Lêi nãi ®Çu
ViÖt Nam ®ang ®i trªn con ®êng ®æi míi vµ héi nhËp víi
nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nh÷ng qui luËt kinh tÕ kh¸ch quan vµ tÊt
yÕu ®ang tõng giê, tõng phót ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ toµn
cÇu, nÒn kinh tÕ cña tõng khu vùc, tõng quèc gia vµ b¶n th©n
mçi chóng ta. Chóng ta cÇn ph¶i hiÓu c¸c qui luËt ®ã vµ tù
®iÒu chØnh b¶n th©n cho phï hîp víi diÔn biÕn cña qui luËt.
Qu¸ tr×nh më cöa, héi nhËp kinh tÕ trong khu vùc tiÕn ®Õn
toµn cÇu hãa nÒn kinh tÕ ®ang dÇn chøng tá lµ mét qui luËt
cña loµi ngêi tiÕn bé. §Ó b¾t kÞp víi qu¸ tr×nh nµy th× mçi
quèc gia ph¶i liªn tôc cã nh÷ng c¶i c¸ch nh»m lµm phï hîp vµ
thÝch nghi víi m«i trêng bªn ngoµi. Nh÷ng c¶i c¸ch vÒ thuÕ cña
thÕ giíi nh»m t¨ng søc c¹nh tranh trªn c¸c lÜnh vùc vÒ th¬ng
m¹i mËu dÞch, nguån lao ®éng...®· cã nh÷ng ¶nh hëng kh«ng
nhá ®èi víi c¸c quèc gia.
§èi víi ViÖt Nam trong thêi gian tíi, khi HiÖp ®Þnh vÒ thuÕ
quan AFTA, HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt - Mü vµ tiÕp tôc sau nµy
khi ViÖt Nam ®îc gia nhËp WTO th× nh÷ng biÕn ®æi vÒ c¬
cÊu thuÕ vµ nguån thu ng©n s¸ch sÏ lµ mét ®iÒu kh«ng thÓ
tr¸nh khái. NhËn thøc ®îc ®iÒu ®ã, níc ta ®· vµ ®ang tiÕn
hµnh cuéc c¶i c¸ch thuÕ nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng thuÕ cßn
nhiÒu thiÕu sãt cña m×nh nh»m ®¸p øng ®îc ®ßi hái cña thêi
k× míi.
Tõ h¬n 40 n¨m qua, trong hÖ thèng thuÕ cña c¸c níc trªn
thÕ giíi, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng chiÕm mét vÞ trÝ rÊt quan träng.
ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng lµ mét lo¹i thuÕ gi¸n thu, ngêi tiªu dïng lµ
ngêi chÞu thuÕ nhng ngêi b¸n hµng lµ ngêi nép thuÕ. Nã cã vai
1
trß ®iÒu tiÕt thu nhËp ®Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi, vai trß
t¹o lËp nguån tµi chÝnh cho ng©n s¸ch Nhµ níc, vai trß ®iÒu
chØnh vÜ m« nÒn kinh tÕ
th«ng qua ®iÒu tiÕt tiªu dïng vµ
tiÕt kiÖm. Vai trß to lín cña thuÕ nãi chung vµ thuÕ gi¸ trÞ gia
t¨ng nãi riªng kh«ng thÓ phñ nhËn.
Ngµy 10/5/1997, Quèc héi níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa
ViÖt Nam Kho¸ IX trong kú häp thø 11 d· biÓu quyÕt th«ng qua
luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (ThuÕ GTGT). LuËt thuÕ míi nµy ra
®êi thay thÕ luËt ThuÕ Doanh thu ®îc ¸p dông tõ n¨m 1990
‘®Ó gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt, më réng lu th«ng hµng ho¸,
dÞch vô, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®éng
viªn mét phÇn thu nhËp cña ngêi tiªu dïng vµo ng©n s¸ch nhµ
níc’. LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy
1/1/1999.
§iÓm l¹i qu¸ tr×nh thùc hiÖn LuËt thuÕ GTGT sau h¬n 3
n¨m ®îc ®a vµo ¸p dông, c¸c mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc trong
viÖc thi hµnh LuËt ®· béc lé râ : Sè thu ng©n s¸ch t¨ng lªn
theo tõng n¨m, ThuÕ GTGT kh«ng thu trïng l¾p, c¸c møc thuÕ
suÊt Ýt h¬n nhiÒu so víi LuËt thuÕ doanh thu...Tuy nhiªn, viÖc
¸p dông LuËt thuÕ GTGT cßn nhiÒu vÊn ®Ò næi cém vÒ chÝnh
s¸ch nh hai ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ t¹o ra hai “s©n ch¬i” kh«ng
b×nh ®¼ng, viÖc lîi dông chñ tr¬ng hoµn thuÕ nh»m khuyÕn
khÝch xuÊt khÈu cña nhµ níc lµm hå s¬ gi¶ rót ruét, moi tiÒn
cña nhµ níc, viÖc lîi dông nh÷ng kÏ hë ®Ó trèn lËu thuÕ...
Lµm thÕ nµo ®Ó ThuÕ GTGT thùc sù trë thµnh mét s¾c
thuÕ tiÕn bé, phï hîp víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam thóc ®Èy s¶n
xuÊt còng nh t¹o lËp mét nguån thu æn ®Þnh, dåi dµo cho
2
ng©n s¸ch nhµ níc ®ang trë thµnh mét c©u hái bøc xóc ®èi víi
nh÷ng nhµ lËp ph¸p, nh÷ng nhµ qu¶n lý.
Trong khu«n khæ mét luËn v¨n tèt nghiÖp, lµ mét sinh
viªn ng©n hµng - tµi chÝnh cã ®iÒu kiÖn ®îc nghiªn cøu vÒ
thuÕ, ®Æc biÖt lµ ThuÕ GTGT, víi nh÷ng hiÓu biÕt tuy cßn rÊt
h¹n chÕ em xin tr×nh bµy mét nghiªn cøu vÒ ThuÕ GTGT víi néi
dung : “ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng, thùc tr¹ng vµ ph¬ng híng hoµn
thiÖn LuËt thuÕ GTGT ë ViÖt Nam”. Nh÷ng suy nghÜ díi ®©y
®îc ®Þnh híng theo nh÷ng yªu cÇu vµ môc tiªu cña ChÝnh phñ
cho Bé Tµi ChÝnh trong viÖc nghiªn cøu söa ®æi LuËt thuÕ
GTGT mµ em cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn trong thêi gian thùc tËp tèt
nghiÖp t¹i Phßng ChÝng s¸ch ThuÕ, Vô ChÝnh s¸ch Tµi chÝnh,
Bé Tµi chÝnh. §Ò ¸n bao gåm c¸c néi dung chÝnh sau :
Ch¬ng I
: §¹i c¬ng vÒ thuÕ vµ thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng.
Ch¬ngII
: Thùc tr¹ng vµ vai trß LuËt thuÕ GTGT t¹i ViÖt
Nam.
Ch¬ng III : Mét sè ®Ò xuÊt hoµn thiÖn LuËt thuÕ GTGT
t¹i ViÖt Nam.
3
Môc lôc
Néi dung :
Trang
Lêi nãi ®Çu.........................................................................1
Môc lôc...............................................................................3
Ch¬ng I : §¹i c¬ng vÒ thuÕ vµ ThuÕ GTGT ...........................5
I. C¸c vÊn ®Ò chung vÒ thuÕ ............................................5
1. Kh¸i niÖm vµ dÆc ®iÓm vÒ thuÕ.................................5
2. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n chung cña ThuÕ GTGT ............7
Ch¬ng II : Thùc tr¹ng vµ vai trß LuËt thuÕ GTGT ë ViÖt Nam 14
I. Thùc tr¹ng LuËt thuÕ GTGT ë ViÖt Nam ...........................14
A. Sù cÇn thiÕt ban hµnh LuËt thuÕ GTGT ..........................14
B. Néi dung cô thÓ cña LuËt thuÕ GTGT .............................15
a. §èi tîng chÞu ThuÕ GTGT ............................................15
b. §èi tîng nép ThuÕ GTGT ..............................................16
c. C¨n cø vµ ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ .................................17
1. Gi¸ tÝnh ThuÕ GTGT ................................................17
2. ThuÕ suÊt ThuÕ GTGT .............................................19
3. Ph¬ng ph¸p tÝnh ThuÕ GTGT ...................................23
d. Hoµn ThuÕ GTGT .......................................................30
4. §èi tîng vµ trêng hîp ®îc hoµn ThuÕ GTGT .................30
5. §èi tîng ®îc hoµn ThuÕ GTGT cã tr¸ch nhiÖm..............31
e. §¨ng ký, kª khai, nép thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ ................32
6. §¨ng ký nép thuÕ ....................................................32
7. Kª khai thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép Ng©n s¸ch Nhµ níc .....................................................................................33
8. Nép thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng..........................................36
9. QuyÕt to¸n thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng...............................39
10. MiÔn gi¶m thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.................................39
II. KÕt qu¶ vµ vai trß cña ThuÕ GTGT ®èi víi nÒn
kinh tÕ ViÖt Nam kÓ tõ khi ®îc ban hµnh ®Õn nay......... 41
A. Nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu sau h¬n 3 n¨m thùc hiÖn LuËt thuÕ
GTGT ...............................................................................41
1. VÒ s¶n xuÊt, kinh doanh ...........................................41
4
2. VÒ thu Ng©n s¸ch nhµ níc.........................................45
3. VÒ c«ng t¸c qu¶n lý h¹ch to¸n kinh doanh cña doanh
nghiÖp..............................................................................47
4. Gãp phÇn hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ...........48
5. Thóc ®Èy viÖc cñng cè tè chøc ngµnh thuÕ..................48
6. Thóc ®Èy viÖc cñng cè tè chøc ngµnh thuÕ..................49
III..... Nh÷ng h¹n chÐ n¶y sinh trong qu¸ tr×nh triÓn khai LuËt
thuÕ GTGT .......................................................................50
1. VÒ ®èi tîng chÞu thuÕ................................................50
2. VÒ thuÕ suÊt.............................................................51
3. VÒ ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ..........................................55
4. VÒ qu¶n lý vµ sö dông ho¸ ®¬n :................................56
5. VÒ khÊu trõ ThuÕ GTGT..............................................57
6. Kª khai nép thuÕ........................................................57
7. VÒ hoµn thuÕ............................................................57
8. VÒ chÕ tµi.................................................................58
Ch¬ng III : Mét sè ®Ò xuÊt hoµn thiÖn LuËt thuÕ GTGT .......60
I. Kinh nghiÖm sö lý víng m¾c vÒ ThuÕ GTGT ë mét sè níc....60
1. Trung Quèc................................................................60
2. In®«nªxia.................................................................62
3. Singapore..................................................................64
II. Mét sè ®Ò xuÊt hoµn thiÖn LuËt thuÕ GTGT ...................65
1. VÒ ®èi tîng chÞu thuÕ................................................66
2. §èi tîng kh«ng chÞu ThuÕ GTGT...................................67
3. VÒ thuÕ suÊt.............................................................68
4. VÒ ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ..........................................69
5. Qu¶n lý vµ sö dông ho¸ ®¬n.......................................71
6. KhÊu trõ thuÕ ...........................................................74
7. Víi viÖc kª khai nép thuÕ ............................................74
8. VÒ hoµn thuÕ ...........................................................75
9. VÒ chÕ tµi.................................................................75
KÕt luËn...........................................................................79
5
Phô lôc (B¶ng ®èi tîng kh«ng chÞu ThuÕ GTGT cña mét sè níc)
80
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o..............................................81
Ch¬ng I
§¹i c¬ng vÒ thuÕ vµ thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng
I. C¸c vÊn ®Ò chung vÒ thuÕ
1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña thuÕ
ThuÕ lµ kho¶n ®ãng gãp b¾t buéc theo luËt ®Þnh
kh«ng hoµn l¹i trùc tiÕp ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ
c«ng d©n cho Nhµ níc.
XuÊt ph¸t tõ ®Þnh nghÜa trªn ta cã thÓ thÊy mét sè tÝnh
chÊt c¬ b¶n vµ quan träng cña thuÕ
ThuÕ lµ kho¶n ®ãng gãp mang tÝnh chÊt cìng chÕ vµ
ph¸p lÝ cao. Nã ®îc qui ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña
Nhµ níc vµ cã nh÷ng chÕ tµi ®i kÌm nh»m ®¶m b¶o viÖc thùc
hiÖn nghÜa vô nép thuÕ cña c«ng d©n. Chóng ta ®Òu biÕt
r»ng thuÕ lµ nguån thu ®Ó nu«i sèng Bé m¸y cña Nhµ níc vµ
thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc. §Ó b¶o ®¶m sù tån t¹i
cña m×nh, Nhµ níc cÇn ph¶i sö dông quyÒn lùc cña m×nh ®Ó
b¾t buéc ngêi d©n ®ãng gãp vµo cho ng©n s¸ch Nhµ níc.
6
ThuÕ lµ kho¶n ®ãng gãp mang tÝnh kh«ng hoµn tr¶
trùc tiÕp ®èi víi c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc nép thuÕ. §Æc ®iÓm
nµy gióp ta cã thÓ ph©n biÖt gi÷a thuÕ víi phÝ vµ lÖ phÝ- hai
nguån thu kh¸c trong ng©n s¸ch cña Nhµ níc. Trong khi phÝ vµ
lÖ phÝ lµ nh÷ng kho¶n ®ãng gãp khi c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc
sö dông c¸c dÞch vô do Nhµ níc cung cÊp, th× ngîc l¹i thuÕ lµ
kho¶n ®ãng gãp b¾t buéc ®èi víi c¸c c«ng d©n khi hä n»m
trong ®èi tîng ®äc ®iÒu chØnh cña LuËt thuÕ mµ nhµ níc
kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ph¶i hoµn l¹i trùc tiÕp cho ngêi nép díi
bÊt cø h×nh thøc nµo.
Trong nguån thu ng©n s¸ch cña Nhµ níc th× thuÕ
chiÕm mét tØ träng rÊt lín. ThuÕ lµ c¬ së quan träng trong viÖc
®¶m b¶o sù tån t¹i cña bé m¸y Nhµ níc vµ gióp bé m¸y Nhµ níc
cã thÓ thùc hiÖn ®îc c¸c chÝnh s¸ch ®Æt ra. Th«ng thêng th×
thuÕ chiÕm tíi xÊp xØ 90% nguån thu ng©n s¸ch cña ChÝnh
phñ. Tuú theo qui m«, møc ®é ph¸t triÓn vµ chÝnh s¸ch thuÕ
cña tõng quèc gia mµ sÏ quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ thuÕ thu ®îc.
ThuÕ chøa ®ùng trong nã rÊt nhiÒu c¸c s¾c thuÕ kh¸c nhau víi
c¸c ®èi tîng bÞ ®iÒu chØnh kh¸c nhau. TÊt c¶ chóng ta ®Òu
®ang bÞ ®iÒu chØnh bëi luËt thuÕ, chóng ta ph¶i nép thuÕ mµ
®«i khi b¶n th©n chóng ta kh«ng biÕt r»ng m×nh ®ang ph¶i
nép thuÕ cho Nhµ níc. Nã bao gåm c¸c lo¹i thuÕ nh VAT, thuÕ
lîi tøc, thuÕ xuÊt nhËp khÈu, thuÕ thuÕ n«ng nghiÖp, thuÕ thu
nhËp c¸ nh©n... ChÝnh v× diÖn bao qu¸t rÊt réng cña thuÕ nªn
nã cã kh¶ n¨ng tËp trung nguån thu rÊt lín cho ng©n s¸ch Nhµ
7
níc. B¶ng sè liÖu cña ViÖt Nam díi ®©y sÏ cho chóng ta thÊy ®îc phÇn nµo vai trß cña thuÕ trong nguån thu ng©n s¸ch
B¶ng 1 : C¬ cÊu thu Ng©n s¸ch nhµ níc
§¬n vÞ: tØ VN ®ång
ChØ tiªu
Tæng thu NSNN
1996
1997
1998
1999
2000
2001
(íc
(kÕ
tÝnh)
ho¹ch)
62.38 65.35 72.96 78.48 90.66
Thu tõ thuÕ cña
7
2
5
9
4
25.88 27.14 18.91 32.11 44.99
DNNN
Thu thuÕ cña DN
7
9
1
4
4
28.10 27.57 31.38 35.80 34.54
kh¸c
1
Thu ngoµi thuÕ
ViÖn trî
4
6.856 8.043
8
10.52
2
9
8.212 9.221
3
1.543 2.586 2.143 2.361 1.900
86.275
41.182
36.078
7.115
1.900
Nguån
www.worldbank.org.vn
Nh×n vµo b¶ng sè liÖu cã thÓ thÊy ®îc thuÕ chiÕm trong tæng
nguån thu ng©n s¸ch tíi xÊp xØ 85% vµ chiÕm kho¶ng xÊp xØ
gÇn 20% GDP mçi n¨m. Víi vai trß ®Æc biÖt, chÝnh s¸ch thuÕ
®ang ngµy cµng ®îc chÝnh phñ c¸c níc quan t©m x©y dùng
nh»m ®¶m b¶o phï hîp vµ cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a; hiÖu qu¶
c¶vÒ mÆt kinh tÕ còng nh c«ng b»ng x· héi.
Ph©n lo¹i thuÕ
§Ó cã thÓ hiÓu râ h¬n b¶n chÊt vµ thuËn tiÖn trong viÖc
nghiªn cøu ®Ó x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch thuÕ, ngêi ta ph©n
lo¹i thuÕ ra thµnh c¸c lo¹i thuÕ cô thÓ c¨n cø vµo c¸c tiªu thøc
kh¸c nhau tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu. Theo tÝnh chÊt ®iÒu
8
tiÕt cña thuÕ, ngêi ta chia thµnh hai lo¹i lµ thuÕ trùc thu vµ
thuÕ gi¸n thu.
ThuÕ trùc thu lµ lo¹i thuÕ mµ ®èi tîng nép thuÕ còng ®ång
thêi lµ ®èi tîng chiô thuÕ.
ThuÕ gi¸n thu lµ lo¹i thuÕ mµ ®èi tîng chÞu thuÕ kh«ng
trùc tiÕp nép thuÕ cho Nhµ níc mµ th«ng qua mét ®èi täng
kh¸c gäi lµ ®èi tîng nép thuÕ.
Theo ph¹m vi ®iÒu tiÕt cña thuÕ, ngêi ta chia thµnh
thuÕ chung vµ thuÕ cã lùa chän.
Theo c¬ së thuÕ, ngêi ta chia thµnh c¸c lo¹i nh sau:
ThuÕ thu nhËp
ThuÕ tµi s¶n: Lo¹i thuÕ nµy ®¸nh trªn c¸c tµi s¶n cã gi¸
trÞ.
ThuÕ kinh doanh: lo¹i thuÕ nµy ®¸nh vµo c¸c ho¹t
®éng kinh doanh
ThuÕ tiªu dïng: lo¹i thuÕ nµy ®¸nh vµo hµng hãa mµ
b¹n tiªu dïng.
Ngoµi ra, tuú theo c¸c tiªu thøc nghiªn cøu kh¸c nhau mµ ngêi
ta chia ra thµnh c¸c lo¹i thuÕ cã c¸c tªn gäi kh¸c nhau: thuÕ tµi
nguyªn, thuÕ m«i trêng, thuÕ ®Êt ®ai...
2. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n chung cña ThuÕ GTGT .
2.1
Gi¸ trÞ gia t¨ng vµ ThuÕ GTGT
Gi¸ trÞ gia t¨ng lµ kho¶n gi¸ trÞ míi t¨ng thªm cña
hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt,
lu th«ng tíi tiªu dïng.
9
ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng (GTGT) cßn ®îc gäi lµ VAT
(Value Added Tax) lµ lo¹i thuÕ chØ ®¸nh trªn phÇn gi¸
trÞ t¨ng thªm qua mçi kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh vµ tæng sè thuÕ thu ®îc ë c¸c kh©u chÝnh b»ng
sè thuÕ tÝnh trªn gi¸ b¸n cho ngêi tiªu dïng cuèi cïng.
- VÒ h×nh thøc, ThuÕ GTGT do c¸c nhµ s¶n xuÊt
kinh
doanh nép hé ngêi tiªu dïng th«ng qua viÖc tÝnh gép thuÕ nµy
vµo gi¸ b¸n mµ ngêi tiªu dïng ph¶i thanh to¸n .
- VÒ b¶n chÊt, ngêi chÞu ThuÕ GTGT lµ ngêi tiªu dïng,
hoÆc ngêi s¶n xuÊt, hoÆc c¶ ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng
phô thuéc vµo mèi quan hÖ cung cÇu cña lo¹i hµng ho¸ ®ã trªn
thÞ trêng
2.1.1 ThuÕ GTGT cã c¸c kh¸i niÖm chung :
- §èi tîng chÞu ThuÕ GTGT : Lµ nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô
theo quy ®Þnh cña luËt ph¸p ph¶i chÞu thuÕ vµ thuÕ ®îc tÝnh
dùa trªn gi¸ trÞ b»ng tiÒn cña hµng ho¸, dÞch vô ®ã.
Mçi quèc gia khi x©y dùng LuËt thuÕ GTGT ®Òu nghiªn cøu
kü lìng danh môc hµng ho¸, dÞch vô lµ ®èi tîng chÞu ThuÕ
GTGT bëi v× mÆc dï thuÕ cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi
chÝnh s¸ch vÜ m« cña mçi quèc gia nhng kh«ng v× thÕ mµ
g©y ra khã kh¨n cho bÊt kú ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh
nµo. Cã nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô cÇ ®îc u tiªn ph¸t triÓn, cã
nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô cÇn ®îc kiÓm so¸t vµ c«ng cô ®iÒu
tiÕt quan träng nhÊt cña nhµ níc chÝnh lµ thuÕ.
Ph¹m vi ®iÒu chØnh cña luËt thuÕ GTGT lµ rÊt réng lín vµ
do ®Æc ®iÓm ®èi tîng chÞu thuÕ lµ hÇu hÕt c¸c hµng ho¸,
dÞch vô trªn thÞ trêng nªn søc ¶nh hëng cña nã ®èi víi nÒn
10
kinh tÕ vµ th¸i ®é cña d©n c lµ hÕt søc to lín. V× lµ thuÕ gi¸n
thu, kho¶n thuÕ GTGT ®îc tÝnh s½n trong gi¸ thanh to¸n nªn
nã kh«ng ¶nh hëng nhiÒu ®Õn t©m lÝ cña ngêi mua vÒ kho¶n
thuÕ m×nh ph¶i nép.
§ång thêi víi ®èi tîng chÞu ThuÕ GTGT, ®Ó khuyÕn khÝch
viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh cña mét sè mÆt hµng,
mét sè ho¹t ®éng dÞch vô c¸c chÝnh phñ thêng ban hµnh danh
môc ®èi tîng kh«ng chÞu ThuÕ GTGT. Ta cã thÓ tham kh¶o
b¶ng ®èi tîng kh«ng chÞu ThuÕ GTGT cña mét sè níc (Phô lôc I
- Nguån : Tê tr×nh chÝnh phñ ®Ò ¸n söa ®æi bæ xung LuËt
thuÕ GTGT)
- §èi tîng nép thuÕ : Lµ ®èi tîng trùc tiÕp cã quan hÖ
vÒ mÆt nghÜa vô ®èi víi c¬ quan thuÕ. Lµ c¸c tæ chøc, c¸
nh©n cã s¶n xuÊt, kinh doanh, nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô
thuéc diÖn chÞu ThuÕ GTGT theo quy ®Þnh trong LuËt thuÕ
GTGT cña tõng níc. Tuy nhiªn ta cã thÓ hiÓu ®èi tîng tiªu dïng
cuèi cïng lµ ngêi ph¶i chÞu toµn bé sè thuÕ tÝnh trªn gi¸ trÞ gia
t¨ng tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn khi ®Õn tay ngêi tiªu dïng. Trong
qua tr×nh lu©n chuyÓn trªn thÞ trêng c¬ quan thuÕ lu«n ph¶i
tiÕn hµnh tÝnh to¸n thu thuÕ ®Çu ra vµ hoµn thuÕ ®Çu vµo
cho c¸c kh©u lu©n chuyÓn trªn thÞ trêng. Hµng ho¸, dÞch vô
®Õn tay ngêi tiªu dïng ®· bao hµm toµn bé ThuÕ GTGT cña c¸c
kh©u tríc trong gi¸.
C¨n cø vµ ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ
11
a. C¨n cø tÝnh thuÕ : C¨n cø tÝnh thuÕ bao gåm gi¸ tÝnh
thuÕ vµ thuÕ suÊt
Gi¸ tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng cña hµng ho¸, dÞch vô lµ
gi¸ cha cã thuÕ cña hµng ho¸, dÞch vô ®ã.
Ta cã thÓ tham kh¶o biÓu ThuÕ GTGT cña mét sè níc trªn thÕ
giíi nh sau :
B¶ng 2 : Mét sè biÓu thuÕ GTGT trªn thÕ giíi
Sè lîng
Níc
thuÕ suÊt
In®«nªxia
1
Philipin
1
Th¸i Lan
1
Singapore
1
Trung
2
Quèc
Australia
Hµn Quèc
NhËt
§an M¹ch
Thuþ §iÓn
Ph¸p
ViÖt Nam
(Nguån : Tê
C¸c møc thuÕ suÊt (%)
10%
10%
10%
3%
13%
17%
1
10%
1
10%
1
5%
1
25%
3
6%
12%
25%
2
5.5%
19.6%
4
0%
5%
10%
20%
tr×nh chÝnh phñ ®Ò ¸n söa ®æi, bæ sung LuËt
thuÕ GTGT )
ThuÕ suÊt ¸p dông cho LuËt thuÕ GTGT ®îc nghiªn
cøu sao cho phï hîp nhÊt víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ cña tõng quèc
gia. ThuÕ suÊt ThuÕ GTGT th«ng thêng chØ gåm tõ 1 ®Õn 3
møc nhng trªn thÕ giíi xu híng ®¬n gi¶n ho¸ sè lîng thuÕ suÊt
ThuÕ GTGT nh»m ®¬n gi¶n ho¸ biÓu thuÕ, ®¬n gi¶n ho¸ c«ng
t¸c hµnh chÝnh thuÕ còng nh t¹o sù th«ng tho¸ng, cëi më s½n
sµng héi nhËp c¸c nhãm, c¸c céng ®ång kinh tÕ chung khu vùc
12
vµ ch©u lôc. BiÓu ThuÕ GTGT ®îc x©y dùng c¨n cø vµo nguyªn
t¾c ®¸nh thuÕ dùa vµo kh¶ n¨ng nép thuÕ cña c¸c ®èi tîng
kh¸c nhau Kho¶ng c¸ch t¬ng ®èi gi÷a c¸c bËc thuÕ suÊt sÏ
quyÕt ®Þnh sù ®iÒu tiÕt m¹nh hay yÕu chÝnh phñ ®èi víi
hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ.
Ta cã thÓ thÊy møc thuÕ suÊt cña c¸c níc chñ yÕu chØ cã 1
møc. Võa ®¶m b¶o c«ng b»ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ trªn thÞ trêng ®ång thêi t¹o thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý
cña nhµ níc do viÖc tÝnh thuÕ ®¬n gi¶n, tr¸nh nh÷ng phøc t¹p
n¶y sinh do viÖc cã nhiÒu møc thuÕ suÊt g©y nªn.
b. Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ :
VÒ mÆt lý thuyÕt cã 4 ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh sè thuÕ ph¶i
nép :
Ph¬ng ph¸p céng th¼ng (trùc tiÕp) hay cßn gäi lµ ph¬ng ph¸p kÕ to¸n :
ThuÕ GTGT = thuÕ suÊt x (tiÒn c«ng + lîi nhuËn)
Ph¬ng ph¸p céng gi¸n tiÕp (v× gi¸ trÞ gia t¨ng kh«ng
®îc tÝnh ®Õn) :
ThuÕ GTGT = (thuÕ suÊt x tiÒn c«ng) + (thuÕ suÊt x lîi
nhuËn)
Ph¬ng ph¸p trõ trùc tiÕp (còng gäi lµ ph¬ng ph¸p kÕ
to¸n) :
ThuÕ GTGT = thuÕ suÊt x (gi¸ ®Çu ra – gi¸ ®Çu vµo)
Ph¬ng ph¸p trõ gi¸n tiÕp (cßn gäi lµ ph¬ng ph¸p ho¸
®¬n hay ph¬ng ph¸p khÊu trõ)
13
ThuÕ GTGT = (thuÕ suÊt x gi¸ ®Çu ra) - (thuÕ suÊt x gi¸ ®Çu
vµo)
Trong 4 ph¬ng ph¸p trªn, c¸c níc ®· cã tæng kÕt lµ ph¬ng
ph¸p thø 4 cã nhiÒu u ®iÓm h¬n do :
- Nã g¾n víi ho¸ ®¬n, chøng tõ, v× vËy mang tÝnh ph¸p
luËt cao h¬n vµ dÔ kiÓm tra, kiÓm so¸t.
- §¬n gi¶n h¬n v× doanh nghiÖp chØ cÇn c¨n cø vµo ho¸
®¬n ®Çu vµo, ®Çu ra ®Ó kª khai nép thuÕ vµ nép thuÕ hµng
th¸ng. Cßn 3 ph¬ng ph¸p trªn dùa vµo sæ s¸ch kÕ to¸n nªn
phøc t¹p vµ kh«ng kÞp thêi.
V× vËy, hÇu hÕt c¸c níc ®Òu ¸p dông ph¬ng ph¸p khÊu
trõ thuÕ víi nguyªn t¾c lµ sè ThuÕ GTGT ®Çu ra ghi trªn ho¸
®¬n b¸n hµng khÊu trõ sè thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo ghi
trªn ho¸ ®¬n mua hµng.
ë ViÖt Nam ta sö dông hai ph¬ng ph¸p tÝnh ThuÕ GTGT lµ
ph¬ng ph¸p khÊu trõ vµ ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ
gia t¨ng .
HÇu hÕt c¸c níc ®· ¸p dông ThuÕ GTGT ®Òu cã quy ®Þnh
møc doanh thu ®Ó ph©n biÖt ®èi tîng nép thuÕ. VÝ dô
In®onªxia 60.000 USD/n¨m; Thuþ §iÓn 200.000 SEK/n¨m;
Trung Quèc 1.8 triÖu nh©n d©n tÖ/n¨m...§èi víi hé kinh doanh
cã doanh sè trªn møc quy ®Þnh ph¶i nép ThuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ; ®èi víi hé kinh doanh cã doanh sè díi møc
quy ®Þnh hoÆc kh«ng ph¶i nép ThuÕ GTGT mµ chØ ph¶i nép
thuÕ thu nhËp hoÆc cã níc ®¸nh ThuÕ GTGT nhng theo mét tû
lÖ Ên ®Þnh trªn doanh thu.
14
2.1.2 Vai trß cña ThuÕ GTGT
NÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn hµng ho¸, dÞch vô lu©n
chuyÓn vµ tiªu dïng ngµy cµng nhiÒu nªn sè ThuÕ GTGT ph¸t
sinh sÏ ngµy mét lín vµ chiÕm vÞ trÝ quan trong trong c¬ cÊu
thu ng©n s¸ch quèc gia tõ thuÕ. Th«ng thêng, ë nh÷ng níc
cµng ph¸t triÓn th× tØ träng ®ãng gãp cña thuÕ VAT chiÕm
kh¸ cao. Ta cã thÓ thÊy ®îc ®iÒu ®ã qua sè liÖu mét sè níc
ph¸t triÓn trong khèi OECD “
N¨m 1980 tû lÖ thuÕ VAT cña c¸c níc trong khèi OECD lµ
17% GDP, trong khi ®ã tØ lÖ nµy vµo n¨m 1995 lµ 15%” 1. Ta
còng cã thÓ xem cÊu tróc thuÕ trong khèi OECD tõ n¨m 19801995 ®Ó tõ ®ã thÊy ®îc vai trß cña thuÕ thu nhËp c¸ nh©n
trong nguån thu ng©n s¸ch chÝnh phñ hµng n¨m ë nh÷ng níc
ph¸t triÓn.
Ta cã b¶ng sau :
1
*Nguån: http://www.ccra-adrc.gc.ca/tax/individuals
15
B¶ng 3 : Thay ®æi cÊu tróc thuÕ trong khèi OECD tõ 19801995
(tØ lÖ % trong tæng thu)
1980 1985 1990 1995
ThuÕ
thu
nhËp
c¸
32
30
30
27
7
8
8
8
25
25
25
25
5
5
5
5
ThuÕ tiªu dïng chung
14
16
17
18
ThuÕ VAT
17
16
15
15
nh©n
ThuÕ thu nhËp c«ng
ty
B¶o hiÓm x· héi
ThuÕ tµi s¶n
(Nguån OECD Revenue Statistic)
Tuy phÇn ®ãng gãp cña ThuÕ GTGT gi¶m ®«i chót trong
tû träng tæng thu vÒ thuÕ cña khèi OECD nhng OECD bao gåm
c¸c níc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong giai
®o¹n 1980-1995 nªn lîng ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch cña nh÷ng
níc nµy lµ rÊt ®¸ng kÓ.
ThuÕ GTGT lµ lo¹i thuÕ ®îc c¸c ChÝnh phñ ë c¸c níc ph¸t
triÓn sö dông réng r·i do kÕt cÊu ®¬n gi¶n, dÔ kiÓm so¸t kh¶
n¨ng ®ãng gãp cho ng©n s¸ch ®¸ng kÓ vµ cã vai trß nhÊt
®Þnh trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ c¸c chÝnh
s¸ch kinh tÕ kh¸c.
ChÝnh s¸ch tµi khãa cña chÝnh phñ lµ chÝnh s¸ch sö dông
chi tiªu chÝnh phñ vµ thuÕ lµ hai c«ng cô c¬ b¶n ®Ó ®iÒu
chØnh tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ, khi nÒn kinh tÕ suy tho¸i th×
chÝnh phñ cã thÓ t¨ng chi tiªu hoÆc gi¶m thuÕ ®Ó tõ ®ã kÝch
16
cÇu vµ ®a nÒn kinh tÕ t¨ng trëng trë l¹i; cßn khi nÒn kinh tÕ
®ang ë thêi k× ph¸t triÓn qu¸ nãng so víi møc b×nh thêng th×
chÝnh phñ l¹i gi¶m chi tiªu cña m×nh hoÆc t¨ng thuÕ ®Ó lµm
gi¶m tæng cÇu. Bªn c¹nh chøc n¨ng lµ mét trong nh÷ng c«ng
cô thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi kho¸ cña chÝnh phñ, ThuÕ GTGT
®îc coi lµ cã vai trß to lín h¬n trong viÖc lµm trong lµnh ho¸
thÞ trêng, viÖc khuyÕn khÝch sö dông ho¸ ®¬n ®èi víi c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ ®Ó tÝnh vµ nép thuÕ lµm cho mçi ngêi d©n
cã ý thøc h¬n vÒ nghÜa vô vµ quyÒn cña m×nh ®èi víi Nhµ níc.
Tãm t¾t
ë ch¬ng nµy ta ®· tr×nh bµy nh÷ng lÝ luËn chung c¬ b¶n
nhÊt vÒ thuÕ vµ thuÕ GTGT. Ta ®· nªu ra ®îc phÇn nµo vai trß
cña thuÕ GTGT lµ hÕt søc quan träng, do ®ã chóng ta ®· vµ
®ang x©y dùng cho m×nh mét LuËt thuÕ GTGT hoµn chØnh.
ë ch¬ng sau chóng ta sÏ xem xÐt cô thÓ luËt ThuÕ GTGT
®îc ban hµnh ë ViÖt Nam tõ n¨m 1999 vµ ®ang tõng bíc thÓ
hiÖn vai trß cña m×nh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña
ViÖt Nam.
17
Ch¬ng II
Thùc tr¹ng vµ vai trß LuËt ThuÕ GTGT ë ViÖt Nam
Thùc hiÖn ®Ò ¸n c¶i c¸ch chÝnh s¸ch thuÕ bíc 2, LuËt thuÕ
Gi¸ trÞ Gia t¨ng ®· ®îc Quèc héi kho¸ IX, kú häp thø 11 th¸ng
4/1997 th«ng qua vµ thi hµnh tõ ngµy 1/1/1999 thay thÕ luËt
thuÕ doanh thu. LuËt thuÕ GTGT ®îc ban hµnh vµ thùc hiÖn
®ång bé víi mét sè luËt thuÕ kh¸c nh : LuËt thuÕ TT§B, LuËt
thuÕ TNDN, LuËt söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu vÒ thuÕ xuÊt
nhËp khÈu. §©y lµ mét luËt thuÕ míi lÇn ®Çu tiªn thùc hiÖn ë
ViÖt Nam, ®èi tîng ®iÒu chØnh réng, t¸c ®éng ®Õn mäi mÆt
cña ®êi sèng kinh tÕ vµ x· héi.
Trong ch¬ng nµy ta sÏ nghiªn cøu mét c¸ch tæng quan vÒ
LuËt thuÕ GTGT vµ t×m hiÓu nh÷ng t¸c ®éng, nh÷ng kÕt qu¶
bíc ®Çu khi ¸p dông luËt thuÕ GTGT.
I. Thùc tr¹ng LuËt thuÕ GTGT ë ViÖt Nam
A. Sù cÇn thiÕt ban hµnh LuËt ThuÕ GTGT
18
VÒ mÆt lý thuyÕt, ThuÕ GTGT mang tÝnh khoa häc rÊt cao,
cã kh¶ n¨ng t¹o ®îc c«ng b»ng trong viÖc thu thuÕ, thóc ®Èy
c¸c doanh nghiÖp c¶i tiÕn qu¶n lý, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹
gi¸ thµnh ®Ó c¹nh tranh thuËn lîi ë trong vµ ngoµi níc. §iÓm
næi bËt cña ThuÕ GTGT lµ kh¾c phô ®îc nhîc ®iÓm thu trïng
l¾p, chång chÐo qua nhiÒu kh©u cña thuÕ doanh thu. Tõ l©u
sù chång chÐo nµy cña thuÕ doanh thu ®· g©y nhiÒu kªu ca,
phµn nµn cña hÇu hÕt c¬ së kinh doanh vµ ngêi tiªu dïng v× nã
¶nh hëng tiªu cùc ®Õn gi¸ c¶ hµng ho¸. ThuÕ doanh thu tÝnh
trªn toµn bé gi¸ b¸n qua tõng kh©u cã nghÜa lµ trong trêng hîp
mua cao, b¸n h¹ doanh nghiÖp vÉn ph¶i nép thuÕ doanh thu.
Ngîc l¹i, ThuÕ GTGT chØ thu trªn gi¸ trÞ t¨ng thªm mµ doanh
nghiÖp t¹o ra, thËn chÝ doanh nghiÖp cßn ®îc hoµn thuÕ khi
thuÕ ®Çu vµo cao h¬n thuÕ ®Çu ra. H¬n n÷a, ThuÕ GTGT cßn
cã t¸c dông thóc ®Èy xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n
xuÊt, chèng thÊt thu cã hiÖu qu¶, b¶o ®¶m nguån thu cho
NSNN. Tãm l¹i LuËt thuÕ GTGT :
1. Kh¾c phôc nhîc ®iÓm cña LuËt thuÕ doanh thu
- Thu trïng l¾p cña thuÕ doanh thu lµ thuÕ thu trªn thuÕ
- ThuÕ doanh thu cã nhiÒu thuÕ suÊt.
2. KhuyÕn khÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®Èy m¹nh s¶n xuÊt,
xuÊt khÈu v× s¶n phÈm xuÊt khÈu ®îc tr¶ l¹i toµn bé VAT ®·
nép ë c¸c kh©u tríc, t¹o ®iÒu kiÖn qu¶n lý thuÕ trong níc
3. Thu c¶ vµo hµng nhËp kh©ñ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ
t¹o ®iÒu kiÖn h¹ thÊp thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu.
19
4. C¬ chÕ tù kiÓm tra cho phÐp h¹n chÕ viÖc kinh doanh
trèn thuÕ, th«ng qua viÖc quy ®Þnh chÕ ®é sö dông ho¸ ®¬n
chøng tõ.
5. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ cho phï hîp víi c¬ chÕ thi trêng , héi nhËp vµo khu vùc vµ thÕ giíi.
B. Néi dung cô thÓ cña luËt ThuÕ GTGT :
a. §èi tîng chÞu ThuÕ GTGT:
TÊt c¶ hµng ho¸, dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ
tiªu dïng ë trong l·nh thæ ViÖt Nam lµ ®èi tîng chÞu ThuÕ GTGT
Tuy nhiªn trong LuËt thuÕ Gi¸ TrÞ Gia T¨ng cßn quy ®Þnh
26 ®èi tîng kh«ng thuéc diÖn chÞu ThuÕ GTGT. §ã lµ nh÷ng
s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô cã mét sè ®Æc ®iÓm sau :
1. Lµ s¶n phÈm cña mét sè ngµnh s¶n xuÊt vµ kinh doanh
trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n, phô thuéc vµo thiªn nhiªn.
H¬n n÷a, nh÷ng s¶n phÈm nµy ®îc s¶n xuÊt ra ®îc dïng cho
chÝnh ngêi s¶n xuÊt vµ cho ®êi sèng toµn x· héi. Do ®ã, cÇn
t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nh : s¶n phÈm
trång trät, ch¨n nu«i , nu«i trång thuû s¶n ...
2. Lµ s¶n phÈm hµng ho¸ dÞch vô thiÕt yÕu phôc vô cho
nhu cÇu toµn x· héi nh»m n©ng cao ®êi sèng v¨n ho¸ - vËt
chÊt kh«ng ngõng t¨ng lªn cña con ngêi nh dÞch vô b¶o hiÓm,
dÞch vô kh¸m ch÷a bÖnh, phßng bÖnh, ®iÒu dìng søc khoÎ con
ngêi, dÞch vô thó y, dÞch vô triÓn l·m, ho¹t ®éng v¨n ho¸, thÓ
dôc-thÓ thao, ph¸t sãng truyÒn thanh, truyÒn h×nh ...
3. Lµ s¶n phÈm dÞch vô phôc vô cho nhu cÇu cña x· héi
kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn, nh muèi Ièt, vËn chuyÓn hµnh
20
- Xem thêm -
.DOC 
111 
47 
135 
