khó khăn trong quá trình tiếp cận và thực hiện. Bên cạnh đó theo đánh giá chủ quan của bản than thì việc dạy học theo 2 chuỗi hoạt động khiến cho giáo viên e dè khi thực hiện nó. Bởi đó nó đòi hỏi sự mài mò và đầu tƣ không hề nhỏ. Chính vì điều đó, lãnh đạo sở giáo dục đã khuyến khích nhân rộng học hỏi những ƣu điểm mà hình thức mang lại và bậc trung học phổ thông cũng là bậc cần học hỏi và tham khảo. Trên thế giới đã có môn GDCD, các nƣớc trên thế giới đã sử dụng dạy học theo chuỗi các hoạt động: Nhiều quốc gia trên thế giới xác định môn GDCD vô cùng quan trọng trong việc hình thành nên những thế hệ công dân trong tƣơng lai. Tại mỗi nƣớc lại có những chƣơng trình, mục tiêu, phƣơng pháp GDCD khác nhau để phù hợp với yêu cầu và tình hình thực tế của nƣớc mình. Tại Singapore, môn đạo đức và công dân là môn học độc lập đƣợc dạy từ Tiểu học đến THCS và theo hƣớng chuỗi các hoạt động. Với Hàn Quốc, giáo dục đạo đức đƣợc coi nhƣ là môn học có mục đích giúp học sinh phát triển nhân cách độc lập và tự chủ bằng cách học các giá trị đạo đức cơ bản cũng nhƣ các quy tắc ứng xử xã hội tốt, phép lịch sự và hình thành các năng lực tƣ duy, lập luận đạo đức giúp cho học sinh giải quyết các vấn đề đạo đức trong cuộc sống của mình. Tại Nhật Bản, giáo dục đạo đức đƣợc tiến hành qua các hoạt động nhóm, nhằm đẩy mạnh sự phát triển hài hòa thể chất, trí tuệ, tự hoàn thiện sự phát triển... Đáng chú ý, Nhật Bản còn giáo dục đạo đức thông qua hoạt động hàng ngày. Ở Việt Nam Đã sử dụng chuỗi các hoạt động trong môn học nói chung và môn GDCD nói riêng nhƣ: Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chuỗi các hoạt động môn ngữ văn THPT,.. Cùng với các văn bản và công văn kèm theo Công văn số: 5555/ BGDĐT- ngày 8/10/2014 của BGD & ĐT về việc hƣớng dẫn sinh hoạt chuyên môn, đổi mới phƣơng pháp dạy học và kiểm tra đánh giá. 3 Công văn số 4668/ BGDĐT-GDTrH ngày 10/09/2015 V/v Hƣớng dẫn triển khai mô hình trƣờng học mới Việt Nam cấp THCS từ năm học 2015 2016.Công văn số: 4068/ BGDĐTGDTrH, ngày 18/08/2016 triển khai mô hình trƣờng học mới năm học 2016- 2017. Dạy học theo chuỗi các hoạt động đã đƣợc nghiên cứu nhƣng chỉ nghiên cứu chung cho môn học, nghiên cứu dạy học theo chuỗi các hoạt động trong môn GDCD đã có nhƣng chƣa cụ thể ở lớp 10. Chính vì vậy, tôi đã chọn đề tài khóa luận: “Dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ở trƣờng THPT Kim Anh, TP Hà Nội hiện nay” làm khóa luận tốt nghiệp của mình. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề tài là tổ chức các hoạt động dạy học theo chuỗi hoạt động trong giảng dạy các môn khoa học nói chung và đối với môn GDCD nói riêng, nhằm nâng cao hiệu quả dạy học, đồng thời nhằm phát triển năng lực hợp tác của GV và HS ở trƣờng THPT Kim Anh, Hà Nội. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt đƣợc mục đích trên khóa luận tập trung nghiên cứu những vấn đề sau Nghiên cứu cơ sở khoa học của việc dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ở trƣờng THPT Kim Anh, thành phố Hà Nội. Xác định các nguyên tắc và biện pháp dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ở trƣờng THPT Kim Anh, thành phố Hà Nội. Tiến hành thực nghiệm sƣ phạm dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ở trƣờng THPT Kim Anh, thành phố Hà Nội. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu việc dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi 4 các hoạt động ở trƣờng THPT Kim Anh, Hà Nội. Đối tƣợng khảo sát: HS lớp 10 trƣờng THPT Kim Anh Hà Nội và GV dạy GDCD của trƣờng THPT Kim Anh, Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Thời gian từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2019 Phạm vi nội dung nghiên cứu: Giới hạn trong một số GDCD lớp 10 trƣờng THPT Kim Anh, Thành phố Hà Nội. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài Khóa luận lấy phƣơng pháp nghiên cứu của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử và một số phƣơng pháp khác nhƣ phân tích tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát, so sánh, điều tra, giải quyết các nhiệm vụ đặt ra Phƣơng pháp quan sát để quan sát hoạt đông học của HS và hoạt động dạy của GV, phƣơng pháp điều tra: sử dụng phiếu điều tra để tạo hứng thú học tập của HS. 6. Ý nghĩa của đề tài 6.1. Ý nghĩa lý luận Góp phần hệ thống hóa và làm rõ những vấn đề lý luận, thực tiễn về việc dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ở trƣờng THPT Kim Anh, TP Hà Nội hiện nay. Phân tích nguyên tắc và biện pháp dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ở trƣờng THPT Kim Anh, TP Hà Nội hiện nay. Tiến hành thực nghiệm dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ở trƣờng THPT Kim Anh, TP Hà Nội. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Có thể sử dụng khóa luận làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu giảng dạy môn GDCD lớp 10. 5 7. Bố cục (kết cấu) của đề tài Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục nội dung khóa luận bao gồm 3 chƣơng, 8 tiết. 6 Chƣơng 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC DẠY HỌC MÔN GDCD LỚP 10 THEO CHUỖI CÁC HOẠT ĐỘNG Ở TRƢỜNG THPT KIM ANH, TP HÀ NỘI 1.1. Cơ sở lý luận của dạy học môn GDCD lớp 10 theo chuỗi các hoạt động ở trƣờng THPT 1.1.1. Dạy học theo chuỗi hoạt động 1.1.1.1. Quan niệm về dạy học Quá trình dạy học là một quá trình phức tạp, rộng lớn bao gồm nhiều thành tố có liên quan chặt chẽ với nhau. Để đƣa ra một định nghĩa có tính khái quát nhất, bao quát toàn bộ quá trình dạy và học là một việc không dễ. Hiện nay các nhà lý luận học ở Việt Nam cũng nhƣ thế giới đƣa ra nhiều định nghĩa khác nhau về quá trình dạy học tùy theo quan điểm tiếp cận dạy và học. Theo đó, với hoạt động dạy có phƣơng pháp dạy của GV, với hoạt động học có phong cách học của mỗi cá nhân. Quá trình dạy học là hệ thống những hành động liên tiếp và thâm nhập vào nhau của thầy và trò dƣới sự hƣớng dẫn của thầy, nhằm đạt đƣợc mục đích dạy học qua đó phát triển nhân cách của trò. Từ ngàn xƣa, nghiên cứu, tìm tòi, tích lũy kinh nghiệm để rồi truyền lại cho thế hệ sau vẫn luôn là một quá trình góp phần thúc đẩy sự tiến hóa của nhân loại. Thế hệ sau kế thừa thế hệ trƣớc, dung kiến thức và kinh nghiệm sâu hơn. Dạy và học thƣờng chỉ đƣợc xem là quá trình trao và nhận. Thông thƣờng ngƣời ta vẫn quan niệm rằng học tập chỉ đơn thuần là quá trình tích lũy kiến thức và học tập kinh nghiệm từ ngƣời truyền