Tài liệu Cd 07 sotret [compatibility mode]

Đại Học Y Dược TP. HCM Khoa Dược Thuốc Trị Sốt Rét http://thaikhacminh.googlepages.com/caodang TS. Thái Khắc Minh Bộ Môn Hoá Dược Sốt rét: Mỗi năm gây tử vong khoảng 1-3 triệu người và gây bệnh ở khoảng 300-500 triệu người trên toàn cầu Bệnh Truyền Nhiễm Phân bố của sốt rét trên thế giới với các vùng có Plasmodium falciparum đề kháng với các thuốc được dùng trong điều trị sốt rét chloroquin và sulphadoxinpyrimethamin (Nature 2002) Nguyên nhân gây bệnh SR: do Plasmodium spp Do 1 trong 4 loaïi kyù sinh truøng • • • • Plasmodium falciparum Plasmodium vivax Plasmodium malariae Plasmodium ovale. ÔÛ nöôùc ta loaøi thöôøng gaây beänh laø P. falciparum (khoaûng 80 – 85%) vaø P. vivax Chu trình phát triển của Plasmodium spp Trieäu chöùng laâm saøng ñieån hình cuûa beänh soát reùt • • • Beänh nhaân leân côn reùt run ñoät ngoät hoaëc coù caûm giaùc gai reùt ôùn laïnh 1-2 giôø. Sau ñoù chuyeån sang soát noùng. Soát noùng leân tôùi 39-40oC keùo daøi 2-4 giôø sau ñoù moà hoâi toaùt ra nhieät ñoä haï daàn, 23 giôø sau ngöôøi beänh trôû laïi bình thöôøng. Côn soát dieãn ra coù chu kyø: caùch nhaät hay caùch 2 ngaøy tuyø theo loaïi kyù sinh truøng Thuốc • Thuoác chöõa soát reùt coù nhieàu loaïi, taùc duïng treân nhöõng giai ñoaïn phaùt trieån khaùc nhau cuûa kyù sinh truøng soát reùt, nhöng khoâng coù thuoác naøo taùc duïng treân moïi giai ñoaïn phaùt trieån cuûa chuùng. • Phaûi choïn thuoác coù taùc duïng toát nhaát vaø chaéc chaén khoâng bò kyù sinh truøng soát reùt khaùng laïi. Thuốc Muỗi Chu trình bào tử sinh Thuốc làm ung giao bào Thoa trùng Giao tử Thuốc diệt thể giao bào Thuốc diệt tế bào Muỗi Đốt Giao bào Thể phân liệt trong tế bào gan Thể tư dưỡng non (Thể nhẫn) Thuốc diệt thể ngủ Thể ngủ (hypnozoite) Chu trình ngoại hồng cầu Thuốc diệt thể trong máu 3i Thể phân liệt tự do Thể tư dưỡng (được phóng thích) trưởng thành Chu trình hồng cầu Thể phân liệt trong hồng cầu Thuốc diệt tế bào -Tác dụng lên thể ngoài hồng cầu của Plasmodium spp, chống tái phát, điều trị tiệt căn: primaquin Thuốc diệt thể ngủ - Tác dụng lên thể tiền hồng cầu (P. falciparum), dùng dự phòng căn nguyên: proguanil Thuốc diệt thể trong máu Tác dụng lên giai đoạn hồng cầu (thường là lúc lên cơn sốt), cắt cơn sốt - Các alcaloid quinquina: Quinin, - Các dẫn chất 4- amino quinolin: cloroquin - Artemisinin và dẫn chất - Các dẫn chất acridin: mepacrin - Dẫn chất sulfon: dapson - Dẫn chất sulfonamid - Các dẫn chất aryl-amino-alcol: 4 –quinoleinyl methanol: mefloquin 9-phenanthren methanol: halofantrin - Kháng sinh trị sốt rét: tetracyclin, clindamycin, Thuốc diệt thể giao bào -Diệt giao bào của P.vivax, P.malariae, không diệt giao bào của P.falciparum : quinin, cloroquin, mepacrin, sulfon, sulfamid, tetracyclin, clindamycin, mefloquin - Diệt giao bào của P.falciparum: primaquin Thuốc làm ung giao bào Ngăn cản hoặc ức chế sự hình thành nang trứng và thoa trùng, do đó ngăn bệnh lan truyền: primaquin, proguanil Proguanil Proguanil: Không dùng trong điều trị SR. Chỉ dùng khi không thể sử dụng thuốc khác. Thuốc dự phòng phụ nữ có thai, trẻ em, người chưa miễn dịch (du khách) đến vùng sốt rét kháng cloroquin (Malaria CQR) Primaquin Primaquin: Không dùng trong điều trị SR vì tác động kém lên thể phân liệt. Diệt thể giao tử (gamet) của các loài Plasmodium, đặc biệt là P.falciparum trong máu người bệnh và làm ung giao tử ở muỗi