Tài liệu Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản trong luật hình sự việt nam

Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản trong luật hình sự Việt Nam Nguyễn Kim Chi Khoa Luật Luận văn Thạc sĩ ngành: Luật hình sự; Mã số: 60 38 40 Người hướng dẫn: TS. Trần Quang Tiệp Năm bảo vệ: 2009 Abstract: Nghiên cứu, làm rõ lịch sử hình thành và phát triển những quy định về tội bắc cóc nhằm chiếm đoạt tài sản trong luật hình sự Việt Nam, phân tích các quy định của pháp luật hình sự một số nước trên thế giới về tội bắc cóc nhằm chiếm đoạt tài sản. Trình bày những vấn đề lý luận chung về tội bắc cóc nhằm chiếm đoạt tài sản. Phân tích các quy định của Bộ luật Hình sự năm 1999 về tội bắc cóc nhằm chiếm đoạt tài sản: Dấu hiệu pháp lý hình sự của tội bắt cóc, khách thể của tội bắt cóc, chủ thể của tội bắt cóc, hình phạt áp dụng, hình phạt bổ sung, … Qua đó phân tích thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật hình sự về tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản. Đưa ra những giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng các quy định của Bộ luật Hình sự năm 1999 về tội bắc cóc nhằm chiếm đoạt tài sản Keywords: Luật hình sự; Pháp luật Việt Nam; Tội bắt cóc; Tội phạm Content Më §Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Ngµy 02-01-2002, Bé ChÝnh trÞ ®· ban hµnh NghÞ quyÕt sè 08-NQ/TW "VÒ mét sè nhiÖm vô träng t©m c«ng t¸c t- ph¸p trong thêi gian tíi", tiÕp theo lµ NghÞ quyÕt sè 48/NQ-TW ngµy 24-05-2005 "VÒ ChiÕn l-îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, ®Þnh h-íng ®Õn n¨m 2020", NghÞ quyÕt sè 49-NQ-TW ngµy 02-6-2005 "VÒ chiÕn l-îc c¶i c¸ch t- ph¸p ®Õn n¨m 2020". C¸c nghÞ quyÕt nµy ra ®êi ®· ®¸nh dÊu b-íc ngoÆt lín trong c«ng cuéc c¶i c¸ch t- ph¸p ë n-íc ta. C«ng t¸c t- ph¸p cã nhiÒu thay ®æi theo h-íng tÝch cùc, cuéc ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m ®· n©ng lªn mét b-íc, gãp phÇn gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi, t¹o lßng tin cña nh©n d©n ®èi víi §¶ng vµ Nhµ n-íc. Tuy nhiªn, c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. DiÔn biÕn cña t×nh h×nh téi ph¹m nãi chung, còng nh- c¸c téi ph¹m x©m ph¹m së h÷u nãi riªng hÕt søc phøc t¹p vµ ®ang cã xu h-íng gia t¨ng. Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n diÔn ra g©y nhiÒu bøc xóc cho nh©n d©n, t¹o d- luËn kh«ng tèt cho x· héi. Thùc tiÔn ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö cho thÊy, kh«ng Ýt c¸c vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, thñ ®o¹n ph¹m téi rÊt tinh vi, n¹n nh©n th-êng lµ c¸c em bÐ cßn rÊt nhá tuæi, thËm chÝ cã nh÷ng vô ¸n, ng-êi ph¹m téi cßn b¾t cãc chÝnh ch¸u ruét nh»m yªu cÇu ng-êi th©n cña ng-êi ph¹m téi ®-a cho hä tiÒn chuéc. Thùc hiÖn ¸p dông ph¸p luËt cho thÊy, viÖc ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cßn gÆp nhiÒu bÊt cËp do nhËn thøc vµ ¸p dông kh«ng thèng nhÊt c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt dÉn tíi lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m. Bªn c¹nh ®ã, Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 ®· béc lé nh÷ng nh-îc ®iÓm, ch-a ®¸p øng ®-îc yªu cÇu cña xu thÕ héi nhËp còng nh- yªu cÇu ®Êu tranh cã hiÖu qu¶ víi t×nh tr¹ng téi ph¹m nãi chung vµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nãi riªng. V× vËy, viÖc nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 liªn quan ®Õn téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa c¶ vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn. Víi nhËn thøc nh- trªn, häc viªn ®· lùa chän ®Ò tµi "Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam" lµm ®Ò tµi luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc cña m×nh. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ViÖc nghiªn cøu téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®· ®-îc ®Ò cËp trong mét sè c«ng tr×nh khoa häc nh-: Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù ViÖt Nam (PhÇn c¸c téi ph¹m) cña Khoa LuËt §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, Nxb §¹i häc quèc gia, Hµ Néi, 1997; LuËn ¸n TiÕn sÜ luËt häc cña TS. NguyÔn Ngäc ChÝ, n¨m 2000 vÒ "Tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi c¸c téi x©m ph¹m së h÷u"; §inh V¨n QuÕ, B×nh luËn khoa häc Bé luËt H×nh sù, PhÇn c¸c téi ph¹m, TËp 2, Nxb Thµnh phè Hå Chi Minh, 2002; LuËt gia NguyÔn Ngäc §iÖp, T×m hiÓu vµ b×nh luËn c¸c téi x©m ph¹m së h÷u trong Bé luËt H×nh sù 1999, Nxb Mòi cµ mau, 2000... Tuy nhiªn, qua nghiªn cøu c¸c c«ng tr×nh cho thÊy, téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n chØ lµ mét phÇn trong néi dung nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶, nªn ch-a ph©n tÝch s©u c¶ vÒ lý luËn còng nh- thùc tiÔn hoÆc cã nh÷ng c«ng tr×nh chØ tËp trung vµo phÇn lý luËn nªn c¸c t¸c gi¶ ch-a ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p cã tÝnh hÖ thèng vµ toµn diÖn nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 3. Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu cña luËn v¨n Môc ®Ých cña luËn v¨n Môc ®Ých nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ lµm râ mét c¸ch khoa häc nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh hÖ thèng, hoµn thiÖn viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi ph¹m nµy. NhiÖm vô cña luËn v¨n - Nghiªn cøu, lµm râ lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam, ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù mét sè n-íc trªn thÕ giíi vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n; - Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n; - Ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n; - Ph©n tÝch thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n; - §-a ra nh÷ng kiÕn nghÞ n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 4. §èi t-îng, ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n §èi t-îng nghiªn cøu 2 LuËn v¨n nghiªn cøu téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Ph¹m vi nghiªn cøu LuËn v¨n nghiªn cøu téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n d-íi gãc ®é luËt h×nh sù, trong thêi gian tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2008. 