thụ. Cách quan niệm thụ động nhƣ vậy dễ biến kiến thức thành một vật thể chết khô đƣợc truyền từ tay ngƣời này sang tay ngƣời khác. Cơ sở để xác định bản chất của quá trình dạy học 7 Mối quan hệ giữa hoạt động nhận thức của loài ngƣời với hoạt động dạy học. Trong quá trình phát triển của lịch sử, loài ngƣời không ngừng nhận thức và cải tạo thế giới khách quan; tích lũy hệ thống hóa, khái quát những tri thức và truyền đạt lại cho thế hệ sau. Quá trình truyền đạt và lĩnh hội tri thức đó đƣợc gọi là quá trình dạy học. Nhƣ vậy, trong xã hội diễn ra hoạt động nhận thức của loài ngƣời và hoạt động dạy học cho thế hệ trẻ, trong đó hoạt động nhận thức của loài ngƣời đi trƣớc hoạt động dạy học. Song hoạt động nhận thức của ngƣời học diễn ra trong môi trƣờng sƣ phạm, có sự hƣớng dẫn, tổ chức, điều khiển của GV. Do vậy, nó không lặp lại toàn bộ quá trình nhận thức của loài ngƣời, do đó nó tránh đƣợc những bƣớc quanh co, những sai lầm trong nhận thức. Mối quan hệ giữa hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò Dạy và học là hai hoạt động đặc trƣng, cơ bản của quá trình dạy học. hai hoạt động này thống nhất, biện chứng với nhau. Sự tác động qua lại giữa dạy và học, giữa thầy và trò phản ánh tính chất hai mặt của quá trình dạy học. Để tiếp cận toàn diện bản chất của quá trình dạy học, chúng tôi sử dụng quan điểm tiếp cận bộ phận, tức tạm thời xem xét quá trình dạy học hai phạm trù: dạy và học, hai phạm trù không thể tồn tại một cách độc lập mà chúng luôn thống nhất với nhau. Nếu có tồn tại thì không còn mang bản chất đặc trƣng của quá trình dạy học. Ở Việt Nam, ngôi trƣờng đại học đầu tiên của Việt Nam, Văn Miếu Quốc Tử Giám không chỉ là di tích lịch sử nổi tiếng ở đất thủ đô mà còn là nơi chứa đựng những tinh hoa của những giá trị truyền thống của đất Việt. Văn Miếu Quốc Tử Giám đƣợc xây dựng trong năm 1070 vào đời vua Lý Thánh Tông nhắm tôn thờ Nho học, sau đó đƣợc trở thành nơi tổ chức khoa thi, hƣớng đến mục tiêu bồi dƣỡng nhận tài, đào tạo những ngƣời tài giỏi để 8 bổ nhiệm làm quan, cùng tham gia xây dựng đất nƣớc. Dạy học là một quá trình thống nhất, biện chứng giữa hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò, tróng đó hoạt động học là trung tâm. Có rất nhiều quan điểm: Hunter (1976) thì nhấn mạnh đến vai trò quyết định của ngƣời dạy. Bà quan niệm: “Quá trình dạy học cũng giống nhƣ quá trình ra quyết định và hành động một cách cẩn thận nhằm giúp cho quá trình học diễn ra một cách thuận lợi và thành công hơn so với khi không có quá trình dạy diễn ra” (Trong cuốn làm chủ các phƣơng pháp giảng dạy). Nhƣ vậy, theo Hunter, vai trò của ngƣời dạy là thiết kế quá trình dạy học. Thành công của quá trình dạy học phụ thuộc vào nhiều các hoạt động dạy học ở trên lớp của ngƣời dạy. Ngƣời dạy phải suy nghĩ, ra quyết định một cách cẩn thận và đồng thời phải lựa chọn những bƣớc đi cụ thể trong những tình huống nhất định nhằm đạt đƣợc mục tiêu của mình. Còn ngƣời học là ngƣời “thi công” quá trình học tập trong một môi trƣờng có các điều kiện và cơ hội học tập tốt. Theo cách tiếp cận thông tin, GS.TSKH Lâm Quang Thiệp quan niệm: “Dạy là việc giúp cho ngƣời học tự mình chiếm lĩnh những kiến thức, kỹ năng