Tài liệu Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo luật hình sự nước cộng hòa dân chủ nhân dân lào

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH PHETSAKHONE KEOVONGPHET TỘI VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ THEO LUẬT HÌNH SỰ NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH TỘI VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ THEO LUẬT HÌNH SỰ NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự Định hướng nghiên cứu Mã số: 8380104 Người hướng dẫn khoa học : TS. LÊ NGUYÊN THANH Học viên : PHETSAKHONE KEOVONGPHET Lớp : Cao học Luật, Khóa 30 TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Nội dung cũng như các số liệu trình bày trong Luận văn hoàn toàn trung thực. Những kết luận khoa học của Luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả PHETSAKHONE KEOVONGPHET LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian học tập, nghiên cứu lý luận, nhận được sự giảng dạy, hướng dẫn nhiệt tình của các Thầy, cô giáo Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh; sự quan tâm và tạo điều kiện học tập của cơ quan và sự động viên giúp đỡ của gia đình, bạn bè tôi đã hoàn thành Luận văn Thạc sĩ Luật học của mình. Qua đây tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến: Quý Thầy, Cô giáo khoa Luật Hình sự và Luật Tố tụng hình sự, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình giảng dạy; truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm quý báu cho tôi trong suốt quá trình tôi học tập tại trường. Đặc biệt, với lòng kính trọng và biết ơn, tôi xin gửi lờn cảm ơn sâu sắc đến TS. LÊ NGUYÊN THANH đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện Luận văn. Cảm ơn Gia đình và bạn bè đã luôn là nguồn động viên lớn lao giúp tôi vững tin học tập và hoàn thành Luận văn. Tác giả Luận văn PHETSAKHONE KEOVONGPHET DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BLHS : Bộ luật Hình sự CA : Công an CAGT.CPS : Công an giao thông tỉnh Chămpasắc CHDCND : Cộng hòa Dân chủ nhân dân GĐT.HS : Giám đốc thẩm hình sự GTĐB : Giao thông đường bộ NDCM : Nhân dân cách mạng NQ-HĐTP : Nghị quyết Hội đồng thẩm phán PT.HS : Phúc thẩm hình sự ST-HS : Sở thẩm hình sự TAND : Tòa án nhân dân TNGT : Tai nạn giao thông TNHS : Trách nhiệm hình sự TST.TAND : Tòa sở thẩm Tòa án nhân dân VKS : Viện kiểm sát VKS.CPS : Viện kiểm sát tỉnh Chămpasắc VKS.MN : Viện kiểm sát miền nam VKS.TC : Viện kiểm sát tối cao VKSND : Viện kiểm sát nhân dân MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ...................................................................................................1 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ TỘI VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ ...............7 1.1. Khái niệm tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ .....7 1.2. Dấu hiệu pháp lý của tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ .........................................................................................................11 1.2.1. Dấu hiệu định tội ...............................................................................12 1.2.2. Dấu hiệu định khung hình phạt .........................................................20 1.3. Phân biệt tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ với trường hợp không phạm tội và một số tội phạm khác .........................23 1.3.1. Phân biệt tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ với tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác quy định tại Điều 209 BLHS năm 2017 .......................................................24 1.3.2. Phân biệt tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ với tội giết người (Điều 188 BLHS, năm 2017) ...........................................25 1.3.3. Phân biệt tội vi phạm quy định giao thông đường bộ với sự kiện bất ngờ (Điều 37 BLHS Lào năm 2017) ............................................................26 1.4. So sánh tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ theo Luật hình sự Lào với tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo Luật hình sự Việt Nam.........................................................28 