MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục quốc phòng, an ninh (GDQPAN) trong nhà trường là một bộ phận
quan trọng của nền giáo duc Quốc dân là một nội dung cơ bản trong việc xây
dựng nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân (QPTD & ANND). Là môn
học chính khóa trong chương trình giáo dục cấp Trung học phổ thông (THPT)
hiện nay, góp phần giáo dục toàn diện cho học sinh lòng yêu nước, yêu chủ
nghĩa xã hội niềm tự hào và sự trân trọng đối với truyền thống đấu tranh chống
giặc ngoại xâm của dân tộc, của các lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam. Có
kiến thức cơ bản về môn Giáo dục quốc phòng, an ninh GDQPAN, có kỹ năng
quân sự cần thiết tham gia vào sự nghiệp xây dựng nền QPTD & ANND sẵn
sàng bảo vệ toàn vẹn chủ quyền lãnh thổ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa
vững mạnh. Nhận rõ vị trí, vai trò của nhiệm vụ trên, những năm qua Bộ giáo
dục đào tạo, Sở giáo dục và đào tạo Hà Tĩnh đã có các văn bản chỉ đạo về việc
thực hiện giảng dạy môn học GDQPAN sát sao và phù hợp.
Giáo dục quốc phòng, An ninh cho học sinh còn là nhiệm vụ quan trọng
trong đào tạo con người mới XHCN nhằm giáo dục cho thế hệ trẻ nói chung có
ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần tập thể ý thức tư duy và kiến thức, kỹ năng quân
sự cần thiết chuẩn bị nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc
là một trong những nội dung giáo dục toàn diện trong nhà trường, góp phần hình
thành nhân cách con người mới. Đối với giáo viên đang giảng dạy môn học Giáo
dục quốc phòng, An ninh, công việc giảng dạy phải gắn liền với nghiên cứu
khoa học, Đây là con đường ngắn nhất để không ngừng tích lũy kiến thức nâng
cao trình độ gọt sắc tư duy, nhằm góp phần tìm ra những hình thức, phương
pháp thích hợp và hiệu quả nhất để truyền đạt kiến thức cho người học đạt hiệu
quả cao nhất.
Trong chương trình Giáo dục Quốc phòng, An ninh ở bậc THPT có một
nội dung rất quan trọng, đó là Bảo vệ chủ quyền và biên giới lãnh quốc gia. Nội
1
dung đó được giảng dạy trong chương trình lớp 11, Bài 3: “Bảo vệ chủ quyền
lãnh thổ và biên giới quốc gia” với thời lượng 5 tiết.
Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia là một trong những vấn đề
quan trọng của tất cả quốc gia trên thế giới. Đối với Việt Nam, bảo vệ chủ quyền
lãnh thổ và biên giới quốc gia là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, nhất là trong giai
đoạn hiện nay khi chủ quyền Quốc gia trên biển và các đảo nhất là quần đảo
Trường Sa và Hoàng Sa đang bị xâm phạm. Vì vậy, việc giáo dục ý thức bảo vệ
chủ quyền cho học sinh là một trong những mục tiêu của bộ môn Giáo dục Quốc
phòng, An ninh. Để làm được điều đó đòi hỏi người giáo viên trong qúa trình
dạy - học không những phải có vốn kiến thức phong phú mà còn phải biết kết
hợp nhiều phương pháp dạy học tích cực để đem lại hiệu quả cao.
Trong quá trình dạy - học, ngoài việc nghiên cứu, tìm tòi để bổ sung nguồn
kiến thức, tôi đã kết hợp nhiều phương pháp dạy - học tích cực và vận dụng kiến
thức từ các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý, Giáo dục công dân và âm nhạc…vào
để giảng dạy và đã đạt được hiệu quả khá khả quan. Từ kết quả bước đầu đạt
được trong quá trình giảng dạy, tôi mạnh dạn viết đề tài: “Sử dụng kiến thức
liên môn để dạy học có hiệu quả Bài 3: Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên
giới quốc gia – Chương trình Giáo dục Quốc phòng, An ninh lớp 11
THPT”. sẽ góp phần giải quyết vấn đề trên, đồng thời là vấn đề có ý nghĩa cấp
thiết nhằm nâng cao hiệu quả của môn học GDQPAN ở trường THPT.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Nhằm để đổi mới hình thức, cách thức, phương pháp dạy học theo hướng tự
giác, tích cực, làm cho người học tăng cường chủ động sự tìm tòi, khám phá, tổng
hợp được vốn kiến thức đã học của bản thân ở nhiều lĩnh vực kiến thức khác nhau
nhưng vẫn đạt được mục đích dạy học, tăng hứng thú trong học tập và lĩnh hội kiến
thức, làm cho giờ học cả người dạy và người học cảm thấy nhẹ nhàng phấn chấn và
dễ dàng đạt được mục đích dạy học đề ra, làm tăng tính hấp dẫn của môn học, tạo
hứng thú cho học sinh trong tiếp thu kiến thức, nhiệt tình phối hợp với giáo viên
trong việc dạy và học bộ môn GDQPAN góp phần chuyển tiếp từ phương pháp
2
giảng dạy truyền thống sang phương pháp giảng dạy tích cực, nhằm nâng cao
chất lượng dạy và học môn GDQPAN ở trường THPT Nghèn chính là mục đích
chính của đề tài nghiên cứu.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc Sử dụng kiến thức liên môn để dạy học
có hiệu quả Bài 3 “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia” – Chương
trình Giáo dục Quốc phòng, An ninh lớp 11 THPT .
- Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của Sử dụng kiến thức liên môn để dạy học có
hiệu quả Bài 3 “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia” – Chương trình
Giáo dục Quốc phòng, An ninh lớp 11 THPT.
- Xây dựng và Sử dụng kiến thức liên môn để dạy học có hiệu quả Bài 3
“Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia” – Chương trình Giáo dục Quốc
phòng, An ninh lớp 11 THPT.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm
Trong quá trình nghiên cứu và đưa vào vận dụng nếu đề tài thành công thì
việc dạy và học sẽ có ý nghĩa rất lớn không chỉ dừng lại ở bài học mà đề tài nghiên
cứu mà còn rất có ý nghĩa tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình nghiên cứu, vận
dụng và áp dụng vào nhiều bài khác của chương trình môn học đồng thời chất
lượng dạy và học của bộ môn sẽ được nâng lên rất nhiều.
4. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động dạy, học GDQPAN khối 11 của Trường THPT.
5. Phạm vị nghiên cứu
Nghiên cứu các chỉ thị nghị quyết 29 của Đảng, Nhà nước, Bộ giáo dục và
Đào tạo về đổi mới PPDH theo hướng phát huy khả năng tự học, tự nghiên cứu
của HS.
Hoạt động dạy học môn GDQPAN khối 11 THPT, Sử dụng kiến thức liên môn
để dạy học có hiệu quả Bài 3 “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia” –
Chương trình Giáo dục Quốc phòng, An ninh lớp 11 THPT
3
Đề tài chỉ đi sâu nghiên cứu và vận dụng vào một vấn đề cụ thể và chỉ dừng
lại là một sáng kiến được hình thành thông qua việc vận dụng của quá trình dạy học
của bản thân. Giới hạn của đề tài là tìm ra các phương pháp tối ưu nhất để nâng cao
chất lượng của môn học Giáo dục quốc phòng, An ninh trong trường THPT, tìm ra
những phương pháp tạo hứng thú học tập cho các em học sinh theo định hướng đổi
mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác giáo dục.
6. Phương pháp nghiên cứu.
Để tiến hành nghiên cứu đề tài tôi đã sử dụng các phương pháp sau:
- Nghiên cứu cấu trúc nội dung chương trình môn GDQPAN bậc THPT.
- Truy cập mạng internet.
- Phương pháp trò chuyện, phỏng vấn, quan sát.
- Phân tích, thống kê kết quả bằng thống kê toán học.
- Phương pháp thu thập, phân tích và tổng hợp tài liệu:
Tổng hợp các tài liệu liên quan đến đề tài nghiên cứu bao gồm các môn như
Văn học, Lịch sử, Địa lý, Giáo dục công dân và Âm nhạc, báo chí trong và ngoài
nước.
- Phương pháp quan sát:
Thông qua việc dự giờ của của các giáo viên cùng môn trong tổ chuyên môn,
phát hiện ra những ưu điểm và tồn tại của các phương pháp từ đó bổ sung những
mặt tích cực vào đề tài.
- Phương pháp thực nghiệm:
Thông qua các giờ dạy có vận dụng phương pháp mới và không vận dụng
phương pháp mới, quan sát tổng thể các giờ học, kiểm tra đánh giá lấy kết quả đối
chứng.
7. Đóng góp khoa học
Kết quả sáng kiến giúp giáo viên và học sinh chuyển từ phương pháp học
truyền thống sang phương pháp dạy học bằng sử dụng kiến thức liên môn kết hợp
4
với phương pháp lấy học sinh làm trung tâm; rèn luyện cho học sinh kỹ năng
thuyết trình và tự nghiên cứu một cách hiệu quả. Có thể áp dụng đối với lớp có
chất lượng học sinh không đồng đều.
Sáng kiến có thể được các trường THPT khác trên địa bàn tỉnh nghiên cứu và
vận dụng phù hợp trong dạy học các đối tượng tương ứng.
5
NỘI DUNG
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC
NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
1.1. Cơ sở lý luận của việc sử dụng kiến thức liên môn trong dạy học ở bậc
phổ thông trung học
Sử dụng kiến thức liên môn là để cho học sinh chủ động, hứng thú trong việc
tiếp thu kiến thức phù hợp với đổi mới Phương pháp dạy và học hiện nay. Đổi
mới phương pháp dạy học luôn là mục tiêu hàng đầu và liên tục của những người
làm công tác giáo dục. Ở từng thời kì, phương pháp dạy học cũng sẽ thay đổi sao
cho phù hợp với xu thế phát triển chung của toàn xã hội và hấp dẫn với đối tượng
giáo dục. Vì vậy GDQPAN cho học sinh trung học phổ thông là một nhiệm vụ
quan trọng trong công tác giáo dục quốc phòng toàn dân, nhằm rèn luyện tính kỉ
luật và hình thành nhân cách cho học sinh. Thông qua môn học, giúp học sinh
được nâng cao hiểu biết về truyền thống vẻ vang của dân tộc, của Quân đội, Công
an nhân dân Việt Nam và một số nội dung cơ bản khác về Quốc phòng, đồng thời
rèn luyện tác phong, nếp sống tập thể có tổ chức, có kỷ luật. Nội dung chương
trình giảng dạy môn giáo dục GDQPAN cả phần lý thuyết và thực hành cũng như
việc tổ chức thi, kiểm tra, hội thao đánh giá kết quả học tập của học sinh đảm bảo
đúng, đủ nội dung, thời gian theo quy định đã phần nào củng cố vững chắc nền
Quốc phòng toàn dân - An ninh nhân dân vững mạnh hiện nay. Song phải thừa
nhận một thực tế rằng, ở một bộ phận không nhỏ học sinh và một số ít giáo viên
có biểu hiện coi thường, xem nhẹ, không có hứng thú học môn học này. Việc
nhận thức về môn học như vậy chắc chắn sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng
dạy và học của môn học GDQPAN.