và hình thành hoặc thay đổi những tình cảm, thái độ” (Lâm Quang Thiệp (1991)Giáo dục Đại học ở Việt Nam, từ điển Bách khoa về Giáo dục Đại học. NXB Pergamon Press). Theo quan niệm này, dạy không phải là truyền thụ kiến thức một chiều, càng không phải cung cấp thông tin đơn thuần, mà chủ yếu giúp cho ngƣời học tự mình chiếm lĩnh kiến thức, kĩ năng bồi dƣỡng cảm xúc, hình thành thái độ. Từ việc phân tích các định nghĩa nêu trên, ta thấy “dạy là một hoạt động đặc trƣng của ngƣời dạy nhằm tổ chức, điều khiển tạo ra điều kiện và cơ hội cho quá trình học diễn ra một cách thuận lợi và đạt đƣợc mục đích”. Hoạt động dạy khong có nghĩa là ngƣời dạy rót kiến thức sẵn có của mình vào đầu 9 ngƣời học, mà phải tổ chức, sắp xếp các điều kiện, tạo ra cơ hội thuận lợi và điều khiển, kiểm soát quá trình học nhằm tăng thêm lƣợng kiến thức, kĩ năng và thay đổi thái độ, cách đánh giá hiện có của ngƣời học. Kết quả cuối cùng của quá trình dạy là tạo điều kiện và thúc đẩy quá trình học diễn ra trong môi trƣờng thuận lợi nhất. Hoạt động dạy là tạo ra quy trình thao tác chỉ đạo hoạt động học nhẳm hình thành ở ngƣời học các nhu cầu thƣờng xuyên học tập, tìm tòi tri thức, rèn luyện kĩ năng, kích thích năng lực tƣ duy sáng tạo. Theo quan điểm tiếp cận thông tin, học là quá trình tự biến đổi mình và làm phong phú thêm giá trị củacon ngƣời bằng cách thu nhận và xử lí thông tin lấy từ môi trƣờng thông tin. Các nhà nghiên cứu giáo dục cho rằng: Dạy học là toàn bộ các thao tác có mục đích nhằm chuyển các giá trị tinh thần, các hiểu biết, các giá trị văn hóa mà nhân loại đã đạt đƣợc hoặc cộng đồng đã đạt đƣợc vào bên trong một con ngƣời, một số khác dựa trên quan điểm phát triển, nhất là phát triển về khoa học và công nghệ cho rằng: Dạy học là một quá trình gồm toàn bộ các thao tác có tổ chức và có định hƣớng giúp ngƣời học từng bƣớc có năng lực tƣ duy và năng lực hành động với mục đích chiếm lĩnh các giá trị tinh thần, các hiểu biết, các kỹ năng, các giá trị văn hóa mà nhân loại đã đạt đƣợc để trên cơ sở đó có khả năng giải quyết đƣợc các bài toán thực tế đặt ra trong toàn bộ cuộc sống của mỗi ngƣời học. Hoạt động dạy và hoạt động học có mối quan hệ khăn khít, chặt chẽ trình tự các bƣớc trong hoạt động học hoàn toàn thống nhất với trình tự các bƣớc trong hoạt động học hoàn toàn thống nhất với trình tự các bƣớc trong hoạt động dạy. Nếu GV vạch ra nhiệm vụ, các hành động học tập sắp tới của HS bằng các hành động học tập sắp tới của HS bằng các biện pháp sƣ phạm hợp lí và kích thích chúng thì HS sẽ tiếp nhận các nhiệm vụ đó, thực hiện các hành động học tập đề ra, nếu GV kiểm tra hành động của HS và điều chỉnh hành 10 động dạy của mình thù dƣới ảnh hƣởng của GV, HS cũng điều chỉnh hành động của mình,… hoạt động dạy của GV và hoạt động học của HS tạo nên những yếu tố cơ bản nhất của quá trình dạy học: Hoạt động dạy và hoạt động học có mối quan hệ khăng khít, chặt chẽ trình tự các bƣớc trong hoạt động học hoàn toàn thống nhất với trình tự các bƣớc trong hoạt động học hoàn toàn thống nhất với trình tự các bƣớc trong hoạt động dạy. Nếu GV vạch ra nhiệm vụ, các hành động học tập sắp tới của HS bằng các hành động học tập sắp tới của HS bằng các