Tài liệu Biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiếng anh tại trung tâm đào tạo - viện khoa học hàng không

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM THỊ THU THỦY BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TIẾNG ANH TẠI TRUNG TÂM ĐÀO TẠO – VIỆN KHOA HỌC HÀNG KHÔNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2012 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM THỊ THU THỦY BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TIẾNG ANH TẠI TRUNG TÂM ĐÀO TẠO – VIỆN KHOA HỌC HÀNG KHÔNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 05 Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Nguyễn Thị Mỹ Lộc HÀ NỘI – 2012 2 MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn i Danh mục viết tắt ii Danh mục các bảng iii Danh mục các biểu đồ iv Mục lục v Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi 6 2. Môc ®Ých nghiªn cøu 7 3. Kh¸ch thÓ vµ ®èi t-îng nghiªn cøu 8 8 4. Gi¶ thuyÕt khoa häc 5. NhiÖm vô nghiªn cøu 8 6. Ph¹m vi nghiªn cøu 8 7. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi 8 8. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu 9 9. CÊu tróc luËn v¨n 9 Ch-¬ng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ 10 HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1.1. Một số nội dung cơ bản về lý luận quản lý. 10 1.1.1. Quản lý 10 1.1.1.1. Khái niệm về Quản lý 10 1.1.1.2. Các chức năng quản lý 1.1.1.3. Các biện pháp Quản lý 1.1.2. Quản lý giáo dục 16 1.1.2.1. Khái niệm về quản lý giáo dục 1.1.2.2. Các thành tố trong hệ thống quản lý giáo dục. 1.2. Một số nội dung của lý luận dạy học liên quan đến 18 đề tài 1.2.1. D¹y häc, ho¹t ®éng d¹y häc 3 1.2.1.1. D¹y häc: 1.2.1.2. C¸c thµnh tè trong hÖ thèng qu¶n lý dạy học 1.2.1.3. Hoạt động dạy-học 1.2.2. Quản lý hoạt động dạy học 21 1.2.2.1.Quản lý hoạt động dạy 1.2.2.2.Quản lý hoạt động học 1.2.2.3.Quản lý cơ sở vật chất - kỹ thuật phục vụ dạy và học 1.2.3. Đặc điểm của hoạt động dạy- học ngoại ngữ, 25 dạy- học tiếng Anh 1.2.3.1. Bản chất của ngôn ngữ và dạy học ngoại ngữ 1.2.3.2. Phương pháp dạy học ngoại ngữ 1.2.4. Nh÷ng néi dung qu¶n lý ho¹t ®éng d¹y häc 31 TiÕng Anh 1.2.4.1. Qu¶n lý môc tiªu vµ néi dung d¹y häc ngo¹i 31 ng÷: 1.2.4.2. Qu¶n lý viÖc kiÓm tra - ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng d¹y 33 häc ngo¹i ng÷: 1.2.4.3. Qu¶n lý c¬ së vËt chÊt vµ thiÕt bÞ thiÕt yÕu cho 35 viÖc d¹y häc ngo¹i ng÷: 1.2.4.4. Qu¶n lý ®éi ngò gi¶ng viªn: 36 1.2.5. §µo t¹o cho ng-êi lín (ng-êi võa häc võa lµm) 37 vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña nã 1.3. TiÓu kÕt 41 Ch-¬ng 2: 42 thùc tr¹ng QU¶N Lý HO¹T ®éng d¹y häc m«n tiÕng Anh ë trung t©m ®µo t¹o- ViÖn khhk 2.1. Một vài nét về Trung tâm đào tạo, Viện Khoa học 42 hàng không. 4 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Trung tâm 43 đào tạo, Viện Khoa học hàng không 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Trung tâm đào tạo, 44 Viện Khoa học hàng không 2.1.3. Cơ cấu tổ chức của Trung tâm và đội ngũ giáo 45 viên 2.2 Thực trạng về hoạt động dạy học tiếng Anh ở 47 Trung tâm Đào tạo – Viện Khoa học hàng không . 