Tài liệu Tìm hiểu thực trạng và đề xuất đẩy mạnh công tác khuyến nông của trạm khuyến nông huyện đông anh, hà nội

1 PhÇn 1. Më §ÇU 1.1. §Æt vÊn ®Ò ViÖt Nam lµ mét n−íc cã 76% d©n sè sèng ë n«ng th«n. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thÕ kû qua, n«ng nghiÖp lu«n gi÷ vÞ trÝ quan träng. NÒn n«ng nghiÖp n−íc ta ngµy cµng ph¸t triÓn v÷ng m¹nh vµ ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tÝch ®¸ng khÝch lÖ. NÕu nh− tr−íc ®©y chóng ta chØ s¶n xuÊt ®ñ ¨n th× hiÖn nay chóng ta ®· trë thµnh mét n−íc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø hai trªn thÕ giíi (sau Th¸i Lan). §¹t ®−îc kÕt qu¶ ®ã do nhiÒu yÕu tè mang l¹i, trong ®ã cã c«ng rÊt lín cña ngµnh khuyÕn n«ng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn nay, khuyÕn n«ng kh«ng thÓ thùc hiÖn theo kiÓu déi tõ trªn xuèng, s¶n xuÊt mµ kh«ng theo nhu cÇu cña thÞ tr−êng, cèt lµm sao s¶n xuÊt cho ®−îc nhiÒu s¶n phÈm. Chóng ta ph¶i nghiªn cøu nhu cÇu cña thÞ tr−êng, s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm mµ thÞ tr−êng cÇn. KhuyÕn n«ng kh«ng chØ chuyÓn giao TBKT cho n«ng d©n mµ cßn ph¶i n©ng cao n¨ng lùc cho d©n, gióp hä tù m×nh gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò khã kh¨n. C«ng t¸c khuyÕn n«ng hiÖn nay ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ mét phÇn do tr×nh ®é nhËn thøc cña n«ng d©n cßn kÐm, mét phÇn do CBKN chØ truyÒn ®¹t kiÕn thøc cho n«ng d©n mµ kh«ng nghiªn cøu nhu cÇu thùc tÕ cña n«ng d©n lµ g×, kh«ng thùc sù ®i s©u ®i s¸t vµo ®êi sèng cña d©n. §iÒu ®ã ®ßi hái Nhµ n−íc vµ c¸c CBKN cÇn cã c¸c biÖn ph¸p ®Èy m¹nh c«ng t¸c khuyÕn n«ng hiÖn nay. §«ng Anh lµ mét huyÖn ngo¹i thµnh cña Hµ Néi. Trong nh÷ng n¨m qua, c«ng t¸c khuyÕn n«ng ®· cã nhiÒu cè g¾ng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt, phÈm chÊt c©y trång, vËt nu«i. Tuy nhiªn Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn vÉn ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ngµy cµng cao cña bµ con n«ng d©n ®Ó ph¸t triÓn ngµnh n«ng nghiÖp h¬n n÷a, ch−a ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng s½n cã cña huyÖn. XuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò trªn, ®−îc sù nhÊt trÝ cña nhµ tr−êng, Ban chñ nhiÖm Khoa KhuyÕn n«ng vµ PTNT, d−íi sù h−íng dÉn trùc tiÕp cña thÇy gi¸o PGS.TS. D−¬ng V¨n S¬n t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: T×m hiÓu thùc tr¹ng vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh c«ng t¸c khuyÕn n«ng cña Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn §«ng Anh - Hµ Néi”. 2 1.2. Môc ®Ých nghiªn cøu Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ nh»m t×m hiÓu thùc tr¹ng c«ng t¸c khuyÕn n«ng, ph©n tÝch nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n, c¬ héi, th¸ch thøc vµ tõ ®ã ®Ò ra gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh c«ng t¸c khuyÕn n«ng cña Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn §«ng Anh. 1.3. Môc tiªu nghiªn cøu - §¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn tù nhiªn - kinh tÕ - x· héi cña huyÖn §«ng Anh. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng c«ng t¸c khuyÕn n«ng, ph©n tÝch nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n, ®Ò ra gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh c«ng t¸c khuyÕn n«ng t¹i huyÖn §«ng Anh - Hµ Néi. 1.4. ý nghÜa cña ®Ò tµi 1.4.1. Trong häc tËp vµ nghiªn cøu Gióp sinh viªn cã c¬ héi tiÕp xóc víi thùc tÕ vµ bæ sung thªm kiÕn thøc cho m×nh, lµm quen víi thùc tiÔn s¶n xuÊt vµ cñng cè kü n¨ng lµm viÖc víi ng−êi n«ng d©n. 1.4.2. ý nghÜa trong thùc tiÔn T×m ra nguyªn nh©n cña c¸c ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu trong c«ng t¸c khuyÕn n«ng tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh c«ng t¸c khuyÕn n«ng. 3 PhÇn 2. Tæng quan tµi liÖu 2.1. C¬ së lÝ luËn 2.1.1. Kh¸i niÖm vÒ khuyÕn n«ng Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®−îc sù quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ khuyÕn n«ng, cïng víi viÖc ¸p dông tiÕn bé KHKT trong s¶n xuÊt c«ng t¸c khuyÕn n«ng ®−îc ®Èy m¹nh vµ ph¸t triÓn ë c¸c tØnh, huyÖn, x·. VËy khuyÕn n«ng lµ g×? Tõ “Extension” ®−îc sö dông lÇn ®Çu tiªn ë n−íc Anh n¨m 1866 cã nghÜa lµ “më réng - triÓn khai”, nÕu ghÐp víi tõ “Agriculture” thµnh “Agriculture Extension” vµ dÞch lµ “khuyÕn n«ng”. Do vËy khuyÕn n«ng lµ mét thuËt ng÷ rÊt réng ®−îc nhiÒu tæ chøc thùc hiÖn b»ng nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó phôc vô cho nhiÒu môc ®Ých cã quy m« kh¸c nhau. KhuyÕn n«ng hiÓu theo nghÜa réng: Lµ chØ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng hç trî sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n. Theo nghÜa hÑp: KhuyÕn n«ng lµ mét tiÕn tr×nh gi¸o dôc kh«ng chÝnh thøc mµ ®èi t−îng cña nã lµ n«ng d©n. TiÕn tr×nh nµy ®em ®Õn cho n«ng d©n nh÷ng th«ng tin vµ lêi khuyªn nh»m gióp hä gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò hoÆc nh÷ng khã kh¨n trong cuéc sèng. KhuyÕn n«ng hç trî ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ canh t¸c, kh«ng ngõng c¶i thiÖn chÊt l−îng cuéc sèng cña n«ng d©n vµ gia ®×nh hä. TiÕn tr×nh s¶n xuÊt bao gåm c¸c yÕu tè kiÕn thøc vµ kü n¨ng, nh÷ng khuyÕn c¸o kü thuËt, tæ chøc cña n«ng d©n, ®éng c¬ vµ niÒm tin. Theo tæ chøc l−¬ng thùc thÕ giíi (FAO): KhuyÕn n«ng lµ c¸ch ®µo t¹o tay nghÒ cho n«ng d©n ®ång thêi gióp hä hiÓu ®−îc c¸c chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch vÒ n«ng nghiÖp, nh÷ng kiÕn thøc vÒ kü thuËt, kinh nghiÖm vÒ qu¶n lý kinh tÕ, nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr−êng ®Ó hä cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cña gia ®×nh vµ céng ®ång nh»m ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng, n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ, gãp phÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n míi. Theo côc khuyÕn n«ng - khuyÕn l©m ViÖt Nam: KhuyÕn n«ng lµ mét hÖ thèng biÖn ph¸p gi¸o dôc n«ng nghiÖp nh»m ®Èy m¹nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho n«ng d©n, x©y dùng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n míi. 4 Nh− vËy khuyÕn n«ng lµ mét qu¸ tr×nh truyÒn b¸ nh÷ng kiÕn thøc, ®µo t¹o kü n¨ng, mang ®Õn cho n«ng d©n nh÷ng hiÓu biÕt ®Ó hä cã kh¶ n¨ng tù gi¶i quyÕt ®−îc nh÷ng c«ng viÖc cña chÝnh m×nh nh»m n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho gia ®×nh vµ céng ®ång. 2.1.2. Vai trß cña khuyÕn n«ng ®èi víi ph¸t triÓn n«ng th«n ë ViÖt Nam v Vai trß trong sù nghiÖp ph¸t triÓn n«ng th«n Trong ®iÒu kiÖn n−íc ta hiÖn nay, trªn 80% d©n sè sèng ë c¸c vïng n«ng th«n víi 70% lao ®éng x· héi ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng n«ng s¶n thiÕt yÕu cung cÊp cho toµn bé x· héi nh−: L−¬ng thùc, thùc phÈm, nguyªn liÖu c«ng nghiÖp chÕ biÕn… vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp chiÕm 37 - 40% gi¸ trÞ s¶n phÈm x· héi. KhuyÕn n«ng Giao th«ng ChÝnh s¸ch Ph¸t triÓn n«ng th«n Nghiªn cøu, c«ng nghÖ ThÞ tr−êng Gi¸o dôc Tµi chÝnh TÝn dông v Vai trß trong chuyÓn giao c«ng nghÖ Nhµ nghiªn cøu. ViÖn nghiªn cøu. Tr−êng ®¹i häc KhuyÕn n«ng N«ng d©n 5 v Vai trß ®èi víi Nhµ n−íc - KhuyÕn n«ng khuyÕn l©m lµ mét trong nh÷ng tæ chøc gióp Nhµ n−íc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, chiÕn l−îc vÒ ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp, n«ng th«n vµ n«ng d©n. - VËn ®éng n«ng d©n tiÕp thu vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch vÒ n«ng l©m nghiÖp. - Trùc tiÕp hoÆc gãp phÇn cung cÊp th«ng tin vÒ nh÷ng nhu cÇu, nguyÖn väng cña n«ng d©n ®Õn c¸c c¬ quan Nhµ n−íc, trªn c¬ së ®ã Nhµ n−íc ho¹ch ®Þnh, c¶i tiÕn ®Ò ra ®−îc chÝnh s¸ch phï hîp. 2.1.3. Môc tiªu cña khuyÕn n«ng Môc tiªu cña khuyÕn n«ng lµ lµm thay ®æi c¸ch ®¸nh gi¸, c¸ch nhËn thøc cña n«ng d©n tr−íc nh÷ng khã kh¨n trong cuéc sèng. KhuyÕn n«ng kh«ng chØ nh»m nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ mµ cßn h−íng tíi sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña b¶n th©n ng−êi n«ng d©n vµ n©ng cao chÊt l−îng cuéc sèng ë n«ng th«n. Muèn ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu ®ã ng−êi CBKN ph¶i th¶o luËn víi n«ng d©n, gióp hä cã c¸ch nh×n thùc tÕ vµ l¹c quan h¬n ®èi víi mäi vÊn ®Ò trong cuéc sèng ®Ó hä tù quyÕt ®Þnh biÖn ph¸p v−ît qua nh÷ng khã kh¨n. 2.1.4. Néi dung cña khuyÕn n«ng Theo nghÞ ®Þnh 56 CP cña ChÝnh phñ ngµy 26/04/2005, khuyÕn n«ng ViÖt Nam hiÖn nay bao gåm c¸c néi dung ho¹t ®éng sau: v Th«ng tin, tuyªn truyÒn - Tuyªn truyÒn chñ tr−¬ng ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, tiÕn bé KHKT vµ c«ng nghÖ, th«ng tin thÞ tr−êng, gi¸ c¶. Phæ biÕn ®iÓn h×nh tiªn tiÕn trong s¶n xuÊt, qu¶n lý, kinh doanh, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, thuû s¶n. - XuÊt b¶n, h−íng dÉn vµ cung cÊp th«ng tin ®Õn ng−êi s¶n xuÊt b»ng c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, héi nghÞ, héi th¶o, héi thi, héi chî, triÓn l·m vµ c¸c h×nh thøc th«ng tin tuyªn truyÒn kh¸c. v Båi d−ìng, tËp huÊn vµ ®µo t¹o - Båi d−ìng, tËp huÊn vµ truyÒn nghÒ cho ng−êi s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao kiÕn thøc, kü n¨ng s¶n xuÊt, qu¶n lý kinh tÕ trong n«ng nghiÖp, thuû s¶n. - §µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô cho ng−êi ho¹t ®éng khuyÕn n«ng, khuyÕn ng−. - Tæ chøc tham quan, kh¶o s¸t, häc tËp trong vµ ngoµi n−íc. 6 v X©y dùng m« h×nh vµ chuyÓn giao khoa häc c«ng nghÖ - X©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn vÒ c¸c tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ phï hîp víi tõng ®Þa ph−¬ng, nhu cÇu cña ng−êi s¶n xuÊt. - X©y dùng c¸c m« h×nh c«ng nghÖ cao trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, thuû s¶n. - ChuyÓn giao kÕt qu¶ khoa häc c«ng nghÖ tõ c¸c m« h×nh tr×nh diÔn ra diÖn réng. v T− vÊn vµ dÞch vô - T− vÊn hç trî chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ: ®Êt ®ai, thuû s¶n, thÞ tr−êng, khoa häc c«ng nghÖ, ¸p dông kinh nghiÖm tiªn tiÕn trong s¶n xuÊt, qu¶n lý, kinh doanh vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, thuû s¶n. - DÞch vô trong c¸c lÜnh vùc: ph¸p luËt, tËp huÊn, ®µo t¹o, cung cÊp th«ng tin, chuyÓn giao khoa häc c«ng nghÖ, xóc tiÕn th−¬ng m¹i, thÞ tr−êng, gi¸ c¶ ®Çu t−, tÝn dông, x©y dùng dù ¸n, cung øng vËt t− kü thuËt, thiÕt bÞ vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c cã liªn quan ®Õn n«ng nghiÖp, thuû s¶n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - T− vÊn, hç trî viÖc khëi sù doanh nghiÖp nhá vµ võa, lËp dù ¸n ®Çu t− ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, thuû s¶n vµ ngµnh nghÒ n«ng th«n, t×m kiÕm mÆt hµng s¶n xuÊt, tuyÓn dông, ®µo t¹o lao ®éng, huy ®éng vèn phï hîp víi quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, thuû s¶n vµ ngµnh nghÒ n«ng th«n theo vïng, l·nh thæ vµ ®Þa ph−¬ng. - T− vÊn, hç trî, ph¸t triÓn, øng dông c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, chÕ biÕn n«ng l©m, thuû s¶n, nghÒ muèi. - T− vÊn, hç trî qu¶n lý, sö dông n−íc s¹ch n«ng th«n vµ vÖ sinh m«i tr−êng n«ng th«n. - T− vÊn, hç trî ®æi míi tæ chøc, c¶i tiÕn qu¶n lý, hîp lý hãa s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, cña tæ chøc kinh tÕ tËp thÓ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n. v Hîp t¸c quèc tÕ vÒ khuyÕn n«ng - Tham gia c¸c ho¹t ®éng vÒ khuyÕn n«ng, khuyÕn ng− trong c¸c ch−¬ng tr×nh hîp t¸c quèc tÕ. - Trao ®æi kinh nghiÖm khuyÕn n«ng, khuyÕn ng− víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n−íc ngoµi vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ. 