biện pháp sƣ phạm hợp lí và kích thích chúng thì HS sẽ tiếp nhận các nhiệm vụ đó, thực hiện các hành động học tập đề ra, nếu GV kiểm tra hành động của HS và điều chỉnh hành động dạy của mình thù dƣới ảnh hƣởng của GV, HS cũng điều chỉnh hành động của mình,… Nhƣ vậy, sự thống nhất của các quá trình dạy và học đƣợc thể hiện ở sự tƣơng ứng giữa các giai đoạn hoạt động của cả thầy và trò. Chỉ khi nào có sự thống nhất này mới tao nên một hiện tƣợng hoàn chỉnh gọi là quá trình dạy học. Tất cả những điều trên chứng minh rằng: Chỉ có sự kết hợp chặt chẽ giữa những tác động, điều kiện bên ngoài của GV, tạo môi trƣờng học tậpvới sức căng thẳng trí tuệ của HS thích nghi với môi trƣờng đó, mới có thể tạo nên cơ sở cho việc học tập có kết quả. 1.1.1.2. Dạy học theo chuỗi hoạt động Chuỗi hoạt động là tiến trình dạy học, là tổ hợp các quá trình dạy học của cả giáo viên và học sinh tác động lẫn nhau nhằm đạt đƣợc mục đích thỏa mãn nhu cầu về hoạt động dạy và học. Dạy học theo chuỗi hoạt động tiến trình dạy học bao gồm 5 bƣớc cơ bản: hoạt động khởi động luyện tập hoạt động hình thành kiến thức hoạt động vận dụng hoạt động hoạt đông tìm tòi, mở rộng. Dạy học theo chuỗi hoạt độnghoạt động giáo dục, trong đó, dƣới sự hƣớng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, từng cá nhân học sinh đƣợc tham gia 11 trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn khác nhau của đời sống gia đình, nhà trƣờng cũng nhƣ ngoài xã hội với tƣ cách là chủ thể của hoạt động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình. Chuỗi hoạt động là hoạt động đƣợc coi trọng trong từng môn học. Chuỗi hoạt động coi trọng các hoạt động thực tiễn mang tính tự chủ của HS, về cơ bản là hoạt động mang tính tập thể trên tinh thần tự chủ cá nhân, với sự nỗ lực giáo dục giúp phát triển sáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể. Điều đó đòi hỏi các hình thức và phƣơng pháp tổ chức các chuỗi hoạt động phải đa dạng, linh hoạt, HS tự hoạt động, trải nghiệm là chính. 1.1.2. Dạy học theo chuỗi các hoạt động ở trường THPT Chuỗi hoạt động là tiến trình dạy học, khác với tiến trình dạy học thông thƣờng. Dạy học thông thƣờng là những cách thức dạy học quen thuộc đƣợc truyền từ lâu đời và đƣợc bảo tồn, duy trì qua nhiều thế hệ. Về cơ bản, phƣơng pháp dạy học này lấy hoạt động của ngƣời thầy là trung tâm. Theo Frire - nhà xã hội học, nhà giáo dục học nổi tiếng ngƣời Braxin đã gọi phƣơng pháp dạy học này là "Hệ thống ban phát kiến thức", là quá trình chuyển tải thông tin từ đầu thầy sang đầu trò. Thực hiện lối dạy này, giáo viên là ngƣời thuyết trình, diễn giảng, là "kho tri thức" sống, học sinh là ngƣời nghe, nhớ, ghi chép và suy nghĩ theo. Với phƣơng pháp dạy học truyền thống, giáo viên là chủ thể, là tâm điểm, học sinh là khách thể, là quỹ đạo. Giáo án dạy theo phƣơng pháp này đƣợc thiết kế kiểu đƣờng thẳng theo hƣớng từ trên xuống. Do đặc điểm hàn lâm của kiến thức nên nội dung bài dạy theo phƣơng pháp truyền thống có tính hệ thống, tính logic cao. Song do quá đề cao ngƣời dạy nên nhƣợc điểm của phƣơng pháp dạy học truyền thống là học sinh thụ động tiếp thu kiến thức, giờ dạy dễ đơn điệu, buồn tẻ, kiến thức thiên về lý luận, ít 12