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ...................................................................................36 CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN ÁP DỤNG QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT HÌNH SỰ LÀO VỀ TỘI VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ .........................................................37 2.1. Thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự Lào về tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ..................................................................37 2.1.1. Tình hình tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ....37 2.1.2. Thực tiễn định tội danh tội vi phạm quy định tham gia giao thông đường bộ của Tòa án các cấp ở CHDCND Lào..........................................44 2.1.3. Nguyên nhân của những khó khăn, vướng mắc .................................54 2.2. Nhu cầu hoàn thiện pháp luật hình sự đối với tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ ......................................................................58 2.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ ................................................................................61 2.3.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật hình sự và hướng dẫn áp dụng pháp luật ...............................................................................................................61 2.3.2. Các giải pháp khác nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự về tội vi phạm quy định tham gia giao thông đường bộ .........................66 Kết luận Chương 2 .............................................................................................73 KẾT LUẬN .........................................................................................................74 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm vừa qua, nền kinh tế của nước ta đã có sự thay đổi đột biến, chuyển sang nền kinh tế thị trường theo định hướng tiến lên xã hội chủ nghĩa, có sự phát triển khởi sắc và đem lại nhiều sự chuyển biến trên các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội. Sự thay đổi khởi sắc thể hiện trên nhiều lĩnh vực khác nhau đem lại đời sống vật chất và tinh thần ngày càng tốt đẹp hơn cho người dân. Trong những sự chuyển biến trên đó thì tình hình phát triển giao thông vận tải đường bộ thể hiện rõ nhất qua đường sá, cầu cống, xe cộ được xây dựng lên nhiều và mở rộng mặt đường cho tiện lợi hơn và mua sắm rất nhiều. Cùng với sự phát triển của hệ thống giao thông vận tải cũng như các phương tiện giao thông đường bộ thì vấn đề mất trật tự an toàn giao thông, ùn tắc giao thông, tai nạn giao thông, các hành vi vi phạm các quy định về tham gia giao đường bộ khi tham gia giao thông đã trở thành nỗi lo, là vẫn nạn của nhiều quốc gia. Phổ biến nhất là các hành vi vi phạm các quy định pháp luật, trong đó có pháp luật hình sự khi tham gia giao thông đường bộ. Theo báo cáo của Cục cảnh sát giao thông Bộ an ninh1. Theo tổng kết năm 2018, ở nước ta xảy ra 5,984 vụ tai nạn giao thông, làm cho 995 người chết và 9,372 người bị thương. Trung bình mỗi ngày cả nước xảy ra 16 vụ tai nạn giao thông và khiến 2 - 3 người tử vong; 100% số vụ tai nạn giao thông xảy ra là trên đường bộ. Nguyên nhân chủ yếu của các vụ tai nạn giao thông đường bộ là do hành vi cụ thể của con người khi tham gia giao thông vi phạm các quy định về giao thông: vi phạm về tốc độ, đi sai làn, vi phạm về nồng độ cồn, chuyển hướng không đảm bảo, vượt ẩu, v.v... Khi tai nạn giao thông xảy ra nó sẽ gây ra thiệt hại vô cùng nặng nề về người và tài sản, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của nạn nhân, gia đình và xã hội. Cảnh con mất cha, mẹ; vợ mất chồng, con; không ít gia đình lâm vào cảnh túng quẫn do mất đi người lao động chính... Hành vi vi phạm những quy định về tham gia giao thông đường bộ diễn ra ngày càng phổ biến, đa dạng và phức tạp, nhất là khi phương tiện giao thông 1 Cục cảnh sát giao thông Bộ an ninh nước CHDCND Lào 2 đường bộ ngày càng đa dạng, hiện đại. Nhận thức được mức độ nguy hiểm cho xã hội của những hành vi này, pháp luật hình sự nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào đã quy định hành vi vi phạm những quy định về tham gia giao thông đường bộ là tội phạm. Sau đó, Điều 143 BLHS năm 2017 (Điều 85 BLHS năm 2005) đã bổ sung, sửa đổi một số nội dung quy định tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ cho phù hợp với thực tiễn và nâng cao hiệu quả áp dụng. BLHS năm 2017 ra đời, đã kế thừa những quy định còn phù hợp, đồng thời cũng khắc phục những bất cập của BLHS năm 2005 đối với tội phạm này. Tuy nhiên, quy định mới này mặc dù đã tiến bộ hơn, nhưng vẫn còn tồn tại những bất cập và hạn chế dẫn đến việc bỏ lọt tội phạm. Cụ thể, đó là những bất cập về dấu hiệu định tội đã sử dụng thuật ngữ mơ hồ, không đủ rõ ràng để cơ quan chức năng áp dụng vào thực tiễn. Với mong muốn đóng góp một phần công sức trong công tác nghiên cứu, chỉ ra những bất cập và đưa ra kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật về tội phạm này, giúp cơ quan chức năng dễ dàng hơn trong việc áp dụng quy định của pháp luật, đảm bảo đúng người đúng tội, không bỏ lọt tội phạm, tác giả chọn đề tài “Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo luật hình sự nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào” để làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu Trong những năm qua, ở Lào cũng như ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu của các nhà khoa học và cán bộ làm công tác thực tiễn liên quan đến đề tài, đó là Giáo trình của các Trường đại học chuyên ngành luật, các luận văn, các luận án, sách báo, tạp chí, tài liệu tham khảo, cụ thể: Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam: Các giáo trình giảng dạy tại các Trường Đại học gồm: - Võ Khánh Vinh (chủ biên) (2001), Giáo trình Luật Hình sự Việt Nam, Chương X - Các tội xâm phạm an toàn công cộng (Phần Các tội phạm), Nhà xuất bản Công an Nhân dân, Hà Nội; - Nguyễn Ngọc Hòa (chủ biên) (2010), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, Chương XXV – Các Tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng (Tập II), Nhà xuất bản Công an nhân dân, Hà Nội; 3 - Đinh Văn Quế (2012), Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự năm 1999 về các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng (Tập 5), Nhà xuất bản Lao động, Hà Nội; Các giáo trình, bình luận khoa học nêu trên trình bày khía cạnh lý luận cơ bản về luật hình sự, trong đó có phân tích dấu hiệu pháp lý về tội vi phạm các quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ theo quy định của BLHS Việt Nam năm 1999. Kiến thức này được tác giả kế thừa trong luận văn để làm cơ sở nghiên cứu sâu hơn về tội này theo luật hình sự Lào. Các luận văn, luận án gồm: - Phan Thị Thanh Thảo (2008), Đấu tranh phòng chống tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ tại tỉnh Long An, Luận án Tiến sĩ, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh; - Nguyễn Thế Anh (2013), Đấu tranh phòng chống tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, Luận văn Thạc sĩ, Học viện khoa học xã hội. - Hồ Ngọc Linh (2018), Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn quận Sơn Trà thành phố Đà Nẵng, Học viện Khoa học xã hội - Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. - Trần Hải Đăng (2019) Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo Pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Quảng Ninh, Học viện Khoa học xã hội - Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. - Nguyễn Bá Công (2020), Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Bắc Ninh, Học viện Khoa học xã hội - Viện hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam. - Hoàng Đình Ban (2002), Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả điều tra, xử lý tai nạn giao thông đường bộ của Công an thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sĩ luật học, Học viện cảnh sát nhân dân. Các luận văn trên đã có những cứu sâu hơn về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo pháp luật hình sự Việt Nam ở góc độ luật hình sự, tố tụng hình sự và tội phạm học. Những nghiên cứu chuyên sâu giúp tác 4 giả có quan điểm nhận thức toàn diện hơn về tội phạm này cũng như những đề xuất có tính chất kế thừa. Các bài báo, bài nghiên cứu có liên quan