Đổi mới mạnh mẽ sâu rộng phương pháp dạy và học, phương pháp kiểm tra,
đánh giá, yêu cầu giáo viên cần phải đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng
tích cực hoá hơn nữa quá trình học tập của học sinh, phải tạo ra được cơ chế buộc
học sinh phải tham khảo tài liệu, chủ động nắm bắt nội dung môn học, nhằm hiểu
sâu hơn nữa kiến thức. Đồng thời, cần cải tiến phương pháp học tập của học sinh,
6
bởi hoạt động của giáo viên trên lớp đã bao hàm hoạt động của học sinh; cũng
như vậy, hoạt động học của học sinh luôn chứa đựng vai trò giảng dạy của giáo
viên. để dự báo năng lực học tập, tự giáo dục của học sinh, năng lực giảng dạy
của giáo viên, từ đó điều chỉnh, cải tiến phương pháp học tập của học sinh,
phương pháp giảng dạy của thầy. Có như vậy, chúng ta mới thực sự biến quá trình
đào tạo thành quá trình tự đào tạo. Nhằm góp phần đổi mới phương pháp và nâng
cao chất lượng dạy và học môn GDQPAN trong nhà trường.
Trong chương trình giáo dục phổ thông ban hành kèm theo quyết định số
16/2006/QD/BGDĐT ngày 5/5/2006 của bộ trưởng bộ GD&ĐT đã nêu rõ Phải
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc trưng
môn học, đặc điểm đối tựơng học sinh, điều kiện của từng lớp học, bồi dưỡng cho
học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến
thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, niềm hứng thú trong
học tập và ý thức trách nhiệm trong học tập của bản thân.
Môn học GDQPAN là môn học chính khóa trong trường THPT, là môn học
tổng hợp có phạm vi kiến thức rộng, tổng hợp và khá phức tạp nên để việc
truyền thụ kiến thức cho học sinh đạt hiệu quả cao, tạo hứng thú và nâng cao
tính tự giác trong việc lĩnh hội kiến thức thì không thể tiến hành giảng dạy một
cách sơ sài mà đòi hỏi người giáo viên phải thực sự có tâm huyết, luôn chịu khó
học hỏi, tìm tòi sáng tạo tìm ra những phương pháp dạy học thích hợp.
Bằng phương pháp sử dụng kiến thức liên môn, giáo viên và học sinh có
thể trình bày ý tưởng và nội dung bài học một cách rõ ràng, sáng tạo, thông tin
được tóm tắt cô đọng, đưa ra được nhiều ý tưởng mới… Trong đó, giáo viên
đóng vai trò hướng dẫn, tổ chức, nhận xét, bổ sung và đánh giá trong tiết học; học
sinh không phải ghi chép nhiều, thời gian của tiết học được dùng để thảo luận
nghiên cứu và báo cáo; đồng thời học sinh được rèn luyện nhiều kỹ năng, tự tin
viết và báo cáo trước tập thể, qua đó giúp các em vượt qua rào cản tự ti và dám
thể hiện chính bản thân mình trước thầy, cô và các bạn trong lớp…
7
Trong hoàn cảnh và thực trạng như vậy, là một giáo viên có nhiều năm
giảng dạy môn GDQPAN ở trườngTHPT, nhiều năm được đị tiếp thu chuyên đề
về kiến thức qốc phòng, an ninh, đã từng thử nghiệm phương pháp dạy học theo
Sử dụng kiến thức liên môn vào một số tiết học lý thuyết môn GDQPAN , tôi
nhận thấy việc đưa ra những giải pháp nhằm giúp thầy và trò chuyển đổi cách
học từ phương pháp cũ sang phương pháp mới tích cực, phối hợp các phương
pháp dạy học với nhau để tạo hiệu quả cao trong tiết học là rất cần thiết
Trong nội dung chương trình giảng dạy môn học Giáo dục quốc phòng, An
ninh nói chung và bài 3: Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia nói
riêng nội dung có lượng kiến thức phong phú đa dạng có chiều sâu và được quy
định cụ thể chi tiết rõ ràng, hoạt động dạy của giáo viên và học của học sinh
trong các tiết dạy thường gò bó, khô khan, việc khai thác kiến thức cũng như để
phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động sáng tạo ở các em học sinh trong các
giờ học chưa được quan tâm nhiều, chưa tạo được sự năng động và hứng thú cho
người học, các giờ học thường chỉ diễn ra một chiều thầy chủ động truyền thụ
kiến thức, trò bị động lĩnh hội kiến thức, tính hợp tác giờ dạy giữa thầy và trò
còn rất hạn chế, do đó giờ học thường dễ gây nhàm chán cho cả người dạy và
người học, hiệu quả của các giờ học thường không mang lại hiệu quả như mong
muốn.
