Tài liệu Tiện cơ bản

1. TiÖn (Turning) TiÖn lµ ph−¬ng ph¸p gia c«ng c¾t gät th«ng dông nhÊt, nã t¹o nªn h×nh d¹ng chi tiÕt b»ng hai chuyÓn ®éng gäi lµ chuyÓn ®éng t¹o h×nh. ChuyÓn ®éng quay trßn cña chi tiÕt (trong mét sè tr−êng hîp lµ chuyÓn ®éng cña dông cô) lµ chuyÓn ®éng chÝnh, chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn cña dông cô c¾t ®Ó c¾t hÕt chiÒu dµi chi tiÕt lµ chuyÓn ®éng ch¹y dao. ChuyÓn ®éng quay (v/p) ChuyÓn ®éng ch¹y dao (mm/p) S¬ ®å chuyÓn ®éng t¹o h×nh b»ng ph−¬ng ph¸p tiÖn TiÖn ®−îc thùc hiÖn chñ yÕu trªn m¸y tiÖn (Lathe). Trong s¶n xuÊt nhá ®«i khi cßn ®−îc thùc hiÖn trªn m¸y khoan, phay, doa. Trong c¸c c¬ së s¶n xuÊt c¬ khÝ, m¸y tiÖn th−êng chiÕm 20-25% tæng sè m¸y. Cã nhiÒu lo¹i m¸y tiÖn nh−: m¸y tiÖn v¹n n¨ng, m¸y tiÖn côt, m¸y tiÖn ®øng, m¸y tiÖn R¬ v«n ve, m¸y tiÖn trôc khuûu, m¸y tiÖn CNC v.v M¸y tiÖn v¹n n¨ng M¸y tiÖn R¬ v«n ve M¸y tiÖn CNC M¸y tiÖn ®øng CNC Dông cô c¾t sö dông trong nguyªn c«ng tiÖn lµ dao TiÖn. Tuú theo yªu cÇu sö dông mµ cã nhiÒu lo¹i dao tiÖn kh¸c nhau. KÕt cÊu cña dao tiÖn ®−îc chØ ra trªn h×nh vÏ: Gãc tr−íc Dao tr¸i Dao ph¶i KÕt cÊu vµ th«ng sè kü thuËt cña dao tiÖn Gãc sau Dao tiÖn g¾n c¸c m¶nh c¾t G¸ dao lªn æ g¸ dao ChiÒu dµi nh« ra cho phÐp cña dao tiÖn 1. Kh¶ n¨ng c«ng nghÖ cña m¸y tiÖn TiÖn cã thÓ t¹o ra nhiÒu d¹ng bÒ mÆt kh¸c nhau nh−: c¸c mÆt trô trong vµ ngoµi; c¸c mÆt c«n trong vµ ngoµi; c¸c mÆt ren trong vµ ngoµi; c¸c mÆt ®Çu, vai, c¸c mÆt ®Þnh h×nh trßn xoay. Khèi l−îng c«ng viÖc cña tiÖn chiÕm kho¶ng 30 ÷ 40% khèi l−îng gia c«ng c¬ khÝ. Khi thùc hiÖn nguyªn c«ng tiÖn, viÖc chän m¸y, chän dao ph¶i c¨n cø vµo yªu cÇu kü thËt vµ n¨ng suÊt cÇn ®¹t. §é chÝnh x¸c gia c«ng khi tiÖn phô thuéc c¸c yÕu tè sau : - §é chÝnh x¸c b¶n th©n m¸y tiÖn. - §é cøng v÷ng cña hÖ thèng c«ng nghÖ. - T×nh tr¹ng dao cô. - Tr×nh ®é tay nghÒ cña c«ng nh©n. Khi tiÖn mÆt trô cã thÓ ®¹t ®é chÝnh x¸c cÊp 6, ®é nh¸m bÒ mÆt Ra = 0,16µm; tiÖn ren ®¹t ®é chÝnh x¸c cÊp 7, Ra = 1,25µm. §é chÝnh x¸c vÒ vÞ trÝ t−¬ng quan ®Õn 0,01mm. Nãi chung n¨ng suÊt khi tiÖn thÊp, nhÊt lµ khi gia c«ng c¸c chi tiÕt dµi, nhá, dµi. 2. C¸c biÖn ph¸p c«ng nghÖ khi tiÖn. ChuÈn vµ c¸c ph−¬ng ph¸p g¸ ®Æt khi tiÖn. ChuÈn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè. Th«ng th−êng, khi tiÖn mÆt ngoµi, chuÈn cã thÓ lµ mÆt ngoµi, mÆt trong, hai lç t©m hoÆc mÆt ngoµi, mÆt trong phèi hîp víi mÆt ®Çu, lç t©m. Khi gia c«ng mÆt trong, chuÈn cã thÓ lµ mÆt ngoµi hoÆc mÆt ngoµi phèi hîp mÆt ®Çu. Tuú theo viÖc chän chuÈn mµ cã c¸c ph−¬ng ph¸p g¸ ®Æt sau : + G¸ trªn m©m cÆp 3 chÊu tù ®Þnh t©m. * Dïng gia c«ng chi tiÕt cã L/D < 5. * Gia c«ng mÆt trong, mÆt ngoµi, xÐn mÆt ®Çu, c¾t døt. * §¬n gi¶n nh−ng n¨ng suÊt vµ ®é chÝnh x¸c thÊp. M©m cÆp 3 chÊu tù ®Þnh t©m G¸ chi tiÕt trªn m©m cÆp 3 chÊu + G¸ trªn m©m cÆp 3 chÊu tù ®Þnh t©m, mét ®Çu chèng t©m hoÆc g¸ vµo hai lç t©m. * Dïng ®Ó gia c«ng chi tiÕt cã 10>L/D>5. G¸ trªn 2 mòi t©m th× nhanh, chÝnh x¸c nh−ng yÕu do ph¶i dïng Tèc ®Ó truyÒn m« men c¾t. Nªn viÖc g¸ trªn m©m cÆp 3 chÊu, mét ®Çu chèng t©m ®−îc sö dông nhiÒu h¬n. Tèc G¸ b»ng hai lç t©m G¸ b»ng m©m cÆp 3 chÊu kÕt hîp víi lç t©m * Víi trôc cã L/D>12 th× ph¶i dïng thªm luynÐt ®ì ®Ó t¨ng cøng v÷ng. Cã hai lo¹i luynÐt lµ luynÐt cè ®Þnh vµ luynÐt di ®éng. LuynÐt cè ®Þnh l¾p trªn b¨ng m¸y, luynÐt di ®éng l¾p trªn bµn xe dao. Luyu nÐt ®éng Luyu nÐt tÜnh G¸ chi tiÕt cã sö dông Luynet tÜnh G¸ chi tiÕt cã sö dông Luynet ®éng + G¸ trªn m©m cÆp 4 chÊu. * G¸ c¸c chi tiÕt cã h×nh d¹ng bÊt kú. * §é chÝnh x¸c tuú thuéc vµo thî chØnh. * Ngoµi ra khi gia c«ng c¸c chi tiÕt cã d¹ng èng, d¹ng b¹c, d¹ng ®Üa cã thÓ dïng mòi t©m lín hoÆc trôc g¸ ®Ó g¸ chi tiÕt. M©m cÆp 4 chÊu vµ m¸y tiÖn sö dông m©m cÆp 4 chÊu - G¸ b»ng hai mòi t©m lín cã khÝa nh¸m: Khi ®ã, cã thÓ sö dông mòi t©m cã khÝa nh¸m ®Ó truyÒn m« men c¾t mµ kh«ng cÇn sö dông tèc - G¸ b»ng trôc g¸: Dïng ®Ó ®Þnh vÞ vµo mÆt trong khi gia c«ng mÆt ngoµi. Trôc g¸ trô G¸ b»ng trôc g¸ Trôc g¸ c«n + G¸ b»ng èng kÑp ®µn håi. Th−êng dïng cho m¸y tù ®éng vµ m¸y R¬ v«n ve. Ph−¬ng ph¸p nµy cho ®é chÝnh x¸c ®Þnh t©m vµ n¨ng suÊt cao. G¸ b»ng èng kÑp ®µn håi Ngoµi viÖc g¸ ®Æt chi tiÕt chÝnh x¸c cßn ph¶i g¸ ®Æt dao chÝnh x¸c, nhÊt lµ trong c¸c tr−êng hîp tiÖn ren hoÆc tiÖn ®Þnh h×nh. C¸c ph−¬ng ph¸p c¾t khi tiÖn. + Khi tiÖn th« c¸c mÆt trô ngoµi cã thÓ c¾t theo líp, theo ®o¹n hoÆc c¾t phèi hîp. Cã thÓ sö dông mét hoÆc nhiÒu dao. C¸c ph−¬ng ph¸p tiÖn trô ngoµi a) TiÖn theo líp b) TiÖn theo bËc c) TiÖn phèi hîp S¬ ®å c¾t sö dông nhiÒu dao + TiÖn lç, vÒ ph−¬ng ph¸p th× gièng tiÖn trôc nh−ng ®é cøng v÷ng thÊp h¬n. Dao tiÖn lç ph¶i cã gãc sau lín vµ th−êng g¸ cao h¬n t©m. + Cã thÓ tiÖn lç trªn m¸y tiÖn hoÆc m¸y doa, cã khi tiÖn trªn m¸y khoan. Trªn m¸y tiÖn chØ tiÖn c¸c chi tiÕt nhá, lç ng¾n. TiÖn lç trªn m¸y tiÖn TiÖn lç c«n trªn m¸y tiÖn Víi c¸c lç dµi hoÆc lç tren hép th× qu¸ tr×nh tiÖn lç ®−îc thùc hiÖn trªn m¸y Doa ngang. Khi ®ã, chuyÓn ®éng chÝnh lµ chuyÓn ®éng quay cña dông cô c¾t, cßn chuyÓn ®éng ch¹y dao ®−îc thùc hiÖn bëi chuyÓn ®éng cña chi tiÕt. M¸y doa ngang C¸c s¬ ®å g¸ tiÖn lç trªn m¸y Doa H×nh b: §é cøng v÷ng cña dao cao nh−ng ®é cøng v÷ng thay ®æi theo tõng vÞ trÝ nªn g©y ra sai sè h×nh d¸ng khi gia c«ng H×nh c: §é cøng v÷ng cña dao kh«ng cao nh−ng ®é cøng v÷ng kh«ng thay ®æi theo tõng vÞ trÝ nªn kh«ng g©y ra sai sè h×nh d¸ng khi gia c«ng + TiÖn ren: Lµ mét ph−¬ng ph¸p phæ biÓn trong s¶n xuÊt hµng lo¹t vµ ®¬n chiÕc mÆc dï n¨ng suÊt thÊp do ph¶i ch¹y dao nhiÒu lÇn. Cã thÓ tiÖn ®−îc: Ren l¾p chÆt, Ren l¾p kÝn vµ Ren truyÒn ®éng. Khi tiÖn ren cã thÓ thùc hiÖn theo hai ph−¬ng ph¸p: TiÕn dao h−íng kÝnh §Æc ®iÓm: §é nh½n mÆt ren cao h¬n nh−ng khã tho¸t phoi nªn n¨ng suÊt thÊp. TiÕn dao nghiªng §Æc ®iÓm: §iÒu kiÖn c¾t tèt h¬n, n¨ng suÊt cao h¬n nh−ng ®é nh½n mÆt ren kÐm h¬n. Th«ng th−êng khi tiÖn th« th× tiÕn dao nghiªng vµ khi tiÖn th« th× tiÕn dao h−íng kÝnh. §Ó t¨ng n¨ng suÊt khi tiÖn ren, ng−êi ta cßn sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nh− tiÖn ren giã lèc, tiÖn ren b»ng dao r¨ng l−îc, tiÖn ren trªn m¸y r¬v«nve… TiÖn c¸c mÆt ®Þnh h×nh. TiÖn ®Þnh h×nh cã thÓ gia c«ng ®−îc c¸c mÆt ®Þnh h×nh trßn xoay, mÆt trô lÖch t©m hoÆc c¸c mÆt cam v.v. Cã hai c¸ch ®Ó tiÖn c¸c mÆt ®Þnh h×nh : + TiÖn b»ng dao ®Þnh h×nh: Sö dông dao cã h×nh d¹ng vµ kÝch th−íc gièng nh− ®−êng sinh cña chi tiÕt cÇn gia c«ng, khi tiÖn chØ thùc hiÖn ch¹y dao ngang. TiÖn ®Þnh h×nh b»ng dao ®Þnh h×nh Dao ®Þnh h×nh d¹ng thanh §Æc ®iÓm: ChiÒu dµi chi tiÕt gia c«ng bÞ h¹n chÕ, n¨ng suÊt thÊp, chØ gia c«ng ®−îc c¸c mÆt trßn xoay. Dao ®Þnh h×nh d¹ng ®Üa