5. C¬ së ph-¬ng ph¸p luËn vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu C¬ së lý luËn cña luËn v¨n lµ hÖ thèng c¸c quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ tt-ëng Hå ChÝ Minh vÒ Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt; c¸c quan ®iÓm cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam vÒ ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m trong qu¸ tr×nh x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn t¹i ViÖt Nam. C¬ së thùc tiÔn cña luËn v¨n lµ nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n; sè liÖu thèng kª, b¸o c¸o tæng kÕt cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt vÒ téi ph¹m nµy. C¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu ®-îc sö dông trong luËn v¨n lµ: ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch, ph-¬ng ph¸p thèng kª, ph-¬ng ph¸p so s¸nh... 6. §iÓm míi cña luËn v¨n §©y lµ ®Ò tµi khoa häc ®Çu tiªn lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam. §iÓm míi cña luËn v¨n gåm: - Lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam; - ChØ ra ®-îc nh÷ng m©u thuÉn, bÊt cËp cña c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh liªn quan ®Õn téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong luËt h×nh sù ViÖt Nam; chØ ra nh÷ng sai sãt trong qu¸ tr×nh ¸p dông c¸c quy ®Þnh ®ã vµ nguyªn nh©n cña chóng; ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kh¾c phôc; - §-a ra ®-îc hÖ thèng c¸c kiÕn nghÞ, n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n; - Ngoµi ra, luËn v¨n cßn lµ tµi liÖu tham kh¶o cho nh÷ng ng-êi nghiªn cøu, häc tËp, nh÷ng ng-êi lµm c«ng t¸c thùc tiÔn liªn quan ®Õn lÜnh vùc nµy còng nh- c¸c ®éc gi¶ kh¸c cã quan t©m. 7. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn Më ®Çu, KÕt luËn, Danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung cña luËn v¨n gåm 3 ch-¬ng, 7 môc. Ch-¬ng 1 Mét Sè VÊn §Ò CHUNG VÒ Téi B¾t Cãc Nh»m ChiÕm §o¹t Tµi S¶n TRONG LuËt H×nh Sù ViÖt NAM Trong ch-¬ng nµy, t¸c gi¶ tËp trung nghiªn cøu lµm râ kh¸i niÖm téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n vµ ý nghÜa cña viÖc quy ®Þnh téi ph¹m nµy trong luËt h×nh sù ViÖt Nam, hÖ thèng hãa lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n tõ thêi kú phong kiÕn cho ®Õn nay, nghiªn cøu c¸c quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ë ph¸p luËt h×nh sù mét sè n-íc trªn thÕ giíi. 1.1. Kh¸i niÖm téi b½t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n vµ ý nghÜa cña viÖc quy ®Þnh téi ph¹m nµy trong luËt h×nh sù ViÖt Nam Tuy ch-a cã mét ®Þnh nghÜa chuÈn tõ phÝa c¸c nhµ lËp ph¸p, nh-ng trªn c¬ së ph©n tÝch 3 c¸c kh¸i niÖm còng nh- xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn xÐt xö, chóng t«i xin ®-a ra kh¸i niÖm téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nh- sau: Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ hµnh vi b¾t, gi÷ ng-êi kh¸c lµm con tin do ng-êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ ®ñ tuæi chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn mét c¸ch cè ý nh»m buéc ng-êi muèn chuéc ph¶i nép cho m×nh tiÒn hoÆc tµi s¶n th× míi th¶ ng-êi bÞ b¾t, gi÷. Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®-îc quy ®Þnh trong Bé luËt H×nh sù cã nh÷ng ý nghÜa to lín sau: Thø nhÊt, gãp phÇn b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, tÝnh m¹ng, søc kháe, tµi s¶n cña nh©n d©n. Thø hai, t¹o c¬ së ph¸p lý cho cuéc ®Êu tranh phßng vµ chèng téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Thø ba, cã ý nghÜa gi¸o dôc ng-êi d©n vµ c¸c t¸c dông r¨n ®e ®èi víi ng-êi cã ý ®Þnh b¾t cãc ng-êi kh¸c nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Thø t-, gãp phÇn thùc hiÖn chñ tr-¬ng héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta. 1.2. Kh¸i l-îc lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n Trong phÇn nµy, t¸c gi¶ nghiªn cøu lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n tõ n¨m 939 sau khi ®¹i th¾ng qu©n Nam H¸n trªn s«ng B¹ch §»ng cña Ng« QuyÒn cho ®Õn nay th«ng qua c¸c v¨n b¶n, Bé luËt cæ x-a cã gi¸ trÞ lÞch sö. Tuy nhiªn, chØ ®Õn n¨m 1985, khi Bé luËt H×nh sù n¨m 1985 ra ®êi lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö luËt h×nh sù cña n-íc ta téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®· ®-îc ghi nhËn t¹i mét ®iÒu luËt riªng - §iÒu 152 Bé luËt H×nh sù n¨m 1985. §Õn Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 hiÖn hµnh, téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 134 Ch-¬ng XIV C¸c téi x©m ph¹m së h÷u. 1.3. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong ph¸p luËt h×nh sù mét sè n-íc trªn thÕ giíi Nghiªn cøu ph¸p luËt h×nh sù mét sè n-íc trªn thÕ giíi nh- Liªn bang Nga, NhËt B¶n, Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa, V-¬ng quèc Th¸i Lan... cho thÊy téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong ph¸p luËt h×nh sù cña mét sè n-íc trªn thÕ giíi cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸c nhau. Cã n-íc quy ®Þnh t¹i ch-¬ng c¸c téi x©m ph¹m tù do th©n thÓ, cã n-íc l¹i quy ®Þnh t¹i ch-¬ng c¸c téi x©m ph¹m së h÷u; cã n-íc quy ®Þnh téi b¾t cãc nh»m môc ®Ých chiÕm ®o¹t tµi s¶n vµ môc ®Ých b¾t cãc con tin trong cïng mét ®iÒu luËt, cã n-íc l¹i t¸ch ra; cã n-íc quy ®Þnh téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong cïng mét ®iÒu luËt, cã n-íc l¹i quy ®Þnh r¶i r¸c ë c¸c ®iÒu luËt kh¸c nhau. Tuy nhiªn, dï c¸ch thøc quy ®Þnh kh¸c nhau, nh-ng cã ®iÓm t-¬ng ®ång lµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®Òu bÞ xem lµ lo¹i téi ph¹m nguy hiÓm cÇn ph¶i trõng ph¹t nghiªm kh¾c. Ch-¬ng 2 Nh÷ng QUY §Þnh VÒ Téi B¾t Cãc Nh»m ChiÕm §o¹t Tµi S¶n TRONG Bé luËt H×nh sù N¡M 1999 Vµ Thùc TiÔn ¸p Dông 4 Trong ch-¬ng nµy, t¸c gi¶ ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n vµ thùc tiÔn ¸p dông, chØ ra nh÷ng v-íng m¾c trong thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 2.1. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 2.1.1 Nh÷ng dÊu hiÖu ph¸p lý h×nh sù cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n 2.1.1.1. Kh¸ch thÓ cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®ång thêi x©m ph¹m ®Õn hai quan hÖ x· héi: quan hÖ së h÷u vµ quan hÖ nh©n th©n. Kh¸ch thÓ cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ quan hÖ së h÷u, nh-ng kh¸ch thÓ bÞ x©m ph¹m tr-íc lµ quan hÖ nh©n th©n, th«ng qua viÖc x©m ph¹m ®Õn quan hÖ nh©n th©n th× ng-êi ph¹m téi míi x©m ph¹m ®Õn quan hÖ tµi s¶n. NÕu kh«ng x©m ph¹m ®Õn quan hÖ nh©n th©n th× ng-êi ph¹m téi còng kh«ng thÓ x©m ph¹m ®Õn quan hÖ tµi s¶n ®-îc. 2.1.1.2. MÆt kh¸ch quan cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n MÆt kh¸ch quan cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t thÓ hiÖn hµnh vi b¾t ng-êi kh¸c lµm con tin nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. B¾t cãc lµ hµnh vi b¾t, giam gi÷ ng-êi kh¸c tr¸i ph¸p luËt. Th«ng th-êng ng-êi ph¹m téi thùc hiÖn hµnh vi b¾t cãc ng-êi mét c¸ch lÐn lót råi ®em giÊu ®i mét n¬i nµo ®ã, sau ®ã t×m mäi c¸ch th«ng b¸o víi ng-êi th©n cña ng-êi bÞ b¾t cãc biÕt vµ yªu cÇu hä ph¶i nép mét sè tiÒn hoÆc tµi s¶n th× míi th¶ ng-êi bÞ b¾t cãc ra. NÕu kh«ng nép tiÒn th× ng-êi bÞ b¾t cãc sÏ bÞ nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm. Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã cÊu thµnh h×nh thøc. ViÖc ng-êi ph¹m téi cã ®¹t ®-îc môc ®Ých chiÕm ®o¹t tµi s¶n hay kh«ng, kh«ng cã ý nghÜa vÒ mÆt ®Þnh téi. Téi ph¹m ®-îc coi lµ hoµn thµnh khi ng-êi ph¹m téi ®· thùc hiÖn xong hµnh vi b¾t cãc vµ ®e däa ®Ó ®ßi tµi s¶n, kh«ng phô thuéc vµo hä cã chiÕm ®o¹t ®-îc tµi s¶n hay kh«ng. Tuy nhiªn, ®iÒu ®¸ng chó ý ë téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ hµnh vi b¾t cãc vµ hµnh vi ®e däa nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ nh÷ng hµnh vi kÕ tiÕp nhau vÒ mÆt thêi gian. Hµnh vi b¾t cãc ng-êi ph¶i cã tr-íc, sau ®ã míi ®Õn hµnh vi ®e däa vµ chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Cßn nÕu hµnh vi chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã tr-íc, sau ®ã míi b¾t cãc ng-êi nh»m ®e däa chñ së h÷u tµi s¶n th× kh«ng cÊu thµnh téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 2.1.1.3. MÆt chñ quan cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n Lçi cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ lçi cè ý. Ng-êi ph¹m téi biÕt râ hµnh vi cña m×nh lµ nguy hiÓm cho x· héi, x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm, quyÒn tù do còng nh- quyÒn së h÷u cña ng-êi kh¸c nh-ng vÉn thùc hiÖn. Trong téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, th× môc ®Ých cña ng-êi ph¹m téi lµ mong muèn chiÕm ®-îc tµi s¶n. Môc ®Ých chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ dÊu hiÖu b¾t buéc ®Ó x¸c ®Þnh téi danh. NÕu hµnh vi b¾t cãc ng-êi lµm con tin l¹i nh»m môc ®Ých kh¸c, kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× tïy tõng tr-êng hîp ng-êi ph¹m téi bÞ truy cøu vÒ téi ph¹m t-¬ng øng kh¸c nh- téi b¾t, gi÷ hoÆc giam ng-êi tr¸i ph¸p luËt (§iÒu 123 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999); téi mua b¸n, ®¸nh tr¸o, chiÕm ®o¹t trÎ em (§iÒu 120 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999)... §éng c¬ ph¹m téi trong téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n tuy kh«ng ph¶i lµ dÊu hiÖu b¾t buéc cña cÊu thµnh téi ph¹m, nh-ng cã ý nghÜa quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh møc ®é, tÝnh chÊt nguy hiÓm cho x· héi cña téi ph¹m. Th«ng th-êng, ng-êi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm 5 ®o¹t tµi s¶n khi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi bÞ thóc ®Èy bëi mong muèn cã ®-îc lîi Ých c¸ nh©n. Do vËy, ®éng c¬ ph¹m téi cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n th-êng lµ tham lam, t- lîi. 2.1.1.4. Chñ thÓ cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n Ng-êi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nhËn thøc ®-îc hµnh vi cña m×nh lµ tr¸i ph¸p luËt h×nh sù vµ bÞ x· héi lªn ¸n. Khi thùc hiÖn téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n b»ng h×nh thøc ®ång ph¹m, ng-êi ph¹m téi kh«ng nh÷ng nhËn thøc ®-îc hµnh vi cña m×nh lµ nguy hiÓm cho x· héi mµ cßn nhËn thøc ®-îc hµnh vi cña nh÷ng ng-êi ®ång ph¹m kh¸c còng nguy hiÓm cho x· héi vµ cã quan hÖ chÆt chÏ víi hµnh vi cña m×nh. 2.1.2. H×nh ph¹t ¸p dông ®èi víi téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n 2.1.2.1. Khung 1 Møc h×nh ph¹t tõ 2 n¨m ®Õn 7 n¨m tï sÏ ¸p dông ®èi víi ng-êi ph¹m téi nÕu hµnh vi cña hä tháa m·n c¸c dÊu hiÖu cña cÊu thµnh téi ph¹m c¬ b¶n. 2.1.2.2. Khung 2 T¸c gi¶ ph©n tÝch néi dung c¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 gåm: a. Ph¹m téi cã tæ chøc; b. Ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp; c. T¸i ph¹m nguy hiÓm; d. B¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã sö dông vò khÝ, ph-¬ng tiÖn hoÆc thñ ®o¹n nguy hiÓm kh¸c; ®. §èi víi trÎ em; e. Ph¹m téi ®èi víi nhiÒu ng-êi; g. Th-¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc kháe cña ng-êi bÞ lµm con tin mµ tû lÖ th-¬ng tËt tõ 11% ®Õn 30%; h. ChiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ n¨m m-¬i triÖu ®ång ®Õn d-íi hai tr¨m triÖu ®ång; i. G©y hËu qu¶ nghiªm träng. 2.1.2.3. Khung 3 T¸c gi¶ ph©n tÝch néi dung c¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t quy ®Þnh t¹i kho¶n 3 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 gåm: a. G©y th-¬ng tÝch hoÆc tæn h¹i cho søc kháe cña ng-êi bÞ b¾t lµm con tin mµ tû lÖ th-¬ng tËt tõ 31% ®Õn 60%; b. ChiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ hai tr¨m triÖu ®ång ®Õn d-íi n¨m tr¨m triÖu ®ång; c. G©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng 2.1.2.4. Khung 4 T¸c gi¶ ph©n tÝch néi dung c¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t quy ®Þnh t¹i kho¶n 4 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 gåm: a. G©y th-¬ng tÝch hoÆc tæn h¹i cho søc kháe cña ng-êi bÞ b¾t lµm con tin mµ tû lÖ th-¬ng tËt tõ 61% trë lªn hoÆc lµm chÕt ng-êi; b. ChiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ n¨m tr¨m triÖu ®ång trë lªn; c. G©y hËu qu¶ ®Æc biÖt nghiªm träng 2.1.2.5. H×nh ph¹t bæ sung Kho¶n 5 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 quy ®Þnh h×nh ph¹t bæ sung ®èi víi ng-êi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, theo ®ã ng-êi ph¹m téi cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ m-êi triÖu ®ång ®Õn mét tr¨m triÖu ®ång, tÞch thu mét phÇn hoÆc toµn bé tµi s¶n, ph¹t qu¶n chÕ hoÆc cÊm c- tró tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. 2.2. Thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n * VÒ sè l-îng vô ¸n vµ bÞ c¸o ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n: C¸c vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, tõ n¨m 2000 ®Õn hÕt th¸ng 12/2008 ®Õn nay, Tßa ¸n nh©n d©n c¸c cÊp ®· thô lý 72 vô víi 130 bÞ c¸o, cô thÓ: - N¨m 2000, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 4 vô, 13 bÞ c¸o. 6 - N¨m 2001, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 3 vô, 5 bÞ c¸o. - N¨m 2002, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 13 vô, 18 bÞ c¸o. - N¨m 2003, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 5 vô, 8 bÞ c¸o. - N¨m 2004, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 8 vô, 9 bÞ c¸o. - N¨m 2005, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 7 vô, 15 bÞ c¸o. - N¨m 2006, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 14 vô, 31 bÞ c¸o. - N¨m 2007, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 11 vô, 21 bÞ c¸o. - N¨m 2008, sè vô ¸n ph¶i xÐt xö lµ 7 vô, 10 bÞ c¸o. * VÒ h×nh ph¹t ¸p dông ®èi víi bÞ c¸o ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n: - C¶i t¹o kh«ng giam gi÷: 02 bÞ c¸o = 1,53% - ¸n treo: 25 bÞ c¸o = 19,2% - Ph¹t tï 7 n¨m trë xuèng: 58 bÞ c¸o = 44,6% - Ph¹t tï tõ 7 n¨m ®Õn 10 n¨m: bÞ c¸o = 16,9% 22 - Ph¹t tï tõ 15 n¨m ®Õn 20 n¨m: bÞ c¸o = 1,53% 02 * VÒ nh©n th©n bÞ c¸o ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n: - T¸i ph¹m hoÆc t¸i ph¹m nguy hiÓm: 6 bÞ c¸o = 4,6% - N÷: 6 bÞ c¸o = 4,6% - Tõ 18-30 tuæi: 42 bÞ c¸o =32,3% - Ch-a thµnh niªn: 3 bÞ c¸o = 2,3% - Ng-êi n-íc ngoµi: 5 bÞ c¸o = 3,8% Thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®· ®Æt ra nh÷ng v-íng m¾c ®ßi hái khoa häc luËt h×nh sù nghiªn cøu gi¶i quyÕt sau ®©y: Thø nhÊt, trong thùc tiÔn xÐt xö hiÖn vÉn cßn ®ang cã sù tranh c·i vÒ thêi gian giam gi÷ ng-êi bÞ h¹i. Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng, nÕu cã hµnh vi b¾t vµ giam gi÷ con tin nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× cã thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, bÊt kÓ thêi gian giam gi÷ lµ bao l©u. Quan ®iÓm thø hai cho r»ng, nÕu thêi gian giam gi÷ con tin kh«ng nhiÒu, ch¼ng h¹n nh- chØ vµi phót, th× kh«ng thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®-îc mµ ph¶i truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi c-ìng ®o¹t tµi s¶n. Thø hai, "b¾t cãc" theo Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt lµ hµnh vi b¾t ng-êi mét c¸ch ®ét ngét vµ ®em giÊu ®i. VËy hµnh vi gi÷ ng-êi nh-ng kh«ng ®em giÊu ®i mµ chØ dïng ®Ó uy hiÕp tinh thÇn nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã ph¶i lµ hµnh vi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n kh«ng? Thø ba, thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy, cã nh÷ng vô ¸n ng-êi ph¹m téi ®· sö dông vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc lµm cho ng-êi bÞ b¾t cãc l©m vµo t×nh tr¹ng kh«ng thÓ chèng cù ®-îc ®Ó b¾t ®i nh»m yªu cÇu ng-êi th©n cña ng-êi bÞ b¾t ®-a tiÒn chuéc th× cã nªn truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù hai téi lµ téi c-íp tµi s¶n vµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n kh«ng? Cã ý kiÕn cho r»ng, nªn truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù thµnh hai téi, v× hµnh vi cña ng-êi ph¹m téi ®· tháa m·n ®ñ c¸c dÊu hiÖu cña mÆt kh¸ch quan téi c-íp tµi s¶n vµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm 7 ®o¹t tµi s¶n. ý kiÕn kh¸c l¹i cho r»ng, hµnh vi sö dông vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc chØ lµ ng-êi ph¹m téi nh»m môc ®Ých b¾t cãc con tin nªn nã hót vµo téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. V× thÕ chØ cã thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. NÕu nh- ý kiÕn thø hai lµ ®óng, th× cã nªn coi sö dông vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng kh«ng? V× râ r»ng hµnh vi dïng vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc ®Ó b¾t cãc lµ hµnh vi nguy hiÓm h¬n nhiÒu so víi hµnh vi b¾t cãc kh«ng dïng vò lùc hoÆc kh«ng ®e däa dïng vò lùc. NÕu truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù hµnh vi b¾t cãc cã dïng vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc nh- nh÷ng hµnh vi b¾t cãc kh«ng dïng vò lùc hoÆc kh«ng ®e däa dïng vò lùc sÏ kh«ng phï hîp víi tÝnh chÊt vµ møc ®é nguy hiÓm cña téi ph¹m. Thø t-, hiÖn nay ph¸p luËt h×nh sù hiÖn hµnh vÉn ch-a cã quy ®Þnh vÒ hµnh vi b¾t cãc ng-êi th©n trong gia ®×nh lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng, trong khi ®ã trªn thùc tÕ cã nhiÒu vô ¸n, ng-êi ph¹m téi b¾t cãc ng-êi th©n cña m×nh nh»m ®ßi tiÒn chuéc. Ng-êi ph¹m téi b¾t cãc nh÷ng ng-êi th©n trong gia ®×nh th× thñ ®o¹n thùc hiÖn téi ph¹m sÏ dÔ dµng h¬n nhiÒu so víi viÖc b¾t cãc ng-êi ngoµi. H¬n n÷a, nh÷ng vô ¸n nµy lu«n lu«n g©y bøc xóc trong d- luËn x· héi, lµm ph¸ ho¹i truyÒn thèng ®¹o ®øc tèt ®Ñp cña d©n téc, do vËy, cÇn yªu cÇu ph¶i xö lý nghiªm minh. ViÖc ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam hiÖn hµnh ch-a coi ®©y lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng, nªn còng g©y khã kh¨n trong viÖc quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®èi víi ng-êi ph¹m téi. Thø n¨m, ®iÓm d kho¶n 2 §iÒu 134 quy ®Þnh "sö dông vò khÝ, ph-¬ng tiÖn hoÆc thñ ®o¹n nguy hiÓm kh¸c" lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. V-íng m¾c n¶y sinh ë chç lµ tr-êng hîp ng-êi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n sö dông vò khÝ qu©n dông, vò khÝ th« s¬ cã bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi t-¬ng øng quy ®Þnh t¹i c¸c §iÒu 230, 233 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 hay kh«ng? Thø s¸u, ®iÓm ®, kho¶n 2 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù 1999 quy ®Þnh ph¹m téi " ®èi víi trÎ em" lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. Xung quanh viÖc ¸p dông t×nh tiÕt nµy, cã ý kiÕn cho r»ng chØ ¸p dông khi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi, ý thøc chñ quan cña ng-êi ph¹m téi biÕt râ ng-êi bÞ h¹i lµ trÎ em. NÕu kh«ng biÕt hoÆc cã sù lÇm t-ëng vÒ ®é tuæi th× kh«ng ¸p dông t×nh tiÕt nµy. V× vËy, ®iÓm ® kho¶n 2 §iÒu 134 cÇn söa ®æi lµ "ph¹m téi mµ biÕt lµ trÎ em". ý kiÕn kh¸c l¹i cho r»ng, ph¹m téi ®èi víi trÎ em kh«ng ph¶i lµ t×nh tiÕt thuéc ý thøc chñ quan cña ng-êi ph¹m téi mµ lµ t×nh tiÕt kh¸ch quan, do ®ã kh«ng cÇn ng-êi ph¹m téi ph¶i nhËn thøc ®-îc hoÆc buéc hä ph¶i nhËn thøc ®-îc ®èi t-îng mµ m×nh x©m ph¹m lµ trÎ em th× míi coi lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng, mµ chØ cÇn x¸c ®Þnh ng-êi bÞ h¹i lµ trÎ em th× ng-êi ph¹m téi ®· bÞ coi lµ ph¹m téi ®èi víi trÎ em råi. ThiÕt nghÜ, tr-êng hîp nµy còng rÊt cÇn cã v¨n b¶n h-íng dÉn cña c¬ quan cã thÈm quyÒn ®Ó viÖc ¸p dông ph¸p luËt ®-îc thèng nhÊt. Thø b¶y, ®iÓm h kho¶n 2; ®iÓm b kho¶n 3; ®iÓm b kho¶n 4 §iÒu 134 coi viÖc chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ 50 triÖu ®ång ®Õn d-íi 200 triÖu ®èng; tõ 200 triÖu ®ång ®Õn d-íi 500 triÖu ®ång; tõ 500 triÖu ®ång trë lªn lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng ®èi víi ng-êi ph¹m téi. HiÖn nay, vÊn ®Ò nµy vÉn ®ang cã nhiÒu tranh c·i. Cã ý kiÕn cho r»ng, chØ ¸p dông t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng khi mµ ng-êi ph¹m téi ®· chiÕm ®o¹t ®-îc tµi s¶n cãc gi¸ trÞ nãi trªn, cßn khi ng-êi ph¹m téi vÉn ch-a chiÕm ®o¹t ®-îc tµi s¶n cã gi¸ trÞ nãi trªn mµ chØ cã ý ®Þnh chiÕm ®o¹t th× kh«ng nªn ¸p dông t×nh tiÕt t¨ng nÆng ®èi víi hä. ý kiÕn kh¸c th× cho r»ng, chØ cÇn ng-êi ph¹m téi cã ý ®Þnh chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ nãi trªn, kh«ng phô thuéc vµo viÖc hä ®· lÊy ®-îc tµi s¶n hay ch-a th× cã thÓ ¸p dông t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng råi bëi lÏ téi b¾t cãc 8 nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ téi cÊu thµnh h×nh thøc, nªn hËu qu¶ cña téi ph¹m kh«ng cã ý nghÜa trong viÖc quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t. ThiÕt nghÜ cÇn cã v¨n b¶n h-íng dÉn thèng nhÊt viÖc ¸p dông quy ®Þnh nµy cña ph¸p luËt trong thùc tiÔn. Thø t¸m, ®èi víi t×nh tiÕt ph¹m téi nhiÒu lÇn, cho ®Õn nay, c¸c c¬ quan xÐt xö vÉn xem xÐt vµ ¸p dông lµ t×nh tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù v× §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 kh«ng quy ®Þnh t×nh tiÕt ph¹m téi nhiÒu lÇn lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. Nªn ch¨ng coi t×nh tiÕt ph¹m téi nhiÒu lÇn lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. Ch-¬ng 3 N¢NG CAO HiÖu Qu¶ ViÖc ¸p Dông Nh÷ng QUY §Þnh Cña Bé luËt H×nh sù N¡M 1999 VÒ Téi B¾t Cãc Nh»m ChiÕm §o¹t Tµi S¶n Ch-¬ng nµy, t¸c gi¶ ®-a ra hÖ thèng nh÷ng kiÕn nghÞ n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 3.