Đổi mới phương pháp dạy học đã tạo được hứng thú cho các em học tập
môn GDQPAN. Đặc biệt là sau khi đã có kết quả thực nghiệm trong năm học
2015 - 2016 của hai lớp 11A1 và 11A3 ở trường THPT để đem ra đối chứng kết
quả giữa lớp có vận dụng phương pháp mới với lớp vẫn vận dụng phương pháp
truyền thống tôi thấy các lớp được vận dụng phương pháp mới có kết quả tốt
hơn nhiều. Trên cơ sở đó tôi đã mạnh dạn chọn đề tài chọn đề tài này để nghiên
cứu và ứng dụng.
8
1.2 Thực trạng công tác giảng dạy môn Giáo dục Quốc phòng, An ninh ở
trường THPT
1.2.1. Thuận lợi
- Được sự quan tâm và chỉ đạo của Bộ giáo dục, Sở giáo dục và kế hoạch
tổ chức dạy rải môn học GDQP, AN và xác định đây là môn học chính khóa.
- Trang thiết bị, cơ sở vật chất, tài liệu, sân bãi cho môn học đáp ứng tốt
theo yêu cầu của môn học .
- Học sinh của trường có hai loại đối tượng: học sinh trung bình trở lên
chiếm từ 96% trở lên vì vậy đáp ứng khá tốt yêu cầu của môn học .
- Bản thân tôi là giáo viên đã công tác nhiều năm. Đặc biệt đã được tham
gia giảng dạy môn học GDQPAN và dạy tại trường THPT Nghèn từ năm 2010
cho đến nay. Được Sở giáo dục tạo điều kiện cho đi học lớp văn bằng 2
GDQPAN Bộ giáo dục tổ chức tại trường đại học Vinh từ năm 2013, và được
tập huấn chuyên môn hàng năm. Chính vì vậy ít nhiều có kinh nghiệm trong
công tác giảng dạy môn học GDQPAN là khá thuận lợi .
- Đồng nghiệp trong tổ TD – GDQP luôn hòa đồng có tinh thần tương
trợ, trao đổi lẫn nhau trong công tác chuyên môn cũng như công tác tổ chức và
phương pháp giảng dạy .
1.2.2. Khó khăn
Phương tiện phục vụ giảng dạy và đồ dùng dạy học của môn
GDQPAN còn thiếu thốn;
Học sinh đa phần chưa chú tâm vào môn học này
Hiện nay trong thực tế, sau nhiều năm giảng dạy nhiều thế hệ học sinh
trường mình, tôi nhận thấy đa phần học sinh học tập một cách thụ động, đơn
thuần là chỉ nhớ kiến thức một cách máy móc mà không rèn luyện kỹ năng tư duy
hay thuyết trình. Với cách học truyền thống đã khiến tư duy của nhiều học sinh đi
vào lối mòn, học sinh chỉ ghi chép thông tin bằng các dòng chử dài… với cách
ghi chép này chúng ta không kích thích được sự phát triển của trí não, điều đó làm
9
cho một số học sinh tuy học tập rất chăm chỉ nhưng sự tiếp thu vẫn hạn chế. Học
sinh học bài nào biết bài đó, cô lập nội dung của các môn mà chưa nhận thấy sự
liên hệ của kiến thức vì thế chưa phát triển được tư duy logic và tư duy hệ thống,
việc vận dụng kiến thức vào các bài học tiếp theo và ứng dụng trong thực tiễn còn
rất hạn chế. Các em không nắm bắt được kiến thức trọng tâm, mối liên kết của
chúng, bài học trở nên đơn điệu, khó nhớ kiến thức, không kích thích được tính
sáng tạo của cá nhân và tập thể. Bên cạnh đó học sinh luôn cảm thấy mất tự tin
khi đứng trước tập thể, không biết làm thế nào để trình bày một vẫn đề cho logic
và mang tính thuyết phục. Kết quả dẫn đến học sinh không tập trung trong giờ
học, mất tự tin khi đến lớp, buồn chán, thất vọng và đánh mất sự đam mê học hỏi.
Trong năm qua trường đã tổ chức rất nhiều cuộc hội thảo nâng cao chất
lượng của nhiều bộ môn với nhiều giải pháp ví dụ như đề án 791, đổi mới
phương pháp dạy học theo phương pháp mới. Cũng chính từ lý do này, tôi đã
nghiên cứu, áp dụng và mạnh dạn đưa ra biện pháp giúp học sinh biết kết hợp
một số phương pháp học tập tích cực
- Môn học mang tính khô khan và mới lạ Giáo dục Quốc phòng, An ninh
là một môn học đưa vào chương trình chính khóa muộn hơn so với nhiều môn
khác, vì thế việc giảng dạy và học tập còn gặp nhiều khó khăn đối với cả giáo
viên và học sinh.
.
Trong quá trình dạy – học Bài 3 “ Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc
gia” tôi đã gặp những khó khăn:
- Tài liệu chủ yếu dựa vào sách giáo khoa, nhưng kiến thức sách giáo khoa còn
khô khan, ít câu chuyện minh họa, ít hình ảnh, tính thời sự còn hạn chế, do đó học sinh
khó nhớ, khó tiếp thu nội dung bài học.
