Tài liệu Skkn sử dụng video clip giảng dạy một số bài trong phần địa lý tự nhiênlớp 10

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI TRƯỜNG THPT CHUYÊN LƯƠNG THẾ VINH Mã số: ................................ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM SỬ DỤNG VIDEO CLIP GIẢNG DẠY MỘT SỐ BÀI TRONG PHẦN ĐỊA LÝ TỰ NHIÊN LỚP 10 Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Dung Lĩnh vực nghiên cứu: Phương pháp dạy học bộ môn Địa lý Năm học 2015 - 2016 SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 1. Họ và tên: Nguyễn Thị Thanh Dung 2. Ngày, tháng, năm sinh: 13 - 02 - 1983 3. Giới tính: Nữ 4. Địa chỉ: 120/74/18A KP6, Tân Tiến, Biên Hòa, Đồng Nai 5. Điện thoại: 0989.777.655 6. Email: [email protected] 7. Chức vụ: Phó Hiệu trưởng 8. Nhiệm vụ được giao: quản lý; giảng dạy lớp 10 Hóa 1, 10 Anh 2. 9. Đơn vị công tác: THPT chuyên Lương Thế Vinh II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO - Học vị (hoặc trình độ chuyên môn, nghiệp vụ) cao nhất: Thạc sĩ - Năm nhận bằng: 2008 - Chuyên ngành đào tạo: Địa Lí Kinh tế - Xã hội III.KINH NGHIỆM KHOA HỌC - Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Địa Lí Số năm có kinh nghiệm: 12 năm - Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần đây: + Sử dụng phần mềm Google Earth trong dạy học Địa Lí + Một số giải pháp nâng cao hiệu quả việc đổi mới kiểm tra - đánh giá trong môn Địa Lý ở trường phổ thông + Một số hình thức sinh động hóa bài giảng lớp 10 - phần Địa lý tự nhiên. + Sử dụng phần mềm Mindmap online trong một số bài học Địa lý 10. + Hướng dẫn học sinh học tập ngoại khóa môn Địa lý qua hình thức tiến hành du khảo. Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh MUÏC LUÏC PHAÀN 1 : MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi ............................................................................. 2 2. Muïc ñích nghieân cöùu ........................................................................ 2 3. Phöông phaùp nghieân cöùu .................................................................. 2 4. Giôùi haïn cuûa ñeà taøi ........................................................................... 3 PHAÀN 2 : NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU Chöông 1 : CÔ SÔÛ LÍ LUAÄN 1.1. Xu höôùng ñoåi môùi giaùo duïc hieän nay ................................................... 4 1.2. Quaù trình naém tri thöùc cuûa hoïc sinh ................................................... 5 1.3. Phương tiện dạy học .............................................................................. 5 1.4. Vai trò của video clip trong quá trình dạy học ...................................... 6 Chöông 2 : KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU 2.1. Thöïc traïng daïy vaø hoïc Ñòa Lí hieän nay ôû tröôøng THPT ............................. 7 2.2. Nhaän ñònh chung về chöông trình Ñòa Lí tự nhiên lôùp 10 ban Cô baûn ........ 8 2.3. Sử dụng video clip giảng dạy một số bài lớp 10 phần Địa Lý tự nhiên .......... 9 2.4. Rút kinh nghiệm khi sử dụng video clip để giảng dạy ................................. 22 2.5. Tổ chức thực nghiệm .................................................................................... 22 PHAÀN 3 : KEÁT LUAÄN – ĐỀ XUẤT ........................................................ 26 Taøi lieäu tham khaûo ........................................................................................... 28 GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  1  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh MỞ ĐẦU 1. Lyù do choïn ñeà taøi Trong nhaø tröôøng vaø ngoaøi xaõ hoäi, raát nhieàu ngöôøi nghó Ñòa Lyù laø moân hoïc khoâ khan, nhaøm chaùn. Một số người cho rằng hoïc sinh ñeán tieát học chæ cheùp baøi; khi traû baøi hoaëc được kieåm tra chæ cần hoïc thuoäc; kieán thöùc ñôn ñieäu, lyù thuyeát, khoâng öùng duïng ñöôïc. Moân Ñòa cuõng khoâng taùc ñoäng nhieàu ñeán xu höôùng choïn ngaønh ngheà cuûa ña soá hoïc sinh caáp 3 khi leân Ñaïi hoïc. Do ñoù nhieàu em coøn thôø ô, laõnh ñaïm, thieáu söï haùo höùc, ñam meâ tìm toøi, khaùm phaù vaø quan taâm ñoái vôùi Ñòa Lyù. Theá nhöng thöïc chaát ñaây laø moät moân hoïc lí thuù vaø haáp daãn, lieân quan ñeán nhieàu maët trong ñôøi soáng thöïc teá. Neáu giaùo vieân laøm toát coâng vieäc giaûng daïy cuûa mình seõ khôi gôïi ôû caùc em söï quan taâm ñeán thöïc teá, thieân nhieân xung quanh, ñeán caùc hieän töôïng töï nhieân vaø kinh teá xaõ hoäi, caùc ñoái töôïng ñòa lyù, caùc moái quan heä nhaân quaû v.v, giuùp caùc em phaùt trieån tö duy vaø lieân heä thöïc teá raát toát… Vì vaäy, việc ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc trong nhaø tröôøng phoå thoâng laø raát caàn thieát. Đặc biệt, vai troø cuûa ngöôøi giaùo vieân laø raát quan troïng trong vieäc khôi daäy nieàm say meâ, höùng