7 2.1.5. C¸c nguyªn t¾c cña khuyÕn n«ng HiÖn nay, ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®ang ®−îc më réng trªn ph¹m vi toµn quèc. Nhµ n−íc ®· vµ ®ang dµnh nhiÒu kho¶n tiÒn lín ®Ó ®µo t¹o CBKN, x©y dùng c¬ së vËt chÊt, kü thuËt cho m¹ng l−íi khuyÕn n«ng vµ ®Çu t− cho nhiÒu ch−¬ng tr×nh dù ¸n khuyÕn n«ng kh¸c nhau. Tuy vËy ®Ó ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, khuyÕn n«ng cÇn ®−îc dùa trªn mét sè nguyªn t¾c sau: v KhuyÕn n«ng lµm cïng víi d©n, kh«ng lµm thay cho d©n KhuyÕn n«ng cïng lµm víi d©n. ChØ cã b¶n th©n ng−êi n«ng d©n míi cã thÓ quyÕt ®Þnh ®−îc c¸ch thøc canh t¸c trªn m¶nh ®Êt cña gia ®×nh hä. CBKN kh«ng thÓ kh«ng thÓ quyÕt ®Þnh thay cho ng−êi n«ng d©n. N«ng d©n hoµn toµn cã thÓ ®−a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n cña hä nÕu nh− hä ®−îc cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin vµ nh÷ng gi¶i ph¸p kh¸c nhau. Khi tù m×nh ®−a ra quyÕt ®Þnh, ng−êi n«ng d©n sÏ tin vµo b¶n th©n h¬n so víi khi bÞ ¸p ®Æt. CBKN cÇn cung cÊp th«ng tin, trao ®æi, th¶o luËn víi n«ng d©n trªn c¬ së ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n«ng tr¹i: ®Êt ®ai, khÝ hËu, nguån vèn, nh©n lùc, c¸c khã kh¨n trë ng¹i, c¸c c¬ héi cã thÓ ®¹t ®−îc, tõ ®ã khuyÕn khÝch hä tù ®−a ra quyÕt ®Þnh cho m×nh. v KhuyÕn n«ng ph¶i ®−îc thùc hiÖn víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao Mét mÆt, khuyÕn n«ng chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc Nhµ n−íc lµ c¬ quan quyÕt ®Þnh nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng th«n cho nªn ph¶i tu©n theo ®−êng lèi vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc trong khi thùc thi nhiÖm vô. MÆt kh¸c, khuyÕn n«ng cã tr¸ch nhiÖm ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cña n«ng d©n trong vïng. v KhuyÕn n«ng lµ nhÞp cÇu cho th«ng tin hai chiÒu C¬ quan nghiªn cøu KhuyÕn n«ng N«ng d©n Sù th«ng tin hai chiÒu nh− vËy sÏ x¶y ra trong nh÷ng tr−êng hîp sau: - Khi x¸c ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cña n«ng d©n. - Khi thùc nghiÖm nh÷ng ®Ò xuÊt t¹i hiÖn tr−êng. - Khi n«ng d©n ¸p dông nh÷ng ®Ò xuÊt nghiªn cøu. 8 v KhuyÕn n«ng ph¶i phèi hîp víi c¸c tæ chøc ph¸t triÓn n«ng th«n kh¸c - ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. - C¸c tæ chøc dÞch vô, c¸c c¬ quan y tÕ. - Tr−êng phæ th«ng c¸c cÊp. - C¸c tæ chøc quÇn chóng vµ phi ChÝnh phñ. v KhuyÕn n«ng lµm viÖc víi c¸c ®èi t−îng kh¸c nhau ë n«ng th«n, kh«ng ph¶i mäi hé n«ng d©n ®Òu cã nh÷ng vÊn ®Ò nh− nhau. Nh÷ng hé cã nhiÒu ®Êt ®ai th−êng ham muèn nh÷ng c¸ch lµm ¨n míi. Nh÷ng hé cã Ýt nguån lùc th−êng thËn träng hoÆc dÌ dÆt h¬n. V× vËy, kh«ng thÓ chØ cã duy nhÊt mét ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng cho tÊt c¶ mäi ng−êi. CÇn x¸c ®Þnh nh÷ng nhãm n«ng d©n cã tiÒm n¨ng vµ lîi Ých kh¸c nhau ®Ó ph¸t triÓn nh÷ng ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tõng nhãm. 2.1.6. C¸c ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng Theo tæ chøc l−¬ng thùc thÕ giíi (FAO) th× cã c¸c ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng sau: - Ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng chung Ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng tËp trung nhiÒu CBKN, chi phÝ ng©n s¸ch kh¸ lín ®Ó thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n khuyÕn n«ng. Ph−¬ng ph¸p nµy do Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh ®iÒu hµnh, qu¶n lý. §©y lµ c¸ch lµm ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®ång bé cña ChÝnh phñ nh»m ®¹t ®−îc ch−¬ng tr×nh an toµn l−¬ng thùc, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng. - Ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng chuyªn ngµnh §©y lµ ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng ®−îc c¸c c¬ quan chuyªn ngµnh x©y dùng. Nã mang tÝnh chuyªn m«n cao vµ th−êng ®−îc ¸p dông t¹i c¸c vïng chuyªn canh. ¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ kü thuËt phï hîp víi yªu cÇu s¶n xuÊt, c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®−îc kÕt hîp víi viÖc cung cÊp ®Çu vµo cña n«ng d©n vµ tiÕp thÞ ®Çu ra. ViÖc ®iÒu hµnh vµ gi¸m s¸t ®−îc tiÕn hµnh chÆt chÏ, l−îng n«ng d©n do CBKN phô tr¸ch Ýt h¬n so víi khuyÕn n«ng chung. V× thÕ hiÖu qu¶ lµm viÖc gi÷a n«ng d©n vµ CBKN ®¹t ®−îc cao h¬n. 9 Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ quyÒn lîi cña ng−êi n«ng d©n Ýt ®−îc chó träng. - Ph−¬ng ph¸p ®µo t¹o vµ tham quan §©y lµ ph−¬ng ph¸p cho n«ng d©n tham quan m« h×nh tr×nh diÔn ®· thùc hiÖn thµnh c«ng sau ®ã tËp huÊn cho n«ng d©n thùc hµnh lµm theo m« h×nh. §©y lµ ph−¬ng ph¸p kh¸ phæ biÕn hiÖn nay v× khi thÊy tËn m¾t kÕt qu¶ mµ m« h×nh ®em l¹i n«ng d©n sÏ thªm phÇn tin t−ëng vÒ kÕt qu¶ tËp huÊn. - Ph−¬ng ph¸p cã sù tham gia cña ng−êi d©n §©y lµ ph−¬ng ph¸p míi vµ lµ sù lùa chän ®Çu tiªn cña c¸c tæ chøc quèc tÕ v× nã ®¹t hiÖu qu¶ kh¸ cao trong c«ng viÖc. KÕ ho¹ch do chÝnh ng−êi d©n x©y dùng theo tõng quý, cã xÕp thø tù −u tiªn theo tõng ®Þa ph−¬ng ®¸p øng ®óng nhu cÇu cña n«ng d©n. CBKN tiÕp cËn nhiÒu h¬n víi n«ng d©n, n¨ng ®éng h¬n, cã ph−¬ng ph¸p ®Ó huy ®éng sù tham gia cña n«ng d©n. ¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p lµ: n¨ng lùc cña CBKN vµ n«ng d©n ®−îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao. N«ng d©n trùc tiÕp tham gia ®ãng gãp ý kiÕn, c¸c b−íc thùc hiÖn, c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò… cho nªn hä tù gi¸c thùc hiÖn vµ vËn ®éng, ®éng viªn mäi ng−êi trong céng ®ång cïng thùc hiÖn, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ: ph−¬ng ph¸p cã sù tham gia cña ng−êi d©n lµ míi, CBKN cÊp huyÖn, cÊp x· ch−a cã nhiÒu kinh nghiÖm vµ ch−a ®−îc ®µo t¹o ®ång bé, n¨ng lùc cßn h¹n chÕ. §Ó thùc hiÖn ®−îc ph−¬ng ph¸p nµy cÇn ph¶i thùc hiÖn qua nhiÒu b−íc, cÇn nhiÒu thêi gian vµ nguån lùc. - Ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng lËp dù ¸n Ph−¬ng ph¸p ®−îc thùc hiÖn dùa trªn c¬ së tµi trî kinh phÝ cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n−íc ngoµi sau khi cã sù tho¶ thuËn víi ChÝnh phñ vÒ néi dung cña dù ¸n. ¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ cã sù tËp trung lùc l−îng c¸n bé vµ kinh phÝ cña c¸c tæ chøc n−íc ngoµi nªn hiÖu qu¶ nhanh. Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ thêi gian ho¹t ®éng th−êng qu¸ ng¾n, kinh phÝ tµi trî kh¸ nhiÒu so víi yªu cÇu dÔ dÉn ®Õn l·ng phÝ. - Ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng ph¸t triÓn hÖ thèng n«ng nghiÖp Ph−¬ng ph¸p nµy dùa trªn c¬ së hÖ thèng sinh th¸i nh©n v¨n vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh−: ®Êt, n−íc, thêi tiÕt - khÝ hËu, ®éng thùc vËt vµ ®iÒu kiÖn x· héi 10 nh−: d©n c−, d©n téc, ®êi sèng v¨n ho¸… Nã mang l¹i cho n«ng d©n c¸i hä cÇn lµ kü thuËt phï hîp. ¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p lµ c¸c kÕt qu¶ ®−îc nghiªn cøu, thö nghiÖm nªn phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña tõng vïng. Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p lµ ®ßi hái l−îng c¸n bé nghiªn cøu lín, tèn nhiÒu thêi gian vµ kinh phÝ. - Ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng cïng chÞu phÝ tæn BÊt k× mét ho¹t ®éng g× vòng ph¶i cã kinh tÕ ®Ó ho¹t ®éng. NÕu kinh phÝ ®−îc bao cÊp hoµn toµn, ng−êi n«ng d©n sÏ û l¹i, kh«ng ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh trong c«ng viÖc. Khi mµ ph¶i chÞu mét phÇn kinh phÝ th× hä sÏ cã tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc, tõ ®ã hiÖu qu¶ ®¹t ®−îc sÏ cao h¬n. NhiÖm vô cña CBKN lµ gióp ®ì n«ng d©n häc tËp ®−îc nh÷ng ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó hä ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, kinh doanh cã hiÖu qu¶. ChÝnh v× vËy mµ n«ng d©n s½n sµng tr¶ mét phÇn chi phÝ. ¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ n«ng d©n cïng tham gia x©y dùng ch−¬ng tr×nh, gi¸m s¸t, thùc hiÖn, cïng ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn nªn dÔ phï hîp víi nhu cÇu vµ nguyÖn väng cña n«ng d©n. Ng−êi n«ng d©n cã tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc. Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p lµ khã gi¸m s¸t, qu¶n lý c¸n bé c¶ vÒ mÆt tµi chÝnh. - Ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng tæ chøc gi¸o dôc §©y lµ ph−¬ng ph¸p cã sù tham gia cña c¸c tr−êng §¹i häc, Cao ®¼ng, Trung häc trong c«ng t¸c ®µo t¹o khuyÕn n«ng, chuyÓn giao TBKT ®Õn n«ng d©n. ¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ c¸n bé gi¶ng d¹y chuyªn m«n ë c¸c tr−êng cã tr×nh ®é cao, cã quan hÖ víi CBKN vµ n«ng d©n. C¸n bé gi¶ng d¹y cã ®iÒu kiÖn g¾n lý thuyÕt víi thùc tiÔn, n©ng cao n¨ng lùc thùc tÕ. §ã lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®−a c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt. Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ nÕu c¸n bé gi¶ng d¹y ng¹i tiÕp xóc víi n«ng d©n, ng¹i khã, ng¹i khæ, thiÕu kinh nghiÖm… th× sÏ lµm cho n«ng d©n nghi ngê, Ýt tin t−ëng vµo c«ng t¸c ®µo t¹o vµ chuyÓn giao cña c¸c tr−êng. Trªn ®©y lµ c¸c ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng ®−îc tæ chøc l−¬ng thùc thÕ giíi (FAO) ®óc kÕt ra. Mçi ph−¬ng ph¸p ®Òu cã c¶ −u ®iÓm vµ nh−îc ®iÓm 11 kh¸c nhau song c¸c ph−¬ng ph¸p nµy l¹i bæ sung cho nhau nÕu biÕt kÕt hîp c¸c ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng trong c«ng t¸c. ChÝnh v× thÕ, c¸c CBKN ph¶i hiÓu biÕt tõng ph−¬ng ph¸p, n¾m ch¾c −u vµ nh−îc ®iÓm cña c¸c ph−¬ng ph¸p, tõ ®ã vËn dông mét c¸ch linh ho¹t c¸c ph−¬ng ph¸p ®Ó ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao nhÊt. 2.1.7. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn khuyÕn n«ng Trong c«ng t¸c khuyÕn n«ng cã rÊt nhiÒu yÕu tè ¶nh h−ëng. KÕt qu¶ cña c«ng t¸c khuyÕn n«ng ®−îc ®¶m b¶o bëi yÕu tè nµy. - Ng−êi CBKN Tr×nh ®é cña CBKN cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn c«ng t¸c khuyÕn n«ng. Tr×nh ®é chuyªn m«n cã n¾m ch¾c th× CBKN míi cã thÓ ®¸p øng ®−îc yªu cÇu kü thuËt trong c«ng viÖc. Tuy nhiªn cã tr×nh ®é mµ thiÕu sù nhiÖt t×nh, lßng yªu nghÒ, tÝnh chÞu khã, chÞu khæ th× hiÖu qu¶ c«ng viÖc kh«ng cao, chÊt l−îng c«ng viÖc kÐm. ChÝnh v× vËy, mçi CBKN ngoµi chuyªn m«n v÷ng vµng cßn cÇn cã mét tÊm lßng yªu nghÒ, yªu n«ng d©n th× míi trë thµnh mét CBKN giái. - Tr×nh ®é cña ng−êi s¶n xuÊt Tr×nh ®é cña ng−êi s¶n xuÊt còng ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc. NÕu tr×nh ®é cña ng−êi s¶n xuÊt cao sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc tiÕp thu c¸c TBKT mµ CBKN ®em l¹i. Tr×nh ®é cña ng−êi s¶n xuÊt cao còng lµm cho hä nhanh nh¹y h¬n tr−íc nh÷ng c¸i míi, c¸i kh¸c biÖt, tõ ®ã hä cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch øng víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt míi. Ng−îc l¹i nÕu tr×nh ®é cña ng−êi s¶n xuÊt mµ thÊp th× sÏ rÊt khã kh¨n trong viÖc chuyÓn giao KHKT, còng cã khi lµm thÊt b¹i mét ch−¬ng tr×nh dù ¸n khuyÕn n«ng nµo ®ã v× kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu kü thuËt cña c«ng viÖc. - Phong tôc tËp qu¸n cña vïng Phong tôc tËp qu¸n mang tÝnh truyÒn thèng ë c¸c ®Þa ph−¬ng. Trong c«ng t¸c khuyÕn n«ng ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn vÊn ®Ò nµy v× nÕu mét ch−¬ng tr×nh dù ¸n khuyÕn n«ng ®−îc triÓn khai mµ kh«ng phï hîp víi phong tôc tËp qu¸n vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cña ®Þa ph−¬ng th× sÏ bÞ thÊt b¹i. Phong tôc tËp qu¸n tån t¹i l©u ®êi, ¨n s©u vµo tiÒm thøc cña ng−êi d©n trong vïng. Khi kiÕn thøc míi kh«ng phï hîp víi v¨n hãa b¶n ®Þa th× nã sÏ kh«ng ®−îc ng−êi d©n chÊp nhËn vµ lµm theo. ChÝnh v× vËy mµ tr−íc khi tiÕn hµnh triÓn khai c¸c ch−¬ng tr×nh 12 dù ¸n khuyÕn n«ng cÇn ph¶i nghiªn cøu vµ xem xÐt thËt kü phong tôc tËp qu¸n vµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ë ®Þa ph−¬ng. Sù tham gia cña CBKN vµ ng−êi d©n sÏ lùa chän ra néi dung c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n khuyÕn n«ng phï hîp råi míi tiÕn hµnh tæ chøc thùc hiÖn, lµ tiÒn ®Ò cho sù thµnh c«ng cña c«ng viÖc. - ChÊt l−îng ®Çu vµo cña c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n khuyÕn n«ng Ng−êi x−a cã c©u: “cã bét míi gét nªn hå”, ®Ó t¹o ra s¶n phÈm tèt th× yÕu tè ®Çu vµo ph¶i ®Çy ®ñ vµ cã chÊt l−îng. C¸c yÕu tè ®Çu vµo cña ch−¬ng tr×nh dù ¸n khuyÕn n«ng ph¶i ®¶m b¶o tèt c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng. §Æc biÖt trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp yÕu tè vÒ gièng, ph©n bãn… ph¶i thËt sù tèt. C¸c yÕu tè ®Çu vµo tr−íc hÕt ph¶i ®−îc kiÓm tra vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng. NÕu chÊt l−îng kÐm, bÞ háng, bÞ nhiÔm bÖnh… th× ph¶i lo¹i bá ngay, kh«ng ®−îc ®−a vµo s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¶i biÕt kÕt hîp c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho hîp lý, tiÕt kiÖm nh−ng vÉn ®¶m b¶o hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt. - Thêi tiÕt vµ khÝ hËu §©y lµ yÕu tè kh¸ch quan ¶nh h−ëng ®Õn c«ng t¸c khuyÕn n«ng. C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Òu chÞu ¶nh h−ëng rÊt lín cña thêi tiÕt vµ khÝ hËu. Chóng ta kh«ng thÓ nµo thay ®æi ®−îc yÕu tè nµy trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt hiÖn nay ë ViÖt Nam. Do ®ã c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n khuyÕn n«ng cã ®¹t hiÖu qu¶ cao hay kh«ng phô thuéc kh¸ lín vµo thêi tiÕt khÝ hËu tèt hay xÊu. V× vËy CBKN vµ n«ng d©n cÇn n¾m ch¾c t×nh h×nh khÝ hËu trong vïng ®Ó cã nh÷ng b−íc ®i hîp lý trong s¶n xuÊt, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt, tr¸nh ®−îc rñi ro do thiªn nhiªn ®em l¹i. - Nguån vèn cho c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng Vèn còng ®−îc xem lµ yÕu tè ®Çu vµo, tuy nhiªn nã ®−îc xem lµ yÕu tè ®Çu vµo ®Æc biÖt, lµ nh©n tè rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt. C¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n khuyÕn n«ng muèn ®−îc triÓn khai còng cÇn ph¶i cã ®ñ vèn ®Ó n«ng d©n s¶n xuÊt. §©y lµ yÕu tè kh¸ quan träng ®Ó ®−a TBKT vµo s¶n xuÊt v× ®Ó thay thÕ c¸i cò, ®−a c¸i míi vµo th× yÕu tè ®Çu tiªn ph¶i lµ vèn. - ChÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc liªn quan ®Õn khuyÕn n«ng §©y lµ yÕu tè ë tÇm vÜ m«. Ngoµi c¸c chÝnh s¸ch vÒ khuyÕn n«ng nh−: chÝnh s¸ch ®èi víi CBKN, chÝnh s¸ch ®µo t¹o, tËp huÊn cho CBKN, chÝnh s¸ch chuyÓn giao TBKT… th× c¸c chÝnh s¸ch kh¸c cã liªn quan nh−: chÝnh s¸ch vÒ 13 ®Êt ®ai, chÝnh s¸ch tÝn dông, chÝnh s¸ch thuÕ còng cã ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ ®Õn c«ng t¸c khuyÕn n«ng. ChÝnh s¸ch ph¶i ®óng ®¾n vµ phï hîp víi tõng ®èi t−îng ®−îc h−ëng th× míi t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn, ng−îc l¹i nÕu chÝnh s¸ch kh«ng phï hîp sÏ k×m h·m s¶n xuÊt ph¸t triÓn. 2.2. C¬ së thùc tiÔn 2.2.1. Mét vµi nÐt vÒ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trªn thÕ giíi Ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trªn thÕ giíi b¾t ®Çu tõ thêi kú Phôc H−ng (thÕ kû XIV) khi mµ khoa häc b¾t ®Çu øng dông lý thuyÕt vµo thùc tiÔn s¶n xuÊt. Tuy nhiªn ®Õn n¨m 1843 ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt khuyÕn n«ng míi cã biÓu hiÖn râ nÐt. §ã lµ ho¹t ®éng cña uû ban n«ng nghiÖp cña héi ®ång thµnh phè New York (Hoa Kú). Uû ban nµy ®· ®Ò nghÞ c¸c gi¸o s− gi¶ng d¹y ë c¸c tr−êng §¹i häc n«ng nghiÖp vµ c¸c ViÖn nghiªn cøu th−êng xuyªn xuèng c¬ së ®Ó h−íng dÉn, phæ biÕn KHKT míi gióp ®Èy m¹nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë c¸c vïng n«ng th«n. Cho ®Õn n¨m 1907, 42 tr−êng §¹i häc ë 39 bang cña Mü ®· tham gia vµo ho¹t ®éng theo d¹ng “Extension” nµy vµ cã nhiÒu tr−êng §¹i häc thµnh lËp bé m«n khuyÕn n«ng. ë Ch©u ¸, ngay sau khi cã héi nghÞ ®Çu tiªn vÒ khuyÕn n«ng khu vùc Ch©u ¸ ®−îc tæ chøc t¹i Malia (Philippin) n¨m 1955, phong trµo khuyÕn n«ng ®· cã b−íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, tæ chøc khuyÕn n«ng trong c¸c khu vùc ®· h×nh thµnh. Theo tæng kÕt cña FAO, cho ®Õn n¨m 1993 trªn thÕ giíi cã tæng céng 200 n−íc chÝnh thøc cã tæ chøc khuyÕn n«ng Quèc gia trong ®ã cã ViÖt Nam. Tæ chøc FAO cã nhiÒu ch−¬ng tr×nh toµn cÇu vµ khu vùc, nhiÒu dù ¸n ®Çu t− nghiªn cøu, hç trî khuyÕn n«ng ë khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D−¬ng. - ë Ên §é: Tæ chøc khuyÕn n«ng quèc gia ®−îc thµnh lËp tõ n¨m 1960, tæ chøc ®µo t¹o theo 5 cÊp: quèc gia, cÊp vïng, cÊp bang, cÊp huyÖn, cÊp x·. Nhê lµm tèt c«ng t¸c khuyÕn n«ng, Ên §é ®· cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Më ®Çu lµ cuéc “c¸ch m¹ng xanh” gi¶i quyÕt c¬ b¶n vÒ l−¬ng thùc cho d©n, lËp ®−îc quü dù tr÷. TiÕp theo lµ “c¸ch m¹ng tr¾ng” s¶n xuÊt s÷a vµ hiÖn nay ®ang tiÕn hµnh “c¸ch m¹ng n©u” - chñ yÕu ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a. 14 - ë Th¸i Lan: Ngµy 20 th¸ng 10 n¨m 1967, ChÝnh phñ Th¸i Lan míi cã quyÕt ®Þnh chÝnh thøc thµnh lËp tæ chøc ho¹t ®éng khuyÕn n«ng. Ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cña Th¸i Lan diÔn ra rÊt m¹nh, cã m¹ng l−íi khuyÕn n«ng ®Õn tËn lµng x·. Hµng n¨m ChÝnh phñ Th¸i Lan dµnh mét phÇn ng©n s¸ch kh¸ lín ®Ó chi cho ho¹t ®éng khuyÕn n«ng. Nhê ®ã n«ng nghiÖp Th¸i Lan ph¸t triÓn mét c¸ch toµn diÖn c¶ vÒ trång trät vµ ch¨n nu«i, lµ n−íc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu lóa g¹o vµ s¾n kh«. - ë Indonesia: Tæ chøc khuyÕn n«ng ®−îc thµnh lËp n¨m 1955, cã hÖ thèng khuyÕn n«ng tõ trung −¬ng ®Õn tËn lµng x· theo 4 cÊp: cÊp quèc gia, cÊp tØnh, cÊp huyÖn, cÊp x·. Nh×n chung c«ng t¸c khuyÕn n«ng ë Indonesia kh¸ ph¸t triÓn, ngay c¶ ë cÊp lµng x· còng cã trung t©m khuyÕn n«ng vµ trung t©m th«ng tin phôc vô khuyÕn n«ng c¬ së vµ hé n«ng d©n trªn ®Þa bµn. - ë Trung Quèc: Nh÷ng ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®· cã tõ l©u ®êi, n¨m 1933 tr−êng §¹i häc Kim L¨ng thµnh lËp ph©n khoa KhuyÕn n«ng. T¹i nghÞ quyÕt cña ban chÊp hµnh §¶ng céng s¶n Trung Quèc kho¸ VIII (th¸ng 11/1991) vÒ “t¨ng c−êng c«ng t¸c n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n” trong ®ã cã môc tiªu ph¶i n¾m v÷ng chiÕn l−îc khoa häc c«ng nghÖ vµ khuyÕn n«ng, ®−a ngay sinh viªn míi tèt nghiÖp xuèng s¬ së, chó träng ®µo t¹o c¸c n«ng d©n giái lµm khuyÕn n«ng viªn. Trong kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø VII vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, Trung Quèc ®· tËp huÊn ®−îc 1,2 triÖu l−ît ng−êi vÒ c«ng t¸c khuyÕn n«ng vµ båi d−ìng ®−îc 150 triÖu n«ng d©n vÒ kiÕn thøc khuyÕn n«ng vµ TBKT míi. C¶ n−íc Trung Quèc cã 10/33 l·nh ®¹o tØnh lµ tr−ëng ban khuyÕn n«ng. Trung Quèc ®· dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ 3 lÜnh vùc: lóa lai, chÈn ®o¸n thó y vµ NTTS. Qua viÖc t×m hiÓu mét vµi nÐt vÒ ho¹t ®éng khuyÕn n«ng trªn thÕ giíi cho thÊy c«ng t¸c khuyÕn n«ng xuÊt hiÖn kh¸ l©u, c¸c quèc gia ®Òu coi träng c«ng t¸c khuyÕn n«ng, tæ chøc khuyÕn n«ng kh¸ chÆt chÏ tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng vµ cho thÊy vai trß to lín cña c«ng t¸c khuyÕn n«ng trong n«ng nghiÖp. 2.2.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ë ViÖt Nam 2.2.2.1. LÞch sö ph¸t triÓn khuyÕn n«ng ViÖt Nam KhuyÕn n«ng ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ViÖt Nam lµ n−íc n«ng nghiÖp cã nÒn v¨n minh lóa 15 n−íc ph¸t triÓn t−¬ng ®èi sím. Tr¶i qua c¸c thêi kú lÞch sö cña c¸c triÒu ®¹i, Nhµ n−íc ta ®Òu cã chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khuyÕn n«ng trªn thÕ giíi, khuyÕn n«ng ViÖt Nam h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t−¬ng ®èi sím. - Thêi kú nhµ TiÒn Lª: Nhµ n−íc ViÖt Nam lóc bÊy giê ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp ®Ó ®éng viªn nh©n d©n tÝch cùc tham gia s¶n xuÊt. Hµng n¨m vua Lª Hoµn ®Òu tæ chøc lÔ khai xu©n ®Ó b¾t ®Çu vµo vô gieo cÊy míi. ¤ng trùc tiÕp cÇm cµy vµ cµy nh÷ng luèng cµy ®Çu tiªn cña vô s¶n xuÊt míi. ViÖc lµm ®ã cña «ng ®−îc xem lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®Çu tiªn ë ViÖt Nam. - Thêi kú nhµ TrÇn (1226): LËp ra c¸c chøc quan ®Ó tr«ng coi viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp nh−: Hµ ®ª sø, ®ån ®iÒn sø, khuyÕn n«ng sø… - Ng−êi d©n 2 huyÖn TiÒn H¶i - Th¸i B×nh vµ Kim S¬n - Ninh B×nh h¼n sÏ kh«ng thÓ nµo quªn ®−îc ng−êi khai sinh ra 2 huyÖn nµy lµ NguyÔn C«ng Trø. ¤ng ®· tæ chøc cho d©n khai khÈn ®Êt ®ai nh»m yªn nghiÖp d©n nghÌo. ¤ng cÊp tiÒn cho n«ng d©n mua n«ng cô, tr©u bß vµ dùng trang tr¹i ®Ó lËp nghiÖp ë c¸c vïng ®Êt míi. - Sau chiÕn th¾ng Kû DËu 1789, vua Quang Trung ®· ban hµnh “chiÕu dô n«ng” ®Ó ®éng viªn n«ng d©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt. - N¨m 1945, sau khi giµnh ®éc lËp B¸c Hå vµ chÝnh phñ ngay lËp tøc ch¨m lo ®Õn viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®Ó “diÖt giÆc dèt”. “GiÆc ®ãi”, “giÆc dèt”, “giÆc ngo¹i x©m” lµ 3 thø giÆc ®i liÒn víi nhau. Trong líp bÕ gi¶ng chØnh huÊn c¸n bé ngµy 15/11/1945 B¸c Hå ®· c¨n dÆn: “c¸c chó ph¶i lµm tèt c«ng t¸c khuyÕn n«ng ®Èy m¹nh tù tóc t¨ng gia s¶n xuÊt l−¬ng thùc, chèng giÆc ®ãi, giÆc dèt vµ chuÈn bÞ l−¬ng thùc ®Ó chèng giÆc Ph¸p x©m