- Sách hướng dẫn cho giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp thuyết trình, do
đó rất khó khăn cho giáo viên nhất là đội ngũ giáo viên không chuyên, những giáo
viên chưa được đào tạo chính quy đầy đủ, nên việc đổi mới phương pháp dạy học để
nâng cao chất lượng giáo dục cũng như môn học còn gặp rất nhiều khó khăn.
10
Trường THPT cho đến nay mới chỉ có một Giáo viên được đào tạo chính
quy môn học GDQPAN, do đó việc giảng dạy môn học chủ yếu phải sử dụng
giáo viên đào tạo ngắn hạn hoặc các giáo viên môn khác. Vì chưa được đào tạo
bài bản nên một số giáo viên năng lực giảng dạy còn hạn chế, vì thế chưa chú ý
đến chất lượng giờ dạy, chất lượng dạy học kết quả chưa cao.
Một số giáo viên khi giảng dạy bài này chưa sử dụng phương pháp dạy học
tích cực mà chủ yếu còn sử dụng phương pháp dạy học truyền thống thụ động
thầy đọc - trò ghi.
- Đa số phụ huynh, học sinh xem môn Giáo dục quốc phòng – An ninh là môn
phụ không thi tốt nghiệp, không thi đại học nên không phải đầu tư nhiều thời gian, do
đó học chỉ mang tính đối phó với thầy cô chứ không phải học để hiểu, để khám phá.
- Phần lớn học sinh còn chưa hiểu nhiều về vấn đề chủ quyền lãnh thổ và biên
giới, đặc biệt là lãnh thổ biển đảo Việt Nam, nhất là chủ quyền của hai quần đảo
Hoàng sa và Trường sa.
Vì vậy, giờ học Giáo dục Quốc phòng, An ninh chưa có sức hấp dẫn đối với
học sinh, nhiều học sinh chưa hứng thú học, thậm chí nhiều em không thích học.
Từ thực trạng nêu trên, chúng ta thấy : Làm thế nào để học sinh hứng thú với bộ
môn Giáo dục quốc phòng, An ninh để từ đó giáo dục cho các em về truyền thống
yêu nước, ý thức, trách nhiệm công dân góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt
Nam Xã hội chủ nghĩa, đặc biệt vấn đề biển đảo trong thời gian gần đây.
1.3. Thực tế của việc giảng dạy Bài 3: Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên
giới quốc gia
- Tài liệu chủ yếu dựa vào Sách giáo khoa, nhưng kiến thức Sách giáo khoa
còn khô khan, ít câu chuyện minh họa, ít hình ảnh, tính thời sự còn hạn chế, do đó
học sinh khó nhớ, khó học .
- Sách hướng dẫn giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp thuyết trình, do
đó rất khó khăn cho giáo viên (nhất là đội ngũ giáo viên không chuyên) trong
việc đổi mới phương pháp dạy học.
11
- Đa số học sinh chưa hiểu nhiều về vấn đề chủ quyền lãnh thổ và biên giới
quốc gia, nhất là chủ quyền biển đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
Trong quá trình giảng dạy Bài 3.“Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới
quốc gia”, tôi luôn trăn trở, tìm tòi, tìm ra phương pháp dạy học thích hợp để
giờ học đạt hiệu quả cao.
CHƯƠNG 2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU
QUẢ CÔNG TÁC GIẢNG DẠY BÀI 3: BẢO VỆ CHỦ QUYỀN
LÃNH THỔ VÀ BIÊN GIỚI QUỐC GIA
2.1. Biện pháp giải pháp phối hợp Sử dụng kiến thức liên môn để dạy học
có hiệu quả Bài 3 “Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia” –
Chương trình Giáo dục Quốc phòng, An ninh lớp 11 THPT.
2.1.1. Mục tiêu Sử dụng kiến thức liên môn để dạy học có hiệu quả Bài 3
“Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia” – Chương trình Giáo dục
Quốc phòng, An ninh lớp 11 THPT.
Giúp học sinh chuyển từ cách học truyền thống sang cách học tích cực
thông qua hoạt động nhóm và rèn luyện kỹ năng báo cáo, thuyết trình.
Tiếp tục chuyển đổi từ phương phương pháp hoạt động nhóm, thảo luận và
rèn luyện kỹ năng báo cáo sang kết hợp các phương pháp học nói trên với việc
sử dụng lược đồ, bản đồ và hình ảnh.
Tận dụng tối đa thời gian của tiết học vào các hoạt động tích cực của học
sinh, giảm việc ghi chép trên lớp. Do đó, giúp học sinh bớt căng thẳng, mệt mỏi
để tập trung vào việc nghe giáo viên giảng giải, phân tích bài học.
Quá trình thực hiện phương pháp Sử dụng kiến thức liên môn để dạy học có
hiệu quả, giáo viên sẽ đóng vai trò là người tổ chức, hướng dẫn, nhận xét, bổ
sung và đánh giá học sinh, chứ không đơn thuần chỉ là người truyền đạt kiến
thức giáo khoa một cách khô khan.
Ngoài ra, với phương pháp Sử dụng kiến thức liên môn để dạy học đã và
đang áp dụng cho nhiều môn học, có thể sử dụng rộng rãi ở nhiều trường học.