đến đề tài: - Nguyễn Đức Mai (2009), Một số vướng mắc trong thực tiễn giải quyết các vụ án về trật tự giao thông đường bộ, Tạp chí Tòa án nhân dân số 22, tháng 11 năm 2009; - Lê Văn Luật (2011), Xác định lỗi khi định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ - một số vấn đề về lý luận và thực tiễn áp dụng, Tạp chí Tòa án nhân dân số 01, tháng 01 năm 2012; - Cao Việt Cường (2014), Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định tại điều 202 BLHS năm 1999 về tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ, Tạp chí Tòa án nhân dân số 4, trang 18-20. Các bài viết nghiên cứu trên tạp chí trên cũng có giá trị lý luận và thực tiễn nhất định làm cơ sở cho việc triển khai các nội dung nghiên cứu trong luận văn này, mặc dù nội dung bài viết theo BLHS năm 1999. Ở Lào, về mặt lý luận cũng như thực tiễn, đã có một số công trình nghiên cứu khoa học và bài viết liên quan đến đề tài “Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo luật hình sự nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào” Cụ thể : - KhuânTa LatThaChac (2010), Tăng cường công tác phòng ngừa tai nạn giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh Khăm Muộn, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Học viện Cảnh sát nhân dân Lào, năm 2010. - SiPhan PhimMaSen (2007), Điều tra tai nạn giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh Xê Kong, Luận văn tốt nghiệp Học viện Cảnh sát nhân dân Lào. - InPeng PhomVongXay (2011), Nâng cao hiệu quả điều tra tai nạn giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh Hủa Phăn, Luận văn tốt nghiệp, Học viện Cảnh sát nhân dân Lào. - BuaThong BoLiVan, Tăng cường công tác phòng ngừa và xử lý tai nạn giao thông đường bộ trên địa bàn Thủ đô Viêng Chăn, Tạp chí an ninh, Thủ đô Viêng Chăn tháng 2 năm 2011. 5 - KhamHien NienSiUĐon, Nâng cao hiệu quả phòng ngừa tai nạn giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh Bo Kẹo, Tạp chí An ninh, Thủ đô Viêng Chăn tháng 1 năm 2011. - KinhKham PhomMaHaXay (2012), Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động điều tra giải quyết tai nạn giao thông đường bộ của lực lượng cảnh giao thông, Công an thủ đô Viêng Chăn nước CHDCND Lào, Luận văn Thạc sĩ luật học, Học viện cảnh sát nhân dân. Nhìn chung các đề tài, tài liệu trên đều đánh giá vấn đề chung về tình trạng diễn biến của TNGT đường bộ, một số nguyên nhân xảy ra TNGT và công tác phòng ngừa, làm giảm các hành vi vi phạm các quy định về Luật giao thông. Qua đó nhằm tuyên truyền, giáo dục những đối tượng tham gia giao thông chấp hành nghiêm chỉnh Luật giao thông đường bộ. Tuy nhiên chưa có đề tài nào đi sâu nghiên cứu một cách cụ thể rõ ràng về “Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo luật hình sự nước CHDCND Lào”, do đó tác giả lựa chọn đề tài này để nghiên cứu làm luận văn thạc sĩ luật học của mình 3. Mục đích nghiên cứu Mục đích của việc nghiên cứu đề tài là nhằm làm rõ những vấn đề lý luận, pháp lý và thực tiễn áp dụng tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ theo pháp luật hình sự Lào, từ đó kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật hình sự Lào. 4. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: nội dung luận văn chủ yếu bàn về dấu hiệu pháp lý của tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trong BLHS Lào năm 2017 trên cơ sở so sánh, đối chiếu với BLHS năm 2005 và các văn bản pháp luật khác liên quan. Về không gian: luận văn trình bày thực tiễn áp dụng quy định của tội vi phạm các quy định về tham gia giao thông đường bộ trên phạm vi cả nước và một số địa phương cụ thể, từ đó chỉ ra những bất cập của quy định pháp luật và kiến nghị hoàn thiện. Về thời gian: Nội dung nghiên cứu thực tiễn chủ yếu trong giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2019. 6 5. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp với đề tài “Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo luật hình sự nước CHDCND Lào”, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp luận: tác giả dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác Lê - nin, gồm phương pháp luận duy vật lịch sử và phương pháp luận duy vật biện chứng, chủ trương đường lỗi chính sách của Đảng Nhân dân cách mạng và nhà nước Lào để nghiên cứu và lập luận. Phương pháp cụ thể: tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu, bao gồm: phương pháp phân tích, phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp, phương pháp lịch sử để trình bày những vấn đề lý luận, các quy định của pháp luật qua các giai đoạn, đánh giá thực tiễn để đưa ra kiến nghị. Phương pháp thống kê và phương pháp nghiên cứu một số vụ án để đánh giá thực tiễn áp dụng tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo luật hình sự nước CHDCND Lào. 6. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của luận văn Về mặt khoa học: Luận văn làm phong phú thêm hệ thống lý luận, giúp người đọc có góc nhìn khoa học về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Về mặt thực tiễn: Qua việc nghiên cứu chỉ ra những bất cập và kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật hình sự Lào về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Đây còn là tài liệu hữu ích cho những ai quan tâm đến vấn đề này. 7. Bố cục của luận văn Luận văn gồm phần mở đầu, nội dung, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. Về nội dung, luận văn gồm hai chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp lý về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Chương 2: Thực tiễn áp dụng quy định pháp luật hình sự Lào về tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ và một số kiến nghị. 7 CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ TỘI VI PHẠM QUY ĐỊNH VỀ THAM GIA GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ 1.1. Khái niệm tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ Giao thông là việc đi lại từ nơi này đến nơi khác của người và các phương tiện chuyên chở. Giao thông gồm có bốn loại hình giao thông như: giao thông đường bộ, giao thông đường thủy, giao thông đường sắt và đường hàng không. Trong bốn loại hình giao thông, thì ở Lào chỉ có 03 loại mà thôi “giao thông đường bộ, giao thông đường thủy, đường hàng không” còn giao thông đường sắt chỉ có ở cửa khẩu Lào - Thái Lan tại thủ đồ Viêng Chăn đoạn đường ngắn và hiện tại đang xây xựng đường ray từ miền Bắc - Thủ đô Viêng Chăn. Giao thông đường bộ là loại hình giao thông phổ biến nhất của xã hội loài người. Vì giao thông đường bộ là đường đi trên đất liền, đường bộ nằm trên bề mặt trái đất, là đường dành cho các loại phương tiện giao thông như: xe gắn máy, xe ô tô, xe tải, xe đạp… và người đi bộ di chuyển. Đường bộ có đặc điểm là bằng phẳng, thường được lát đá, trải nhựa, bê tông hoặc cách thức khác để tạo điều kiện thuận lợi cho giao thông được dễ dàng. Đường bộ gồm: đường, cầu đường bộ, hầm đường bộ, bến phà đường bộ. Như vậy, giao thông đường bộ là việc di chuyển, đi lại của người và động vật bằng phương tiện hoặc không sử dụng phương tiện và các loại phương tiện trên tuyến đường bộ phải tuân theo Luật lệ giao thông đường bộ một cách nghiêm minh “Điều 2 luật giao thông đường bộ 2012 ( Luật sửa đổi )”. Trong các loại hình giao thông thì giao thông đường bộ là loại hình phổ biến nhất và giữ vai trò quan trọng trong thời chiến tranh giải phóng đất nước cũng như thời kỳ hòa nhập, tạo lợi thế cho sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước, đáp ứng nhu cầu hòa nhập, toàn cầu hóa. Bởi lẽ nó là loại hình giao thông giản đơn, lâu đời nhất trong lịch sử loài người, gần gũi với con người nhất, bất cứ tầng lớp xã hội nào cũng tham gia giao thông đường bộ được, không phân biệt giàu hay nghèo. Giao thông đường bộ giúp kết nối các địa phương, tỉnh thành trong nước, các quốc gia đi lại với nhau, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại giao lưu với nhau, mua bán, trao đổi hàng hóa, hợp tác, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Nhận thấy được tầm quan trọng và không thể thiếu, ngoài 8 việc đầu tư phát triển nền tảng giao thông đường sắt và đường hàng không, Nhà nước còn đầu tư vào giao thông đường bộ để phát triển hệ thống giao thông đường bộ cho ngày càng hiện đại, thuận tiện hơn. Đi đôi với việc đầu tư phát triển nền tảng hệ thống giao thông cho hiện đai - thuận tiện, việc đảm bảo trật tự, an toàn giao thông đường bộ, phòng - chống hành vi vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ dẫn đến tai nạn giao thông đường bộ cũng là vấn đề trọng yếu mà bất cứ quốc gia nào cũng quan tâm và đặt lên hàng đầu. Dưới góc độ khoa học Luật hình sự, nhiều tác giả đã đưa ra các khái niệm về Tội vi phạm quy định về tham gia GTĐB như: Theo tác giả Trần Văn Biên và Đinh Thế Hưng thì “Vi phạm quy định về tham gia phương tiện GTĐB là hành vi vi phạm quy định về an toàn giao thông trong khi tham gia giao thông, điều khiển phương tiện giao thông gây thiệt hại cho tính mạng hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của người khác”. Quan điểm này mới chỉ nêu định nghĩa hành vi chứ chưa làm rõ khái niệm Tội vi phạm quy định tham gia giao thông đường bộ. Theo tác giả Đinh Văn Quế thì “Vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ là hành vi vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ gây thiệt hại cho tính mạng hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của người khác”2 . Quan điểm này mới chỉ nêu định nghĩa hành vi chứ chưa làm rõ khái niệm tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ, hơn nữa, hành vi phạm tội khác tội phạm, vì khái niệm tội phạm đòi hỏi phải đầy đủ hơn. Tác giả Trần Minh Hường cho rằng: “Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ là hành vi xâm phạm những quy định của Nhà nước về an toàn giao thông đường bộ”3. Quan điểm này khá chung chung và chưa nêu cụ thể hành vi phạm tội và dấu hiệu chủ thể của tội phạm này. Đặc biệt, tác giả Ngô Ngọc Thủy lại đưa ra quan điểm cụ thể hóa hơn biểu hiện của hành vi phạm tội quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường Đinh Văn Quế (2005), Bình luận khoa học chuyên sâu Bộ luật hình sự - Phần các tội phạm, Tập VII – Các tội xâm phạm quy định về an toàn giao thông, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh 3 Trần Minh Hường (2010), “Chương XIX – Các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng”, trong sách: Tìm hiểu Bộ luật hình sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt nam và những văn bản hướng dẫn thi hành, Nxb Lao động, Hà Nội, tr. 434 2 9 bộ và đã nêu tương đối đầy đủ nội dung khái niệm tội này, song vẫn thiếu dấu hiệu chủ thể của tội phạm: “Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ, tức là hành vi của người điều khiển phương tiện giao thông đường bộ nhưng mà vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ sau đó gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của người khác hoặc gây thiệt hại cho tính mạng của người khác.”4. Tác giả cơ bản đồng ý với khái niệm trên, vì khái niệm đã bao quát được tính nguy hiểm của hành vi, chỉ ra được khách thể bị xâm hại và chủ thể vi phạm… Tóm lại, dưới góc độ khoa học luật hình sự, khái niệm tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ cần thể hiện được đầy đủ cả ba bình diện tương ứng với năm đặc điểm (dấu hiệu) cơ bản của khái niệm tội phạm (chung) đã nêu trên. Do đó, tác giả luận văn đã tổng hợp và đưa ra khái niệm tội phạm này theo định nghĩa như sau: Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ tức là hành vi của người tham gia giao thông đường bộ, có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự mà vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ, do lỗi vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của người khác hoặc gây thiệt hại cho tính mạng người khác. Do đó, tội vi phạm quy định về tham gia GTĐB phải được hiểu là hành vi của người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự đã tham gia GTĐB nhưng đã không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ các quy định trong pháp luật GTĐB cụ thể là vi phạm Luật giao thông đường bộ. Việc xây dựng cơ chế đảm bảo an toàn giao thông đường bộ đóng vai trò quan trọng, không thể thiếu nhất là trong bối cảnh tình trạng tắc nghẽn giao thông, tai nạn giao thông… diễn ra ngày càng nhiều và phức tạp. Nguyên nhân chính dẫn đến tai nạn giao thông là do con người, vì còn có một số người không tuân theo luật lệ giao thông hay các quy định khác có liên quan đến giao thông đường bộ, vi phạm một cách gián tiếp hay trực tiếp hậu quả tác hại xảy ra. Việc đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông đường bộ, nếu có hành vi vi phạm quy Ngô Ngọc Thủy (2005), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam, do Nguyễn Ngọc Hòa chủ biên, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội 4 10 định về tham gia giao thông được Nhà nước thực hiện dưới hình thức xử phạt vi phạm hành chính hoặc xử lý hình sự. BLHS Lào năm 2017 đã quy định Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ cũng để điều chỉnh, hạn chế hành vi vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ đã gây nguy hiểm cho xã hội. Tội danh này đã được quy định tại Phần II “Phần cụ thể”. Phần cụ thể gồm 313 tội danh, có 13 Chương tương ứng với 13 nhóm tội phạm: - Chương I: Các tội phạm về an ninh quốc gia. Gồm 29 tội danh từ Điều 110 đến Điều 139. - Chương II: Các tội xâm phạm an toàn và trật tự công cộng. Gồm 47 tội danh từ Điều 140 đến Điều 187. Nhóm này liên quan đến các tội phạm trong lĩnh vực giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy, đường hàng không. - Chương III: Các tội phạm về tính mạng, sức khỏe và danh sự con người. Gồm 21 tội danh từ Điều 188 đến Điều 209. - Chương IV: Các tội xâm phạm quyền và tự do của công dân. Gồm 19 tội danh từ Điều 210 đến Điều 219. - Chương V: Các tội xâm phạm quyền sở hữu. Gồm 16 tội danh từ Điều 230 đến Điều 246. - Chương VI: Các tội xâm phạm mối quan hệ vợ chồng, gia đình và phong tục tập quán. Gồm 23 tội danh từ Điều 247 đến Điều 270. - Chương VII: Các tội xâm phạm quy chế quản lý kinh tế. Gồm 42 tội danh từ Điều 271 đến Điều 313, - Chương VIII: Các tội phạm về ma túy. Gồm 11 tội danh từ Điều 314 đến Điều 325. - Chương IX: Các tội xâm phạm tài nguyên và môi trường. Gồm 27 tội danh từ Điều 326 đến Điều 353. - Chương X: Các tội phạm về tham nhũng. Gồm 12 tội danh từ Điều 354 đến Điều 366. - Chương XI: Các tội phạm về chức vụ. Gồm 03 tội danh từ Điều 367 đến Điều 369. 11 - Chương XII : Các tội xâm phạm quy chế hành chính và tư pháp. Gồm 27 tội danh từ Điều 370 đến Điều 397. - Chương XIII: Các tội phạm về quân ngũ. Gồm 25 tội danh từ Điều 398 đến Điều 423. Như vậy, Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ được quy định trong BLHS Lào (Điều 143), nhưng để xác định nội dung và mức độ vi phạm quy định về tham gia giao thông còn phải tham chiếu các quy định về vi phạm an toàn giao thông đường bộ trong Luật giao thông đường bộ năm 2012. BLHS 2017 không đưa ra khái niệm pháp lý cụ thể như thế nào là Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Điều 11 BLHS năm 2017 chỉ có quy định chung về khái niệm tội phạm: “Tội phạm hình sự là hành vi được thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý gây nguy hiểm cho chế độ chính trị, kinh tế hoặc xã hội của cộng hòa dân chủ nhân dân Lào, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân và tổ chức, tính mạng, sức khỏe, danh dự, quyền và tự do của công dân, an ninh tổ quốc hoặc trật tự xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự hiện hành và Luật pháp khác đã quy định hành vi phạm tội hình sự và hình phạt”. Từ khái niệm tội phạm nói chung, có thể nhận thấy tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, xâm phạm quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ, do chủ thể có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện với lỗi cố ý hoặc vô ý. Từ khái niệm chung về tội phạm, kết hợp với quy định tại Điều 143 BLHS 2017, chúng tôi đưa ra khái niệm: Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ như sau: Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ là hành vi của người tham gia giao thông đường bộ, có năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi do luật định, thực hiện với lỗi vô ý, vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ, theo quy định phải chịu trách nhiệm hình sự. 1.2. Dấu hiệu pháp lý của tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ Người điều khiển phương tiện tham gia giao thông gồm người điều khiển xe cơ giới, xe máy chuyên dùng tham gia GTĐB. Người đi bộ hoặc dẫn dắt súc vật đi không đúng theo quy định hoặc mang theo các đồ vật cống kềnh dẫn đến 12 cản trở các phương tiện giao thông gây hậu quả. Do đó cần xác định cụ thể dấu hiệu pháp lý của tội phạm này trong điều kiện tham gia giao thông. Điều 143 quy định cụ thể các trường hợp phải chịu trách nhiệm hình sự như sau: Người nào vi phạm quy định tham gia giao thông đường bộ gây thương tích nặng cho người khác hoặc gây tàn tật sẽ bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm và phạt tiền từ 5.000.000 kíp đến 20.000.000 kíp; Làm chết 01 người bị phạt tù từ 06 năm đến 10 năm và bị phạt tiền từ 7.000.000 kíp đến 30.000.000 kíp, chết 02 người trở lên bị phạt tù từ 08 năm đến 15 năm và bị phạt tiền từ 10.000.000 kíp đến 50.000.000 kíp; Không cần thận, cầu thả gây thiệt hại về tài sản sẽ bị phạt tiền từ 1.000.000 kíp, làm cho người khác bị thương nặng, bi thương nhiều người, bị thương tật sẽ bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm và bị phạt tiền từ 3.000.000 kíp đến 15.000.000 kíp, Gây tai nạn làm chết 01 người bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm và bị phạt tiền từ 2.000.000 kíp đến 10.000.000 kíp; làm chết 02 người trở lên bị phạt tù từ 05 năm đến 08 năm và bị phạt tiền từ 5.000.000 kíp đến 30.000.000 kíp trở lên nếu không được ngăn chặn kịp thời. 1.2.1. Dấu hiệu định tội Dấu hiệu định tội là dấu hiệu dùng để mô tả tội phạm theo cấu thành cơ bản của tội phạm, phản ánh được đầy đủ tính chất nguy hiểm của một tội phạm và cho phép phân biệt tội phạm với trường hợp không bị coi là tội phạm; phân biệt tội này với tội khác. Dấu hiệu định tội phải đảm bảo được 04 yếu tố như sau: Khách thể của tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Khách thể của tội phạm là quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ bị tội phạm xâm hại. Xác định khách thể của tội phạm có tầm quan trọng đối với việc truy cứu trách nhiệm hình sự cũng như định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội phạm này. Khách thể của tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ là an toàn công cộng, trật tự công cộng cụ thể hơn đó là an toàn giao 13 thông, an toàn tính mạng, sức khỏe, tài sản của Nhà nước và các chủ thể khác trong xã hội khi tham gia giao thông đường bộ. Như vậy, có thể xác định khách thể của tội vi phạm quy định về tham gia GTĐB đó là vấn đề an toàn trong hoạt động giao thông vận tải đường bộ, vấn đề an toàn về sức khỏe, tài sản của nhà nước và các chủ thể khác trong xã hội khi tham gia giao thông đường bộ. Mặc dù vậy, trong tất cả các hành vi vi phạm quy định về tham gia giao thông thì không phải hành vi nào cũng đều bị coi là tội phạm. Chỉ có hành vi vi phạm bị xử lý về hình sự khi hành vi vi phạm đó có tính nguy hiểm đáng kể cho xã hội, tức là đã gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản, sức khỏe của người khác hoặc gây thiệt hại về tính mạng người khác hoặc trong tình huống có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả đặc biệt nghiêm trọng nếu hành vi đó không được ngăn chặn kịp thời. Mặt khách quan của tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Mặt khách quan của tội phạm là những biểu hiện của tội phạm, diễn ra và tồn tại trong thế giới khách quan. Mặt khách quan của tội phạm gồm các dấu hiệu sau: hành vi, hậu quả, mối quan hệ nhân quả giữa hành vi với hậu quả và các dấu hiệu khác như thời gian, địa điểm phạm tội, phương tiện gây án… Tùy theo quy định của tội phạm cụ thể mà có thể có một, một vài hoặc tất cả các dấu hiệu trên. Trong đó, dấu hiệu hành vi là dấu hiệu không thể thiếu trong bất cứ tội phạm nào. Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ có cấu thành tội phạm vật chất. Nghĩa là mặt khách quan của tội phạm này có dấu hiệu hành vi, hậu quả và mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả. Hành vi khách quan của tội phạm là hành vi của những người tham gia giao thông đường bộ vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ, cụ thể là vi phạm quy định của Luật giao thông đường bộ năm 2012. Bao gồm hành vi điều khiển, sử dụng phương tiện tham gia giao thông đường bộ; điều khiển, dẫn dắt súc vật; hành vi của người đi bộ vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ. Đây là dạng hành động phạm tội. Phương tiện tham gia giao thông đường bộ bao gồm phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, phương tiện giao thông thô sơ đường bộ và xe máy chuyên