thuù hoïc taäp cuûa caùc em. Nhaän thöùc ñöôïc nhieäm vuï ñoù, trong caùc tieát daïy cuûa mình, toâi ñaõ coá gaéng tìm caùch ñeå khôi gôïi höùng thuù hoïc taäp cuûa hoïc sinh vôùi moân Ñòa Lyù baèng nhieàu hình thöùc khaùc nhau, ñaëc bieät laø ñoái vôùi khoái lôùp 10- laø lôùp ñaàu caáp 3. Moät trong nhöõng giaûi phaùp toâi aùp duïng laø öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo giaûng daïy moät caùch coù choïn loïc. Ñoàng thôøi, toâi toå chöùc nhieàu hình thöùc daïy hoïc, hoaït ñoäng daïy hoïc khaùc nhau trong giôø giaûng. Moät hình thöùc toâi quan taâm, söû duïng choïn loïc nhöng öu tieân, ñoù laø duøng caùc video clip khi giaûng daïy, ñaëc bieät trong khi giaûng daïy phaàn Ñòa lyù töï nhieân lôùp 10. Trong phaïm vi ñeà taøi naøy, xin trình baøy moät soá kinh nghieäm khi söû duïng video clip ñeå laøm sinh ñoäng baøi giaûng trong chöông trình Ñòa Lyù töï nhieân khoái lôùp 10 THPT. 2. Muïc ñích nghieân cöùu - Tìm hieåu cô sôû lyù luaän cuûa ñeà taøi, yêu cầu cuûa việc đổi mới hình thức tổ chức trong daïy hoïc Ñòa Lí. - Neâu thöïc traïng giaûng daïy moân Ñòa Lyù trong nhà trường PT hiện nay. - Trình baøy caùc phaàn cuûa moät soá baøi daïy trong chöông trình Ñòa Lyù töï nhieân lôùp 10 coù söû duïng video clip ñeå giaûng daïy. Ruùt kinh nghieäm khi sử dụng. Tieán haønh thöïc nghieäm ñeå thaáy ñöôïc keát quaû cuûa hình thöùc daïy hoïc naøy. 3. Phöông phaùp nghieân cöùu  Phöông phaùp tham khaûo, nghieân cöùu taøi lieäu.  Phöông phaùp söu taàm, löu tröõ, xöû lyù thoâng tin.  Phöông phaùp phaân tích, so saùnh, toång hôïp.  Phöông phaùp thống kê, phân tích số liệu. GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  2  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh 4. Giôùi haïn cuûa ñeà taøi  Phaïm vi nghieân cöùu : - Ñeà taøi giôùi haïn vieäc nghieân cöùu, tìm hiểu và mở rộng kiến thức trong việc söû duïng video clip (trong phaïm vi SKKN naøy, xin ñöôïc goïi laø video clip, hoaëc phim aûnh, ñoaïn phim, video, clip v.v…) ñeå ñoåi môùi caùch thöùc daïy hoïc ở một số bài học tiêu biểu trong chương trình Địa Lý tự nhiên lớp 10.  Ñoái töôïng nghieân cöùu : - Moät soá baøi daïy Ñòa Lyù töï nhieân phuø hôïp (bài 5,6,8,15). - Học sinh 2 lớp 10 chuyên Anh 2 và chuyên Hóa 1. GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  3  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh PHẦN 1 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHÖÔNG 1 CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN 1.1. Xu höôùng ñoåi môùi giaùo duïc hieän nay Ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc laø vaán ñeà quan troïng haøng ñaàu trong söï nghieäp ñoåi môùi giaùo duïc phoå thoâng noùi chung vaø daïy hoïc Ñòa lyù noùi rieâng. Ñaát nöôùc ta hieän ñaõ vaø ñang böôùc vaøo giai ñoaïn coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, hoäi nhaäp quoác teá. Trong ñieàu kieän hieän nay khi maø caùc phöông tieän truyeàn thoâng phaùt trieån vöôït baäc, cuøng vôùi quaù trình giao löu, hoäi nhaäp, hoïc sinh ñöôïc môû roäng khaû naêng tìm kieám, tieáp caän thoâng tin hôn so vôùi tröôùc. Do ñoù, tröôùc yeâu caàu cuûa xaõ hoäi, caùc quan nieäm veà giaùo duïc ñaõ coù söï thay ñoåi caên baûn, daãn ñeán noäi dung, phöông phaùp daïy hoïc cuõng thay ñoåi theo. UNESCO ñaõ neâu ra 4 truï coät cuûa giaùo duïc theá kæ XXI, ñoù laø “Hoïc ñeå bieát, hoïc ñeå laøm, hoïc ñeå chung soáng, hoïc ñeå khaúng ñònh mình”, ñoàng thôøi yeâu caàu “giaùo vieân caàn trieät ñeå söû duïng caùc thieát bò vaø phöông phaùp giaûng daïy môùi nhaát” “nhaèm laøm cho moãi ngöôøi trôû thaønh ngöôøi daïy vaø kieán taïo neân söï tieán boä vaên hoaù cuûa baûn thaân mình”. Theo ñoù, nhieäm vuï cuûa nhaø tröôøng laø phaûi ñaøo taïo nhöõng con ngöôøi coù naêng löïc töï hoïc, töï boài döôõng tri thöùc, ngöôøi giaùo vieân “daïy chöõ ñoàng thôøi daïy caû kó naêng, tri thöùc, thaùi ñoä ñeå con ngöôøi coù theå thích nghi, saùng taïo cuoäc soáng”. Tuy nhieân, chaát löôïng giaùo duïc ôû nöôùc ta hieän chöa baét kòp ñöôïc yeâu caàu cuûa thôøi ñaïi môùi. Tình hình theá giôùi vaø Vieät Nam hieän nay ñaët ra yeâu caàu phaûi ñoåi môùi giaùo duïc moät caùch toaøn dieän theo höôùng tích cöïc hoaù hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh thoâng qua vieäc söû duïng caùc phöông tieän, phöông phaùp hieän ñaïi, phuø hôïp vôùi töøng boä moân, trong ñoù coù moân Ñòa Lí. Ñòa Lí laø moät moân khoa hoïc mang tính chaát lieân ngaønh. Ñaëc tröng cuûa boä moân laø gaàn guõi vôùi ñôøi soáng thöïc teá nhöng nhieàu khi hoïc sinh laïi khoâng theå tieáp xuùc, quan saùt tröïc tieáp maø phaûi tö duy, töôûng töôïng giaùn tieáp. Ñeå naém ñöôïc caùc söï vaät, hieän töôïng cuï theå laøm neàn taûng cho hoaït ñoäng tö duy, hoïc sinh caàn phaûi ñöôïc tieáp caän vôùi caùc loaïi tö lieäu khaùc nhau. Coù theå noùi, trong daïy hoïc Ñòa Lí, vieäc ñöa tö lieäu tröïc quan vaøo baøi giaûng laø ñieàu caàn thieát vaø taát yeáu. Vaán ñeà naøy duø ñaõ ñöôïc chuù yù ñeán trong saùch giaùo khoa nhöng do thöïc teá saùch giaùo khoa laø taøi lieäu ñoùng, in treân giaáy, do ñoù vaãn coøn nhieàu haïn cheá trong vieäc truyeàn taûi thoâng tin ñeán hoïc sinh. Ñeå tieát hoïc Ñòa lyù coù theå thöïc söï hieäu quaû, ñaït muïc tieâu ñeà ra, ñoàng thôøi gaây höùng thuù ñoái vôùi hoïc sinh, caàn söû duïng nhieàu phöông tieän daïy hoïc khaùc nhau: baûn ñoà, quaû GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  4  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh ñòa caàu, Atlat, tranh aûnh v.v… Tuy nhieân tính chaát cuûa caùc phöông tieän naøy vaãn laø tónh. Trong khi ñoù, caùc video clip vôùi ñieåm ñaëc bieät laø keát hôïp ñöôïc caû aâm thanh, hình aûnh, lôøi noùi, truyeàn taûi ñöôïc kieán thöùc. Do ñoù, caùc video clip seõ giuùp taêng khaû naêng nhaän thöùc, tieáp caän caùc ñoái töôïng ñòa lí cuûa hoïc sinh nhieàu hôn. 1.2. Quaù trình naém tri thöùc cuûa hoïc sinh Nhaän thöùc laø söï phaûn aùnh theá giôùi khaùch quan vaøo boä oùc cuûa con ngöôøi. Ban ñaàu, nhaän thöùc coøn ñôn giaûn, cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, nhaän thöùc cuûa con ngöôøi ngaøy caøng phaùt trieån ña daïng, phong phuù vaø saâu saéc, theå hieän tính khoa hoïc vaø khaùch quan hôn. Theo Leânin, nhaän thöùc cuûa con ngöôøi traûi qua hai giai ñoaïn. Giai ñoaïn thöù nhaát laø nhaän thöùc caûm tính thoâng qua heä thoáng caùc giaùc quan, vì vaäy mang tính chuû quan. Giai ñoaïn thöù hai laø nhaän thöùc lyù tính. Trong giai ñoaïn naøy baèng söùc maïnh cuûa tö duy tröøu töôïng con ngöôøi seõ ruùt ra ñöôïc nhöõng khaùi nieäm, quy luaät. Trong daïy hoïc K.D.Usinxky cuõng noùi “Vieäc daïy hoïc khoâng döïa treân nhöõng bieåu töôïng tröøu töôïng maø döïa treân nhöõng hình aûnh cuï theå do hoïc sinh tröïc tieáp tri giaùc ñöôïc : nhöõng hình aûnh naøy hoaëc do hoïc sinh tri giaùc ngay khi hoïc döôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân hoaëc do caùc em ñoäc laäp quan saùt tröôùc ñoù. Giaùo vieân seõ tìm ôû caùc em nhöõng hình aûnh coù saün maø daïy. Tieán trình daïy hoïc naøy ñi töø cuï theå ñeán tröøu töôïng, töø bieåu töôïng ñeán tö töôûng…” (Haø Theá Ngöõ - Ñaëng Vuõ Hoaït, Giaùo duïc hoïc taäp 1, NXBGD,TP. HCM, tr. 154). Trong hoïc taäp Ñòa Lí, ñeå cho heä thoáng tín hieäu thöù nhaát theâm phong phuù, ña daïng thì phöông phaùp söû duïng thoâng tin hoã trôï vaø caùc taøi lieäu tröïc quan ñeå sinh ñoäng hoùa kieán thuùc laø raát caàn thieát. Chính ñieàu naøy goùp phaàn quan troïng laøm cho heä thoáng tín hieäu taêng theâm ñoä chính xaùc, trung thöïc vaø ñaùng tin caäy hôn. Töø nhöõng cô sôû khoa hoïc treân khoâng ai coù theå phuû nhaän vai troø ñaëc bieät quan troïng cuûa thò giaùc trong daïy hoïc. Noùi roäng hôn ñoù laø taàm quan troïng cuûa phöông tieän tröïc quan trong daïy hoïc noùi chung vaø daïy hoïc Ñòa Lí noùi rieâng. Söû duïng tö lieäu tröïc quan, cuï theå ôû ñaây laø caùc ñoaïn video clip khi daïy hoïc, laø kích thích caùc giaùc quan cuøng hoaït ñoäng, cuøng phaûn öùng vaø thu nhaän tín hieäu, thoâng tin, tri thöùc. Ñieàu naøy giuùp cho quaù trình tö duy theâm nhanh nhaïy, hieäu quaû vaø trung thöïc, raát coù lôïi cho vieäc hoïc taäp. Theâm vaøo ñoù khôi gôïi ñöôïc ôû caùc em loøng say meâ, höùng thuù hoïc taäp vaø do ñoù vieäc daïy hoïc ñaït ñöôïc keát quaû cao hôn. 1.3. Phƣơng tiện dạy học Có nhiều định nghĩa khác nhau về phương tiện dạy học, nhưng chung nhất có thể nhận định như sau: “Phương tiện dạy học là tất cả các đối tượng vật chất được sử dụng trong quá trình dạy học, giúp cho người giáo viên và học sinh tổ chức tiến hành hợp lý và hiệu quả quá trình giáo dưỡng và giáo dục ở các môn học, các cấp học.” (Theo Tô Xuân Giáp, Phương tiện dạy học, NXB Giáo dục Hà Nội, 1977). GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  5  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh Có nhiều cách phân loại phương tiện dạy học, phổ biến nhất hiện nay là phân thành 2 nhóm: phương tiện dạy học truyền thống và phương tiện dạy học hiện đại. Trong hệ thống phương tiện dạy học, các video clip được xếp vào nhóm phương tiện dạy học hiện đại. 1.4. Vai trò của video clip trong quá trình dạy học So với các phương tiện dạy học khác, các video clip có những vai trò nổi bật: - Video clip giúp học sinh nắm vững kiến thức và ghi nhớ tốt hơn. Thật vậy, như mục 1.2 đã trình bày, khả năng tiếp nhận và ghi nhớ kiến thức của học sinh có được tốt nhất thông qua các tri giác như thính giác, thị giác… Khi xem video clip, học sinh được tiếp xúc trực tiếp với hình ảnh, âm thanh, lời nói, do đó kiến thức được truyền tải bằng nhiều đường, nội dung bài học sẽ có hiệu quả, được ghi nhớ nhanh và khắc sâu tốt hơn. - Video clip giúp học sinh có thể nắm được các đối tượng địa lý tốt hơn. Thông qua các đoạn phim, học sinh có thể quan sát các đối tượng, hiện tượng địa lý ở quá xa không thể trực tiếp đến gần, hoặc quá lớn (như vũ trụ, Trái đất…), quá nhỏ (sự dịch chuyển của các mảng kiến tạo, phong hóa sinh vật…), không tiếp cận được. Thậm chí cả những quá trình, hiện tượng khó hình dung như vòng tuần hoàn nước, gió, khí áp v.v… cũng được diễn tả lại. Các đoạn phim có thể giúp hình dung lại những điều đã xảy ra trong quá khứ hoặc dự báo những hiện tượng sắp đến trong tương lai. Bằng âm thanh, hình ảnh, màu sắc, lời nói, các video góp phần giúp học sinh quan sát, tư duy và hiểu về đối tượng địa lý cũng như sự phát triển của chúng nhiều hơn. - Video clip có thể được sử dụng rất linh hoạt. Trong video có kèm theo thuyết minh, giải thích, bình luận, học sinh sẽ tập trung chú ý lắng nghe vào những vấn đề trọng tâm của clip. Do đó, video có thể sử dụng khi học tập trên lớp, ở nhà, ôn tập kiểm tra, rất dễ nhớ, nhớ lâu hơn. Giáo viên cũng có thể dùng các video clip để kiểm tra bài cũ, bằng cách ngắt âm thanh và yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi. Hình thức có thể sử dụng đối với cá nhân, hoặc tập thể lớp. Khi dạy học có trình chiếu các video clip, thời gian chiếu phim cũng là lúc giáo viên có thể có thời gian chuẩn bị tốt cho các hoạt động học sắp tới của cả lớp, giúp chủ động, linh hoạt về thời gian hơn. Là một loại phương tiện mang tri thức, vai trò của việc dùng video clip trong dạy học ngày càng quan trọng. Tuy nhiên khi sử dụng cũng cần chọn lọc, phối hợp với các phương pháp khác cho phù hợp, đó là việc làm rất quan trọng và cần thiết. GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  6  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh CHƢƠNG 2 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 2 .1. Thöïc traïng daïy vaø hoïc Ñòa Lí hieän nay ôû tröôøng THPT Thöïc teá cho thaáy raèng, coù nhieàu thaày coâ boä moân yeâu ngheà, coù taâm huyeát, trình ñoä chuyeân moân vöõng, luoân tìm caùch caûi thieän phöông phaùp, bieân soaïn theâm caùc taøi lieäu trôï giaûng nhaèm giuùp cho vieäc daïy vaø hoïc ñaït hieäu quaû cao hôn. Tuy nhieân cũng còn tình trạng nhiều giáo viên daïy Ñòa Lí hieän nay chæ döøng laïi ôû kieåu truyeàn ñaït kieán thöùc coù saün, hoïc sinh nghe giaûng, traû lôøi caâu hoûi roài ghi cheùp baøi treân baûng, veà nhaø hoïc baøi tieát sau kieåm tra. Chu trình cöù laëp laïi coù theå gaây nhaøm chaùn vaø meät moûi. Trong tieát hoïc, hoïc sinh chæ ngoài thuï ñoäng hoaëc ñöùng leân traû lôøi moät soá caâu hoûi phaùt vaán. Thaäm chí ôû moät soá tieát giaûng, caâu hoûi phaùt vaán cuûa giaùo vieân cuõng chöa chuù troïng ñeán khaû naêng phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc cho hoïc sinh - ñoù laø nhöõng caâu hoûi maø ñaùp aùn naèm saün ngay trong saùch giaùo khoa, hoïc sinh chæ caàn tìm vaø ñoïc. Hoïc sinh chæ söû duïng saùch ñeå traû lôøi nhöõng kieán thöùc maø em “caàn”ñeå laøm baøi thi hoaëc ñeå traû lôøi caâu maø thaày coâ hoûi, chöù caùc em chöa coù cô hoäi ñeå coù ñöôïc nhöõng kieán thöùc maø mình thaät söï “muoán”, chöa có cô hoäi tieáp caän tö lieäu ñeå chuû ñoäng, saùng taïo lónh hoäi kieán thöùc, chöa söû duïng theâm caùc tö lieäu tröïc quan ngoaøi saùch giaùo khoa. Tranh aûnh, baûn ñoà - loaïi tö lieäu raát caàn thieát trong daïy hoïc Ñòa Lí - cuõng ít ñöôïc duøng, neân khaùi nieäm, bieåu töôïng veà khoâng gian Ñòa Lyù cuûa caùc em coøn khaù keùm. Coøn vieäc söû duïng video khi giaûng daïy thì tuøy vaøo ñieàu kieän cô sôû vaät chaát, ñaëc ñieåm cuûa hoïc sinh, tuøy thuoäc vaøo söï taän taâm tìm kieám phöông phaùp môùi khi giaûng daïy cuûa caùc thaày coâ. Do ñoù, vieäc giaûng daïy baèng phöông phaùp naøy chöa thöïc söï phoå bieán. Ñaëc bieät laø ñoái vôùi chöông trình Ñòa Lyù töï nhieân lôùp 10, coù nhieàu kieán thöùc khoù hoaëc bò xem laø khoâ khan, nhieàu thaày coâ coøn coù taâm lyù ngaïi daïy, khoù noùi. Trong khi ñaây laïi laø nhöõng kieán thöùc raát thöïc teá vaø caàn thieát ñeå hoïc sinh naém baét vaø quan saùt ñoàng thôøi hieåu ñöôïc nhöõng quy luaät trong töï nhieân. Ñoàng thôøi ñaây laø neàn taûng ñeå em naém caùc kieán thöùc veà kinh teá xaõ hoäi cuõng nhö taïo nieàm say meâ höùng khôûi ñoái vôùi Ñòa Lyù trong nhöõng naêm hoïc veà sau. Chính vì theá neân vieäc sinh ñoäng hoùa nhöõng kieán thöùc naøy baèng caùch duøng video clip khi giaûng daïy ñeå vieäc hoïc Ñòa Lyù trôû neân gaàn guõi, nheï nhaøng vaø ñöôïc caùc em quan taâm, ñoù laø ñieàu quan troïng, ñoøi hoûi söï ñaàu tö cuûa giaùo vieân. 2.1.1. Những vấn đề cụ thể trong việc tổ chức dạy học của giáo viên : Sách giáo khoa viết theo lối mở, yêu cầu giáo viên phải cập nhật thông tin và am hiểu về các đối tượng, hiện tượng Địa lí, song nhiều giáo viên khi dạy còn rập khuôn máy móc, chỉ liệt kê những kiến thức ở sách giáo khoa, không giải thích, mở rộng. Khi kiểm tra, đánh giá chỉ cho học sinh học thuộc những gì được ghi trong vở, còn các kĩ năng, vận dụng thì không thực hiện được dẫn đến học sinh chỉ nắm kiến thức một cách thụ động, máy móc mà không phát huy được tính sáng tạo. GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  7  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh Có nhiều cách để học sinh chú ý học tập hơn. Một trong những phương pháp được xem là có hiệu quả tốt nếu sử dụng đúng, đó là sử dụng phim ảnh trong dạy học. Thực tế phim ảnh đã được đưa vào sử dụng ở nhiều nơi trong nhà trường từ rất sớm. Đến những năm 1970, kĩ thuật video ra đời đã tạo thuận lợi rất lớn cho việc đổi mới giáo dục. Sau này, sự phát triển của Internet và những trang mạng cung cấp tài liệu dạy học là nguồn hỗ trợ rất lớn cho các giáo viên trong quá trình giảng dạy, làm sinh động hóa cách dạy của mình, tăng cường khả năng nhận thức cho học sinh. Do đó, bên cạnh những hạn chế như đã trình bày ở trên, vẫn có nhiều giáo viên rất tâm huyết với bộ môn, cố gắng tìm tòi vươn lên tự hoàn thiện nên đã có những tiết dạy sáng tạo, sinh động, mang tính khoa học cao, phù hợp với xu thế đổi mới. Nhiều giáo viên đã sử dụng các video clip trình chiếu khi dạy học, hoặc đưa clip vào soạn những bài giảng E-learning chuyển lên mạng để học sinh học tập mọi lúc, mọi nơi. 2.1.2. Những vấn đề về phía học sinh : Chủ yếu tài liệu học tập của học sinh là sách giáo khoa, lại học nhiều môn học nên số học sinh có ý thức yêu thích thực sự đối với môn Địa lí rất ít. Vì vậy các em chỉ chú trọng những gì thầy cung cấp trong vở học là đủ, ít tìm tòi sáng tạo thêm. Ngoài ra, không ít em xem đây là môn phụ, môn học bài nên có tâm lý chán nản. Cần phải tạo ấn tượng cho học sinh ngay từ lớp đầu cấp và ngay từ đầu năm. Nếu ngay từ đầu, tiết học đã không có sự mới lạ gây hứng thú thì dần dần sẽ khắc sâu thêm ấn tượng không tốt và rồi giáo viên sẽ rất khó khăn trong việc làm cho tiết học hiệu quả. Học sinh THPT là lứa tuổi đã có sự phát triển khá ổn định về thể chất và tâm lý so với tuổi THCS. Đây chính là lúc hứng thú học tập của các em được hình thành. Thái độ của các em đối với môn học rõ ràng hơn, có tính lựa chọn hơn. Môn nào thích, các em sẽ tập trung, học tốt, và ngược lại. Những kiến thức về ghi nhớ logic sẽ phù hợp với lứa tuổi này. Do đó, kiến thức nào mang tính hàn lâm, nặng về câu chữ, lý thuyết, đa phần các em không thích học. Còn các hình thức dạy học tích cực, các em khá thích thú, và cảm thấy thoải mái, dễ chịu khi học hơn. 2.1.3. Đối với các cấp quản lí: Ở một số nơi cán bộ QLGD vẫn còn xem nhẹ môn này nên công tác quản lí chỉ đạo còn lỏng lẻo. Ở những trường có hoạt động của tổ chuyên môn nghiêm túc, giáo viên tâm huyết, có trình độ và năng lực, dạy đúng bộ môn, ban giám hiệu có năng lực quản lí tốt, nhận thức đúng, thường xuyên thanh - kiểm tra thì các tiết dạy có tác dụng tốt, kích thích được ý thức, thái độ học tập của HS và ngược lại. 2.2. Nhaän ñònh chung về chöông trình Ñòa Lí tự nhiên lôùp 10 ban Cô baûn Saùch giaùo khoa laø moät coâng cuï thieát yeáu, cô sôû ñeå tieán haønh hoaït ñoäng daïy hoïc cuûa giaùo vieân, hoïc sinh. Hình thöùc trình baøy, noäi dung kieán thöùc cuûa saùch giaùo khoa aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán chaát löôïng daïy vaø hoïc. Vì theá, khi tieáp caän vôùi thöïc teá daïy hoïc Ñòa Lí ôû tröôøng phoå thoâng, chuùng ta raát caàn tìm hieåu veà noäi dung saùch giaùo khoa cuûa chöông trình. Chöông trình Ñòa lyù 10 bao goàm 2 noäi dung chính laø Ñòa lyù töï nhieân ñaïi cöôngv aø Ñòa lyù kinh teá-xaõ hoäi ñaïi cöông. Caùc noäi dung naøy laø tieàn ñeà quan troïng, laø neàn cô baûn ñeå hoïc sinh coù theå hoïc toát kieán thöùc ôû nhöõng naêm sau. Trong ñoù, phaàn Ñòa Lí töï nhieân GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  8  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh ñaïi cöông giöõ vai troø raát quan troïng trong toång theå khoa hoïc Ñòa Lí laãn moân Ñòa Lí ñöôïc giaûng daïy trong nhaø tröôøng. Tuy nhieân kieán thöùc khaù daøi vaø tröøu töôïng, nhieàu khaùi nieäm hoïc sinh chöa ñöôïc tieáp caän nhieàu, khoù hình dung (ví duï gioù, khí aùp, soùng thaàn, thuyeát kieán taïo maûng v.v…) Phaàn Ñòa Lyù töï nhieân chieám 17 baøi, töø baøi 5 ñeán baøi 21, chia laøm 3 chöông Chöông II – Vuõ truï. Heä quaû caùc chuyeån ñoäng cuûa Traùi Ñaát coù 2 baøi. Chöông III – Caáu truùc Traùi Ñaát. Caùc quyeån cuûa lôùp voû Ñòa Lyù goàm 13 baøi. Chöông IV – Moät soá quy luaät cuûa lôùp voû Ñòa Lyù coù 2 baøi. Chöông ñaàu giôùi thieäu veà caùc chuyeån ñoäng cuûa Traùi Ñaát, chæ 2 baøi nhöng bao haøm nhöõng kieán thöùc quan troïng vaø cuõng khaù khoù truyeàn ñaït. Chöông tieáp theo hoïc veà toaøn boä 5 quyeån cuûa Traùi Ñaát laø caùc thaønh phaàn töï nhieân quan troïng. Chöông keá mang tính toång keát laïi caùc quy luaät ñaõ hoïc. Coù theå khaúng ñònh kieán thöùc cuûa phaàn naøy laø khaù khoù vaø khoâ khan neáu khoâng aùp duïng caùc bieän phaùp laøm sinh ñoäng baøi daïy. Toaøn boä noäi dung laø nhöõng khaùi nieäm, caùc moái quan heä nhaân quaû cuûa caùc thaønh phaàn töï nhieân treân toaøn theá giôùi. Caùc thaønh phaàn naøy coù nhöõng yeáu toá maø caùc em chöa thaáy bao giôø, thí duï nhö khaùi nieäm veà Front khí quyeån, hoaëc veà caùc hieän töôïng lôùn nhö quaù trình boài tuï, boùc moøn, phong hoùa, hay ñöôøng chuyeån ngaøy quoác teá, quyõ ñaïo chuyeån ñoäng cuûa Traùi Ñaát quanh Maët Trôøi… Ñaây laø ñieàu khoù cho giaùo vieân khi daïy vì kieán thöùc raát chung, khoù hình dung vaø chuyeån taûi. Beân caïnh ñoù, kieán thöùc khaù nhieàu vaø ñöôïc trình baøy khaù daøn traûi. Nhìn chung chöông trình saùch giaùo khoa ñaõ ñoåi môùi raát nhieàu so vôùi tröôùc, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caû giaùo vieân laãn hoïc sinh trong hoaït ñoäng daïy - hoïc. Tuy nhieân vaãn coøn moät soá nhöõng haïn cheá nhaát ñònh. Caùc keânh hình chöa thaät söï thu huùt vaø baét maét, laø yeáu toá tónh neân keùm sinh ñoäng, loâi cuoán. Theâm vaøo ñoù, moät soá hình aûnh, sô ñoà … coøn chöa ñöôïc roõ neùt hoaëc kích côõ chöa hôïp lí (ña phaàn laø quaù nhoû caû veà chuù thích laãn noäi dung ñoái töôïng theå hieän) ñaõ laøm haïn cheá quaù trình tieáp thu tri thöùc. Baøi soaïn khaù daøi, nhieàu khaùi nieäm tröøu töôïng, keát luaän khoù hieåu ñoái vôùi hoïc sinh, trong khi ñoù caùc taøi lieäu tröïc quan, sinh ñoäng thì coù ñöôïc chuù yù nhöng chöa ñaûm baûo truyền tải đủ nội dung. Chöông trình coøn naëng veà cung caáp lyù thuyeát, nheï veà thöïc haønh, toå chöùc caùc hoaït ñoäng thöïc tieãn lieân quan ñeán baøi hoïc. Ñieàu naøy laøm cho caùc baøi hoïc trôû neân naëng neà, chöa taïo ñöôïc khaû naêng kích thích tö duy, phaùt huy höùng thuù hoïc taäp nôi caùc em. Chính ôû ñieåm naøy chuùng ta caàn boå sung caùc yeáu toá nhaèm khai thaùc nhöõng noäi dung gaén boù vôùi hieåu bieát voán coù cuûa hoïc sinh, nhöõng noäi dung gaén vôùi cuoä c soáng thöïc teá cuûa caùc em, giuùp hoïc sinh phaùt trieån naêng löïc töï hoïc, naêng löïc vaän duïng hieåu bieát vaøo vieäc phaùt hieän, giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà hoïc taäp, cuoäc soáng. 2.3. Sử dụng video clip giảng dạy một số bài lớp 10 phần Địa Lý tự nhiên Do phạm vi và thời gian nghiên cứu, trình bày sáng kiến có hạn nên ở đây chỉ xin trích lọc những bài học tiêu biểu có nội dung phù hợp làm ví dụ. Nội dung sẽ được trình bày theo từng bài học cụ thể. Xin phép chỉ trình bày những phần tôi có sử dụng video GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  9  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh clip, không trình bày cả bài giảng vì có rất nhiều phần không liên quan đến mà nội dung đề tài sáng kiến kinh nghiệm đề cập. Bài 5 : VŨ TRỤ, HỆ MẶT TRỜI , TRÁI ĐẤT. HỆ QUẢ CHUYỂN ĐỘNG TỰ QUAY QUANH TRỤC CỦA TRÁI ĐẤT * Mục tiêu bài học : HS cần - Nhận thức được Vũ trụ là vô cùng rộng lớn. Hệ Mặt Trời trong đó có Trái Đất chỉ là một bộ phận bé nhỏ trong Vũ trụ. - Hiểu khái quát về hệ Mặt Trời, Trái Đất trong hệ Mặt Trời. - Giải thích được các hiện tượng: sự luân phiên ngày – đêm, giờ trên Trái Đất, sự lệch hướng chuyển động của các vật thể trên bề mặt Trái Đất. - Xác định hướng chuyển động của các hành tinh trong hệ Mặt Trời, vị trí của Trái Đất trong hệ Mặt Trời. - Xác định các múi giờ, hướng lệch của các vật thể khi chuyển động trên bề mặt đất. * Phƣơng pháp dùng video clip trong bài Nội dung bài là giới thiệu về Vũ trụ, Hệ Mặt trời, Trái đất trong hệ Mặt trời, hệ quả của chuyển động tự quay quanh trục của Trái đất. Đây là các đối tượng địa lí có phạm vi kích thước rộng lớn, khó tưởng tượng và hình dung, nhưng lại cần xác định được chính xác hình dạng, vị trí, so sánh kích thước giữa các đối tượng với nhau… Do đó tôi tìm một đoạn clip ngắn nói về quá trình hình thành vũ trụ để học sinh hình dung được nguồn gốc ban đầu của các đối tượng địa lí trong bài này, đồng thời nắm được các hình dạng khác nhau của vũ trụ. Sau đó tôi trình chiếu clip thứ hai về một số hành tinh trong hệ Mặt Trời (có tên, quỹ đạo, thời gian quay quanh MT 1 vòng) và vị trí của Trái Đất, để học sinh dễ hình dung khi học mục I.2. GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  10  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh Hai đoạn clip dài khoảng 5 phút. Trước khi chiếu clip tôi đặt ra hệ thống câu hỏi: - Em biết gì về vũ trụ, vũ trụ từ đâu đến, vũ trụ bao gồm gì, hình dạng vũ trụ ra sao? - Các hành tinh trong hệ Mặt Trời chia làm mấy loại, quỹ đạo của chúng có gì đặc biệt? - Trong hệ Mặt Trời, Trái đất có điểm gì khác biệt? Các câu hỏi này được đặt dựa vào nội dung bài và clip. Những phần clip dư thừa, tôi đã cắt đi bằng phần mềm Video Cutter. Sau khi đặt câu hỏi, tôi trình chiếu clip. Vì cần trả lời các câu hỏi nên học sinh phải tập trung chú ý khi xem clip. Sau đó, khi tôi phát vấn, học sinh nêu ý kiến, tôi chuẩn kiến thức. Từ đó cho học sinh rút ra khái niệm, đặc điểm chuyển động (hướng, quỹ đạo) của các đối tượng trên, đồng thời nêu được vị trí của Trái Đất, ý nghĩa của vị trí đó trong hệ GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  11  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh Mặt Trời. Đồng thời giảng thuật thêm 1 số điều về kích thước của vũ trụ (so sánh bằng năm ánh sáng và đời người) để học sinh hình dung được độ lớn của không gian. Sau đó, để chuyển sang phần Hệ quả, tôi chiếu 1 đoạn phim ngắn 1 phút. Đoạn phim này nói về hiện tượng Trái Đất tự quay quanh trục, có ánh sáng chiếu ban ngày và ban đêm, có các đường kinh tuyến trên Trái Đất. Đoạn clip có tác dụng minh họa rất rõ việc chuyển động tự quay quanh trục của Trái Đất, với ánh sáng chiếu từ một hướng, cho thấy sự luân phiên ngày đêm. Với clip này, chiếu xong, tôi mới đặt câu hỏi. Câu hỏi như sau: - Quan sát đoạn clip xong, em cho biết chuyển động tự quay quanh trục của Trái đất gây nên hiện tượng gì? Mô tả hiện tượng em quan sát thấy. Học sinh trả lời hệ quả một: đó là sự luân phiên ngày đêm và mô tả v.v… Liên hệ phần hệ quả 1 và hệ quả 2, dùng luôn đoạn clip đó, câu hỏi tiếp theo là: - Các khu vực khác nhau trên Trái đất có ngày và đêm khác nhau, vậy thì giờ ở các nơi đó như thế nào? Sau khi học sinh trả lời xong, giáo viên hỏi thêm học sinh về các loại giờ trên Trái đất, cho dừng đoạn clip tại vị trí như hình để giảng thuật thêm về giờ địa phương (giờ Mặt Trời), giờ múi… Sau đó là đến giờ GMT, đường chuyển ngày quốc tế v.v… Phần còn lại là Sự lệch hướng chuyển động của vật thể. Để đảm bảo nội dung kiến thức được truyền tải phù hợp, tôi dùng phương pháp giảng thuật chứ không dùng video clip nữa. Dùng video clip trong phần này, bản thân tôi thấy không phù hợp. Tôi còn sử dụng hình cắt ra từ clip như trên để học sinh làm bài kiểm tra viết hoặc kiểm tra bài cũ. Ví dụ: - Quan sát hình cắt ra từ clip, em hãy cho biết hình nói về hiện tượng gì? Mô tả hiện tượng và nêu nguyên nhân. - Đoạn clip trên cho em biết điều gì về các hành tinh trong hệ Mặt trời và Trái đất? Như vậy bài học số 5 trong sách giáo khoa rất phù hợp để có thể chọn lọc các phần dùng video giảng dạy. GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  12  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh Bài 6 : HEÄ QUAÛ CHUYEÅN ÑOÄNG XUNG QUANH MAËT TRÔØI CUÛA TRAÙI ÑAÁT * Mục tiêu bài học Sau baøi hoïc, HS caàn: - Trình baøy vaø giaûi thích ñöôïc caùc heä quaû chuyeån ñoäng xung quanh Maët trôøi cuûa Traùi ñaát: chuyeån ñoäng bieåu kieán haèng naêm cuûa Maët trôøi, caùc muøa, ngaøy ñeâm daøi ngaén khaùc nhau theo muøa. * Phƣơng pháp dùng video clip trong bài Trước hết tôi cho hs quan sát một đoạn phim dài 1 phút 26 giây. Trong đoạn phim này có đề cập đến cả 2 hệ quả trong bài. Ở đoạn đầu của phim, học sinh có thể nhận thấy TĐ chuyển động quanh MT theo quỹ đạo, lần lượt tia sáng MT quét những góc chiếu khác nhau lên mặt đất. Phim có giới thiệu cả 4 ngày phân và chí, là ngày mà những tia sáng MT tạo các góc đặc biệt với mặt đất ở xích đạo và chí tuyến. Đó chính là hiện tượng chuyển động biểu kiến của MT. Qua đó phát vấn, những nơi nào trên TĐ có hiện tượng này trong năm, một năm mấy lần, vị trí 4 ngày quan trọng lúc MT lên thiên đỉnh tại xích đạo và 2 chí tuyến. Chuyển sang hiện tượng mùa, trước khi vào phần này, cho hs quan sát 4 bức tranh thời tiết, cảnh vật để hs đoán ra những bức tranh nói về hiện tượng gì. Sau đó yêu cầu học sinh giải thích tại sao có các mùa, tại sao 4 mùa lại có thời tiết khác nhau. HS giải thích xong, giáo viên chiếu tiếp đoạn phim lúc nãy để kiểm chứng. Đoạn phim này nói về nguyên nhân hiện tượng 4 mùa. Nhờ có đoạn phim, phần mô tả bằng lời của giáo viên sẽ dễ hiểu, ngắn gọn, học sinh có thể quan sát trực tiếp góc chiếu của tia sáng MT lên mặt đất, thời gian chiếu sáng ở các mùa của cả 2 bán cầu một cách trực quan hơn, khắc sâu ấn tượng và dễ nhớ hơn, vì hệ quả này khi giải thích không dùng video clip thì khó hình dung. Khi học sinh xem phim xong, GV chuẩn lại kiến thức. GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  13  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh Khi dạy đến phần ngày đêm dài ngắn theo mùa và theo vĩ độ, trước tiên giáo viên gợi ý để học sinh dễ hình dung : trong thực tế, có những ngày trời tối rất muộn, 6 giờ hơn trời vẫn còn sáng, nhưng ngược lại có những ngày mới 5 giờ trời đã xẩm tối. Buổi sáng cũng vậy, có thời gian 4 giờ trời đã hửng sáng, trong khi có mùa phải 6 giờ mới thấy le lói bình minh. Đồng thời gợi ý hs nhớ lại câu ca dao của Việt Nam có nhắc đến hiện tượng này. Như vậy là có hiện tượng khi ngày dài, đêm ngắn và ngược lại. Trên thực tế có những nơi có hiện tượng ngày hoặc đêm dài cả 24 giờ hoặc thậm chí 6 tháng liên tục. Sau đó GV cho học sinh xem 1 đoạn clip dài khoảng 2 phút, nói rất rõ về hiện tượng này, cụ thể là hiện tượng đêm trắng. GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  14  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh Để giải thích hiện tượng đêm trắng cũng như hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa và theo vĩ độ thì tôi cho HS sử dụng sơ đồ trong SGK để giải thích nguyên nhân. Tôi vẽ những đường màu đỏ và màu trắng chồng lên hình để hs dễ quan sát, đường màu đỏ là độ dài ban ngày, đường màu trắng là độ dài ban đêm. Dễ thấy ở xích đạo ngày luôn bằng đêm, từ xích đạo trở lên vòng cực có độ dài ngày và đêm chênh lệch, còn từ vòng cực trở lên cực có hiện tượng đêm trắng - ngày đen. Sau đó tôi chốt kiến thức bằng cách hỏi học sinh: - Nơi nào có ngày luôn bằng đêm, ngày nào dài nhất ở chí tuyến Bắc, chí tuyến Nam? - Nơi nào có ngày dài 24 giờ, đêm dài 24 giờ? Đó là ngày nào? - Nơi nào có ngày dài 6 tháng, đêm dài 6 tháng? Hiện tượng đó bắt đầu từ ngày nào trong năm? Để củng cố và chuẩn câu trả lời của học sinh, tôi cho các em xem tiếp một đoạn phim khoảng 2 phút, nhằm khắc sâu kiến thức. Như vậy trong bài này tôi nhận định cả 3 hệ quả đều là nội dung khó: làm sao để học sinh hình dung ra chuyển động biểu kiến của Mặt trời trong năm qua các vĩ độ khác nhau; nguyên nhân hiện tượng mùa có thời tiết trái ngược, đồng thời khác nhau ở 2 bán cầu; tại sao lại có ngày và đêm chênh lệch nhau ở các nơi. Nếu không dùng sơ đồ, hình ảnh, học sinh chắc chắn rất khó khăn khi học. Tuy nhiên, nếu dùng sơ đồ, hình ảnh thì đôi khi việc miêu tả của giáo viên gặp khó khăn. Do đó các clip với hình ảnh, sơ đồ động, lời thuyết minh dễ hiểu, ổn định, không thay đổi sẽ là những yếu tố thuận lợi để học sinh học bài và ghi nhớ tốt hơn, khắc sâu bài học dễ dàng hơn. Bài 8 : TÁC ĐỘNG CỦA NỘI LỰC ĐẾN ĐỊA HÌNH BỀ MẶT TRÁI ĐẤT * Mục tiêu bài học Sau baøi hoïc, HS caàn: - Trình baøy khaùi nieäm noäi löïc vaø nguyeân nhaân sinh ra noäi löïc - Trình baøy taùc ñoäng cuûa noäi löïc theå hieän qua vaän ñoäng kieán taïo theo phöông thaúng ñöùng vaø theo phöông naèm ngang GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  15  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh - Quan saùt hình veõ, tranh aûnh, baêng… veà caùc taùc ñoäng cuûa noäi löïc ñeå neâu ñöôïc keát quaû cuûa söï taùc ñoäng ñoù * Phƣơng pháp dùng video clip trong bài Trước khi vào bài học, để thu hút sự chú ý và say mê của hs, tôi cho hs quan sát đoạn phim ngắn về các dạng địa hình khác nhau trên bề mặt TĐ. Sau đó phát vấn hs : tại sao có nhiều dạng địa hình khác nhau như vậy, nơi là đồng bằng, nơi đại dương, nơi lại là núi cao, thung lũng… Hs sẽ phát biểu nguyên nhân do nội lực. Từ đó đi đến định nghĩa và nguồn gốc sinh ra nội lực. Sau đó cho hs xem đoạn phim ngắn trong phim hoạt hình nổi tiếng Ice Age – Kỉ băng hà, nói về hiện tượng các lục địa bị trôi dạt và tách giãn, nguyên nhân chính là do nội lực trong lòng đất tạo ra. Từ đó dẫn đến phần Các tác động của nội lực. Về tác động của nội lực, khi nói đến vận động theo phương thẳng đứng, cho hs quan sát sơ đồ về các vùng được nâng lên và hạ xuống của vỏ TĐ. Ở phần vận động theo phương nằm ngang, tôi dùng đoạn clip Flash để tạo hiệu ứng chuyển động từ từ nén ép hoặc tách giãn theo chiều ngang rồi chèn vào Power Point trình chiếu, học sinh sẽ thấy rõ hiện tượng xảy ra và các dạng địa hình tạo thành. Do file Flash có tính năng động nên khi theo dõi rất trực quan. Chèn thêm một số hình ảnh về các dạng địa hình được tạo ra sau quá trình nén ép, tách giãn. GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  16  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh Ở những nơi có các vận động với cường độ lớn có thể xảy ra các quá trình tạo núi, động đất, núi lửa v.v… Kết thúc bài bằng cách cho hs xem các đoạn phim về các hiện GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  17  Sáng kiến kinh nghiệm năm học 2015-2016 Trường THPT chuyên Lương Thế Vinh tượng này, đồng thời với việc liên hệ các vùng phân bố những hiện tượng bất ổn này của vỏ Trái đất. Bài 15 : THUÛY QUYEÅN. MOÄT SOÁ NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG TÔÙI CHEÁ ÑOÄ NÖÔÙC SOÂNG. MOÄT SOÁ SOÂNG LÔÙN TREÂN TRAÙI ÑAÁT * Mục tiêu bài học Sau baøi hoïc, HS caàn: - Trình baøy ñöôïc khaùi nieäm thuûy quyeån - Moâ taû ñöôïc voøng tuaàn hoøan nhoû vaø voøng tuaàn hoøan lôùn cuûa nöùôc treân Traùi ñaát - Phaân tíchhình aûnh ñeå nhaän bieát caùc voøng tuaàn hoøan nöôùc GV : Nguyeãn Thò Thanh Dung  18 