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ViÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông ph¸p luËt h×nh sù nãi chung, n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nãi riªng lµ yªu cÇu mang tÝnh cÊp thiÕt hiÖn nay. Ngoµi nh÷ng yªu cÇu mang tÝnh ®Þnh h-íng, sù cÇn thiÕt n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cßn xuÊt ph¸t trªn c¬ së nh÷ng yªu cÇu sau: Thø nhÊt, yªu cÇu c¶i c¸ch t- ph¸p, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng t- ph¸p. Thø hai, yªu cÇu ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m nãi chung, c¸c téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nãi riªng. Thø ba, yªu cÇu ph¶i kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm cña viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. 3.2. C¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n 3.2.1. Hoµn thiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n Trªn c¬ së ph©n tÝch nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, nh÷ng v-íng m¾c mµ thùc tiÔn ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö vÒ téi ph¹m nµy ®Æt ra cho khoa häc ph¸p lý h×nh sù ph¶i nghiªn cøu gi¶i quyÕt t¸c gi¶ xin ®Ò xuÊt söa ®æi, bæ sung nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù hiÖn hµnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nh- sau: Thø nhÊt, hiÖn nay Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 ch-a cã ®Þnh nghÜa vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Kho¶n 1 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 chØ quy ®Þnh "Ng-êi nµo b¾t cãc ng-êi kh¸c lµm con tin nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn b¶y n¨m". Quy ®Þnh nµy cña ph¸p luËt cÇn ph¶i xem l¹i bëi lÏ tõ "b¾t cãc" theo nghÜa ®en lµ b¾t ng-êi mét c¸ch ®ét ngét vµ giÊu ®i. Nh-ng trªn thùc tÕ ng-êi nµo chØ cã hµnh vi gi÷ ng-êi nh»m ®ßi tiÒn chuéc th× còng cã thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. V× lÏ ®ã, cã thÓ söa ®æi kho¶n 1 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù theo h-íng sau: 9 Ng-êi nµo b¾t, gi÷ ng-êi kh¸c lµm con tin nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn b¶y n¨m. Thø hai, nghiªn cøu 50 b¶n ¸n h×nh sù s¬ thÈm, t¸c gi¶ thÊy cã ®Õn 13 b¶n ¸n mµ ng-êi ph¹m téi b¾t cãc chÝnh ng-êi th©n cña m×nh nh»m ®ßi tiÒn chuéc. Ng-êi ph¹m téi b¾t cãc nh÷ng ng-êi th©n trong gia ®×nh th× thñ ®o¹n thùc hiÖn téi ph¹m sÏ dÔ dµng h¬n nhiÒu so víi viÖc b¾t cãc ng-êi ngoµi. H¬n n÷a, nh÷ng vô ¸n nµy lu«n g©y bøc xóc trong d- luËn x· héi, lµm ph¸ ho¹i truyÒn thèng ®¹o ®øc tèt ®Ñp cña d©n téc, yªu cÇu ph¶i xö lý nghiªm minh. Do vËy, cÇn thiÕt ph¶i quy ®Þnh b¾t cãc ng-êi th©n trong gia ®×nh lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng ®Ó ®¶m b¶o sù nghiªm minh cña ph¸p luËt. Thø ba, thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy cã nh÷ng vô ¸n ng-êi ph¹m téi ®· sö dông vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc lµm cho ng-êi bÞ b¾t cãc l©m vµo t×nh tr¹ng kh«ng thÓ chèng cù ®-îc ®Ó b¾t ®i nh»m yªu cÇu ng-êi th©n cña ng-êi bÞ b¾t ®-a tiÒn chuéc. NÕu trong tr-êng hîp nµy, truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ng-êi ph¹m téi thµnh hai téi lµ téi c-íp tµi s¶n vµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× kh«ng hîp lý bëi lÏ hµnh vi sö dông vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc chØ nh»m môc ®Ých b¾t cãc con tin nªn nã hót vµo téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. V× thÕ chØ cã thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Tuy nhiªn, hµnh vi dïng vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc ®Ó b¾t cãc lµ hµnh vi nguy hiÓm h¬n nhiÒu so víi hµnh vi b¾t cãc kh«ng dïng vò lùc hoÆc kh«ng ®e däa dïng vò lùc. NÕu truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù nh÷ng hµnh vi b¾t cãc dïng vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc nh- nh÷ng hµnh vi b¾t cãc kh«ng dïng vò lùc hoÆc kh«ng ®e däa dïng vò lùc sÏ kh«ng phï hîp víi tÝnh chÊt vµ møc ®é nguy hiÓm cña téi ph¹m nµy. Theo quan ®iÓm cña t¸c gi¶ cÇn thiÕt ph¶i ®-a t×nh tiÕt "sö dông vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc" lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. Thø t-, t×nh tiÕt ph¹m téi nhiÒu lÇn kh«ng ®-îc quy ®Þnh trùc tiÕp trong §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 víi tÝnh chÊt lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng, mµ chØ ®-îc xem xÐt víi tÝnh chÊt lµ t×nh tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù, nªn vÉn cã thÓ cã tr-êng hîp, bÞ c¸o ph¹m téi nhiÒu lÇn nh-ng kh«ng thÓ ¸p dông khung t¨ng nÆng h×nh ph¹t ®Ó quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t. §©y lµ vÊn ®Ò cÇn xem xÐt l¹i vÒ kü thuËt lËp ph¸p h×nh sù, khi mµ téi ph¹m nãi chung vµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nãi riªng ®ang cã chiÒu h-íng gia t¨ng. Do vËy, ®Ó ng¨n chÆn cã hiÖu qu¶ ng-êi thùc hiÖn hµnh vi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nhiÒu lÇn, cÇn quy ®Þnh bæ sung "Ph¹m téi nhiÒu lÇn" lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng vµo §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999. Bªn c¹nh Bé luËt H×nh sù n¨m 1999, c¸c v¨n b¶n h-íng dÉn ph¸p luËt còng cã vai trß to lín trong c«ng cuéc ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m. Chóng t«i xin ®Ò nghÞ c¬ quan cã thÈm quyÒn khÈn tr-¬ng h-íng dÉn viÖc ¸p dông §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 theo h-íng nh- sau: Thø nhÊt, trong thùc tiÔn xÐt xö hiÖn vÉn cßn ®ang cã sù tranh c·i vÒ thêi gian giam gi÷ ng-êi bÞ h¹i. Trong khu«n khæ cña luËn v¨n nµy, t¸c gi¶ cho r»ng, cø cã hµnh vi giam, gi÷, kh«ng phô thuéc bao l©u, th× cã thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. V× vËy, c¬ quan cã thÈm quyÒn nªn cã h-íng dÉn nh- sau: Ng-êi nµo cã hµnh vi b¾t, gi÷ con tin nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n kh«ng phô thuéc vµo thêi gian giam gi÷ bao l©u th× bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999. Thø hai, ®iÓm d kho¶n 2 §iÒu 134 quy ®Þnh "sö dông vò khÝ, ph-¬ng tiÖn hoÆc thñ ®o¹n 10 nguy hiÓm kh¸c" lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. V-íng m¾c n¶y sinh ë chç lµ tr-êng hîp ng-êi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n sö dông vò khÝ qu©n dông, vò khÝ th« s¬ cã bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi t-¬ng øng quy ®Þnh t¹i c¸c §iÒu 230, 233 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 hay kh«ng? Theo quan ®iÓm cña t¸c gi¶ lµ cã bëi lÏ hµnh vi ph¹m téi trªn ®· ®ñ yÕu tè cÊu thµnh c¶ hai téi. MÆt kh¸c, viÖc sö dông t×nh tiÕt "sö dông vò khÝ" võa lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng t¹i ®iÓm d kho¶n 2 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 võa lµ t×nh tiÕt ®Þnh téi theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 230 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999, kh«ng vi ph¹m