2.2.1. Những đặc thù của Trung tâm đào tạo 54 2.2.2. Thực trạng về hoạt động dạy học tiếng Anh ở Trung tâm Đào tạo 56 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học Tiếng Anh ở Trung tâm Đào tạo – Viện Khoa học hàng không 2.3.1. Qu¶n lý viÖc gi¶ng d¹y tiÕng Anh cña gi¸o viªn 2.3.2. Qu¶n lý viÖc häc tËp cña häc viªn 2.4. Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i cÇn gi¶i quyÕt trong qu¶n lý d¹y häc m«n tiÕng Anh ë Trung t©m §µo t¹o vµ nguyªn nh©n cña chóng. 2.4.1. Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i cÇn gi¶i quyÕt 2.4.2. Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i 2.5. TiÓu kÕt Ch-¬ng 3: BiÖn ph¸p qu¶n lý ho¹t ®éng d¹y häc 60 66 67 68 68 69 tiÕng Anh ë Trung t©m §µo t¹o, ViÖn KHHK 3.1. Nguyªn t¾c chän lùa biÖn ph¸p 3.1.1. Nguyªn t¾c tÝnh hiÖu qu¶: 3.1.2. Nguyªn t¾c t«n träng tÝnh ®Æc thï cña qu¸ tr×nh tæ chøc ®µo t¹o: 3.2. C¸c biÖn ph¸p 3.2.1. BiÖn ph¸p 1: N©ng cao tÝnh tù chñ, tù chÞu tr¸ch 70 73 75 nhiÖm cña gi¶ng viªn tham gia gi¶ng d¹y c¸c líp. 5 3.2.2. BiÖn ph¸p 2: N©ng cao nhËn thøc cña ng-êi häc 76 và x©y dùng n¨ng lùc tù häc, tù ®µo t¹o cña häc viªn 3.2.3. BiÖn ph¸p 3: §æi míi viÖc x©y dùng môc tiªu vµ 77 ch-¬ng tr×nh/®Ò c-¬ng m«n häc 3.2.4. BiÖn ph¸p 4: §æi míi viÖc lùa chän néi dung, 84 t¨ng c-êng häc liÖu cho ng-êi häc 3.2.5. BiÖn ph¸p 5: Qu¶n lý viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh 87 thøc tæ chøc d¹y häc 3.2.6. BiÖn ph¸p 6: C¶i tiÕn, ®æi míi ph-¬ng ph¸p d¹y 90 häc 3.2.7. BiÖn ph¸p 7: C¶i tiÕn c«ng t¸c kiÓm tra - ®¸nh 93 gi¸ 94 3.2.8. BiÖn ph¸p 8: N©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô cho gi¶ng viªn 3.2.9. BiÖn ph¸p 9: T¨ng c-êng øng dông c«ng nghÖ 95 th«ng tin trong gi¶ng d¹y 98 3.3. Thăm dò mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp: 99 3.3.1. KÕt qu¶ kh¶o s¸t tÝnh cÇn thiÕt cña c¸c biÖn ph¸p: 3.3.2. KÕt qu¶ kh¶o s¸t tÝnh kh¶ thi cña c¸c biÖn ph¸p: kÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ 1. KÕt luËn 2. KhuyÕn nghÞ 2.1. §èi víi ViÖn Khoa häc Hµng kh«ng: 2.2. §èi víi Trung t©m §µo t¹o: Tµi liÖu tham kh¶o Phô lôc 6 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 1. QLGD Quản lý giáo dục 2. DH Dạy học 3. HS Học sinh 4. GV Giáo viên 5. CNTT Công nghệ thông tin 6. TCTy Tổng công ty 7. KH&CN Khoa học và kỹ thuật 8. HKVN Hàng không Việt Nam 9. KHHK Khoa học hàng không 10. CB-CNV Cán bộ công nhân viên 11. CHDCND Cộng hòa dân chủ nhân dân DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1. Ý kiến của giảng viên về đổi mới phương pháp dạy học 49 Bảng 2.2. Khảo sát về nhận thức của học viên về tác dụng của ngoại ngữ 51 Bảng 2.3. Khảo sát động cơ học tiếng Anh 52 Bảng 2.4. Khảo sát về phương pháp học tiếng Anh của học viên 53 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cấp thiết của các biện pháp 79 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp 80 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Trang Sơ đồ 1.1. Chức năng của quản lý 9 Sơ đồ 1.2. Quá trình dạy học 16 Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức Viện khoa học hàng không 37 2 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Việt Nam đang trong quá trình hội nhập vào nền kinh tế thế giới, chính thức trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Kinh tế tri thức đang ngày càng mở rộng, với quá trình toàn cầu hoá có ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc, từng cộng đồng, từng gia đình và cá nhân. Với xu thế hội nhập, ngoại ngữ đóng một vai trò quan trọng trong mọi lĩnh vực: Khoa học kỹ thuật, giáo dục, du lịch, thương mại, hàng không và đời sống hàng ngày… Ngoại ngữ có vị trí quan trọng trong sự nghiệp giáo dục. Ngoại ngữ không chỉ góp phần trang bị cho học sinh, sinh viên những tri thức cần thiết mà còn là một công cụ rất quan trọng giúp họ nắm chắc hơn các tri thức cơ sở của các chuyên ngành khác, đồng thời giúp họ phát triển năng lực trí tuệ, nâng cao và mở rộng tầm hiểu biết của mình qua việc tìm hiểu tri thức văn hóa của các nước trên toàn thế giới. Trong tất cả các thứ tiếng, từ trước đến nay tiếng Anh luôn được coi là một thứ tiếng quốc tế. Những ai, những cộng đồng nào, quốc gia nào muốn phát triển nhanh, muốn mở rộng quan hệ quốc tế, muốn mở cửa, muốn tiếp nhận thành tựu về mọi mặt của nhân loại, không thể không biết tiếng Anh. Tiếng Anh được coi là điều kiện tiên quyết, là một công cụ, phương tiện phục vụ hiệu quả trong quá trình hội nhập và phát triển. Ngành Hàng không Việt Nam đang không ngừng phát triển để sánh vai cùng ngành Hàng không trên thế giới. Một trong những công việc được chú trọng là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Vai trò ngoại ngữ là không thể thiếu trong quá trình đào tạo này. Xuất phát từ nhu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao có khả năng sử dụng được ngoại ngữ thành thạo trong công việc chuyên môn của mình trong ngành hàng không, việc quản lý hoạt động dạy – học tiếng Anh có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với việc nâng cao chất lượng đào tạo trong ngành hàng không. 7 Trung tâm đào tạo được thành lập năm 1990 cùng với sự hình thành và phát triển của Viện Khoa học hàng không. Trung tâm có chức năng tổ chức đào tạo, huấn luyện, bổ túc, nâng cao về chuyên môn nghiệp vụ, tin học, ngoại ngữ chuyên ngành Hàng không theo phân công của Viện, Tổng công ty và quy định của Nhà nước Trong ngành hàng không, Trung tâm đào tạo là cơ sở đào tạo duy nhất trong ngành, liên kết với Trường Đại học ngoại ngữ- Đại học quốc gia Hà Nội cấp bằng Cử nhân ngoại ngữ cho học viên. Tuy nhiên, hiện nay, việc giảng dạy tiếng Anh ở Trung tâm đào tạo – Viện Khoa học hàng không còn nhiều bất cập. Thực trạng dạy – học chay còn phổ biến, PP, phương tiện, hình thức tổ chức dạy – học lạc hậu. Là giáo viên lâu năm giảng dạy tiếng Anh tại Trung tâm Đào tạo – Viện Khoa học hàng không, tôi nhận thấy việc nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh ở Trung tâm Đào tạo nhằm tìm ra các biện pháp có hiệu quả và khả thi để khắc phục những hạn chế, khó khăn trong công tác quản lý hoạt động dạy học, từng bước nâng cao chất lượng dạy học môn tiếng Anh là rất cần thiết. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh ở Trung tâm đào tạo-Viện Khoa học hàng không” với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh, từ đó nâng cao chất lượng và uy tín cho Trung tâm Đào tạo, Viện KHHK. Đề tài này cũng rất hữu ích cho mỗi giáo viên của trung tâm trong việc thay đổi nhận thức của mình trong việc dạy học và thay đổi phương pháp giảng dạy của mình cho phù hợp với nhu cầu thực tế hiện nay của xã hội. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh ở Trung tâm đào tạo – Viện Khoa học hàng không. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu 8 Việc dạy học Tiếng Anh ở Trung tâm đào tạo – Viện Khoa học hàng không. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lí hoạt động dạy học Tiếng Anh ở Trung tâm đào tạo – Viện Khoa học hàng không. 4. Giả thuyết khoa học Nếu xây dựng và áp dụng một cách linh hoạt, sáng tạo và đồng bộ các biện pháp quản lý mang tính hệ thống có khả thi và hiệu quả sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh tại Trung tâm đào tạo – Viện KHHK 5. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học. - Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý công tác dạy học tiếng Anh tại Trung tâm đào tạo - Viện Khoa học hàng không. - Đề xuất những biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh ở Trung tâm đào tạo - Viện Khoa học hàng không. 6. Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh ở Trung tâm đào tạo – Viện Khoa học Hàng không trong thời gian 10 năm trở lại đây. Sau đó đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh ở đây. 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Kết quả nghiên cứu của đề tài giúp cho các giáo viên trong trung tâm tự học hỏi tự thay đổi để nâng cao khả năng chuyên môn và sư phạm của mình, góp phần đảm bảo cho sự thành công và phát triển của Trung tâm. Đề tài cũng là tư liệu tham khảo hữu ích đối với các nhà quản lý của Viện Khoa học hàng không và Tổng công ty Hàng không trong quá trình cải cách và phát triển Viện Khoa học hàng không nói chung và Trung tâm đào tạo nói riêng. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 9 8.1. C¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn: S-u tÇm, ®äc, nghiªn cøu, hÖ thèng ho¸ c¸c lý luËn trong c¸c v¨n b¶n, tµi liÖu khoa häc cã néi dung liªn quan ®Õn ®Ò tµi. 8.2. C¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn: Sö dông c¸c phiÕu hái ®èi víi c¸c ®èi t-îng kh¸c nhau; quan s¸t c¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc; tæng kÕt kinh nghiÖm 8.3. Ph-¬ng ph¸p chuyªn gia: Dïng phiÕu hái ®Ó thu thËp c¸c ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia (c¸c nhµ qu¶n lý, c¸c chuyªn viªn, c¸c gi¶ng viªn l©u n¨m) 8.4. Ph-¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc: ¸p dông xö lý c¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra ®-îc 9. Cấu trúc luận văn Ngoài các phần mở đầu và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn dự kiến được trình bày thành 3 chương: Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động dạy học Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh ở Trung tâm đào tạo – Viện Khoa học hàng không Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh ở Trung tâm đào tạo – Viện Khoa học hàng không 10 CHƢƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1.1. Một số nội dung cơ bản về lý luận quản lý. 1.1.1. Quản lý 1.1.1.1. Khái niệm về Quản lý Xuất phát từ những góc độ nghiên cứu khác nhau, rất nhiều học giả trong và ngoài nước đã đưa ra giải thích không giống nhau về quản lý. Cho đến nay, vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất về quản lý. Đặc biệt là kể từ thế kỷ 21, các quan niệm về quản lý lại càng phong phú. Các trường phái quản lý học đã đưa ra nhiều định nghĩa về quản lý. - "Làm quản lý là bạn phải biết rõ: muốn người khác làm việc gì và hãy chú ý đến cách tốt nhất, kinh tế nhất mà họ làm " . - "Quản lý là một hoạt động mà mọi tổ chức (gia đình, doanh nghiệp, chính phủ) đều có, nó gồm 5 yếu tố tạo thành là: kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, điều chỉnh và kiểm soát. Quản lý chính là thực hiện kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo điều chỉnh và kiểm soát ấy”. - Hard Koont: "Quản lý là xây dựng và duy trì một môi trường tốt giúp con người hoàn thành một cách hiệu quả mục tiêu đã định". - Peter F Druker: "Suy cho cùng, quản lý là thực tiễn. Bản chất của nó không nằm ở nhận thức mà là ở hành động; kiểm chứng nó không nằm ở sự logic mà ở thành quả; quyền uy duy nhất của nó là thành tích". Harold Koontz, trong t¸c phÈm “Nh÷ng vÊn ®Ò cèt yÕu cña qu¶n lý” viÕt: “Qu¶n lý lµ mét ho¹t ®éng thiÕt yÕu, nã ®¶m b¶o phèi hîp nh÷ng nç lùc c¸ nh©n, nh»m ®¹t ®-îc c¸c môc ®Ých cña nhãm. Môc tiªu cña mäi nhµ qu¶n lý lµ 11 nh»m h×nh thµnh mét m«i tr-êng mµ trong ®ã con ng-êi cã thÓ ®¹t ®-îc c¸c môc ®Ých cña nhãm víi thêi gian, tiÒn b¹c vµ sù bÊt m·n c¸ nh©n Ýt nhÊt.”[16.tr.188]. C¸c nhµ nghiªn cøu ViÖt Nam xuÊt ph¸t tõ gãc ®é kh¸c nhau còng ®· ®-a ra nh÷ng kh¸i niÖm qu¶n lý. Hµ ThÕ Ng÷ quan niÖm: "Qu¶n lý lµ mét qu¸ tr×nh ®Þnh h-íng..." [16, tr.24]. Theo GS.TS.NguyÔn ThÞ Mü Léc vµ TS.NguyÔn Quèc ChÝ ®Þnh nghÜa vÌ qu¶n lý lµ: "T¸c ®éng cã ®Þnh h-íng, cã chñ ®Ých cña chñ thÓ qu¶n lý (ng-êi qu¶n lý) ®Õn kh¸ch thÓ qu¶n lý (ng-êi bÞ qu¶n lý) - trong mét tæ chøc - nh»m lµm cho tæ chøc vËn hµnh vµ ®¹t ®-îc môc ®Ých tæ chøc". HiÖn nay, kh¸i niÖm nµy ®· ®-îc ®Þnh nghÜa mét c¸ch râ h¬n: "Qu¶n lý lµ qu¸ tr×nh ®¹t ®Õn môc tiªu cña tæ chøc b»ng c¸ch vËn dông c¸c ho¹t ®éng (chøc n¨ng) kÕ ho¹ch ho¸, tæ chøc, chØ ®¹o vµ kiÓm tra". [5, tr.1] Qu¶n lý lµ t¸c ®éng cã môc ®Ých, cã kÕ ho¹ch cña chñ thÓ qu¶n lý ®Õn tËp thÓ nh÷ng ng-êi lao ®éng nãi chung lµ kh¸ch thÓ qu¶n lý nh»m thùc hiÖn ®-îc nh÷ng môc tiªu ®· dù kiÕn. Qu¶n lý lµ qu¸ tr×nh ®¹t ®Õn môc tiªu cña tæ chøc b»ng c¸ch vËn dông c¸c ho¹t ®éng (chøc n¨ng) kÕ ho¹ch ho¸, tæ chøc, chØ ®¹o vµ kiÓm tra. Kh¸i niÖm vÒ qu¶n lý ®-îc ®Þnh nghÜa b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau song cã thÓ hiÓu qu¶n lý lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých cña con ng-êi vµ qu¶n lý chÝnh lµ c¸c ho¹t ®éng do mét hoÆc nhiÒu ng-êi ®iÒu phèi hµnh ®éng cña nh÷ng ng-êi kh¸c nh»m thu ®-îc kÕt qu¶ mong muèn. Qu¶n lý võa lµ mét khoa häc, võa lµ mét nghÖ thuËt. Qu¶n lý mang tÝnh khoa häc v× c¸c ho¹t ®éng cña qu¶n lý cã tæ chøc, cã ®Þnh h-íng ®Òu dùa trªn nh÷ng quy luËt, nh÷ng nguyªn t¾c vµ nh÷ng ph-¬ng ph¸p ho¹t ®éng cô thÓ, ®ång thêi qu¶n lý mang tÝnh nghÖ thuËt v× nã vËn dông mét c¸ch linh ho¹t vµ 12 s¸ng t¹o vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ trong sù kÕt hîp vµ t¸c ®éng nhiÒu mÆt cña c¸c yÕu tè kh¸c nhau trong ®êi sèng x· héi. 1.1.1.2. Các chức năng quản lý Chøc n¨ng qu¶n lý lµ tËp hîp c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý, th«ng qua ®ã chñ thÓ qu¶n lý t¸c ®éng vµo kh¸ch thÓ qu¶n lý nh»m thùc hiÖn mét môc tiªu nhÊt ®Þnh. X· héi lu«n lu«n vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng v× vËy chøc n¨ng qu¶n lý còng kh«ng ngõng biÕn ®æi, c¶i tiÕn vµ hîp lý ho¸ theo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi. VËy chøc n¨ng qu¶n lý lµ h×nh thøc biÓu hiÖn sù t¸c ®éng cã môc ®Ých cña chñ thÓ qu¶n lý lªn ®èi t-îng qu¶n lý nh»m ®¹t ®-îc môc tiªu qu¶n lý. Chøc n¨ng qu¶n lý x¸c ®Þnh khèi l-îng c«ng viÖc cô thÓ, vµ c¸c tr×nh tù tiÕn hµnh c«ng viÖc ®ã. Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý, ng-êi qu¶n lý ph¶i thùc hiÖn mét d·y chøc n¨ng kÕ tiÕp nhau mét c¸ch logic, b¾t buéc, b¾t ®Çu tõ viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu vµ nhiÖm vô qu¶n lý, ®Õn khi kiÓm tra c¸c kÕt qu¶ ®¹t ®-îc vµ tæng kÕt c¸c qu¸ tr×nh qu¶n lý. KÕt qu¶ ®¹t ®-îc cã thÓ t-¬ng øng hoÆc kh«ng t-¬ng øng víi môc tiªu ®Ò ra, nh-ng trªn c¬ së nh÷ng kÕt qu¶ ®ã ng-êi qu¶n lý ph©n tÝch, t×m ra nh÷ng h¹n chÕ ®Ó rót kinh nghiÖm vµ tiÕp tôc ®Ò ra nh÷ng môc tiªu vµ nhiÖm vô qu¶n lý míi phï hîp víi thùc tiÔn. Qu¶n lý cã thÓ hiÓu lµ mét d¹ng lao ®éng chØ huy, ®iÒu phèi, kÕt hîp cña chñ thÓ qu¶n lý sinh ra mét c¸ch kh¸ch quan tõ ®Æc tr-ng lao ®éng cña kh¸ch thÓ qu¶n lý. C¸c nhµ nghiªn cøu vÒ qu¶n lý ®· ®-a ra nhiÒu ®Ò xuÊt vÒ néi dung cña c¸c chøc n¨ng qu¶n lý, mçi chøc n¨ng qu¶n lý cã nhiÖm vô cô thÓ, lµ qu¸ tr×nh liªn tôc cña c¸c b-íc c«ng viÖc tÊt yÕu ph¶i thùc hiÖn. Tæ hîp c¸c chøc n¨ng t¹o nªn néi dung cña qu¸ tr×nh qu¶n lý. TÊt c¶ c¸c chøc n¨ng qu¶n lý g¾n bã vµ quy ®Þnh lÉn nhau, chóng liªn kÕt víi nhau thµnh mét hÖ thèng trän vÑn. Nh÷ng chøc n¨ng qu¶n lý chung lµ nh÷ng chøc n¨ng mµ bÊt cø mét chñ thÓ qu¶n lý ë bÊt cø lÜnh vùc nµo, cÊp qu¶n lý nµo ®Òu ph¶i thùc hiÖn, bÊt kú ai khi 13 triÓn khai qu¸ tr×nh qu¶n lý còng ph¶i thùc hiÖn chøc n¨ng nµy. C¸c chøc n¨ng qu¶n lý kÕ tiÕp nhau mét c¸ch logic b¾t buéc. Cã 4 chøc n¨ng qu¶n lý c¬ b¶n sau ®©y th-êng ®-îc nh¾c ®Õn trong c¸c tµi liÖu: o KÕ ho¹ch ho¸: lµ x¸c ®Þnh môc tiªu, môc ®Ých ®èi víi thµnh tùu t-¬ng lai cña tæ chøc vµ c¸c con ®-êng, biÖn ph¸p, c¸ch thøc ®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu, môc ®Ých ®ã. Nh- vËy, thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ lµ ®-a toµn bé nh÷ng ho¹t ®éng vµo kÕ ho¹ch, cã môc ®Ých, biÖn ph¸p râ rµng, v¹ch ra nh÷ng b-íc ®i cô thÓ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®ã. o Tæ chøc: Khi ng-êi qu¶n lý ®· lËp xong kÕ ho¹ch, hä cÇn ph¶i chuyÓn ho¸ nh÷ng ý t-ëng trong kÕ ho¹ch thµnh hiÖn thùc. XÐt vÒ ph-¬ng diÖn qu¶n lý, tæ chøc lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh nªn cÊu tróc c¸c quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn, gi÷a c¸c bé phËn trong mét tæ chøc nh»m lµm cho hä thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c kÕ ho¹ch cña hä vµ ®¹t ®-îc môc tiªu tæng thÓ cña tæ chøc. Nhê viÖc tæ chøc cã hiÖu qu¶, ng-êi qu¶n lý cã thÓ phèi hîp, ®iÒu phèi tèt h¬n c¸c nguån vËt lùc vµ nh©n lùc. Thµnh tùu cña mét tæ chøc phô thuéc rÊt nhiÒu vµo n¨ng lùc cña ng-êi qu¶n lý sö dông c¸c nguån lùc nµy sao cho cã hiÖu qu¶ vµ cã kÕt qu¶. Qu¸ tr×nh tæ chøc sÏ ®-a ®Õn viÖc h×nh thµnh, x©y dùng c¸c bé phËn, c¸c phßng ban cïng víi c«ng viÖc cña chóng. VÊn ®Ò nh©n sù, c¸n bé ®-îc tiÕp nèi ngay sau c«ng viÖc tæ chøc. o ChØ ®¹o: Sau khi kÕ ho¹ch ®· ®-îc x©y dùng, c¬ cÊu bé m¸y ®· h×nh thµnh, nh©n sù ®· ®-îc bè trÝ th× chñ thÓ qu¶n lý ph¶i ®øng ra chØ ®¹o, dÉn d¾t tæ chøc. ChØ ®¹o bao hµm viÖc liªn kÕt mäi ng-êi trong tæ chøc vµ ®éng viªn hä hoµn thµnh nh÷ng nhiÖm vô nhÊt ®Þnh ®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu cña tæ chøc. HiÓn nhiªn viÖc chØ ®¹o cßn bao gåm viÖc uèn n¾n nh÷ng sai lÖch trong ho¹t ®éng cña ng-êi nµy hay ng-êi kh¸c, cña bé phËn nµy hay bé phËn kh¸c, kh¬i dËy ph¸t huy tiÒm n¨ng, ®éng lùc cña 14 con ng-êi lµm cho tiÒm n¨ng ®ã trë thµnh hiÖn thùc, ®¸p øng ®-îc lîi Ých cña c¸ nh©n vµ x· héi. Hay nãi mét c¸ch kh¸c, chøc n¨ng chØ ®¹o lµ sù ®iÒu khiÓn cña ng-êi qu¶n lý ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn cña tæ chøc ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch, lµ qu¸ tr×nh ph¸t huy tèi ®a n¨ng lùc cña mäi thµnh viªn trong tæ chøc thùc hiÖn môc tiªu. ChØ ®¹o lµ chøc n¨ng n¨ng ®éng nhÊt cña qu¶n lý. o KiÓm tra: KiÓm tra lµ mét chøc n¨ng qu¶n lý, th«ng qua ®ã chñ thÓ qu¶n lý gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng, thu thËp th«ng tin vµ ®¸nh gi¸ c¸c thµnh qu¶ ho¹t ®éng ®Ó xem viÖc triÓn khai thùc hiÖn cã ®óng víi kÕ ho¹ch hay kh«ng ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh nÕu cÇn thiÕt. KiÓm tra lµ kh©u cuèi cïng cña qu¸ tr×nh qu¶n lý, ®ång thêi gióp cho viÖc chuÈn bÞ tÝch cùc cho kú kÕ ho¹ch tiÕp theo. KiÓm tra gióp cho chñ thÓ qu¶n lý ®iÒu khiÓn mét c¸ch hiÖu qu¶ hÖ thèng qu¶n lý. Cã thÓ nãi r»ng qu¶n lý mµ kh«ng cã kiÓm tra th× coi nh- kh«ng cã qu¶n lý vµ ng-êi ta th-êng vÝ kiÓm tra nh- mèi liªn hÖ ng-îc trong nguyªn lý ®iÒu khiÓn. Trong khi thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nãi trªn, chñ thÓ qu¶n lý ®Òu lu«n lu«n cÇn ®Õn th«ng tin. Kh«ng cã th«ng tin th× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®-îc c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý. LËp kÕ ho¹ch KiÓm tra Th«ng tin Tæ chøc ChØ ®¹o S¬ ®å 1.1. Chøc n¨ng cña qu¶n lý 1.1.1.3. Các biện pháp quản lý 15 * BiÖn ph¸p qu¶n lý : nghiªn cøu vÒ khoa häc qu¶n lý, cã 4 biÖn ph¸p qu¶n lý chÝnh. §ã lµ: BiÖn ph¸p thuyÕt phôc; BiÖn ph¸p hµnh chÝnh-tæ chøc; BiÖn ph¸p kinh tÕ; BiÖn ph¸p t©m lý- gi¸o dôc. - BiÖn ph¸p thuyÕt phôc: lµ c¸ch t¸c ®éng cña chñ thÓ qu¶n lý vµo ®èi t-îng qu¶n lý b»ng lý lÏ lµm cho hä nhËn thøc ®óng ®¾n vµ tù nguyÖn thõa nhËn c¸c yªu cÇu cña nhµ qu¶n lý, tõ ®ã cã th¸i ®é vµ hµnh vi phï hîp víi c¸c yªu cÇu nµy. §©y lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó gi¸o dôc con ng-êi. BiÖn ph¸p thuyÕt phôc g¾n víi tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý kh¸c vµ ph¶i ®-îc ng-êi qu¶n lý sö dông tr-íc tiªn v× nhËn thøc lµ b-íc ®Çu tiªn trong ho¹t ®éng cña con ng-êi. - BiÖn ph¸p hµnh chÝnh - tæ chøc: lµ c¸ch t¸c ®éng cña chñ thÓ qu¶n lý vµo ®èi t-îng qu¶n lý trªn c¬ së quan hÖ quyÒn lùc tæ chøc, quyÒn h¹n hµnh chÝnh. C¬ së cña biÖn ph¸p nµy lµ dùa vµo quy luËt tæ chøc, bëi lÏ bÊt cø mét hÖ thèng nµo còng cã quan hÖ tæ chøc. Trong ®ã ng-êi ta sö dông quyÒn uy vµ sù phôc tïng trong bé m¸y nµy. Khi sö dông biÖn ph¸p hµnh chÝnh-tæ chøc, chñ thÓ qu¶n lý ph¶i n¾m ch¾c c¸c v¨n b¶n ph¸p lý, biÕt râ giíi h¹n, quyÒn h¹n tr¸ch nhiÖm. C¸c quy ®Þnh ph¶i b¶o ®¶m tÝnh khoa häc vµ thùc tiÔn, ph¶i kiÓm tra vµ n¾m ®-îc th«ng tin ph¶n håi. - BiÖn ph¸p kinh tÕ: Lµ c¸ch t¸c ®éng cña chñ thÓ qu¶n lý vµo ®èi t-îng qu¶n lý th«ng qua lîi Ých kinh tÕ. C¬ së cña biÖn ph¸p nµy lµ dùa vµo quy luËt kinh tÕ, th«ng qua quy luËt nµy ®Ó t¸c ®éng tíi t©m lý cña ®èi t-îng. Néi dung cña biÖn ph¸p nµy lµ nhµ qu¶n lý ®-a ra c¸c nhiÖm vô, kÕ ho¹ch... t-¬ng øng víi c¸c møc lîi Ých kinh tÕ. §èi t-îng bÞ qu¶n lý cã thÓ lùa chän ph-¬ng ¸n thÝch hîp ®Ó võa ®¹t ®-îc môc tiªu cña tËp thÓ võa ®¹t ®-îc lîi Ých kinh tÕ cña c¸ nh©n. Khi sö dông biÖn ph¸p nµy cÇn tr¸nh dÉn ®Õn chñ nghÜa thùc dông hay sù mÊt ®oµn kÕt nÕu thiÕu c«ng b»ng. 16 - BiÖn ph¸p t©m lý - gi¸o dôc: Lµ c¸ch t¸c ®éng vµo ®èi t-îng qu¶n lý th«ng qua t©m lý, t×nh c¶m, t- t-ëng con ng-êi. C¬ së cña biÖn ph¸p nµy dùa vµo quy luËt t©m lý con ng-êi vµ chøc n¨ng t©m lý cña con ng-êi. Néi dung cña biÖn ph¸p nµy lµ kÝch thÝch tinh thÇn tù gi¸c, sù say mª cña con ng-êi. Muèn qu¶n lý thµnh c«ng ng-êi qu¶n lý cÇn ph¶i hiÓu râ t©m lý cña b¶n th©n m×nh vµ cña ®èi t-îng qu¶n lý. 1.1.2. Qu¶n lý gi¸o dôc: 1.1.2.1. Khái niệm về quản lý giáo dục Khoa học quản lý là một khoa học liên ngành sử dụng tri thức của nhiều lĩnh vực: Tâm lý học, Xã hội học, Triết học v.v... Khoa học quản lý giáo dục là một chuyên ngành của khoa học quản lý nói chung đồng thời cũng là bộ phận của khoa học giáo dục, nhưng là một khoa học tương đối độc lập. Qu¶n lý gi¸o dôc lµ mét lo¹i h×nh cña qu¶n lý x· héi bëi lÏ gi¸o dôc lµ mét hiÖn t-îng x· héi, mét chøc n¨ng cña x· héi loµi ng-êi ®-îc thùc hiÖn mét c¸ch tù gi¸c. Còng gièng nh- mäi ho¹t ®éng kh¸c cña x· héi loµi ng-êi, gi¸o dôc còng cÇn ®-îc qu¶n lý. Qu¶n lý gi¸o dôc cã thÓ ®-îc hiÓu lµ qu¶n lý qu¸ tr×nh gi¸o dôc - ®µo t¹o trong ®ã bao gåm qu¸ tr×nh d¹y häc diÔn ra ë c¸c c¬ së gi¸o dôc kh¸c nhau vµ qu¶n lý mét hÖ thèng c¸c c¬ së gi¸o dôc. Cã nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ qu¶n lý gi¸o dôc nh- sau: Theo GS.NguyÔn Ngäc Quang: "Qu¶n lý gi¸o dôc lµ hÖ thèng cã môc ®Ých, cã kÕ ho¹ch, hîp quy luËt cña chñ thÓ qu¶n lý nh»m lµm cho hÖ vËn hµnh theo ®-êng lèi, nguyªn lý cña §¶ng thÓ hiÖn ®-îc tÝnh chÊt cña nhµ tr-êng XHCN ViÖt nam mµ tiªu ®iÓm héi tô lµ qóa tr×nh d¹y häc-gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ; ®-a hÖ gi¸o dôc tíi môc tiªu dù kiÕn, tiÕn lªn tr¹ng th¸i míi vÒ chÊt". [17,tr.35]. 17