Tài liệu Thực hiện hợp đồng kinh tế thực trạng và kiến nghị

LêI NãI §ÇU §¹i héi ®¶ng toµn quèc lÇn thø VI (1986) ®· ®Ò ra ®êng lèi ®æi míi toµn diÖn trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. Trong lÜnh vùc kinh tÕ viÖc chuyÓn ®æi toµn bé nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng - nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc ®· thu ®îc nh÷ng thµnh tùu quan träng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ. §Ó thÓ chÕ ho¸ ®êng lèi ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng, Nhµ níc ta ®· quan t©m x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt, ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt míi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng kinh tÕ theo c¬ chÕ míi. Mét trong nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt míi lµ ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ ®· ®îc Quèc héi th«ng qua ngµy 25 th¸ng 9 n¨m 1989. KÓ tõ ®ã cho ®Õn nay ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh ®· cã nh÷ng ®ãng gãp quan träng cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta. Nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc trong mÊy n¨m qua ®· chøng minh ®iÒu ®ã, song thùc tÕ ¸p dông hîp ®ång kinh tÕ vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh ®· vµ ®ang ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc cÇn ph¶i nghiªn cøu kÞp thêi ®Ó söa ch÷a víi yªu cÇu thùc tiÔn, ®¸p øng kÞp thêi t×nh h×nh míi, t¹o mét hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi cho c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ tù do, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o vµ nh¹y bÐn, gãp phÇn thóc ®Èy sù t¨ng trëng kinh tÕ tõng bíc ®a nÒn kinh tÕ níc ta héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. §Ó ®¸p øng yªu cÇu ®ã, nhiÒu nhµ khoa häc nghiªn cøu luËt häc vµ kinh tÕ ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi chÕ ®Þnh hîp ®ång kinh tÕ, song c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®ã cha lµm s¸ng tá mét sè vÊn 1 ®Ò ®ang ®îc nhiÒu ngêi quan t©m xung quanh viÖc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ. Víi lý do nªu trªn vµ trªn c¬ së kiÕn thøc cña b¶n th©n trong 4 n¨m häc tËp, nghiªn cøu t¹i ngµnh T vÊn ph¸p luËt kinh tÕ trêng §¹i häc d©n lËp §«ng §« víi sù gióp ®ì cña c¸c thÇy c« gi¸o t«i ®· chän ®Ò tµi “Thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ – thùc tr¹ng vµ kiÕn nghÞ “ ®Ó lµm luËn v¨n tèt nghiÖp chuyªn ngµnh t vÊn ph¸p luËt kinh tÕ cho m×nh. Khi nghiªn cøu ®Ò tµi nµy, t«i ®i s©u vµo nghiªn cøu, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh th«ng qua viÖc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ, ®ång thêi chØ ra nh÷ng ®iÓm bÊt cËp vµ ®Ò xuÊt mét sè ý kiÕn nh»m gãp phÇn lµm cho chÕ ®Þnh hîp ®ång kinh tÕ ph¸t huy ®îc vai trß tÝch cùc cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Tuy nhiªn, trong ph¹m vi cña mét bµi kho¸ luËn, t«i kh«ng cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu mét c¸ch kü lìng tÊt c¶ mäi vÊn ®Ò cña viÖc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ mét c¸ch hÖ thèng, mµ thay vµo ®ã t«i chØ tËp trung ph©n tÝch ®¸nh gi¸ mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n cña viÖc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ trªn ph¬ng diÖn lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó gãp phÇn vµo viÖc hoµn thiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ chÕ ®Þnh hîp ®ång kinh tÕ. Víi môc ®Ých vµ ph¹m vi nghiªn cøu nh vËy, bµi kho¸ luËn nµy ®îc kÕt cÊu thµnh 3 ch¬ng : Ch¬ng I : Kh¸i qu¸t chung vÒ hîp ®ång kinh tÕ . Ch¬ng II : Thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ . Ch¬ng III : Thùc tr¹ng vµ kiÕn nghÞ . Toµn bé néi dung cña kho¸ luËn ®Òu tËp trung vµo lµm s¸ng tá c¸c môc tiªu mµ kho¸ luËn ®· ®Æt ra. C¸c ch¬ng ®· ®îc ph©n ®Þnh s¾p xÕp theo mét logic ®Ó tËp trung vµo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò . Trong ch¬ng I t«i ®· ®Ò cËp tíi kh¸i qu¸t chung vÒ hîp ®ång kinh tÕ t«i tËp trung tr×nh bµy 5 vÊn ®Ò : -§Þnh nghÜa hîp ®ång kinh tÕ . 2 -Nguyªn t¾c giao kÕt hîp ®ång kinh tÕ . -Néi dung hîp ®ång kinh tÕ . -Ph©n lo¹i hîp ®ång kinh tÕ . -Chñ thÓ hîp ®ång kinh tÕ . Trong ®ã t«i ph©n tÝch vµ so s¸nh víi hîp ®ång th¬ng m¹i vµ hîp ®ång d©n sù ®Ó ngêi ®äc cã mét c¸ch nh×n kh¸i qu¸t nhÊt vÒ hîp ®ång kinh tÕ nhng còng qua ®ã ngêi ®äc cã mét c¸ch nh×n toµn diÖn vµ râ nÐt nhÊt, nªu bËt ®îc c¸c ®Æc trng c¬ b¶n cña hîp ®ång kinh tÕ mµ ngêi ®äc kh«ng bÞ nhÇm lÉn víi hîp ®ång th¬ng m¹i hay hîp ®ång d©n sù. Bªn c¹nh ®ã, t«i ®· ph©n tÝch nh÷ng quy ®Þnh bÊt hîp lý cña ph¸p luËt ®èi víi 5 vÊn ®Ò nªu trªn ®Ó c¸c nhµ lËp ph¸p cã nh÷ng quy ®Þnh ®iÒu chØnh phï hîp h¬n t¹o c¬ së lý luËn cho viÖc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ. ChuyÓn sang ch¬ng II t«i ®Ò cËp tíi 5 vÊn ®Ò sau: -Kh¸i niÖm thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ -C¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ -C¸ch thøc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ -Vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ - tr¸ch nhiÖm tµi s¶n ®èi víi vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ. -Thay ®æi, ®×nh chØ, thanh lý hîp ®ång kinh tÕ. Trong 5 vÊn ®Ò nªu trªn, t«i tËp trung ®i s©u vµo 4 vÊn ®Ò ®ang ®îc nhiÒu ngêi quan t©m vµ ®ang g©y nhiÒu tranh luËn. Mét lµ: Kh¸i niÖm thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ Hai lµ: C¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ, trong ®ã t«i ®Ò cËp tíi 3 biÖn ph¸p lµ: biÖn ph¸p hµnh chÝnh, biÖn ph¸p kinh tÕ vµ biÖn ph¸p chÕ tµi. Song t«i ®i s©u vµo biÖn ph¸p ®¶m b¶o thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ b»ng biÖn ph¸p kinh tÕ vµ chØ ra nh÷ng quy ®Þnh cha chÆt chÏ, cßn nhiÒu bÊt cËp ®èi víi c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m kinh tÕ. Ba lµ: C¸ch thøc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ t«i ®i s©u vµo 2 ph¬ng thøc c¬ b¶n lµ: 3 -§èi víi hîp ®ång kinh tÕ cã hiÖu lùc ph¸p luËt th× sÏ thùc hiÖn ra sao. -§èi víi hîp ®ång kinh tÕ v« hiÖu th× thùc hiÖn nh thÕ nµo. Bèn lµ: Vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ - tr¸ch nhiÖm tµi s¶n ®èi víi vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ. §èi víi tõng vÊn ®Ò t«i ®Òu ph©n tÝch ®¸nh gi¸ vµ nªu ra nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh cha phï hîp, cha rµnh m¹ch, râ rµng dÉn tíi nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau, g©y lóng tóng kh«ng chØ ®èi víi c¸c chñ thÓ tham gia trong quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ mµ cßn ngay c¶ víi c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn. ChuyÓn tiÕp sang ch¬ng III t«i ®Ò cËp tíi 2 vÊn ®Ò lµ thùc tr¹ng vµ kiÕn nghÞ. Víi toµn bé néi dung ®· nªu ë 3 ch¬ng, t«i muèn cung cÊp cho ngêi ®äc mét c¸ch nh×n kh¸ch quan vÒ thùc ph¸p luËt hîp ®ång kinh tÕ níc ta hiÖn nay vµ vÊn ®Ò thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn. Qua ®ã ë phÇn kÕt luËn t«i cã nªu ra mét sè kiÕn nghÞ víi c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn gãp phÇn hoµn thiÖn ph¸p luËt hîp ®ång kinh tÕ. §ã lµ: -CÇn ®Þnh nghÜa hîp ®ång kinh tÕ mét c¸ch bao qu¸t h¬n ®Ó bao trïm hÕt c¸c lÜnh vùc cÇn ®iÒu chØnh. -CÇn ph¶i më réng h¬n vÒ chñ thÓ cã trong ph¸p luËt hîp ®ång kinh tÕ hiÖn hµnh. -Ph¶i cã quy ®Þnh râ c¸c ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña hîp ®ång kinh tÕ. -Ph¶i cã quy ®Þnh ®Çy ®ñ vµ cô thÓ h¬n vÒ thÕ chÊp tµi s¶n. -Nªn quy ®Þnh thªm biÖn ph¸p ký quü trong b¶o ®¶m thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi, ph¬ng ph¸p c¬ b¶n ®îc sö dông lµ ph¬ng ph¸p tÝnh tæng hîp, so s¸nh, kh¶o s¸t thùc tÕ, nghiªn cøu lý luËn vµ kinh nghiÖm thùc 4 tiÔn. Kho¸ luËn còng tham kh¶o vµ sö dông nhiÒu tµi liÖu vµ bµi viÕt cña c¸c chuyªn gia ph¸p luËt. MÆc dï cã nhiÒu cè g¾ng vµ nç lùc song bµi kho¸ luËn nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt vµ h¹n chÕ. V× vËy, em rÊt mong ®îc sù chØ ®¹o, quan t©m gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®Ó n©ng cao nhËn thøc. CH¦¥NG I 5 KH¸i QU¸T CHUNG VÒ HîP §åNG KINH TÕ §Ó t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý c¬ b¶n nhÊt cña viÖc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ chóng ta cÇn lµm râ kh¸i niÖm hîp ®ång kinh tÕ lµ g× ? Nh÷ng nguyªn t¾c cã tÝnh chÊt b¾t buéc ®èi víi c¸c chñ thÓ khi thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ. Còng nh c¸c chñng lo¹i hîp ®ång kh¸c, hîp ®ång kinh tÕ lµ sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn nh»m x¸c lËp, chÊm døt, thay ®æi nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô ph¸p lý trong nh÷ng quan hÖ kinh doanh cô thÓ. Trong hîp ®ång yÕu tè c¬ b¶n nhÊt lµ sù tho¶ hiÖp gi÷a c¸c ý chÝ tøc lµ sù ng thuËn gi÷a c¸c bªn víi nhau. Nguyªn t¾c nµy ®îc c¸c luËt gia gäi lµ nguyªn t¾c hiÖp ý vµ ®îc coi lµ mét tiÕn bé cña kü thuËt ph¸p lý hiÖn ®¹i. Hîp ®ång cã thÓ giao kÕt gi÷a nh÷ng ngêi ë c¸ch xa nhau b»ng Tebx. Nguyªn t¾c hiÖp ý lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña tù do hîp ®ång, khi giao kÕt hîp ®ång c¸c bªn ®îc tù do quy ®Þnh néi dung cña hîp ®ång, tù do x¸c ®Þnh ph¹m vi nghÜa vô cña c¸c bªn. §¬ng nhiªn tù do hîp ®ång ë tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi kh«ng ph¶i lµ tù do tuyÖt ®èi ®©y lµ sù tù do trong giíi h¹n ph¸p luËt. Nhµ níc buéc c¸c bªn khi giao kÕt hîp ®ång ph¶i t«n träng trËt tù x· héi, trËt tù c«ng céng. Nh©n danh tæ chøc quyÒn lùc c«ng Nhµ níc cã thÓ can thiÖp vµo viÖc ký kÕt hîp ®ång vµ do ®ã giíi h¹n quyÒn tù do giao kÕt hîp ®ång. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¶i ®Ò cao yÕu tè tho¶ thuËn trong giao kÕt hîp ®ång. TÊt c¶ c¸c hîp ®ång ®Òu lµ sù tho¶ thuËn. Tuy nhiªn tõ kÕt luËn nµy kh«ng thÓ suy luËn ngîc l¹i : Mäi sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn ®Òu coi lµ hîp ®ång. ChØ ®îc coi lµ hîp ®ång nh÷ng tho¶ thuËn thùc sù phï hîp víi ý chÝ cña c¸c bªn, tøc lµ cã sù ng thuËn ®Ých thùc gi÷a c¸c bªn. Hîp ®ång kinh tÕ lµ giao dÞch ph¸p lý hîp ph¸p do vËy sù ng thuËn ë ®©y ph¶i lµ sù ng thuËn hîp lÏ c«ng b»ng, hîp ph¸p luËt, hîp ®¹o ®øc. C¸c hîp ®ång ®îc giao kÕt díi t¸c ®éng cña sù lõa dèi, cìng bøc, ®e do¹ hay 6 mua chuéc lµ kh«ng cã sù ng thuËn ®Ých thùc. Ph¸p luËt cña tÊt c¶ c¸c níc ®Òu quy ®Þnh trong nh÷ng trêng hîp cã sù lõa dèi, ®e do¹, cìng bøc th× dï cã tho¶ thuËn còng kh«ng ®îc coi lµ hîp ®ång, tøc lµ cã sù v« hiÖu cña hîp ®ång. Sù tho¶ thuËn kh«ng thÓ hiÖn ý chÝ thùc cña c¸c bªn th× kh«ng lµm ph¸t sinh c¸c quyÒn vµ nghÜa vô ph¸p lý. ý chÝ ph¸t sinh nghÜa vô khi nµo ngêi giao kÕt cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc hµnh vi ®Ó thµnh lËp hîp ®ång. C¸c bªn giao kÕt hîp ®ång th«ng qua ngêi ®¹i diÖn cña m×nh. §ã lµ ngêi ®¹i diÖn theo ph¸p luËt hoÆc ngêi ®¹i diÖn theo uû quyÒn. Ngêi ®¹i diÖn chØ ®îc giao kÕt hîp ®ång trong ph¹m vi thÈm quyÒn ®¹i diÖn. Ph¹m vi thÈm quyÒn ®¹i diÖn ®îc quy ®Þnh bëi ph¸p luËt, ®iÒu lÖ cña tæ chøc kinh tÕ hoÆc v¨n b¶n uû quyÒn. C¸c hîp ®ång do ngêi kh«ng cã quyÒn ®¹i diÖn x¸c lËp, thùc hiÖn kh«ng lµm ph¸t sinh quyÒn vµ nghÜa vô ®èi víi tæ chøc vµ c¸ nh©n ®îc ®¹i diÖn (trõ trêng hîp ®îc ngêi ®¹i diÖn chÊp nhËn ). YÕu tè thø 3 cña hîp ®ång chÝnh lµ ®èi tîng. Mäi hîp ®ång ph¶i cã ®èi tîng x¸c thùc. §èi tîng cña hîp ®ång ph¶i ®îc x¸c ®Þnh râ rÖt, ph¶i cã thÓ thùc hiÖn ®îc. §èi tîng cña hîp ®ång ph¶i hîp ph¸p tøc lµ dÞch vô hoÆc tµi s¶n lµ ®èi tîng cña hîp ®ång kh«ng bÞ ph¸p luËt cÊm ®o¸n. NÕu ®èi tîng cña hîp ®ång lµ bÊt hîp ph¸p th× hîp ®ång bÞ coi lµ v« hiÖu. Mét khi hîp ®ång ®îc thµnh lËp mét c¸ch hîp ph¸p th× cã hiÖu lùc ®èi víi c¸c bªn giao kÕt. §©y lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt ph¸p hîp ®ång ®îc thõa nhËn chung trªn thÕ giíi. Sau khi hîp ®ång ®îc thµnh lËp víi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè th× hîp ®ång cã hiÖu lùc rµng buéc nh ph¸p luËt, c¸c bªn b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn mäi cam kÕt trong hîp ®ång, mäi sù vi ph¹m sÏ dÉn ®Õn tr¸ch nhiÖm tµi s¶n mµ bªn vi ph¹m ph¶i g¸nh chÞu. Hîp ®ång ®îc thµnh lËp mét c¸ch hîp ph¸p víi c¶ c¬ quan tæ chøc ®îc giao thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ. Khi gi¶i quyÕt tranh 7 chÊp kinh tÕ, xö lý c¸c vi ph¹m hîp ®ång toµ ¸n hoÆc träng tµi ph¶i c¨n cø vµo c¸c ®iÒu kho¶n mµ c¸c bªn ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång ®Ó ra b¶n ¸n, hoÆc quyÕt ®Þnh c«ng b»ng ®óng ®¾n. I. §Þnh nghÜa vÒ hîp ®ång kinh tÕ ë ViÖt Nam thuËt ng÷ “Hîp ®ång kinh tÕ “ lÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn vµo n¨m 1960. Kh¸i niÖm nµy ®îc ghi nhËn t¹i ®iÒu 1 b¶n ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ chÕ ®é hîp ®ång kinh tÕ n¨m 1960 nh sau: “Hîp ®ång kinh tÕ lµ hîp ®ång vÒ s¶n xuÊt vÒ cung cÊp vµ tiªu thô hµng ho¸ vÒ vËn t¶i, x©y dùng vµ bao thÇu ... VÒ nguyªn t¾c ký kÕt, ®iÒu 2 coi ký kÕt hîp ®ång lµ mét kû luËt b¾t buéc trong quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, c¸c c¬ quan Nhµ níc“. C¬ së ®Ó ký kÕt lµ chi tiªu kÕ ho¹ch Nhµ níc. Hîp ®ång kinh tÕ chØ ®îc ®iÒu chØnh hay huû bá khi Nhµ níc ®iÒu chØnh hay huû bá chØ tiªu cña Nhµ níc. Qua t×m hiÓu b¶n ®iÒu lÖ t¹m thêi n¨m 1960 th× ta thÊy kh¸i niÖm hîp ®ång kinh tÕ ë ®©y rÊt chung chung. Trong suèt mét thêi gian dµi hîp ®ång kinh tÕ bÞ coi lµ mét c«ng cô ®Ó ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña Nhµ níc. Râ rµng hîp ®ång kinh tÕ bÞ mÊt ®i gi¸ trÞ ®Ých thùc cña nã, v× lîi Ých cña c¸c bªn trong quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ Ýt ®îc quan t©m. ViÖc thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ tríc hÕt lµ nghÜa vô cña hai bªn ký kÕt ®èi víi Nhµ níc. ChÝnh v× thÕ mµ c¸c viÖc xö lý vi ph¹m hîp ®ång ®Æc biÖt lµ c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m thi hµnh hîp ®ång kh«ng ®îc b¶n ®iÒu lÖ nµy ®Ò cËp tíi. Sau 15 n¨m thùc hiÖn chÕ ®é hîp ®ång kinh tÕ theo ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ chÕ ®é hîp ®ång kinh tÕ n¨m 1960 th× ®Õn ngµy 10/3/1975 l¹i cho ra ®êi mét b¶n ®iÒu lÖ vÒ chÕ ®é hîp ®ång kinh tÕ mµ ë b¶n ®iÒu lÖ nµy kh¸i niÖm hîp ®ång kinh tÕ ®îc quy ®Þnh nh sau: 8 “Hîp ®ång kinh tÕ lµ mét c«ng cô ph¸p lý cña Nhµ níc trong viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ XHCN”. Nã gãp phÇn quan träng trong viÖc kÕ ho¹ch ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n, g¾n liÒn víi c«ng t¸c qu¶n lý cña nhµ níc víi sù tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc kinh tÕ c¬ së. Nã x¸c lËp vµ th¾t chÆt mèi quan hÖ hîp t¸c XHCN gi÷a c¸c bªn cã liªn quan ®Õn viÖc ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ vµ thùc hiÖn hîp ®ång kinh tÕ ®· ký kÕt, quy ®Þnh râ nghÜa vô vµ chÞu tr¸ch nhiÖm cô thÓ cña tõng bªn ®èi víi nhau vµ b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cña c¸c bªn ký kÕt, gióp ®ì c¸c bªn chuÈn bÞ kÕ ho¹ch vµ x©y dùng kÕ ho¹ch mét c¸ch v÷ng ch¾c, thùc hiÖn th¾ng lîi kÕ ho¹ch Nhµ níc víi hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt “. VÉn víi quan ®iÓm híng nÒn kinh tÕ lµ mét c«ng cô ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch nªu t¹i ®iÒu 2 b¶n ®iÒu lÖ quy ®Þnh ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ lµ mét ®iÒu lÖ Nhµ níc . Trong mét thêi gian dµi, nÒn kinh tÕ níc ta qu¶n lý theo lèi kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp nªn cã nh÷ng quan niÖm vÒ hîp ®ång kinh tÕ sai lÖch, nã kh«ng thÓ hiÖn ®îc gi¸ trÞ ®Ých thùc cña hîp ®ång kinh tÕ víi tÝnh c¸ch lµ h×nh thøc ph¸p lý cña c¸c quan hÖ kinh tÕ. Vµ khi ®Êt níc ta chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng th× c¸c kh¸i niÖm hîp ®ång kinh tÕ nªu trªn kh«ng cßn phï hîp n÷a mµ tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong quan hÖ hîp ®ång ®Òu quan t©m ®Õn lîi Ých kinh tÕ, nã x¸c lËp mèi quan hÖ trªn nguyªn t¾c hai bªn cïng cã lîi. Buéc c¸c nhµ lËp ph¸p níc ta ph¶i xem xÐt hîp ®ång kinh tÕ díi nhiÒu gãc ®é ®Ó ®a ra mét kh¸i niÖm hîp ®ång kinh tÕ phï hîp víi nÒn kinh tÕ hiÖn thêi. Theo ph¬ng diÖn kh¸ch quan H§KT lµ tæng hîp c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®iÓu chØnh c¸c quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ (cßn gäi lµ chÕ ®é ph¸p lý vÒ hîp ®ång kinh tÕ ). Lµ mét chÕ ®Þnh ®Æc thï cña ph¸p luËt vÒ kinh doanh chÕ ®é hîp ®ång kinh tÕ quy ®Þnh : C¸c nguyªn t¾c ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ, ®iÒu kiÖn cô thÓ cña H§KT, 9 c¸c ®iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña H§KT, c¸c nguyªn t¾c vµ néi dung thùc hiÖn H§KT, c¸c ®iÒu kiÖn vµ gi¶i quyÕt hËu qu¶ cña viÖc thay ®æi, huû bá, ®×nh chØ H§KT, tr¸ch nhiÖm do vi ph¹m H§KT. Theo ph¬ng diÖn chñ quan: H§KT lµ sù tho¶ thuËn b»ng v¨n b¶n, tµi liÖu giao dÞch gi÷a c¸c bªn ký kÕt vÒ viÖc thùc hiÖn c«ng viÖc s¶n xuÊt trao ®æi hµng ho¸ dÞch vô nghiªn cøu øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c¸c tho¶ thuËn kh¸c cã môc ®Ých kinh doanh víi sù quy ®Þnh râ rµng vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña mçi bªn ®Ó x©y dùng vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña m×nh. Nh vËy thùc chÊt H§KT ë ®©y lµ g× ? Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh th× H§KT ë ®©y ®îc hiÓu lµ mét v¨n b¶n bao gåm tÊt c¶ c¸c ®iÒu kho¶n ®îc x¸c lËp trªn c¬ së tù nguyÖn, b×nh ®¼ng vµ ph¶i cã sù nhÊt trÝ cña c¸c bªn ký kÕt nh»m môc ®Ých kinh doanh trong dã thÓ hiÖn ®Çy ®ñ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn ®èi víi nhau. H¬p ®ång kinh tÕ theo ph¸p lÖnh H§KT (25-9-1989) lµ mét h×nh thøc ph¸p lý cña quan hÖ tµi s¶n mang tÝnh chÊt hµng ho¸ tiÒn tÖ thÓ hiÖn ®îc ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè ®Æc trng vèn cã cña H§KT. Nã lµ mét bíc tiÕn míi cña ph¸p luËt H§KT ë níc ta. Nã kh¸c h¼n víi H§KT tríc ®©y – H§KT tríc ®©y kh«ng chØ thuÇn tuý mang yÕu tè tµi s¶n mµ nã cßn thÓ hiÖn yÕu tè tæ chøc kÕ ho¹ch, nã ph¶i phôc tïng ý chÝ cña Nhµ níc, §Æt lîi Ých cña Nhµ níc lªn hµng ®Çu trªn c¶ lîi Ých cña hai bªn ký kÕt. Thùc tiÔn lÞch sö ph¸t triÓn H§KT níc ta ®· chøng minh viÖc ra ®êi ph¸p lÖnh H§KT n¨m 1989 lµ phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan. Bëi mçi mét c¬ chÕ kinh tÕ, mét m« h×nh kinh tÕ ®Òu cã mét kiÓu ph¸p luËt H§KT, c¸c quan hÖ kinh tÕ quyÕt ®Þnh sù ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt ®èi víi quan hÖ kinh tÕ Êy. II. VÒ nguyªn t¾c giao kÕt hîp ®ång kinh tÕ 10 C¸c bªn tham gia trong quan hÖ hîp ®ång ph¶i ®îc ký kÕt trªn nguyªn t¾c tù nguyÖn, b×nh ®¼ng vÒ quyÒn vµ nghÜa vô vµ chØ nh vËy c¸c bªn míi x¸c lËp ®îc hîp ®ång kinh tÕ cã gi¸ trÞ rµng buéc nhau. §iÒu nµy ®ßi hái c¸c bªn giao kÕt hîp ®ång ph¶i thÓ hiÖn ý chÝ chung ®Ých thùc. Mäi tho¶ thuËn kh«ng ph¶n ¸nh ®óng ý chÝ cña c¸c bªn ký kÕt hîp ®ång th× hîp ®ång kinh tÕ ®ã kh«ng cã hiÖu lùc ph¸p luËt hay v« hiÖu. Ph¸p luËt níc ta mÆc dï cha cã quy ®Þnh vÒ hîp ®ång kinh tÕ v« hiÖu do bÞ lõa dèi, bÞ nhÇm lÉn, bÞ ®e do¹ nhng tÊt c¶ c¸c hîp ®ång ®îc x¸c lËp do bÞ nhÇm lÉn, bÞ lõa dèi ®Òu coi lµ v« hiÖu v× nã kh«ng ®¸p øng ®iÒu kiÖn nµy. 1.Nguyªn t¾c tù nguyÖn Néi dung chÝnh cña nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn ë chç : ViÖc ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ ph¶i dùa trªn c¬ së tù do ý chÝ cña c¸c bªn trong quan hÖ hîp ®ång: bÊt kú c¬ quan, tæ chøc hay c¸ nh©n nµo ®Òu kh«ng ®îc ¸p ®Æt ý chÝ cña m×nh cho c¸c bªn tham gia trong quan hÖ hîp ®ång. Khi x¸c lËp quan hÖ hîp ®ång c¸c chñ thÓ cã quyÒn tù do lùa chän b¸n hµng, thêi ®iÓm ký kÕt vµ bµn b¹c, tho¶ thuËn néi dung hîp ®ång. §iÒu 4 ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ quy ®Þnh râ: "Ký kÕt H§KT lµ quyÒn cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ". §©y lµ mét quy ®Þnh thÓ hiÖn sù ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc ta, tõ chç ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ lµ nghÜa vô b¾t buéc th× nay ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ ®· trë thµnh quyÒn lîi cña c¸c chñ thÓ. Nguyªn t¾c tù nguyÖn ®îc thÓ hiÖn trong néi dung cña nhiÒu ®iÒu kho¶n cña ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ vµ c¸c v¨n b¶n vÒ H§KT. Tuy nhiªn, c¸c bªn khi sö dông quyÒn ký kÕt hîp ®ång ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh. -Kh«ng ®îc phÐp lîi dông ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ ®Ó ho¹t ®éng tr¸i phÐp. 11 -§èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ cã chøc n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c lÜnh vùc thuéc ®Æc quyÒn cña Nhµ níc th× kh«ng ®îc lîi dông quyÒn ký kÕt hîp ®ång ®Ó ®ßi hái nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt b×nh ®¼ng ®èi víi b¹n hµng. QuyÒn ký kÕt hîp dång kinh tÕ cña c¸c tæ chøc kinh tÕ bao gåm c¶ quyÒn ®îc tõ chèi mäi sù ¸p ®Æt cña bÊt cø c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n nµo trong viÖc ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ. Riªng ®èi víi lo¹i hîp ®ång kinh tÕ ®îc ký kÕt theo chØ tiªu ph¸p lÖnh th× viÖc ký kÕt lµ kû luËt cña Nhµ níc. §iÒu 3 quyÕt ®Þnh sè 18-H§BT ngµy 16-1-1990 cña H§BT (nay lµ chÝnh phñ) quy ®Þnh : “Ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ theo chØ tiªu ph¸p lÖnh lµ nghÜa vô cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ®îc giao chØ tiªu ph¸p lÖnh. Trong trêng hîp nµy, viÖc b¶o ®¶m ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ký kÕt c¸c hîp ®ång kinh tÕ theo chØ tiªu ph¸p lÖnh nh : giao chØ tiªu ®óng kú h¹n, ®ång bé, c©n ®èi gi÷a s¶n xuÊt víi tiªu thô, s¶n xuÊt víi nguyªn liÖu, vËt t do Nhµ níc qu¶n lý ... lµ nghÜa vô cña c¬ quan trùc tiÕp giao chØ tiªu ph¸p lÖnh cho ®¬n vÞ kinh tÕ. 2. Nguyªn t¾c b×nh ®¼ng cïng cã lîi Trong quan hÖ kinh doanh th× lîi Ých chÝnh lµ ®éng lùc thóc ®Èy hµnh ®éng cña c¸c chñ thÓ. Theo nguyªn t¾c b×nh ®¼ng cïng cã lîi, c¸c bªn tù nguyÖn cïng nhau x¸c lËp quan hÖ hîp ®ång ph¶i ®¶m b¶o néi dung cña c¸c quan hÖ ®ã, thÓ hiÖn ®îc sù t¬ng øng vÒ quyÒn vµ nghÜa vô, b¶o ®¶m lîi Ých kinh tÕ cña c¸c bªn. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¸c tæ chøc thuéc bÊt kú thµnh phÇn kinh tÕ nµo ®Òu b×nh ®¼ng vÒ quyÒn vµ nghÜa vô trong quan hÖ hîp ®ång. Sù b×nh ®¼ng nãi ë ®©y lµ sù b×nh ®¼ng ph¸p lý, sù b×nh ®¼ng theo ph¸p luËt, chø kh«ng ph¶i lµ sù b×nh ®¼ng kinh tÕ. §em ph¸p luËt víi tÝnh c¸ch lµ mét ®¹i lîng 12 chung ta ®o hµnh vi sö xù cña chñ thÓ kinh tÕ cã tiÒm lùc kinh tÕ kh¸c nhau ®· bao hµm trong ®ã sù bÊt b×nh ®¼ng. Nhng ®Ó b¶o ®¶m trËt tù vµ æn ®Þnh trong quan hÖ kinh tÕ vµ quan hÖ hîp ®ång kh«ng thÓ dïng thíc ®o ph¸p luËt. 3. Nguyªn t¾c trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm tµi s¶n. Trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm tµi s¶n cã ý nghÜa lµ c¸c bªn tham gia quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ ph¶i tù g¸nh v¸c tr¸ch nhiÖm tµi s¶n gåm ph¹t vi ph¹m hîp ®ång vµ båi thêng thiÖt h¹i khi cã hµnh vi vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ ®· ®¨ng ký. C¸c c¬ quan Nhµ níc, c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c kh«ng thÓ ®øng ra chÞu tr¸ch nhiÖm tµi s¶n thay cho bªn vi ph¹m. 4. Nguyªn t¾c kh«ng tr¸i víi ph¸p luËt ®ßi hái viÖc ký kÕt. §iÒu nµy cã nghÜa lµ mäi tho¶ thuËn trong hîp ®ång ph¶i hoµn toµn phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt, kh«ng ®îc lîi dông ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ ®Ó ho¹t ®éng tr¸i ph¸p luËt. §©y lµ ®iÒu cã ý nghÜa quan träng trong viÖc b¶o vÖ trËt tù, kû c¬ng trong lÜnh vùc hîp ®ång kinh tÕ. C¸c nguyªn t¾c cña hîp ®ång kinh tÕ ®îc ghi nhËn trong ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ n¨m 1989 ®· thÓ hiÖn sù ®æi míi trong nhËn thøc cña mçi chóng ta vÒ hîp ®ång kinh tÕ. Tuy nhiªn chung quanh c¸c nguyªn t¾c nµy còng cã mét sè vÊn ®Ò ®îc ph©n tÝch ®Ó söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn. Thø nhÊt: VÒ nguyªn t¾c chÞu tr¸ch nhiÖm tµi s¶n trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng cã nhiÒu trêng hîp bªn tham gia hîp ®ång kinh tÕ kh«ng trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm tµi s¶n. §ã lµ trêng hîp c¬ quan Nhµ níc tæ chøc kinh 13 tÕ ®øng ra chÞu tr¸ch nhiÖm tµi s¶n thay cho bªn vi ph¹m mµ hä cã kh¶ n¨ng. Nguyªn t¾c trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm tµi s¶n kh«ng phï hîp víi biÖn ph¸p b¶o l·nh, theo ®ã ngêi thø ba cam kÕt víi bªn cã quyÒn sÏ thùc hiÖn thay cho bªn cã nghÜa vô. Thø hai: Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhµ níc trong ®ã cã hiÕn ph¸p 1992 ®· ghi nhËn quyÒn tù do kinh doanh cña c¸c c«ng d©n, c¸c doanh nghiÖp. Mét trong nh÷ng néi dung kh«ng thÓ thiÕu cña quyÒn tù do kinh doanh chÝnh lµ tù do hîp ®ång. Ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ cha kh¼ng ®Þnh nguyªn t¾c tù do hîp ®ång lµ kh«ng phï hîp víi c¬ chÕ míi. Do vËy, theo chóng t«i trong quan hÖ hîp ®ång kinh tÕ còng ph¶i kh¼ng ®Þnh nguyªn t¾c tù do ký kÕt hîp ®ång. Thø ba: Ngoµi c¸c nguyªn t¾c tù do, b×nh ®¼ng, tù nguyÖn trang ph¸p luËt hîp ®ång kinh tÕ cÇn ghi nhËn c¸c nguyªn t¾c kh¸c n÷a nh: thiÖn chÝ, hîp t¸c chung thùc vµ ngay th¼ng cho phï hîp víi h×nh thøc vµ b¶n chÊt cña hîp ®ång, h×nh thøc ph¸p lý cña c¸c quan hÖ ngang nhau mang tÝnh chÊt hµng ho¸ tiÒn tÖ gi÷a c¸c chñ thÓ kinh doanh. Thø t: Trong thùc tÕ hiÖn nay cßn mét lo¹i hîp ®ång trong ®ã mét bªn kh«ng ®îc bµn b¹c, th¬ng lîng g× vÒ c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång, hä b¾t buéc ph¶i ký kÕt hîp ®ång v× kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c. §ã lµ nh÷ng hîp ®ång chuyªn chë vËn t¶i hµng kh«ng, hîp ®ång cung cÊp ®iÖn níc dÞch vô ®iÖn tho¹i ... §èi víi nh÷ng lo¹i hîp ®ång nµy khã cã thÓ nãi ®Õn sù b×nh ®¼ng cña c¸c bªn. Do vËy, Nhµ níc cÇn cã sù ®iÒu chØnh thÝch hîp. Ph¶i quy ®Þnh râ nh÷ng ®iÒu kho¶n mµ bªn c«ng ty ®iÖn lùc, c«ng ty cung cÊp níc s¹ch, c«ng ty bu chÝnh viÔn th«ng ph¶i lµm hoÆc nh÷ng ®iÒu hä kh«ng ®îc lµm ®Ó ng¨n ngõa ý chÝ ¸p ®Æt cña hä ®èi víi b¹n hµng. III. Chñ thÓ cña hîp ®ång kinh tÕ ph¶i hîp ph¸p 14 Chñ thÓ cña H§KT lµ c¸c bªn tham gia vµo quan hÖ H§KT hoµn toµn b×nh ®¼ng, tù nguyÖn tho¶ thuËn ®Ó x¸c lËp nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô ®èi víi nhau: chñ thÓ cña hîp ®ång kinh tÕ cã thÓ lµ c¸ nh©n cã thÓ lµ ph¸p nh©n ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn mµ ph¸p luËt quy ®Þnh. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam t¹i § 2 ,§42 ,§43 ph¸p lÖnh H§KT vµ t¹i §1 (N§ 17) hîp ®ång kinh tÕ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ ngµy 16\1\1990 mµ díi ®©y gäi t¾t lµ N§ 17 th× chñ thÓ cña H§KT bao gåm: Ph¸p nh©n, c¸ nh©n (cã ®¨ng ký kinh doanh) ngêi lµm c«ng t¸c khoa häc kü thuËt, nghÖ nh©n, hé kinh tÕ gia ®×nh, hé n«ng d©n, ng d©n, c¸ thÓ, tæ chøc c¸ nh©n níc ngoµi t¹i ViÖt Nam. Nhng chñ thÓ cña H§KT Ýt nhÊt mét bªn ph¶i lµ ph¸p nh©n. Khi tiÕn hµnh ký kÕt H§KT, mçi bªn tham gia quan hÖ H§KT ph¶i cö ra mét ngêi ®¹i diÖn hîp ph¸p ®Ó ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ . §¹i diÖn hîp ph¸p cã hai trêng hîp: §¹i diÖn ®¬ng nhiªn (hay cßn gäi lµ ®¹i diÖn hîp ph¸p theo luËt) vµ ®¹i diÖn hîp ph¸p theo uû quyÒn. 1.§¹i diÖn hîp ph¸p ®¬ng nhiªn Theo quy ®Þnh t¹i ph¸p lÖnh H§KT, N§ 17, Th«ng t 11 TT/PL ngµy 25-5-1992 th× ®¹i diÖn ®¬ng nhiªn ®îc quy ®Þnh nh sau: NÕu bªn ký kÕt lµ ph¸p nh©n th× ngêi ®¹i diÖn ®¬ng nhiªn lµ ngêi ®øng ®Çu ph¸p nh©n do bæ nhiÖm hay ®îc bÇu vµ lµ ngêi ®ang gi÷ chøc vô ®ã. NÕu bªn ký kÕt lµ c¸ nh©n (cã ®¨ng ký kinh doanh) th× ngêi ®¹i diÖn ®¬ng nhiªn sÏ lµ ngêi ®øng tªn trong ®¨ng ký kinh doanh. 15 NÕu bªn ký kÕt lµ ngêi lµm c«ng t¸c khoa häc, nghÖ nh©n th× ngêi ®¹i diÖn ®¬ng nhiªn lµ ngêi trùc tiÕp thùc hiÖn c«ng viÖc trong hîp ®ång. NÕu cã nhiÒu ngêi cïng lµm th× sÏ cö ra mét ngêi so¹n th¶o b»ng v¨n b¶n trong ®ã cã tÊt c¶ ch÷ ký cña nh÷ng ngêi ®ã vµ ph¶i ®Ýnh kÌm b¶n H§KT. NÕu bªn ký kÕt lµ hé kinh tÕ gia ®×nh, hé n«ng d©n, ng d©n, c¸ thÓ th× ngêi ®¹i diÖn ®¬ng nhiªn lµ chñ hé. NÕu mét bªn lµ tæ chøc níc ngoµi t¹i ViÖt Nam th× ngêi ®¹i diÖn lµ ngêi ®¹i diÖn ®¬ng nhiªn ®øng ®Çu tæ chøc ®ã vµ ph¶i ®îc uû quyÒn b»ng v¨n b¶n. Cßn nÕu lµ c¸ nh©n níc ngoµi t¹i ViÖt Nam th× ngêi ®¹i diÖn chÝnh lµ c¸ nh©n ®ã. 2.§¹i diÖn hîp ph¸p theo uû quyÒn Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh th× ngêi ®¹i diÖn hîp ph¸p theo luËt cã thÓ uû quyÒn cho ngêi kh¸c thay m×nh ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ. ViÖc uû quÒn ®ã ph¶i ®îc lËp thµnh v¨n b¶n. V¨n b¶n uû quyÒn ph¶i ®îc ghi râ hä tªn, chøc vô, n¬i lµm viÖc, sè chøng minh nh©n d©n cña ngêi uû quyÒn vµ ngêi ®îc uû quyÒn. V¨n b¶n uû quyÒn ph¶i ghi râ tÝnh chÊt, néi dung, ph¹m vi vµ thêi h¹n uû quyÒn. V¨n b¶n uû quyÒn ph¶i cã ch÷ ký cña ngêi uû quyÒn vµ ngêi ®îc uû quyÒn. Ngêi ®îc uû quyÒn chØ ®îc ký kÕt nh÷ng néi dung ®· ®îc uû quyÒn, kh«ng ®îc vît qu¸ ph¹m vi néi dung ®îc uû quyÒn vµ kh«ng ®îc uû quyÒn cho ngêi thø ba. Trong ph¹m vi ®· uû quyÒn ngêi uû quyÒn ph¶i g¸nh chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµnh vi cña ngêi ®îc uû quyÒn còng nh hµnh vi cña chÝnh m×nh. §èi víi c¸c H§KT ®îc ký kÕt díi h×nh thøc giao dÞch tµi liÖu, th× kh«ng ®îc ¸p dông c¸ch ký kÕt theo chÕ ®Þnh uû quyÒn. 16 Qua viÖc ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh vÒ ngêi ký hîp ®ång kinh tÕ ph¶i lµ ngêi ®¹i diÖn hîp ph¸p cña ph¸p nh©n, chóng t«i thÊy kh¸i niÖm “®¹i diÖn hîp ph¸p” dïng cha ®îc chÝnh x¸c. Thêng th× ®¹i diÖn hîp ph¸p cña ph¸p nh©n chÝnh lµ ngêi ®¹i diÖn mµ ph¸p nh©n uû quyÒn thay mÆt ph¸p nh©n trong c¸c quan hÖ, kÓ c¶ quan hÖ H§KT. ViÖc sö dông thuËt ng÷ nµy trong c¸c v¨n b¶n vÒ hîp ®ång kinh tÕ cña níc ta g©y khã kh¨n trong c¸ch hiÓu vÒ ®¹i diÖn hîp ph¸p trong c¸c quan hÖ ph¸p luËt cô thÓ, nhÊt lµ trong quan hÖ víi c¸c tæ chøc kinh tÕ níc ngoµi. Do vËy cÇn quy ®Þnh nh sau: Ph¸p nh©n cã thÓ ký kÕt H§KT th«ng qua ®¹i diÖn theo ph¸p luËt vµ theo uû quyÒn. Ngêi ®¹i diÖn theo ph¸p luËt cña ph¸p nh©n lµ ngêi ®øng ®Çu ph¸p nh©n vµ chØ ®îc ký kÕt hîp ®ång trong ph¹m vi thÈm quyÒn ®¹i diÖn do ph¸p luËt vµ ®iÒu lÖ cña ph¸p nh©n quy ®Þnh. Ngêi ®îc uû quyÒn chØ ®îc ký kÕt H§KT trong ph¹m vi uû quyÒn mµ ngêi ®îc uû quyÒn vµ ngêi uû quyÒn ®· tho¶ thuËn, viÖc uû quyÓn ph¶i ®îc th«ng b¸o cho bªn cïng ký kÕt hîp ®ång. Riªng ë phÇn nµy ta cßn thÊy quy ®Þnh hiÖn hµnh cã khiÕm khuyÕt lín lµ kh«ng quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm ®èi víi viÖc thùc hiÖn hîp ®ång lµ cña ngêi ®îc uû quyÒn ký hay lµ ngêi ®øng ®Çu ph¸p nh©n. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt H§KT tríc ph¸p lÖnh ngµy 25-9-1989 ®Òu cã quy ®Þnh rÊt râ: Thñ trëng ®¬n vÞ ký kÕt cã thÓ uû quyÒn cho ngêi kh¸c ký thay nhng vÉn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm nh chÝnh m×nh ký. IV. Néi dung cña hîp ®ång kinh tÕ ph¶i hîp ph¸p Néi dung cña H§KT lµ toµn bé c¸c ®iÒu kho¶n mµ hai bªn ký kÕt H§KT tho¶ thuËn h×nh thµnh sau khi ®· bµn b¹c th¬ng lîng trªn c¬ së tù nguyÖn, tù do ý chÝ cña c¸c bªn, thÓ hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ ®èi víi nhau nhng kh«ng ®îc vi ph¹m ®iÒu cÊm cña ph¸p luËt vµ phï hîp 17 víi chøc n¨ng ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c chñ thÓ. §iÒu ®ã sÏ quyÕt ®Þnh tÝnh thùc hiÖn vµ hiÖu lùc ph¸p lý cña hîp ®ång. C¸c ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång ph¶i ®îc thÓ hiÖn râ rµng cô thÓ, ý chÝ cña c¸c bªn ph¶i ®îc kh¼ng ®Þnh kh«ng mËp mê m©u thuÉn. ThÓ hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô rµng buéc gi÷a c¸c bªn víi nhau. VÒ ph¬ng diÖn khoa häc ph¸p lý, c¨n cø vµo tÝnh chÊt vai trß cña c¸c ®iÒu kho¶n, néi dung cña H§KT ®îc chia thµnh ba ®iÒu kho¶n sau: §iÒu kho¶n chñ yÕu §iÒu kho¶n thêng lÖ §iÒu kho¶n tuú nghi 1. §iÒu kho¶n chñ yÕu §iÒu kho¶n chñ yÕu lµ nh÷ng ®iÒu kho¶n c¬ b¶n, quan träng nhÊt cña hîp ®ång kinh tÕ, khi x¸c lËp hîp ®ång b¾t buéc c¸c bªn ph¶i tho¶ thuËn trong qu¸ tr×nh ký kÕt hîp ®ång vµ ghi c¸c ®iÒu kho¶n chñ yÕu vµo v¨n b¶n hîp ®ång, nÕu kh«ng ghi c¸c ®iÒu kho¶n ®ã vµo hîp ®ång th× hîp ®ång ®ã kh«ng cã gi¸ trÞ. 2. §iÒu kho¶n thêng lÖ §iÒu kho¶n thêng lÖ lµ ®iÒu kho¶n ®· ®îc ph¸p luËt ghi nhËn trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ ®îc tËp qu¸n kinh doanh thõa nhËn. NÕu c¸c bªn kh«ng tho¶ thuËn vµ kh«ng ghi vµo trong v¨n b¶n hîp ®ång th× coi nh c¸c bªn ®· mÆc nhiªn thõa nhËn vµ cã ý nghÜa thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh ®ã. NÕu c¸c bªn tho¶ thuËn vµ ghi vµo trong v¨n b¶n hîp ®ång th× kh«ng ®îc ghi tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 3. §iÒu kho¶n tuú nghi 18 Lµ ®iÒu kho¶n do c¸c bªn tù tho¶ thuËn víi nhau khi cha cã quy ®Þnh cña ph¸p luËt hoÆc ®· cã quy ®Þnh cña ph¸p luËt nhng c¸c bªn ®îc phÐp vËn dông linh ho¹t vµo hoµn c¶nh thùc tÕ cña m×nh vµ kh«ng ®îc tr¸i víi nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. §iÒu kho¶n nµy c¸c bªn còng ph¶i ghi vµo v¨n b¶n hîp ®ång. Theo ®iÒu 12 ph¸p lÖnh H§KT, néi dung cña H§KT bao gåm c¸c ®iÒu kho¶n cô thÓ sau: -Ngµy, th¸ng, n¨m ký kÕt H§KT, tªn, ®Þa chØ, sè tµi kho¶n ng©n hµng giao dÞch cña c¸c bªn. Hä tªn ngêi ®¹i diÖn, ngêi ®øng tªn ®¨ng ký kinh doanh. -§èi tîng cña H§KT tÝnh b»ng sè lîng, khèi lîng hoÆc gi¸ trÞ quy íc ®· tho¶ thuËn. -ChÊt lîng, chñng lo¹i, quy c¸ch phÈm chÊt, tÝnh ®ång bé cña s¶n phÈm hµng ho¸ hoÆc yªu cÇu kü thuËt cña c«ng viÖc. -Gi¸ c¶ -B¶o hµnh -§iÒu kiÖn nghiÖm thu giao nhËn -Ph¬ng thøc h¹ch to¸n -Tr¸ch nhiÖm do vi ph¹m H§KT -Thêi h¹n cã hiÖu lùc cña hîp ®ång -C¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m thùc hiÖn H§KT -C¸c tho¶ thuËn kh¸c. Trong tÊt c¶ c¸c ®iÒu kho¶n nªu trªn th× 4 ®iÒu kho¶n ®Çu lµ 4 ®iÒu kho¶n chñ yÕu b¾t buéc ph¶i cã trong bÊt cø H§KT nµo, nh÷ng ®iÒu kho¶n cßn l¹i tuú theo tõng H§KT mµ chóng lµ ®iÒu kho¶n chñ yÕu hoÆc kh«ng lµ ®iÒu kho¶n chñ yÕu. Cã lo¹i ®iÒu kho¶n lµ ®iÒu kho¶n chñ yÕu ®èi víi hîp ®ång kinh tÕ nµy vµ kh«ng lµ ®iÒu kho¶n chñ yÕu ®èi víi lo¹i hîp ®ång kinh tÕ kh¸c. Song ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hîp ph¸p vÒ mÆt néi dung cña H§KT th× c¸c chñ thÓ tham gia ký kÕt H§KT ®ã ph¶i tho¶ thuËn c¸c ®iÒu kho¶n nãi trªn kh«ng tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 19 V. H×nh thøc cña hîp ®ång kinh tÕ ph¶i hîp ph¸p H×nh thøc cña H§KT lµ ph¬ng thøc thÓ hiÖn néi dung cña hîp ®ång. §èi víi tõng lo¹i hîp ®ång kh¸c nhau ph¸p luËt cã thÓ quy ®Þnh nh÷ng h×nh thøc ký kÕt hîp ®ång phï hîp theo quy ®Þnh cña níc ta th× H§KT ph¶i ®îc thÓ hiÖn díi h×nh thøc v¨n b¶n hay t¶i liÖu giao dÞch kh¸c mang tÝnh v¨n b¶n cã ch÷ ký cña c¸c bªn x¸c nhËn víi néi dung trao ®æi, tho¶ thuËn nh: c«ng v¨n, ®¬n chµo hµng, ®¬n ®Æt hµng, giÊy chÊp nhËn ... th× h×nh thøc ®ã míi ®îc coi lµ h×nh thøc hîp ph¸p cña H§KT, nÕu H§KT kh«ng ®¸p øng ®îc ®iÒu kiÖn nµy th× H§KT ®ã trë thµnh v« hiÖu, tøc lµ kh«ng lµm ph¸t sinh quyÒn vµ nghÜa vô ®èi víi c¸c bªn. VI. Ph©n loai hîp ®ång kinh tÕ 1.C¨n cø vµo tÝnh chÊt hµng ho¸- tiÒn tÖ cña mèi quan hÖ H§KT ph©n thµnh: Hîp ®ång kinh tÕ mang tÝnh chÊt ®Òn bï lµ lo¹i hîp ®ång theo ®ã mét bªn cã nghÜa vô giao hµng vµ kÕt qu¶ c«ng viÖc, ho¹t ®éng dÞch vô ®· tho¶ thuËn, cßn bªn kia cã nghÜa vô nhËn hµng, kÕt qu¶ ®ã vµ thanh to¸n (quyÒn cña bªn nµy t¬ng xøng víi nghÜa vô cña bªn kia vµ ng¬c l¹i). Lo¹i hîp ®ång nµy trùc tiÕp ph¶n ¸nh mèi quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ vµ ®îc sö dông thêng xuyªn trong c¸c lÜnh vùc mua b¸n vËt t, tiªu thô s¶n phÈm, nghiªn cøu khoa häc, vËn chuyÓn hµng ho¸, x©y dùng c¬ b¶n vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c. Hîp ®ång kinh tÕ mang tÝnh chÊt tæ chøc lµ lo¹i hîp ®ång theo ®ã trªn c¬ së sù ®ång ý cña c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn c¸c chñ thÓ cña hîp ®ång kinh tÕ tho¶ thuËn thµnh lËp ra mét tæ chøc kinh tÕ míi ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých chung cña hä. 20