kho¶n 2 §iÒu 48 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999. V× vËy, h-íng dÉn cña c¬ quan cã thÈm quyÒn vÒ vÊn ®Ò nµy theo h-íng nh- sau: Ng-êi nµo sö dông vò khÝ qu©n dông, vò khÝ th« s¬ ®Ó b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× tïy theo tõng tr-êng hîp cô thÓ cã thÓ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù c¶ vÒ hai téi, téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n theo quy ®Þnh t¹i ®iÓm d kho¶n 2 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vµ téi sö dông tr¸i phÐp vò khÝ qu©n dông theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 230 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 hoÆc téi sö dông tr¸i phÐp vò khÝ th« s¬ theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 233 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999. Thø ba, ®iÓm ® kho¶n 2 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù 1999 quy ®Þnh ph¹m téi "®èi víi trÎ em’ lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng. Tr-êng hîp nµy, chØ cÇn x¸c ®Þnh ng-êi bÞ h¹i lµ trÎ em th× ng-êi ph¹m téi ®· bÞ coi lµ ph¹m téi víi trÎ em, mµ kh«ng cÇn ng-êi ph¹m téi nhËn thøc ®-îc hay kh«ng nhËn thøc ®-îc ®èi t-îng mµ m×nh x©m ph¹m lµ trÎ em. Tuy nhiªn còng cã ý kiÕn cho r»ng chØ ¸p dông ®iÓm ®, kho¶n 2 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 khi thùc hiÖn hµnh vi ph¹m téi, ý thøc chñ quan cña ng-êi ph¹m téi biÕt râ ng-êi bÞ h¹i lµ trÎ em. Bëi vËy, c¬ quan cã thÈm quyÒn nªn cã h-íng dÉn nh- sau: Khi ¸p dông t×nh tiÕt "ph¹m téi ®èi víi trÎ em" quy ®Þnh t¹i ®iÓm ® kho¶n 2 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù 1999 cÇn l-u ý: Ph¹m téi ®èi víi trÎ em kh«ng ph¶i lµ t×nh tiÕt thuéc ý thøc chñ quan cña ng-êi ph¹m téi mµ lµ t×nh tiÕt kh¸ch quan, do ®ã kh«ng cÇn ng-êi ph¹m téi ph¶i nhËn thøc ®-îc hoÆc buéc hä ph¶i nhËn thøc ®-îc ®èi t-îng mµ m×nh x©m ph¹m lµ trÎ em th× míi coi lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng, mµ chØ cÇn x¸c ®Þnh ng-êi bÞ h¹i lµ trÎ em th× ng-êi ph¹m téi ®· bÞ coi lµ ph¹m téi ®èi víi trÎ em råi. Thø t-, ®iÓm h kho¶n 2; ®iÓm b kho¶n 3; ®iÓm b kho¶n 4 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 coi viÖc chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ tõ 50 triÖu ®ång ®Õn d-íi 200 triÖu ®èng; tõ 200 triÖu ®ång ®Õn d-íi 500 triÖu ®ång; tõ 500 triÖu ®ång trë lªn lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng ®èi víi ng-êi ph¹m téi. Cã ý kiÕn cho r»ng, chØ ¸p dông t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng nãi trªn khi mµ ng-êi ph¹m téi ®· chiÕm ®o¹t ®-îc tµi s¶n cã gi¸ trÞ nãi trªn, cßn khi ng-êi ph¹m téi vÉn ch-a chiÕm ®o¹t ®-îc tµi s¶n cã gi¸ trÞ nãi trªn mµ chØ cã ý ®Þnh chiÕm ®o¹t th× kh«ng nªn ¸p dông t×nh tiÕt t¨ng nÆng ®èi víi hä. Tuy nhiªn. theo quan ®iÓm cña t¸c gi¶, téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ téi cÊu thµnh h×nh thøc, nªn hËu qu¶ cña téi ph¹m kh«ng cã ý nghÜa trong viÖc quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t. Do vËy, chØ cÇn ng-êi ph¹m téi cã ý ®Þnh chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ nãi trªn, kh«ng phô thuéc vµo viÖc hä ®· lÊy ®-îc tµi s¶n hay ch-a th× cã thÓ ¸p dông t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng råi. V× c¸c lÏ trªn, ®Ó ®¶m b¶o viÖc ¸p dông ph¸p luËt ®-îc thèng nhÊt, chóng t«i ®Ò nghÞ c¬ quan cã thÈm quyÒn cã h-íng dÉn nh- sau: Khi ¸p dông ®iÓm h kho¶n 2; ®iÓm b kho¶n 3; ®iÓm b kho¶n 4 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 cÇn l-u ý: chØ cÇn chøng minh ng-êi ph¹m téi cã ý ®inh chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ nãi trªn, kh«ng phô thuéc vµo viÖc hä ®· lÊy ®-îc tµi s¶n 11 ch-a th× cã thÓ ¸p dông t×nh tiÕt ®-îc quy ®Þnh t¹i ®iÓm h kho¶n 2; ®iÓm b kho¶n 3; ®iÓm b kho¶n 4 §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999. 3.2.2 N©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt 3.2.2.1 C¬ quan ®iÒu tra §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, C¬ quan ®iÒu tra cÇn lµm tèt mét sè viÖc sau ®©y: Thø nhÊt, cÇn n©ng cao tr¸ch nhiÖm trong viÖc tiÕp nhËn xö lý tin b¸o vÒ hµnh vi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cña quÇn chóng nh©n d©n, c¬ quan, tæ chøc. Thø hai, n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ®éi ngò c¸n bé ®iÒu tra. Thø ba, cÇn tæ chøc Héi nghÞ chuyªn ®Ò, tæng kÕt, rót kinh nghiÖm vÒ viÖc C¬ quan ®iÒu tra ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong thùc tiÔn ®iÒu tra. Thø t-, C¬ quan ®iÒu tra cÇn phèi hîp chÆt chÏ víi Tßa ¸n, ViÖn kiÓm s¸t trong ho¹t ®éng ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö c¸c vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®Ó ®¶m b¶o xö lý ®óng ng-êi, ®óng téi, ®óng ph¸p luËt. 3.2.2.2. ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n Thø nhÊt, ViÖn kiÓm s¸t ph¶i kÞp thêi ph¸t hiÖn nh÷ng s¬ hë cña ph¸p luËt hoÆc trong viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan t- ph¸p trong ho¹t ®éng khëi tè, ®iÒu tra, b¾t, giam, gi÷, xÐt xö, thi hµnh ¸n, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i tè c¸o trong ho¹t ®éng t- ph¸p ®Ó kiÕn nghÞ c¸c c¬ quan t- ph¸p kh¾c phôc vi ph¹m. Thø hai, ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n c¸c cÊp ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l-îng ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lµ n©ng cao chÊt l-îng thùc hµnh quyÒn c«ng tè vµ kiÓm s¸t ®iÒu tra c¸c vô ¸n h×nh sù, trong ®ã cã c¸c vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Thø ba, khi thùc hµnh quyÒn c«ng tè t¹i phiªn tßa ®ßi hái KiÓm s¸t viªn võa thùc hiÖn chøc n¨ng c«ng tè, võa kiÓm s¸t sù tu©n theo ph¸p luËt trong ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n. Thø t-, ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n c¸c cÊp cÇn t¨ng c-êng vai trß kiÓm s¸t viÖc thi hµnh ¸n h×nh sù ®èi víi ng-êi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Thø n¨m, ph¶i n©ng cao n¨ng lùc nghiÖp vô cho KiÓm s¸t viªn, ®¶m b¶o ®ñ n¨ng lùc cho viÖc kiÓm s¸t ®iÒu tra c¸c lo¹i ¸n phøc t¹p, nghiªm träng nh- vËy míi kh¾c phôc ®-îc t×nh tr¹ng kiÓm s¸t viªn n¨ng lùc h¹n chÕ lµm c¶n trë ho¹t ®éng ®iÒu tra, xÐt xö. 3.2.2.3. Tßa ¸n nh©n d©n Thø nhÊt, Tßa ¸n cÇn ®-a c¸c vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®i xÐt xö l-u ®éng. Thø hai, Tßa ¸n cÇn t¨ng c-êng ho¹t ®éng xÐt xö, ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng t¸c ®Êu tranh chèng téi ph¹m, tr¸nh t×nh tr¹ng ®Ó ¸n tån ®äng gi¶i quyÕt kÐo dµi. Thø ba, trong qu¸ tr×nh xÐt xö c¸c vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, Tßa ¸n nh©n d©n c¸c cÊp ph¶i b¶o ®¶m sù c«ng minh cña ph¸p luËt. Thø t-, Tßa ¸n nh©n d©n Tèi cao cÇn tæ chøc Héi nghÞ chuyªn ®Ò h-íng dÉn c«ng t¸c xÐt xö vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Thø n¨m, Tßa ¸n cÇn phèi hîp chÆt chÏ víi C«ng an, ViÖn kiÓm s¸t lµm tèt c«ng t¸c thi 12 hµnh ¸n ph¹t tï, ®¶m b¶o mäi b¶n ¸n cã hiÖu lùc ®Òu ®-îc thi hµnh kÞp thêi. 3.2.3. T¨ng c-êng c«ng t¸c gi¸o dôc vµ tuyªn truyÒn phæ biÕn ph¸p luËt vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n Ng-êi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n chñ yÕu lµ v× môc ®Ých vô lîi, muèn cã tiÒn mét c¸ch bÊt chÝnh mµ x©m ph¹m ®Õn quyÒn nh©n th©n vµ quyÒn tµi s¶n cña ng-êi kh¸c. V× vËy, cÇn tuyªn truyÒn gi¸o dôc ý thøc céng ®ång, x©y dùng tinh thÇn c¶nh gi¸c, b¶o vÖ tÝnh m¹ng, søc kháe còng nh- tµi s¶n cña m×nh, ng¨n chÆn mäi hµnh vi ph¹m téi. KÕt LuËn 1. Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ hµnh vi b¾t gi÷ con tin, ®e däa chñ tµi s¶n ph¶i giao nép tµi s¶n nÕu kh«ng tÝnh m¹ng, søc kháe danh dù sÏ bÞ x©m ph¹m. B¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi, x©m ph¹m kh«ng chØ quyÒn së h÷u mµ cßn quyÒn nh©n th©n cña ng-êi kh¸c. Nghiªn cøu lÞch sö h×nh thµnh téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong ph¸p luËt h×nh sù cña n-íc ta cho thÊy, lÇn ®Çu tiªn téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®-îc ghi nhËn riªng ë mét ®iÒu luËt trong Bé luËt H×nh sù n¨m 1985. ViÖc chÝnh thøc ghi nhËn téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong ph¸p luËt h×nh sù cã ý nghÜa vÒ mÆt lËp ph¸p to lín, ®¸nh dÊu sù tr-ëng thµnh vÒ kü thuËt lËp ph¸p h×nh sù, ®ã lµ b-íc ®i tÝch cùc nh»m xö lý nghiªm kh¾c lo¹i téi ph¹m nguy hiÓm nµy, gãp phÇn b¶o vÖ tÝnh m¹ng, tµi s¶n cña nh©n d©n vµ æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ cña ViÖt Nam. Ph¸p luËt h×nh sù cña mét sè n-íc trªn thÕ giíi quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n kh¸c nhau. Cã n-íc quy ®Þnh t¹i ch-¬ng c¸c téi x©m ph¹m tù do th©n thÓ, cã n-íc l¹i quy ®Þnh t¹i ch-¬ng c¸c téi x©m ph¹m së h÷u; cã n-íc quy ®Þnh téi b¾t cãc nh»m môc ®Ých chiÕm ®o¹t tµi s¶n vµ môc ®Ých b¾t cãc con tin trong cïng mét ®iÒu luËt, cã n-íc l¹i t¸ch ra; cã n-íc quy ®Þnh téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong cïng mét ®iÒu luËt, cã n-íc l¹i quy ®Þnh r¶i r¸c ë c¸c ®iÒu luËt kh¸c nhau. Tuy nhiªn, dï c¸ch thøc quy ®Þnh kh¸c nhau, nh-ng cã ®iÓm t-¬ng ®ång lµ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®Òu bÞ xem lµ lo¹i téi ph¹m nguy hiÓm cÇn ph¶i trõng ph¹t nghiªm kh¾c. 2. Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 134 Bé luËt H×nh sù n¨m 1999. Kh¸ch thÓ cña téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ quan hÖ së h÷u nh-ng kh¸ch thÓ bÞ x©m ph¹m tr-íc lµ quan hÖ nh©n th©n, th«ng qua viÖc x©m ph¹m ®Õn quan hÖ nh©n th©n th× ng-êi ph¹m téi x©m ph¹m ®Õn quan hÖ tµi s¶n. NÕu kh«ng x©m ph¹m ®Õn quan hÖ nh©n th©n th× ng-êi ph¹m téi còng kh«ng thÓ x©m ph¹m ®Õn quan hÖ tµi s¶n ®-îc. Téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã cÊu thµnh h×nh thøc. ViÖc ng-êi ph¹m téi cã ®¹t ®-îc môc ®Ých chiÕm ®o¹t tµi s¶n hay kh«ng kh«ng cã ý nghÜa vÒ mÆt ®Þnh téi. Téi ph¹m ®-îc coi lµ hoµn thµnh khi ng-êi ph¹m téi ®· thùc hiÖn xong hµnh vi b¾t cãc vµ ®e däa ®Ó ®ßi tµi s¶n, kh«ng phô thuéc vµo hä cã chiÕm ®o¹t ®-îc tµi s¶n hay kh«ng. Tuy nhiªn, ®iÒu ®¸ng chó ý ë téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ hµnh vi b¾t cãc vµ hµnh vi ®e däa nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ nh÷ng hµnh vi kÕ tiÕp nhau vÒ mÆt thêi gian. Hµnh vi b¾t cãc ng-êi ph¶i cã tr-íc, sau ®ã míi ®Õn hµnh vi ®e däa vµ chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Cßn nÕu hµnh vi chiÕm ®o¹t tµi s¶n cã tr-íc sau ®ã míi b¾t cãc ng-êi nh»m ®e däa chñ së h÷u tµi s¶n th× kh«ng cÊu thµnh téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. Sè vô ¸n vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n do Tßa ¸n nh©n d©n c¸c cÊp xÐt xö tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2008 t¨ng gi¶m kh«ng ®Òu. Téi ph¹m cã xu h-íng t¨ng cao vµo n¨m 2002, sau 13 ®ã gi¶m dÇn, råi l¹i cã xu h-íng t¨ng dÇn vµ ®¹t møc cao nhÊt vµo n¨m 2006. Xem xÐt mèi t-¬ng quan gi÷a téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n so víi tæng sè téi ph¹m nãi chung kh«ng lín, nh-ng ®a sè c¸c vô b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®ang diÔn biÕn hÕt søc nguy hiÓm, g©y hoang mang trong quÇn chóng nh©n d©n. VÒ sè l-îng ng-êi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, n¨m 2006 lµ n¨m cã sè l-îng ng-êi bÞ ®-a ra xÐt xö cao nhÊt, tiÕp ®Õn lµ c¸c n¨m 2007, 2002. N¨m 2001 lµ n¨m cã sè l-îng ng-êi bÞ ®-a ra xÐt xö vÒ téi ph¹m nµy thÊp nhÊt. Thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®· ®Æt ra nh÷ng v-íng m¾c ®ßi hái khoa häc luËt h×nh sù nghiªn cøu gi¶i quyÕt nh- ch-a cã v¨n b¶n nµo quy ®Þnh vÒ thêi gian giam gi÷ bao nhiªu th× bÞ coi lµ ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, nÕu chØ cã hµnh vi gi÷ ng-êi bÞ h¹i nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n th× cã cÊu thµnh téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n hay kh«ng? LuËt h×nh sù hiÖn hµnh ch-a quy ®Þnh t×nh tiÕt dïng vò lùc hoÆc ®e däa dïng vò lùc, ph¹m téi nhiÒu lÇn lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng..., còng nh- nh÷ng t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t "ph¹m téi ®èi víi trÎ em"... ®-îc hiÓu nh- thÕ nµo. Nh÷ng v-íng m¾c nµy g©y khã kh¨n cho c¬ quan tiÕn hµnh tè tông dÉn ®Õn sù ch-a thèng nhÊt trong viÖc ¸p dông ph¸p luËt cña c¸c c¬ quan nµy. V× vËy, viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ®-îc gi¶i quyÕt hiÖn nay. 3. Trªn c¬ së yªu cÇu xö lý nghiªm minh mäi hµnh vi ph¹m téi nãi chung, c¸c hµnh vi ph¹m téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nãi riªng, yªu cÇu cña c«ng cuéc c¶i c¸ch t- ph¸p còng nh- yªu cÇu ph¶i kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm cña viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n mµ viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông ph¸p luËt h×nh sù nãi chung, n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n nãi riªng lµ yªu cÇu mang tÝnh cÊp thiÕt hiÖn nay. 4. Tõ viÖc ph©n tÝch nh÷ng quy ®Þnh vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n trong Bé luËt H×nh sù 1999 vµ thùc tiÔn ¸p dông; qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm chØ ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta vÒ c¶i c¸ch t- ph¸p vµ ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m, t¸c gi¶ luËn v¨n ®· ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999 vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n. §ã lµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông vµ gi¶i ph¸p t¨ng c-êng c«ng t¸c gi¸o dôc vµ tuyªn truyÒn phæ biÕn ph¸p luËt, trong ®ã viÖc hoµn thiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n lµ gi¶i ph¸p cã vai trß quan träng trong giai ®o¹n x©y dùng Nhµ n-íc ph¸p quyÒn ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa cña nh©n d©n do nh©n d©n vµ v× nh©n d©n. References 1. Ban dù th¶o Bé luËt H×nh sù söa ®æi, Bé T- ph¸p, Bé luËt H×nh sù NhËt B¶n (Ng-êi dÞch: NguyÔn V¨n Hoµn, ng-êi hiÖu ®Ýnh: U«ng Chu L-u), Hµ Néi. 2. Bé h×nh luËt (1973), Nxb TrÇn Chung, Sµi Gßn. 14 3. Bé luËt H×nh sù cña n-íc Céng hßa nh©n d©n Trung Hoa (1994), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 4. Bé T- ph¸p (1957), TËp luËt lÖ vÒ t- ph¸p, Hµ Néi. 5. Bé T- ph¸p (1992), TËp s¾c lÖnh do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký vÒ Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt, Hµ Néi. 6. Lª C¶m (1999), Hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam trong giai ®o¹n x©y dùng nhµ n-íc ph¸p quyÒn, mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n cña PhÇn chung, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 7. Lª C¶m (chñ biªn) (2001), Gi¸o tr×nh luËt h×nh sù ViÖt Nam (phÇn chung), Nxb §¹i häc Quèc Gia Hµ Néi. 8. Lª C¶m (2004), "Lý luËn vÒ cÊu thµnh téi ph¹m trong khoa häc luËt h×nh sù", LuËt häc, (2). 