l−îc”. - Nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX, ë miÒn B¾c n−íc ta sau khi tiÕn hµnh hîp t¸c ho¸ th× ®· lËp ra tæ KHKT nh−: tæ chän gièng, tæ lµm ph©n bãn. Trªn c¬ së ®ã, Bé N«ng nghiÖp thµnh lËp c¸c ®oµn chØ ®¹o s¶n xuÊt ®−a hä vÒ c¸c c¬ së ®Ó x©y dùng c¸c m« h×nh vÒ trång trät, ch¨n nu«i, NTTS… Khi c¸c m« h×nh ®ã thµnh c«ng sÏ më c¸c líp tËp huÊn t¹i chç cho c¸n bé ®iÒu hµnh, c¸n bé chØ ®¹o s¶n xuÊt cña ®Þa ph−¬ng, sau cïng lµ tËp huÊn cho nh÷ng ng−êi n«ng d©n. 16 Sau khi ®Êt n−íc ViÖt Nam hoµn toµn thèng nhÊt (1975), c¶ n−íc tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. C¸ch m¹ng ViÖt Nam chuyÓn sang thêi kú míi víi c¸ch tæ chøc hîp t¸c x· n«ng nghiÖp kiÓu cò trong thêi gian dµi chËm ®æi míi vµ ®êi sèng n«ng d©n chËm ®−îc c¶i thiÖn, kh«ng phï hîp víi t×nh h×nh míi. §ã lµ thêi kú víi c¬ chÕ quan liªu, bao cÊp, dËp khu«n theo m« h×nh chñ nghÜa x· héi ë Liªn X«. Bé chÝnh trÞ kho¸ V ®· ra nghÞ quyÕt X vÒ “®æi míi qu¶n lý kinh tÕ n«ng nghiÖp” giao ®Êt cho n«ng d©n tù s¶n xuÊt kinh doanh. Lóc nµy hé n«ng d©n lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt tù chñ, hä tù do quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt c©y, con g×, b¸n ë ®©u, b¸n khi nµo trªn chÝnh m¶nh ®Êt cña hä. Khi ®ã ph−¬ng thøc chuyÓn giao øng dông kü thuËt kiÓu cò ®· kh«ng cßn phï hîp n÷a. Tõ ®©y, c¸c c¬ quan nghiªn cøu phôc vô n«ng nghiÖp, c¸c h−íng ®µo t¹o vÒ lÜnh vùc n«ng nghiÖp ®· chuyÓn h−íng, thay ®æi c¸ch nh×n, hä lÊy hé n«ng d©n lµm ®èi t−îng nghiªn cøu, thùc hiÖn. Tuy nhiªn do ®Êt ®ai manh món, s¶n xuÊt qu¸ nhiÒu lo¹i c©y trång trªn c¸nh ®ång cho nªn viÖc chuyÓn giao KHKT míi cho n«ng d©n th−êng khã kh¨n, ®ßi hái cÇn cã mét tæ chøc chuyªn m«n vÒ n«ng - l©m - ng− nghiÖp ®øng ra lµm nhiÖm vô chuyÓn giao TBKT vµo s¶n xuÊt cho hé n«ng d©n. Lóc ®Çu c¸c c¬ quan nghiªn cøu thµnh lËp ra c¸c bé phËn riªng nh−: “chuyÓn giao vµ øng dông TBKT” vÒ tõng lÜnh vùc trång trät, ch¨n nu«i… riªng rÏ. Tuy nhiªn tõng c¬ quan nghiªn cøu chØ m¹nh ë lÜnh vùc m×nh nghiªn cøu, thùc hiÖn trong khi nh©n d©n cÇn øng dông tæng hîp c¸c TBKT ®Ó ®Èy m¹nh nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Æc biÖt. Mét sè ®Þa ph−¬ng h×nh thµnh tæ chøc khuyÕn n«ng nh− c¸c tØnh: An Giang, B¾c K¹n. §Õn th¸ng 7/1992, Bé n«ng nghiÖp thµnh lËp ban ®iÒu phèi khuyÕn n«ng vµ ®Õn th¸ng 3/1993 tæ chøc khuyÕn n«ng Nhµ n−íc ViÖt Nam ®−îc thµnh lËp sau khi cã nghÞ ®Þnh 13/CP. Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, ho¹t ®éng khuyÕn n«ng khuyÕn l©m trªn ph¹m vi c¶ n−íc ®· cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ, gãp phÇn quan träng vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. NhiÒu TBKT ®−îc ®−a vµo s¶n xuÊt, ®−îc n«ng d©n ®ãn nhËn vµ ¸p dông réng r·i, gãp phÇn tÝch cùc t¨ng n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i, ®êi sèng nh©n d©n tõng b−íc ®−îc c¶i thiÖn, bé mÆt n«ng th«n ViÖt Nam ngµy cµng ®−îc ®æi míi. Ho¹t ®éng khuyÕn n«ng cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng trong thµnh tùu chung cña nÒn n«ng nghiÖp ViÖt Nam. 17 2.2.2.2. HÖ thèng tæ chøc bé m¸y khuyÕn n«ng ViÖt Nam HÖ thèng tæ chøc bé m¸y khuyÕn n«ng ViÖt Nam (theo nghÞ ®Þnh 56 CP cña ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 26/04/2005). Bé NN vµ PTNT Trung t©m khuyÕn n«ng quèc gia Së NN vµ PTNT Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh CÊp huyÖn Tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn CÊp x· Lµng khuyÕn n«ng tù qu¶n N«ng d©n KhuyÕn n«ng x·/th«n CLBKN N«ng d©n Nhãm hé së thÝch N«ng d©n H×nh 2.1. S¬ ®å hÖ thèng khuyÕn n«ng ViÖt Nam v §Æc ®iÓm khuyÕn n«ng ViÖt Nam: - Lµ tæ chøc thèng nhÊt tõ Trung −¬ng ®Õn c¬ së, lùc l−îng khuyÕn n«ng c¬ së ngµy cµng t¨ng c−êng vµ cñng cè. - C«ng t¸c khuyÕn n«ng ®−îc x· héi ho¸: Ngoµi lùc l−îng khuyÕn n«ng Nhµ n−íc cßn cã tæ chøc khuyÕn n«ng tù nguyÖn, khuyÕn n«ng c¸c viÖn, tr−êng, c¸c tæ chøc, ®oµn thÓ tÝch cùc tham gia c«ng t¸c khuyÕn n«ng. - C«ng t¸c khuyÕn n«ng ®−îc c¸c cÊp §¶ng, chÝnh quyÒn quan t©m ñng hé. §©y lµ nh©n tè tÝch cùc gãp phÇn th¾ng lîi cho ho¹t ®éng c«ng t¸c khuyÕn n«ng ë ViÖt Nam. 18 v HÖ thèng tæ chøc khuyÕn n«ng (tõ 1993 ®Õn 2006) HÖ thèng khuyÕn n«ng ViÖt Nam cã 4 cÊp: KhuyÕn n«ng Trung −¬ng, khuyÕn n«ng tØnh, khuyÕn n«ng huyÖn, khuyÕn n«ng x·. KhuyÕn n«ng Trung −¬ng: Côc khuyÕn n«ng - khuyÕn l©m trùc thuéc Bé NN vµ PTNT. NhiÖm vô cña côc khuyÕn n«ng - khuyÕn l©m lµ: - X©y dùng vµ chØ ®¹o c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n khuyÕn n«ng vÒ trång trät, ch¨n nu«i, BVTV, thó y, b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn n«ng s¶n. - Theo dâi, ®«n ®èc, ®iÒu phèi ho¹t ®éng khuyÕn n«ng vµ gi¸m s¸t ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n khuyÕn n«ng. - Tham gia thÈm ®Þnh c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n khuyÕn n«ng theo quy ®Þnh cña Bé NN vµ PTNT. - Tæ chøc chØ ®¹o thùc hiÖn phæ biÕn vµ chuyÓn giao TBKT, nh÷ng kinh nghiÖm vÒ ®iÓn h×nh s¶n xuÊt giái, båi d−ìng kü n¨ng, kiÕn thøc vµ qu¶n lý kinh tÕ, th«ng tin thÞ tr−êng cho n«ng d©n. - Quan hÖ víi c¸c tæ chøc kinh tÕ, x· héi trong vµ ngoµi n−íc ®Ó thu hót nguån vèn hoÆc tham gia trùc tiÕp vµo c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng. - X©y dùng vµ h−íng dÉn thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh, quy ph¹m kü thuËt vÒ trång trät, ch¨n nu«i, l©m nghiÖp. KhuyÕn n«ng cÊp tØnh, thµnh phè Theo nghÞ ®Þnh 13/CP th× mçi tØnh thµnh lËp mét Trung t©m khuyÕn n«ng trùc thuéc Së NN vµ PTNT. NhiÖm vô cña Trung t©m khuyÕn n«ng cÊp tØnh lµ: - X©y dùng, chØ ®¹o thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng cña Trung −¬ng vµ tØnh. - Phæ biÕn vµ chuyÓn giao c¸c TBKT vÒ n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ nh÷ng kinh nghiÖm, ®iÓn h×nh s¶n xuÊt cho n«ng d©n. - Båi d−ìng kiÕn thøc, qu¶n lý kinh tÕ vµ rÌn luyÖn tay nghÒ cho CBKN c¬ së, cho n«ng d©n, cung cÊp cho n«ng d©n th«ng tin thÞ tr−êng, gi¸ c¶ n«ng s¶n. - Quan hÖ víi c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi n−íc ®Ó thu hót nguån vèn hoÆc tham gia trùc tiÕp vµo c¸c ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ®Þa ph−¬ng. 19 KhuyÕn n«ng cÊp huyÖn Tr¹m khuyÕn n«ng thuéc Trung t©m khuyÕn n«ng tØnh hoÆc UBND huyÖn. NhiÖm vô cña khuyÕn n«ng cÊp huyÖn: - §−a nh÷ng TBKT theo c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n khuyÕn n«ng - khuyÕn l©m vµo s¶n xuÊt trªn ®Þa bµn phô tr¸ch. - X©y dùng c¸c m« h×nh tr×nh diÔn. - H−íng dÉn kü thuËt cho n«ng d©n. - Tæ chøc tham quan, häc tËp c¸c ®iÓn h×nh tiªn tiÕn. - Båi d−ìng nghiÖp vô, tËp huÊn kü thuËt, kinh tÕ thÞ tr−êng cho CBKN c¬ së. - X©y dùng c¸c CLBKN, nhãm cïng së thÝch. KhuyÕn n«ng c¬ së KhuyÕn n«ng c¬ së cã nhiÖm vô tæ chøc, x©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn, ph¶n ¸nh t©m t− nguyÖn väng cña n«ng d©n vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ b¸o c¸o lªn cÊp trªn ®Ó cïng gi¶i quyÕt. 2.2.2.3. Mét vµi kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng c«ng t¸c khuyÕn n«ng Tõ khi ra ®êi ho¹t ®éng khuyÕn n«ng ngµy cµng ph¸t triÓn c¶ vÒ tæ chøc vµ néi dung. KhuyÕn n«ng ®· gãp phÇn ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo thµnh tùu s¶n xuÊt n«ng - l©m nghiÖp. NhiÒu TBKT, c«ng nghÖ míi ®· ®−îc chuyÓn giao, ¸p dông vµo s¶n xuÊt gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt c©y trång vËt nu«i vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt hµng ho¸ cã chÊt l−îng cao, ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong n−íc vµ xuÊt khÈu, t¨ng thu nhËp cho ng−êi lao ®éng, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë n«ng th«n. KhuyÕn n«ng thËt sù ®· trë thµnh ®Þa chØ ®¸ng tin cËy cña n«ng d©n. v VÒ trång trät - Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng ph¸t triÓn lóa lai: §−îc ®¸nh gi¸ lµ mét trong nh÷ng ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng thµnh c«ng, ®em lai hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Víi quy tr×nh kü thuËt cao, c«ng nghÖ míi trong khi ®ã tr×nh ®é n«ng d©n ViÖt Nam cßn rÊt thÊp, c¬ së vËt chÊt cßn nghÌo nµn nh−ng biÕt ®Çu t− ®óng møc, biÕt tæ chøc hîp lý, cã ph−¬ng ph¸p khuyÕn n«ng ®óng vÉn thµnh c«ng. Tõ chç n«ng d©n ch−a biÕt vÒ kü thuËt s¶n xuÊt gièng lóa lai ®Õn nay n«ng d©n ®· lµm chñ ®−îc quy tr×nh kü thuËt, n¨ng suÊt b−íc ®Çu ®¹t tõ 0,4 tÊn/ha n¨m 1994 lªn 2,5 tÊn/ha n¨m 2001. 20 - Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng ph¸t triÓn ng« lai: Tõ chç hµng n¨m ph¶i nhËp néi h¹t gièng ng« lai ®Õn nay ViÖt Nam ®· tù tóc ®−îc hoµn toµn, ®−a diÖn tÝch ng« lai c¶ n−íc trªn 75% tæng diÖn tÝch ng«, gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt vµ s¶n l−îng ng«. - Ch−¬ng tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu mïa vô: §Õn nay ®· cã trªn 500 ngh×n ha chuyÓn ®æi c¬ cÊu mïa vô theo chÕ ®é canh t¸c míi, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, cã nh÷ng n¬i 1 ha cã thÓ thu ®−îc 60 - 90 triÖu ®ång/n¨m. Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång trë thµnh môc tiªu chiÕn l−îc cña Nhµ n−íc. - Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng ph¸t triÓn c©y mÝa ®−êng: Ch−¬ng tr×nh nh»m n©ng cao n¨ng suÊt vµ tû lÖ ®−êng, ®¶m b¶o yªu cÇu nguyªn liÖu cho c¸c nhµ m¸y ®−êng. §©y lµ ch−¬ng tr×nh kinh tÕ - x· héi lín, cã hiÖu qu¶. DiÖn tÝch trång mÝa gièng míi ®−îc nhanh chãng më réng ®· gãp phÇn æn ®Þnh vïng nguyªn liÖu cho nhµ m¸y. - Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng c©y ¨n qu¶: TËp trung phæ cËp c¸c gièng míi cã chÊt l−îng cao, gièng ®Æc s¶n vµ kü thuËt th©m canh míi, gãp phÇn c¶i t¹o v−ên t¹p, x©y dùng vïng trång c©y ¨n qu¶ tËp trung, chÕ biÕn ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ. v VÒ ch¨n nu«i - Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng c¶i t¹o ®µn bß vµng - ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a: Nh»m t¹o sù thay ®æi chÊt l−îng vµ sè l−îng ®µn bß ViÖt Nam, t¨ng thu nhËp cho ng−êi ch¨n nu«i, gãp phÇn xãa ®ãi gi¶m nghÌo, lµ mét trong nh÷ng ch−¬ng tr×nh cã hiÖu qu¶ vµ ®−îc n«ng d©n h−ëng øng. Träng l−îng bß c¸i tõ 170 kg/con ®−îc n©ng lªn 220 - 250 kg/con, n¨ng suÊt s÷a tõ 400 - 500 kg lªn 1.200 kg/con/chu kú v¾t s÷a. - Ch−¬ng tr×nh n¹c ho¸ ®µn lîn: Ch−¬ng tr×nh nµy ®· thu hót ®−îc 12.000 hé tham gia ë 30 tØnh, thµnh phè, t¨ng tØ lÖ n¹c lªn 45 - 47%, h×nh thµnh ®−îc vïng ch¨n nu«i tËp trung. - Ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng ph¸t triÓn ®µn gµ th¶ v−ên: Nh»m lµm thay ®æi c¬ cÊu ®µn gµ ViÖt Nam, ®−a tæng ®µn gµ th¶ v−ên ViÖt Nam lªn 15 triÖu con. Ch−¬ng tr×nh nµy ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh−ng vèn ®Çu t− Ýt, dÔ ¸p dông, hÖ sè quay vßng vèn nhanh, lµ mét trong nh÷ng ch−¬ng tr×nh khuyÕn n«ng cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.