Anopheles. Dùng phòng sốt rét, chống lây lan. Thuốc phòng chống lây lan Primaquin: Tác dụng lên thể ngoài hồng cầu (thể ngủ) và thể phân liệt của P.vivax, P.ovale và P.malariae  Chống tái phát, điều trị tiệt căn Phân loại theo tác dụng trị liệu Thuốc điều trị cắt cơn sốt: Diệt thể vô tính trong hồng cầu Thuốc điều trị tiệt căn: Primaquin Chống tái phát xa do diệt thể vô tính ngoài hồng cầu (tại mô gan) của P.vivax, P.malariae và P.ovale Thuốc dự phòng: Proguanil Dự phòng cho cá thể khi vào vùng sốt rét do diệt thể vô tính tiền hồng cầu, ngăn cản sự phát triển của KST ở giai đoạn hồng cầu, ngăn cản sự phát triển của thoa trùng ở gan. Thuốc chống lây lan cho cộng đồng: Primaquin Diệt giao bào hoặc làm ung giao bào nên ngăn cản sự hình thành nang trứng và thoa trùng ở muỗi. Thuốc thiên nhiên Quinin Artemisinin Thuốc tổng hợp Nhóm I: tác động nhanh  Amino 4-quinolein -Cloroquin -Amodiaquin  Amino-alcol : -Mefloquin -Halofantrin Nhóm II: tác động chậm  Thuốc kháng acid folinic - Proguanil - Pyrimethamin  Thuốc kháng acid folic - Sulfon - Sulfamid Quinin và các muối Nguoàn goác Laø alcaloid cuûa voû caây Cinchona sp. Rubiaceae ñöôïc söû duïng döôùi nhieàu daïng muoái. Quinin sulfat Quinin hydroclorid Quinin dihydroclorid Taùc duïng - Dieät kyù sinh truøng soát reùt trong hoàng caàu caû 4 loaøi Plasmodium, keå caû loaøi ñaõ khaùng cloroquin - Khoâng coù taùc duïng vôùi theå voâ tính ngoaøi hoàng caàu vaø giao baøo cuûa P. falciparum - Haï nhieät, kích thích tieâu hoùa. Quinin và các muối Chæ ñònh Ñieàu trò soát reùt, côn soát reùt Taùc duïng phuï -Duøng keùo daøi gaây uø tai, nhöùc ñaàu, buoàn noân, choùng maët, ñau buïng, tieâu chaûy, loaïn thò giaùc … -Chaäm nhòp tim, haï huyeát aùp, thieåu naêng tuaàn hoøan. -Taêng co boùp töû cung  saûy thai. Choáng chæ ñònh -Huyeát caàu toá nieäu -Ngöôøi maãn caûm vôùi quinin -Vieâm thaàn kinh thò giaùc Quinin và các muối Daïng thuoác - Vieân neùn : 250mg - OÁng tieâm 250mg/2ml, 500mg/2ml - OÁng tieâm tónh maïch 650mg/5ml (quinoserum) Caùch duøng - Uoáng: ngöôøi lôùn : 1,0 - 1,5g/ngaøy x 5–7 ngaøy - Uoáng: treû em : 30mg/kg/ngaøy, chia 2–3 laàn x 7 ngaøy - Tieâm baép: 30mg/kg/ngaøy x 5 ngaøy. - Tieâm tónh maïch: truyeàn dòch vôùi dung dòch glucose 5% vôùi lieàu 5-10mg/kg/ngaøy ARTEMISININ VÀ DẪN CHẤT Artemisinin là hoạt là hoạt chất chính của cây Thanh cao hoa vàng hay Thanh hao (Artemisia annua L.), Họ Cúc (Asteraceae) Teân khaùc : qinghaosu (thanh hao toá) ARTEMISININ VÀ DẪN CHẤT Taùc duïng Taùc duïng dieät theå voâ tính trong hoàng caàu cuûa P. falciparum nhanh vaø maïnh vaø ñaëc bieät Chæ ñònh cho P. falciparum khaùng thuoác. Chæ ñònh - Soát reùt theå naõo - Soát reùt ñaõ bieán chöùng - Soát reùt do P. falciparum khaùng thuoác. Taùc duïng phuï: do thuoác thaûi tröø nhanh neân ít ñoäc. ARTEMISININ VÀ DẪN CHẤT Daïng thuoác Vieân neùn 250mg (artemisinin ), 50mg (artesunat) Tieâm (natri artesunat): loï 60mg boät tinh khieát traéng + 1ml Na bicarbonat 5%. Caùch duøng Vieân: + Ngöôøi lôùn: 500mg/ngaøy x 2 laàn/ngaøy x5 ngaøy. + Treû em: 20mg/kg x 5 ngaøy Tieâm: Pha oáng dung moâi Na bicarbonat vaøo loï boät. Sau ñoù theâm vaøo 5,4ml glucose 5% ñeå haøm löôïng moãi ml coù 10mg artesunat  tieâm tónh maïch chaäm. + Ngöôøi lôùn: 1,2 mg/kg muõi tieâm ñaàu tieân. Sau ñoù laäp laïi 4, 24, 48 giôø sau, moãi laàn tieâm 60mg. + Treû em: 1,5mg/kg vôùi khoaûng caùch thôøi gian nhö ngöôøi lôùn