9. Lª C¶m (2005), "Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ bèn yÕu tè cÊu thµnh téi ph¹m (trªn c¬ së Bé luËt H×nh sù n¨m 1999)", Tßa ¸n nh©n d©n, (7). 10. Lª C¶m (2005), "Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ bèn yÕu tè cÊu thµnh téi ph¹m (trªn c¬ së Bé luËt H×nh sù n¨m 1999)", Tßa ¸n nh©n d©n, (8). 11. Lª C¶m (2005), S¸ch chuyªn kh¶o sau ®¹i häc: nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong khoa häc luËt h×nh sù (phÇn chung), Nxb §¹i häc quèc gia, Hµ Néi. 12. Lª C¶m (Chñ biªn) (2007), Gi¸o tr×nh luËt h×nh sù ViÖt Nam (phÇn c¸c téi ph¹m), Nxb §¹i häc quèc gia, Hµ Néi. 13. NguyÔn Huy ChiÓu (1972), H×nh luËt, ViÖn §¹i häc Sµi Gßn xuÊt b¶n, Sµi Gßn. 14. Phan Huy Chó (1957), LÞch triÒu hiÕn ch-¬ng lo¹i chÝ, Nhµ in B¶o Vinh, Sµi Gßn. 15. §¹i ViÖt sö ký toµn th-, TËp II (1998), Nxb khoa häc x· héi, Hµ Néi. 16. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2002), NghÞ quyÕt sè 08-NQ/TW ngµy 02/01 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ mét sè nhiÖm vô träng t©m c«ng t¸c t- ph¸p trong thêi gian tíi, Hµ Néi. 17. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2005), NghÞ quyÕt sè 48-NQ/TW ngµy 24/5 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ ChiÕn l-îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, ®Þnh h-íng ®Õn n¨m 2020, Hµ Néi. 15 18. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (2005), NghÞ quyÕt sè 49-NQ/TW ngµy 02/6 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ chiÕn l-îc c¶i c¸ch t- ph¸p ®Õn n¨m 2020, Hµ Néi. 19. NguyÔn Ngäc §iÖp (2000), T×m hiÓu vµ b×nh luËn c¸c téi x©m ph¹m së h÷u trong Bé luËt H×nh sù 1999, Nxb Mòi cµ mau 20. NguyÔn V¨n Hµo (1962), Bé h×nh luËt ViÖt Nam, XuÊt b¶n do dù b¶o trî cña Bé T- ph¸p, Sµi gßn. 21. NguyÔn Ngäc Hßa (1991), Téi ph¹m trong luËt h×nh sù ViÖt Nam, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 22. NguyÔn Ngäc Hßa (chñ biªn) (2003), Gi¸o tr×nh luËt h×nh sù ViÖt Nam, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 23. NguyÔn Ngäc Hßa (2004), CÊu thµnh téi ph¹m: Lý luËn vµ thùc tiÔn, Nxb T- ph¸p, Hµ Néi. 24. Phan HiÒn (1987), Mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu trong Bé luËt H×nh sù, Nxb Sù thËt, Hµ Néi. 25. Hoµng viÖt luËt lÖ, tËp I (1994), Nxb V¨n hãa th«ng tin, Hµ Néi. 26. Hoµng ViÖt luËt lÖ, tËp II (1994), Nxb V¨n hãa th«ng tin, Hµ Néi. 27. Héi ®ång Nhµ n-íc vÒ phßng ngõa téi ph¹m, Bé T- ph¸p, Bé luËt H×nh sù cña Thôy §iÓn, Hµ Néi. 28. Phan Huy Lª (1983), "Cã mét bé luËt thêi T©y S¬n", Trong s¸ch: Gãp phÇn t×m hiÓu phong trµo T©y S¬n NguyÔn HuÖ, Së V¨n hãa Th«ng tin NghÜa B×nh. 29. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ téi ph¹m trong luËt h×nh sù ViÖt Nam (1986), Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi. 30. Vò ThÞ Phông (2007), Gi¸o tr×nh LÞch sö nhµ n-íc vµ ph¸p luËt ViÖt Nam, Nxb §¹i häc quèc gia, Hµ Néi. 31. §inh V¨n QuÕ (2002), B×nh luËn khoa häc Bé luËt H×nh sù, PhÇn c¸c téi ph¹m, TËp 2, Nxb Thµnh phè Hå ChÝ Minh. 32. Quèc héi (1985), Bé luËt H×nh sù, Hµ Néi. 33. Quèc héi (1999), Bé luËt H×nh sù, Hµ Néi. 34. Quèc héi (2003), Bé luËt Tè tông h×nh sù, Hµ Néi. 16 35. Quèc héi (2005), Bé luËt D©n sù, Hµ Néi. 36. Quèc triÒu h×nh luËt (1995), Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 37. T¹p chÝ d©n chñ vµ ph¸p luËt, Bé T- ph¸p (1998), Sè chuyªn ®Ò vÒ luËt h×nh sù cña mét sè n-íc trªn thÕ giíi, Hµ Néi. 38. T¹p chÝ d©n chñ vµ ph¸p luËt, Bé T- ph¸p, (2000) Sè chuyªn ®Ò vÒ Bé luËt H×nh sù cña n-íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, Hµ Néi. 39. TrÇn Quang TiÖp (2002), LÞch sö luËt h×nh sù ViÖt Nam, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. 40. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (1975), HÖ thèng hãa luËt lÖ vÒ h×nh sù (1945-1974), Hµ Néi. 41. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (1979), HÖ thèng hãa luËt lÖ vÒ h×nh sù (1975-1978), Hµ Néi. 42. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (1986), NghÞ quyÕt 04/H§TP ngµy 29-11 cña Héi ®ång ThÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao, h-íng dÉn ¸p dông mét sè quy ®Þnh trong phÇn c¸c téi ph¹m cña Bé luËt H×nh sù 1985, Hµ Néi. 43. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (1998), NghÞ quyÕt sè 01/1998/NQ-H§TP ngµy 21/9 cña Héi ®ång thÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao h-íng dÉn ¸p dông mét sè quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù ®· ®-îc söa ®æi, bæ sung lÇn thø t-, Hµ Néi. 44. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao, ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao, Bé C«ng an, Bé T- ph¸p (2001), Th«ng t- liªn tÞch sè 02/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BCA-BTP h-íng dÉn ¸p dông mét sè quy ®Þnh t¹i ch-¬ng XIV "C¸c téi x©m ph¹m së h÷u" cña Bé luËt H×nh sù n¨m 1999, Hµ Néi. 45. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (2006), NghÞ quyÕt sè 01/2006/NQ-H§TP ngµy 12-5 cña Héi ®ång thÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao h-íng dÉn ¸p dông mét sè quy ®Þnh cña Bé luËt H×nh sù, Hµ Néi. 46. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao (2008), B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c n¨m 2008 vµ ph-¬ng h-íng, nhiÖm vô c«ng t¸c n¨m 2009, Hµ Néi. 47. Tõ ®iÓn luËt häc (1999), Nxb Tõ ®iÓn B¸ch khoa, Hµ Néi. 48. Tõ ®iÓn luËt häc (2006), Nxb Tõ ®iÓn B¸ch khoa, Nxb T- ph¸p, Hµ Néi. 49. Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt (2002), Nxb §µ N½ng, §µ N½ng. 17 50. §µo TrÝ óc (chñ biªn) (1993), M« h×nh vÒ Bé luËt H×nh sù ViÖt Nam (phÇn chung), Nxb Khoa häc x· héi, Hµ Néi. 51. §µo TrÝ óc (chñ biªn) (1995), Téi ph¹m häc, luËt h×nh sù vµ tè tông h×nh sù ViÖt Nam, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. TiÕng ANH 52. Criminal code of Thai Kingdom (Thai- English version). 18 VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ !