Tài liệu T024 cuộc cách mạng triết học của mác - ănghen và ý nghĩa

Lêi më ®Çu TriÕt häc ra ®êi vµ ph¸t triÓn cho ®Õn nay ®· cã lÞch sö gÇn 3000 n¨m. Sù ph¸t triÓn nh÷ng t- t-ëng triÕt häc cña nh©n lo¹i lµ mét qu¸ tr×nh kh«ng ®¬n gi¶n. Cuéc ®Êu tranh gi÷a chñ nghÜa duy vËt vµ chñ nghÜa duy t©m, vµ g¾n víi nã lµ cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c ph-¬ng ph¸p nhËn thøc hiÖn thùc – ph-¬ng ph¸p biÖn chøng vµ ph-¬ng ph¸p siªu h×nh - tuy l¯ c²i trôc xuyªn suèt lÞch sö triÕt häc, l¯m nªn c²i “logic néi t³i kh²ch quan” cña sù ph²t triÓn, song lÞch sö diÔn biÕn cña nã l¹i hÕt søc phøc t¹p. TriÕt häc M¸c lµ mét hÖ thèng triÕt häc khoa häc vµ c¸ch m¹ng, chÝnh v× vËy nã ®· trë thµnh thÕ giíi quan vµ ph-¬ng ph¸p luËn khoa häc cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n lo¹i tiÕn bé trong thêi ®¹i míi. TriÕt häc M¸c ®· kÕ thõa nh÷ng tinh hoa, tõ ®ã ®-a ra nh÷ng nguyªn lý khoa häc gióp con ng-êi nh©n thøc ®óng vµ c¶i t¹o thÕ giíi. 1 Sù ra ®êi triÕt häc M¸c t¹o nªn sù biÕn ®æi cã ý nghÜa c¸ch m¹ng trong lÞch sö ph¸t triÓn triÕt häc cña nh©n lo¹i. C.M¸c vµ Ph.¡ngghen ®· kÕ thõa mét c¸ch cã phª ph¸n nh÷ng thµnh tùu t- duy nh©n lo¹i, s¸ng t¹o nªn chñ nghÜa duy vËt triÕt häc triÖt ®Ó, kh«ng ®iÒu hoµ víi chñ nghÜa duy t©m vµ phÐp siªu h×nh. §Ó x©y triÕt häc duy vËt biÖn chøng, M¸c ®· ph¶i c¶i c¶ chñ nghÜa duy vËt cò vµ c¶ phÐp biÖn chøng duy t©m cña Hªghen. §ã lµ mét cuéc c¸ch m¹ng thËt sù trong häc thuyÕt vÒ x· héi, mét trong nh÷ng yÕu tè chñ yÕu cña b-íc ngoÆt c¸ch m¹ng mµ M¸c vµ ¡ngghen ®· thùc hiÖn trong triÕt häc. V× vËy em nghiªn cøu vÊn ®Ò “Ph©n tÝch thùc chÊt cña cuéc c¸ch m¹ng trªn lÜnh vùc triÕt häc do M¸c - ¡ngghen thùc hiÖn “ ý nghÜa cña vÊn ®Ò ®ã“ cho bµi tiÓu luËn cña m×nh. 2 Néi dung 1. VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc TriÕt häc lµ hÖ thèng nh÷ng quan ®iÓm chung vÒ thÕ giíi, nã xuÊt hiÖn vµo thêi kú ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña x· héi chiÕm h÷u n« lÖ ë thêi cæ ®¹i, vµo kho¶ng tõ thÕ kû VIII ®Õn thÕ kû VI tr-íc c«ng nguyªn víi nh÷ng thµnh tùu rùc rì trong c¸c nÒn triÕt häc cæ ®¹i ë Trung Quèc, Ên §é vµ Hy L¹p. Trong gÇn 3000 n¨m tån t¹i vµ ph¸t triÓn, triÕt häc cã nhiÒu tr-êng ph¸i vµ hÖ thèng kh¸c nhau. C¸c hÖ thèng vµ tr-êng ph¸i ®ã ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ – x· héi, chÝnh trÞ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c tri thøc khoa häc tù nhiªn cña c¸c n-íc. LÏ ®-¬ng nhiªn, sù ph¶n ¸nh ®ã tuú thuéc vµo lËp tr-êng cña c¸c giai cÊp nhÊt ®Þnh. Khi nghiªn cøu c¸c hÖ thèng, c¸c tr-êng ph¸i triÕt häc, chñ nghÜa M²c cho r´ng, vÊn ®Õ quan träng h¯ng ®Çu, “vÊn 3 ®Ò c¬ b°n lín” hay “vÊn ®Ò tèi cao” cña triÕt häc l¯ vÊn ®Ò quan hÖ gi÷a t- duy vµ tån t¹i, gi÷a tinh thÇn vµ thÕ giíi tù nhiªn. VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc cã hai mÆt: Thø nhÊt, gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, c¸i nµo cã tr-íc, c¸i nµo cã sau vµ c¸i nµo quyÕt ®Þnh? Thø hai, ý thøc cña chóng ta cã thÓ ph¶n ¸nh trung thùc thÕ giíi kh¸ch quan kh«ng? Hay nãi mét c¸ch kh¸c, con ng-êi cã kh¶ n¨ng nhËn thøc thÕ giíi hay kh«ng? VÊn ®Ò quan hÖ gi÷a tån t¹i vµ t- duy hay gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n trong tÊt c¶ vÊn ®Ò mµ triÕt häc tËp trung gi¶i quyÕt. Bëi v×, mét lµ, ®ã lµ vÊn ®Ò triÕt häc réng nhÊt, chung nhÊt; hai lµ, nÕu kh«ng gi¶i quyÕt ®-îc vÊn ®Ò nµy th× kh«ng thÓ tiÕp tôc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c, nh÷ng vÊn ®Ò Ýt chung h¬n; ba lµ, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy nhthÕ nµo sÏ quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña thÕ giíi quan cña c¸c nhµ triÕt häc. Vµ thÕ giíi quan Êy lµ c¬ së t¹o ra ph-¬ng h-íng ®Ó xem xÐt vµ gi¶i quyÕt tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò cßn l¹i. 4 C¸c häc thuyÕt triÕt häc ®-îc chia thµnh hai trµo l-u c¬ b¶n: duy vËt hay duy t©m, ®iÒu ®ã tuú thuéc vµo viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ b¶n nµy. C¸c hÖ thèng triÕt häc thõa nhËn tån t¹i, tù nhiªn, vËt chÊt lµ c¸i cã tr-íc; ý thøc, tinh thÇn, t- duy lµ c¸i cã sau, ®ã lµ chñ nghÜa duy vËt. Cßn c¸c hÖ thèng triÕt häc coi ý thøc lµ c¸i cã tr-íc, tån t¹i lµ c¸i cã sau lµ trµo l-u duy t©m. ViÖc xem xÐt vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc lµ tiªu chuÈn khoa häc duy nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh c¸c häc thuyÕt triÕt häc ®·, ®ang vµ sÏ tån t¹i lµ thuéc trµo l-u nµo: duy t©m hay duy vËt. C¸c trµo l-u c¬ b¶n trong triÕt häc – chñ nghÜa duy vËt vµ chñ nghÜa duy t©m – lu«n lu«n ®Êu tranh víi nhau. Cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c trµo l-u triÕt häc lµ biÓu hiÖn vÒ mÆt t- t-ëng cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp vµ ph¶n ¸nh tån t¹i x· héi cña c¸c giai cÊp, c¸c tÇng líp trong x· héi. Th«ng th-êng, chñ nghÜa duy vËt lµ biÓu hiÖn vÒ mÆt triÕt häc cña hÖ t- t-ëng c¸c giai c¸p vµ c¸c tÇng líp tiÕn bé, c¸c lùc 5 l-îng x· héi quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn x· héi. Chñ nghÜa duy t©m lµ biÓu hiÖn vÒ mÆt triÕt häc cña c¸c giai cÊp, c¸c nhãm x· héi b¶o thñ, c¸c ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ ph¶n ®éng, kh«ng quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn x· héi. C¸c nhµ duy vËt víi t- c¸ch lµ c¸c nhµ t- t-ëng cña c¸c lùc l-îng x· héi tiÕn bé th-êng lÊy nh÷ng thµnh tùu, kÕt qu¶ cña khoa häc tiÕn tiÕn mµ thùc tiÔn lµm c¬ së cho thÕ giíi quan cña m×nh. Cßn c¸c nhµ duy t©m lu«n lu«n g¾n víi t«n gi¸o, cñng cè vÞ trÝ cña t«n gi¸o b»ng nh÷ng luËn cø triÕt häc duy t©m. Sù xuÊt hiÖn c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng vµ chÕ ®é ng-êi bãc lét ng-êi, viÖc t¸ch lao ®éng trÝ ãc khái lao ®éng ch©n tay lµ nh÷ng nguyªn nh©n x· héi lµm cho chñ nghÜa duy t©m xuÊt hiÖn. C¸c ®¹i biÓu cña c¸c giai cÊp bãc lét, thèng trÞ ®éc quyÒn ho¹t ®éng trÝ ãc lu«n mong muèn t¹o ra Ên t-îng r»ng, d-êng nh- lao ®éng ch©n tay, ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt cña quÇn chóng lao ®éng lµ c¸i thø yÕu, c¸i phô thuéc cña lao ®éng trÝ ãc. Hä cho r»ng lao ®éng trÝ ãc ®ãng vai trß chñ yÕu trong ®êi sèng x· héi. Sù kh¼ng ®Þnh 6 nµy cña c¸c t- t-ëng gia cña giai cÊp ph¶n ®éng kh«ng tr¸nh khái dÉn tíi chñ nghÜa duy t©m triÕt häc, tíi nh÷ng m-u toan, luËn chøng c¸c hiÖn t-îng tinh thÇn lµ c¸i cã tr-íc, c¸c hiÖn t-îng vËt chÊt lµ c¸i cã sau. 2. T- t-ëng triÕt häc cña Hªghen vµ Phoi ¬b¾c vµ nguån gèc ra ®êi cña TriÕt häc M¸cxÝt a) T- t-ëng triÕt häc cña Hªghen vµ Phoi ¬b¾c - Hªghen: TriÕt häc Hªghen lµ biÓu hiÖn cña sù ph¸t triÓn ®Çy ®ñ nhÊt vµ rùc rì nhÊt cña chñ nghÜa duy t©m cæ ®iÓn §øc. Hªghen lµ nhµ t- t-ëng cña giai cÊp t- s¶n §øc, ng-êi thÓ hiÖn chÝnh s¸ch tho¶ hiÖp vÒ chÝnh trÞ cña giai cÊp t- s¶n víi giai cÊp phong kiÕn quý téc Phæ. Quan ®iÓm triÕt häc cña «ng lµ hÖ thèng duy t©m cæ ®iÓn cuèi cïng, lµ tr×nh ®é cao nhÊt cña sù ph¸t triÓn phÐp biÖn chøng duy t©m. Hªghen lµ nhµ duy t©m kh¸ch quan. ¤ng coi tinh thÇn thÕ giíi lµ c¸i cã tr-íc, vËt chÊt víi tÝnh c¸ch d-êng nh- lµ 7 sù thÓ hiÖn, sù biÓu hiÖn cô thÓ cña tinh thÇn thÕ giíi, lµ c¸i cã sau; tinh thÇn lµ ®Êng s¸ng t¹o ra vËt chÊt. Tinh thÇn thÕ giíi – ý niÖm tuyÖt ®èi tån t¹i vÜnh viÔn vµ chøa ®ùng d-íi d¹ng tiÒm n¨ng tÊt c¶ mäi hiÖn t-îng cña tù nhiªn vµ x· héi. Nã lµ nguån gèc vµ ®éng lùc cña mäi hiÖn t-îng tù nhiªn vµ x· héi. Tinh thÇn thÕ giíi hay ý niªm tuyÖt ®èi trong qu¸ tr×nh tù ph¸t triÓn cña nã diÔn ra qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau, ngµy cµng thÓ hiÖn ®Çy ®ñ néi dung bªn trong cña nã. §Çu tiªn nã ph¸t triÓn trong b¶n th©n nã, sau ®ã nã thÓ hiÖn d-íi h×nh thøc tù nhiªn – thÕ giíi v« c¬, h-u c¬ vµ con ng-êi, tiÕp n÷a lµ thÓ hiÖn døoi h×nh thøc nhµ n-íc, nghÖ thuËt, t«n gi¸o vµ triÕt häc. Theo hÖ thèng cña Hªghen, toµn bé thÕ giíi mu«n mµu, mu«n vÎ lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn tù nhiªn cña ý niÖm víi tÝnh c¸ch lµ lùc l-îng s¸ng t¹o, lµ tæng hoµ cña mäi h×nh thøc kh¸c nhau cña sù biÓu hiÖn cña ý niÖm. Bëi vËy, häc thuyÕt cña Hªghen coi tÝnh thø nhÊt lµ tinh thÇn, tÝnh thø hai lµ v¹t chÊt. §ã còng chÝnh lµ sù thÓ hiÖn riªng vÒ mÆt triÕt häc 8 nh÷ng lêi kh-¶ng ®Þnh cña t«n gi¸o r»ng Th-îng ®Õ s¸ng t¹o ra thÕ giíi. Cã thÓ nãi, trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc, Hªghen chØ lÆp l¹i nh÷ng ®iÒu mµ c¸c nhµ duy t©m tr-íc ®ã ®· nãi. Song, c¸i míi trong häc thuyÕt cña «ng, chÝnh lµ chç «ng xem xÐt tinh thÇn thÕ giíi, ý niÖm tuyÖt ®èi lµ mét qu¸ tr×nh tù ph¸t triÓn kh«ng ngõng, vµ «ng lµ mét nhµ triÕt häc hoµn chØnh phÐp biÖn chøng duy t©m, phÐp biÖn chøng cña ý niÖm tuyÖt ®èi, tinh thÇn thÕ giíi víi tÝnh c¸ch lµ c¬ së ®Çu tiªn vµ nguån gèc cña mäi tån t¹i. Hªghen ®· phª ph¸n phÐp siªu h×nh thèng trÞ lóc ®ã vµ «ng ®· lÊy phÐp biÖn chøng ®em ®èi lËp víi nã. C¸c yÕu tè biÖn chøng duy t©m cã trong c¸c t¸c phÈm triÕt häc duy t©m tr-íc Hªghen, nh-ng phÐp biÖn chøng duy t©m víi tÝnh c¸ch lµ ph-¬ng ph¸p Ýt nhiÒu hoµn chØnh th× do Hªghen lËp ra C«ng lao cña Hªghen so víi nh÷ng ng-êi tiÒn bèi cña «ng lµ ë chç ®· ph©n tÝch mét c¸ch tæng hîp vµ biÖn chøng 9 tÊt c¶ c¸c ph¹m trï quan träng nhÊt cña triÕt häc vµ h×nh thµnh trªn c¬ së duy t©m ba quy luËt c¬ b¶n cña t- duy: quy luËt chuyÓn ho¸ tõ l-îng thµnh chÊt, quy luËt th©m nhËp lÉn nhau cña c¸c mÆt ®èi lËp vµ quy luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh. - Phoi ¬b¾c: lµ nhµ triÐt häc duy vËt, ®¹i biÓu cho t©ng líp d©n chñ cÊ tiÕn trong giai cÊp t- s¶n §øc. ¤ng ®Êu tranh kiªn quyÕt chèng chñ nghÜa duy t©m cña Hªghen. ¤ng ®· phª ph¸n ý niÖm tuyÖt ®èi cña Hªghen còng nh- chñ nghÜa duy t©m vµ t«n gi¸o nãi chung, kh«i phôc vÞ trÝ xøng ®¸ng cña triÕt häc duy vËt. Khi chèng l¹i quan ®iÓm duy t©m cña Hªghen coi giíi tù nhiªn l¯ “tån t³i kh²c” cña tinh thÇn, Phoi ¬b¾c ®± chøng minh thÕ giíi lµ vËt chÊt, giíi tù nhiªn tån t¹i ngoµi con ng-êi kh«ng phô thuéc vµo ý thøc con ng-êi, lµ c¬ së sinh sèng cña con ng-êi. Giíi tù nhiªn kh«ng do ai s¸ng t¹o, nã tån t¹i, vËn ®éng nhê nh÷ng c¬ së bªn trong nã. TriÕt häc cña Phoi ¬b¾c mang tÝnh chÊt nh©n b¶n. Nã chèng l¹i nhÞ nguyªn luËn vÒ sù t¸ch rêi gi÷a tinh thÇn vµ 10 thÓ x¸c, «ng coi ý thøc tinh thÇn, còng lµ mét thuéc tÝnh ®Æc biÖt cña vËt chÊt cã tæ chøc cao lµ ãc ng-êi. Tõ ®ã cho phÐp kh¼ng ®Þnh mèi quan hÖ kh¨ng khÝt gi÷a tån t¹i vµ t- duy. Phoi ¬b¾c kh«ng chØ chèng l¹i chñ nghÜa duy t©m, mµ víi triÕt häc nh©n b¶n cña m×nh «ng cßn ®Êu tranh chèng nh÷ng quan ®iÓm duy vËt tÇm th-êng quy c¸c hiÖn t-îng t©m lý tinh thÇn vÒ c¸c qu¸ tr×nh lý ho¸, kh«ng thÊy sù kh¸c nhau vÒ chÊt gi÷a chóng, ch¼ng h¹n nh- coi ãc tiÕt ra tt-ëng còng nh- gan tiÕt ra mËt. MÆt tÝch cùc trong triÕt häc nh©n b¶n cña Phoi ¬b¾c cßn thÓ hiÖn ë chç «ng ®Êu tranh chèng c¸c quan niÖm t«n gi¸o chÝnh thèng cña ®¹o Thiªn chóa, ®Æc biÖt quan niÖm vÒ Th-îng ®Õ. Tr¸i víi c¸c quan niÖm truyÒn thèng cña t«n gi¸o vµ thÇn häc cho r»ng Th-îng ®Õ t¹o ra con ng-êi, «ng kh¼ng ®Þnh, chÝnh con ng-êi s¸ng t¹o ra Th-îng ®Õ. Kh¸c víi Hªghen nãi ®Õn sù tha ho¸ cña ý niÖm tuyÖt ®èi, Phoi ¬b¾c nãi ®Õn sù tha ho¸ cña b¶n chÊt con ng-êi vµo Th-îng ®Õ. ¤ng lËp luËn r»ng, b¶n chÊt tù nhiªn cña con ng-êi lµ 11 muèn h-íng tíi c¸i ch©n, c¸i thiÖn nghÜa lµ h-íng tíi nhøng c¸i g× ®Ñp nhÊt trong mét h×nh t-îng ®Ñp nhÊt vÒ con ng-êi, nh-ng trong thùc tÕ nh÷ng c¸i ®ã con ng-êi kh«ng ®¹t ®-îc nªn göi g¾m tÊt c¶ -íc muèn cña m×nh vµo h×nh t-îng Th-îng ®Õ. Tõ ®ã Phoi ¬b¾c ®· ®i ®Õn phñ nhËn mäi thø t«n gi¸o vµ thÇn häc vÒ mét vÞ Th-îng ®Õ siªu nhiªn, ®øng ngoµi, s¸ng t¹o ra con ng-êi, chi phèi cuéc sèng con ng-êi. TriÕt häc cña Phoi ¬b¾c còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ. Ch¼ng h¹n, kho «ng ®ßi hái triÕt häc míi – triÕt häc nh©n b¶n, ph¶i g¾n liÒn víi tù nhiªn ®ång thêi ®· ®øng trªn lËp tr-êng cña chñ nghÜa tù nhiªn ®Ó xem xÐt mäi hiÖn t-îng thuéc vÒ con ng-êi vµ x· héi. Con ng-êi, theo quan niÖm cña Phoi ¬b¾c lµ con ng-êi trõu t-îng, phi x· héi mang nh÷ng thuéc tÝnh sinh häc bÈm sinh. TriÕt häc nh©n b¶n cña Phoi ¬b¾c chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè cña chñ nghÜa duy t©m. ¤ng nãi r»ng, b¶n tÝnh con ng-êi lµ t×nh yªu, t«n gi¸o còng lµ mét t×nh yªu. Do vËy, khi thay thÕ cho thø t«n gi¸o t«n sïng mét vÞ th-îng ®Õ siªu nhiªn cÇn x©y dùng mét thø t«n 12 gi¸o míi phï hîp víi t×nh yªu cña con ng-êi. ¤ng cho r»ng cÇn ph¶i biÕn t×nh yªu th-¬ng gi÷a con ng-êi thµnh mèi quan hÖ x· héi kh¸c, thµnh lý t-ëng x· héi. Trong ®iÒu kiÖn cña x· héi t- s¶n §øc bÊy giê, víi sù ph©n chia vµ ®èi lËp giai cÊp th× chñ nghÜa nh©n ®¹o cña Phoi ¬b¾c vÒ t×nh yªu th-¬ng gi÷a con ng-êi trë thµnh chñ nghÜa nh©n ®¹o trõu t-îng, duy t©m. Trong cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa duy t©m cña Hªghen, Phoi ¬b¾c ®± kh«ng biÕt rót ra tõ ®ã c²i “h³t nh©n hîp lý” m¯ ®± vøt bá lu«n c° phÐp biÖn chøng cña Hªghen. MÆc dï cã nh-ng h¹n chÕ, triÕt häc cña Hªghen vµ Phoi ¬b¾c cã ý nghÜa to tín trong lÞch sö triÕt häc vµ trë thµnh mét trong nh÷ng nguån gèc lý luËn quan träng cña triÕt häc M¸c b) Nguån gèc ra ®êi cña triÕt häc M¸c xÝt TriÕt häc M¸c (chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö) lµ bé phËn cÊu thµnh vµ lµ c¬ së triÕt häc cña chñ nghÜa M¸c, ®ång thêi lµ ch×a kho¸ ®Ó gi¶i thÝch 13 trªn c¬ së khoa häc qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña t- t-ëng nh©n lo¹i. Quª h-¬ng cña chñ nghÜa M¸c lµ n-íc §øc. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc l-îng s¶n xuÊt ë Anh, Ph¸p, §øc vµ c¸c n-íc t- b¶n chñ nghÜa kh¸c ®· chøng tá ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa -u viÖt hín h¼n ph-¬ng thøc s¶n xuÊt phong kiÕn. Song, cïng víi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t- b¶n, nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp – x· héi vèn cã cña b¶n th©n nã còng n¶y sinh vµ ngµy cµng béc lé gay g¾t, tr-íc hÕt lµ m©u thuÉn gi÷a hai giai cÊp v« s¶n vµ t- s¶n. M©u thuÉn nµy lµ biÓu hiÖn vÒ mÆt x· héi cña m©u thuÉn c¬ b¶n cña ph-¬ng thøc s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa, mÉu thuÉn gi÷a tÝnh chÊt x· héi ho¸ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña lùc l-îng s¶n xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt t- nh©n t- b¶n chñ nghÜa. Trong thêi kú nµy, phong trµo ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n ë nhiÒu n¬i ®· trë thµnh cuéc khëi nghÜa víi nh÷ng yªu 14 s¸ch giai cÊp râ rµng. Khëi nghÜa cña c«ng nh©n Li«ng (Ph¸p) n¨m 1831 vµ n¨m 1834, cuéc khëi nghÜa cña thî dÖt ë Xilªdi (§øc) n¨m 1844, phong trµo HiÕn ch-¬ng ë Anh vµo cuèi nh÷ng n¨m 30 ®Çu nh÷ng n¨m 40 cña thÕ kû XIX ®· thu hót sù chó ý cña c¸c ®¹i biÓu tiªn tiÕn cña c¸c tÇng líp tri thøc t- s¶n tiÕn bé, tr-íc hÕt lµ C.M¸c vµ Ph.¡nghen tíi vÊn ®Ò nguyªn nh©n, b¶n chÊt cña c¸c cuéc ®Êu tranh giai cÊp – x· héi vµ nh÷ng triÓn väng cña c¸c cuéc ®Êu tranh giai cÊp Êy. Râ rµng nh÷ng cuéc ®Êu tranh giai cÊp ë c¸c n-íc t- b¶n chñ nghÜa tiªn tiÕn ë ch©u ¢u nh÷ng n¨m 30-40 cña thÕ kû XIX lµ nh©n tè kh¸ch quan chøng tá r»ng ®· cã nh÷ng tiÒn ®Ò x· héi- giai cÊp vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó xuÊt hiÖn chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö; lµ chøng cø ®Ó nãi r»ng nhu cÇu x· héi ®· chÝn muåi ®Ò xuÊt hiÖn mét thÕ giíi quan triÕt häc míi – triÕt häc m¸cxÝt. Nh÷ng t- t-ëng x· héi trùc tiÕp xuÊt hiÖn tr-íc chñ nghÜa M¸c vµ biÓu hiÖn râ rµng nhÊt vµ kinh tÕ chÝnh trÞ cæ 15 ®iÓn Anh, chñ nghÜa x· héi kh«ng t-ëng ph¸p, triÕt häc cæ ®iÓn §øc. Trong nh÷ng häc thuyÕt Êy chøa ®ùng nh÷ng gi¸ trÞ vÒ mÆt lÞch sö. §ã lµ, lý luËn gi¸ trÞ lao ®éng cña Smith vµ Ricardo, lµ nh÷ng dù ®o¸n thiªn tµi cña Xanh xim«ng vµ Phuriee vÒ mét sè ®Æc ®iÓm cña x· héi x· héi chñ nghÜa t-¬ng lai vµ sù phª ph¸n cña c¸c «ng ®èi víi x· héi t- b¶n. §ã lµ phÐp biÖn chøng duy t©m cña Hªghen vµ kiÕn gi¶i duy vËt vÒ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña TriÕt häc trong c¸c t¸c phÈm cña Phoi¬b¾c. Nh÷ng häc thuyÕt ®ã lµ nh÷ng ®Ønh cao cña sù ph¸t triÓn t- t-ëng lý luËn x· héi loµi ng-êi trong thêi kú tr-íc M¸c. Sù ph¸t triÓn h¬n n÷a vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ häc, lý luËn vÒ chñ nghÜa x· héi khoa häc vµ triÕt häc chØ cã thÓ cã ®-îc víi sù ra ®êi cña phÐp biÖn chøng duy vËt. Song, râ rµng nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t tíi cña nh©n lo¹i l¹i lµ nh÷ng tiÒn ®Ò lý luËn tÊt yÕu vÒ mÆt lÞch sö vµ lµ nguån gèc cña chñ nghÜa M¸c nãi chung, cña triÕt häc m¸cxÝt nãi riªng. Vµo gi÷a thÕ kû XIX, nh©n lo¹i ®· ®¹t têi nh÷ng ®Ønh cao trong khoa häc tù nhiªn. C¸c nhµ khoa häc tù nhiªn nh16 R.Maye (§øc), P.P Giul¬ (Anh), E.Kh. Lenx¬ (Nga), L.A.C«n®inh (§an M¹ch) ®· x¸c ®Þnh sù thËt vÒ chuyÓn ho¸ n¨ng l-îng. R.Maye vµ P.P Giul¬ ®· nªn lªn thµnh ®Þnh luËt b¶o toµn vµ chuyÓn ho¸ n¨ng l-îng, ®· chøng minh sù ph¸t triÓn cña vËt chÊt lµ mét qu¸ tr×nh v« tËn cña sù chuyÓn biÕn nh÷ng h×nh thøc vËn ®éng cña chóng. C¸c nhµ sinh vËt häc ng-êi §øc nh- Svan vµ Sl©y®en ®· ®-a ra lý luËn tÕ bµo, chøng minh r»ng c¸c tÕ bµo lµ c¬ së cña kÕt cÊu vµ sù ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c c¬ thÓ ®éng vËt vµ thùc vËt, vµ do vËy t×m ra b¶n chÊt sù ph¸t triÓn cña c¬ thÓ ®éng vËt, thùc vËt ®Òu lµ sù ph¸t triÓn b»ng sù h×nh thµnh tÕ bµo. Nhµ khoa häc ng-êi Anh lµ §¸cuyn còng ®· ph¸t hiÖn lµ lý luËn duy vËt vÒ nguån gèc vµ sù ph¸t triÓn cña c¸c loµi thùc vËt vµ ®éng vËt. ChÝnh ®Þnh luËt b¶o toµn vµ chuyÓn ho¸ n¨ng l-îng, lý luËn tÕ bµo, häc thuyÕt vÒ sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn c¸c loµi lµ tiÒn ®Ò vÒ mÆt khoa häc tù nhiªn cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng. 17 Chñ nghÜa M¸c ra ®êi trong bèi c¶nh Êy vµ nã lµ s¶n phÈm mang tÝnh quy luËt cña khoa häc vµ triÕt häc mµ nh©n lo¹i ®· ®¹t tíi, nã ®-îc h×nh thµnh nh- lµ kÕt qu¶ cña c¸c ph¸t hiÖn cña M¸c vµ ¡ngghen vÒ nh÷ng quy luËt chung nhÊt cña sù ph¸t triÓn thÕ giíi. Chñ nghÜa M¸c do C.M¸c vµ Ph.¡ngghen s¸ng lËp lµ mét häc thuyÕt thèng nhÊt, hoµn chØnh, gåm ba bé phËn cÊu thµnh: triÕt häc m¸cxÝt, kinh tÕ chÝnh trÞ häc m¸cxÝt vµ chñ nghÜa x· héi khoa häc. 3. Thùc chÊt cuéc c¸ch m¹ng trªn lÜnh vùc triÕt häc do M¸c - ¡ngghen thùc hiÖn Sù h×nh thµnh thÕ giíi quan duy vËt cña M¸c vµ ¡ngghen còng ®ång thêi lµ qóa tr×nh nghiªn cøu nh÷ng c¬ së cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng cña c¸c «ng diÔn ra trong nöa ®Çu cña nh÷ng n¨m 40 thÕ kû XIX d-íi ¶nh h-ëng trùc tiÕp cña phong trµo c«ng nh©n vµ nh÷ng ph¸t minh vÒ khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x· héi, trong qu¸ 18 tr×nh ®Êu tranh chèng phÐp biÖn chøng duy t©m cña Hªghen vµ phª ph¸n chñ nghÜa duy vËt siªu h×nh cña Phoi¬b¾c. Trong giai ®o¹n ®Çu, tr-íc nöa n¨m sau cña n¨m 1843, M¸c vµ ¡ngghen lµ nh÷ng nhµ biÖn chøng duy t©m. Hai «ng tiÕp nhËn phÐp biÖn chøng cña Hªghen, song cã th¸i ®é ®èi lËp víi hÖ thèng siªu h×nh cña triÕt häc Hªghen vµ c¸c kÕt luËn chÝnh trÞ ph¶n ®éng xuÊt ph¸t tõ hÖ thèng triÕt häc Êy. Quan ®iÓm chÝnh trÞ vµ x· héi cña M¸c vµ ¡ngghen thêi kú nµy lµ quan ®iÓm d©n chñ c¸ch m¹ng. Song, ngay tõ n¨m 1842, khi M¸c cßn lµm biªn tËp viªn B¸o Rain¬ t¹i C«l«nh¬ vµ khi ¡ngghen ®ang nghiªn cøu t×nh c¶nh giai cÊp c«ng nh©n Anh, c¸c «ng ®· cã nh÷ng biÓu hiÖn chuyÓn tõ chñ nghÜa duy t©m sang chñ nghÜa duy vËt, tõ chñ nghÜa d©n chñ c¸ch m¹ng sang chñ nghÜa céng s¶n. §Æc ®iÓm næi bËt trong ho¹t ®éng cña hai «ng khi nghiªn cøu c¸c thµnh tùu cña khoa häc vµ triÕt häc lµ nghiªn cøu mét c¸ch cã phª ph¸n vµ sù s¸ng t¹o cña c¸c «ng lµ nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn chÝnh trÞ – 19 x· héi. Khi M¸c lµm biªn tËp viªn B¸o Rain¬, «ng ®· bµy tá ý kiÕn cña m×nh trªn b¸o trÝ vÒ vai trß vµ ý nghÜa cña c¸c lîi Ých vËt chÊt trong ®êi sèng x· héi, nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi ®Æt ra ë tØnh Rain¬, vÒ vÊn ®Ò së h÷u ®Êt, vÊn ®Ò ®èn rõng, vÒ th-¬ng nghiÖp vµ vÒ thuÕ quan b¶o hé... Nh-ng khi sö dông phÐp biÖn chøng duy t©m vµ häc thuyÕt vÒ nhµ n-íc vµ ph¸p quyÒn cña Hªghen, M¸c ®· r¬i vµo t×nh tr¹ng khã xö, kh«ng gi¶i ®¸p ®-îc c¸c vÊn ®Ò cña thùc tiÔn chÝnh trÞ x· héi ®Æt ra. Lóc nµy, chÝnh M¸c ®· c¶m thÊy r»ng nh÷ng lîi Ých vËt chÊt cña con ng-êi trong ®êi sèng x· héi d· ®ãng mét vai trß quan träng ®Æc biÖt. M¸c ®· ®i tíi kÕt luËn r»ng, ph¶i nghiªn cøu s©u s¾c h¬n n÷a nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ chÝnh trÞ vµ ph¶i xem xÐt l¹i mét c¸ch cã phª ph¸n nh÷ng quan ®iÓm triÕt häc vµ ph¸p quyÒn cña Hªghen. Trong thêi kú c«ng t¸c t¹i B¸o Rain¬, trong quan ®iÓm cña M¸c cã c¶ quan ®iÓm cña chñ nghÜa x· héi kh«ng t-ëng, song, v× ch-a ®ñ nh÷ng tri thøc s©u s¾c vÒ nh÷ng vÊn 20