12
2.1.2. Nội dung kiến thức liên môn cụ thể cần sử dụng để giải quyết các nội
dung của bài
2.1.2.1 Môn Giáo dục quốc phòng, an ninh
- Học sinh phải có năng lực tái hiện kiến thức, đánh giá, phân tích các sự
kiện lịch sử thông qua học Giáo dục quốc phòng, an ninh 10 Bài 1. Truyền
thống đánh giặc giữ nước của dân tộc Việt Nam
2.1.2.2. Môn Lịch sử:
- Học sinh phải có năng lực tái hiện kiến thức, đánh giá, phân tích các sự
kiện lịch sử thông qua học Lịch sử 10 bài 14: Các quốc gia cổ đại trên đất nước
Việt Nam Lịch sử 10 bài 17: Quá trình hình thành và phát triển của nhà nước
phong kiến (Từ thế kỷ X đến thế kỷ XV).
- Học sinh vận dụng năng lực tư duy để đánh giá, nhận xét, bình luận…
những sự kiện lịch sử mà các em được nghe giảng và thông qua các câu hỏi của
giáo viên để thấy được vai trò của các nhà nước trong việc xây dựng và bảo vệ
lãnh thổ.
2.1.2.3. Môn Văn học:
- Học sinh phải hiểu được bối cảnh sáng tác, nội dung bài thơ “Sông núi
nước nam” của Lý Thường Kiệt đặc biệt là câu thơ đầu, từ đó các em vận dụng
năng lực phân tích, đánh giá để thấy được sự khẳng định về chủ quyền lãnh thổ,
sự tự hào, hãnh diện, kính trọng và biết ơn công lao trời bể của các anh hùng nói
riêng và nhân dân Việt Nam nói chung đối với việc bảo vệ lãnh thổ.
2.1.2.4. Môn Âm nhạc:
- Học sinh phải vận dụng năng lực nghe và cảm thụ thể loại âm nhạc cách
mạng để từ đó thuộc lời ca khúc “Nơi đảo xa” của nhạc sĩ Thế Song do NSND
Tiên Thành thể hiện nhằm khắc sâu hình ảnh của đất nước.
- Học sinh phải vận dụng năng lực nghe và cảm thụ thể loại âm nhạc cách
mạng để từ đó thuộc lời ca khúc Tổ quốc gọi tên minh
13
2.1.2.5. Môn Địa lí:
- Học sinh phải vận dụng kiến thức bộ môn cụ thể là ở Bài 3 – tiết 3 - Thực
hành vẽ lược đồ; Bài 13 - Đọc bản đồ địa hình, điền vào lược đồ trống - Địa lí
lớp 12 (chương trình chuẩn) để biết được kí hiệu, tỉ lệ, cách thuyết trình trên
lược đồ đặc biệt các em cần vận dụng kĩ năng vẽ lược đồ để thực hành vẽ lược
đồ Đông nam Á nằm ngang bằng hệ thống ô vuông và các điểm, các đường tạo
biên giới quốc gia. Bài 4, 5 đia lý 12 để biết LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ
PHÁT TRIỂN LÃNH THỔ VIỆT NAM. Địa lý 10. Bài 6. Cấu trúc của trái đất
để nắm được vùng lòng đất.
2.1.2.6. Môn GDCD:
- Học sinh vận dụng năng lực tư duy biện chứng thông qua học bài 9:“Con
người là chủ thể của lịch sử và là mục tiêu phát triển xã hội”; bài 14: Công dân
với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc – Lớp 10 (chương trình chuẩn) để
phân tích, đánh giá đức hi sinh của con người Việt Nam.
- Vận dụng kỹ năng trình bày nói và viết, đặc biệt là kỹ năng thực hành,
vận dụng các vấn đề đã học vào trong thực tiễn thực để tuyên truyền vận động
mọi người tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và biên giới quốc gia.
2.2. Cách thức phối hợp Sử dụng kiến thức liên môn để dạy học và các hoạt
động khác trong dạy học
Để học sinh có thể vận dụng Sử dụng kiến thức liên môn để dạy học và phối
hợp các hoạt động khác trong quá trình giảng dạy các tiết học, tôi đã tiến hành
các giai đoạn cơ bản sau:
2.2.1. Phân chia nhóm học thông qua đánh giá học lực của học sinh
Trước tiên cần kiểm tra học lực và kết quả môn GDQPAN của học sinh
thông qua bảng điểm, tiếp theo giáo viên đưa ra những câu hỏi có cấp độ khó
nâng cao dần để chọn lọc và đánh giá đúng thực chất của học sinh. Ta cũng có
thể thực hiện một bài kiểm tra trắc nghiệm với những câu hỏi ở mức độ khác
nhau, bằng cách sử dụng bộ đề thi trắc nghiệm bộ môn để tiến hành kiểm tra các
lớp.
14
Sau đó giáo viên tiến hành phân nhóm để các em hoạt động cố định trong
các tiết học. Thông thường với sĩ số học sinh trung bình của trường tôi là 40 học
sinh/lớp, tôi chia mỗi lớp thành 4 nhóm theo 4 tổ học tập. Việc phân nhóm và
hoạt động cùng nhau một cách cố định trong mỗi tiết học sẽ giúp các em làm
quen với nhau và tinh thần hỗ trợ sẽ được nâng cao bởi vì kết quả hoạt động của
mỗi nhóm sau mỗi tiết học đều được đánh giá, xếp loại. Kết quả hoạt động của
mỗi thành viên chính là kết quả hoạt động chung của cả nhóm.
Mỗi nhóm đều có danh sách cụ thể, và các em sẽ phải hoạt động theo
những tiêu chí mà giáo viên đưa ra. Lưu ý ở đây là giáo viên không nên phân
nhóm trưởng của mỗi nhóm mà nên để các em hoạt động độc lập. Vì trong quá
trình làm việc của mình tôi nhận thấy nếu phân nhóm trưởng các em sẽ ỷ lại cho
nhóm trưởng và làm việc chống đối, sơ sài. Trong các giờ học cũng không nên
cho biết trước em nào là người báo cáo kết quả của nhóm, như vậy sẽ làm cho
các em tích cực hơn và chủ động hơn, gặp khó khăn phần nào em đó sẽ phải tự
chủ động hỏi thành viên trong nhóm.
Việc chia nhóm ngay từ những ngày đầu rất quan trọng vì nó sẽ ảnh hưởng
tới kết quả hoạt động và điểm số của các em sau này.
2.2.2. Tổ chức cho học sinh hoạt động nhóm
- Chuẩn bị ở nhà:
Giáo viên yêu cầu học sinh chuẩn bị bài trước khi đến lớp bằng cách tìm
các mục chính và nội dung chính của bài học. Học sinh trả lời các câu hỏi trong
sách giáo khoa và tự mình tìm những kiến thức trọng tâm của của bài học, lập
các kiên thức cơ bản, các biểu đồ, bản đồ.( Xem phụ lục)
Do đặc thù bộ môn các em sẽ ít chú trọng việc chuẩn bị ở nhà, nên giáo
viên cần có nhiều cách thức, biện pháp động viên và bắt buộc.
- Tiến trình của 1 tiết học: Được tiến hành thông qua các bước cụ thể sau:
Bước 1: Bắt đầu bài học với hệ thống câu hỏi giáo viên cho sẵn trên bảng
Bước vào tiết học với khâu phân nhóm đã được chuẩn bị ở trên, giáo viên
cho các em di chuyển tới các bàn để hoạt động nhóm. Chú ý, hệ thống câu hỏi
15
đưa ra phải bám sát nội dung. Mục đích là giúp các em tìm ra nội dung chính
trong từng phần, từ đó giúp các em tìm ra từ khóa sau này. Giáo viên ghi những
mục lớn lên bảng, chia bảng theo các phần của đề mục dành thời gian khoảng 15
phút để các em thảo luận.
Bước 2 : Hoàn thiện nội dung vừa đưa ra trên bảng
Khi các em thảo luận nhóm xong, giáo viên gọi đại diện các nhóm lên trình
bày lại các ý chính thông qua tài liệu các e vừa chuẩn bị sẵn.
Bước 3: Rèn luyện kỹ năng báo cáo trong giờ học
Trong lúc các đại diện mỗi nhóm đang hoàn thành trên bảng, giáo viên sẽ
gọi đại diện bất kỳ từng nhóm lên báo cáo phần thảo luận của nhóm mình.
Bước 4: Tổng hợp kiến thức và đánh giá
Cuối tiết học toàn bộ nội dung kiến thức cần nắm bắt được thể hiện trên
bảng. Học sinh hoàn thiện bài học trong vở của mình. Kết quả của ý thức hoạt
động thảo luận nhóm, việc ghi chép trên bảng, kết quả báo cáo trước lớp và kết
quả những ý kiến đóng góp đúng sẽ là thành tích chung của cả nhóm.
Qua quá trình thực hiện các bước giảng dạy như trên tôi đã giúp học sinh
mình tự tin, hứng thú và nắm bắt được nội dung sách giáo khoa và đưa ra được
các ví dụ hợp lý.
Đây là bước quan trọng để các em chuyển sang cách học mới với ý thức
chủ động tiếp cận và lĩnh hội kiến thức của bài học một cách hiệu quả.
2.3. Giáo án minh họa
BẢO VỆ CHỦ QUYỀN LÃNH THỔ VÀ BIÊN GIỚI QUỐC GIA (5 TIẾT)
Phần 1: Ý ĐỊNH GIẢNG BÀI
I. MỤC TIÊU
1. Về kiến thức:
- Hiểu được khái niệm; sự hình thành; các bộ phận cấu thành lãnh thổ và
chủ quyền lãnh thổ, biên giới quốc gia Việt Nam và cách xác định biên giới
quốc gia trên đất liền, trên biển, trong lòng đất và trên không.
16
- Các quan điểm của Đảng và nhà nước về xây dựng, quản lý và bảo vệ
biên giới quốc gia.
2. Về kỹ năng:
- Hiểu được các khái niệm, sự hình thành, phân biệt được các bộ phận cấu thành
lãnh thổ, biên giới quốc gia Việt Nam.
- Biết cách xác định biên giới quốc gia trên đất liền, trên biển, trong lòng đất và
trên không.
3. Về thái độ:
- Có thái độ đúng đắn, trách nhiệm của công dân và bản thẩn trong xây dụng
quản lý và bảo vệ biên giới quốc gia.
II. CẤU TRÚC NỘI DUNG VÀ PHÂN BỐ THỜI GIAN
1. Cấu trúc nội dung của bài:
Bài học gồm 3 phần:
- Lãnh thổ quốc gia và chủ quyền lãnh thổ quốc gia.
- Biên giới quốc gia.
- Bảo vệ biên giới quốc gia nước cộng hoà xã hội chủ nhĩa Viêt Nam
*Trọng tâm :
- Chủ quyền lãnh thổ quốc gia
- Khái niệm biên giới quốc gia, xác định biên giới quốc gia Việt Nam
- Nội dung cơ bản về bảo vệ biên giới quốc gia nước CHXHCNVN, trách nhiệm
của mỗi công dân trong quản lí, bảo vệ biên giới quốc gia.
2. Phân bố thời gian
- Tổng thời gian: 5 tiết
Tiết 1: Lãnh thổ quốc gia
Tiết 2: Chủ quyền lãnh thổ quốc gia, sự hình thành biên giới quốc gia.
Tiết 3: Khái niệm biên giới quốc gia, xác định biên giới quốc gia Việt Nam.
17
Tiết 4: Một số quan điểm của Đảng và nhà nước CHXHCNVN về bảo vệ biên
giới quốc gia.
Vị trí, ý nghĩa của việc xây dựng và quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia.
Tiết 5: Nội dung, biện pháp xây dựng và quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia.
Trách nhiệm của công dân.
III. TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP
1. Tổ chức
- Lên lớp theo đội hình lớp học.
- Thảo luận lấy đội hình tổ thảo luận.
2. Phương pháp :
- Đối với giáo viên : Sử dụng phương pháp thuyết trình, chiếu clip, đàm
thoại, nêu vấn đề, liên hệ thực tiễn...
- Đối với học sinh : Giờ lên lớp ghi chép đầy đủ nội dung cơ bản mà giáo
viên trình bài. Trả lời những vấn đề giáo viên đạt ra. Giờ trao đội mạnh dạn, tự
tin trình bài ý kiến của mình.
IV. ĐỊA ĐIỂM
Phòng học của các lớp.
V. CÔNG TÁC BẢO ĐẢM
1. Giáo viên: Quán triệt nhiệm vụ, nghiên cứu tài liệu liên quan, soạn giáo án,
phê duyệt giáo án, thục luyện giáo án. Bản đồ Việt Nam Hình ảnh, máy tính và
máy chiếu.
2. Học sinh: Ôn tập kiến thức bài trước, đọc trước nội dung bài học. Chuẩn bị
các nội dung giáo viên giao cho các tổ, SGK, vở ghi.
Phần 2: THỰC HÀNH GIẢNG DẠY
I. Tổ chức lớp học
1. Ổn định: Nhận lớp, kiểm tra sĩ số, trang thiết bị
2. Phổ biến các quy định
18
- Yêu cầu trật tự, chú ý lắng nghe, tự giác, tích cực.
3.Kiểm tra bài cũ: Trình bày trách nhiệm của học sinh trong việc thực hiện luật
NVQS nói chung và đăng kí NVQS nói riêng?
Lời dẫn: Lãnh thổ, cư dân và nhà nước có chủ quyền là ba yếu tố cơ bản cấu
thành một quốc gia, trong đó lãnh thổ là vấn đề quan trong hàng đầu. Chủ quyên
toàn vẹnlãnh thổ là vấn đề thiêng liêng của mỗi quốc gia, dân tộc. Bác hồ đã
từng dạy
”Các vua Hùng đã có công dựng nước,
Bác cháu ta phải cung nhau giữ lấy nước”
Vì vậy Xây Dựng, quản lý và bảo vệ lãnh thổ là mối quan tâm hàng đầu của mỡi
quốc gia, dân tộc, là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân. Hôm
nay thầy mời các em tim hiểu nộ dung của bài Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và
biên giới quốc gia
4.Nêu ý định giảng bài
- Tên bài: “BẢO VỆ CHỦ QUYỀN LÃNH THỔ VÀ BIÊN GIỚI QUỐC
GIA ”
- Nêu ý định giảng dạy (nêu phần 1)
II. Tiến trình giảng dạy
Tiết 1: Lãnh thổ quốc gia
Nội dung
Phương pháp
Vật chất
GV:
I. LÃNH THỔ QUỐC - GV chia lớp thành 4 nhóm để thảo luận Giáo án,
GIA VÀ CHỦ QUYỀN nội dung đã giao ở tiết trước.
LÃNH THỔ QUỐC
GIA
- Cụ thể nhiệm vụ của các nhóm giáo
viên nhắc lại như sau:
SGK,
SGV,
1. Lãnh thổ quốc gia.
luật
a/Khái niệm lãnh thổ Nhóm 1
BGQG,
tranh
19
quốc gia
Trình bày Khái niệm lãnh thổ quốc gia, ảnh, bản
- Các yếu tố cấu thành trình bày dưa trên bản đồ và biểu đồ
đồ, lược
lãnh thổ quốc gia: Lãnh Nhóm 2:
đồ
thổ, dân cư, chính quyền
Vùng đất
-
- Khái niệm: "Lãnh thổ
Vùng lòng đất
giáo
quốc gia là một phần
của trái đất bao gồm
vùng đất, vùng nước,
vùng trời trên vùng đất
Nhóm 3:
Vùng nước.
Nhóm 4:
SA
khon Địa
lí lớp 12
(chương
trình
và vùng nước cũng như
Vùng trời
lòng đất dưới chúng
Vùng lãnh thổ đặc biệt
thuộc chủ quyền hoàn
Thời gian cho các nhóm chuẩn bị là 5
toàn và riêng biệt của
phút.
mỗi quốc gia nhất định"
Hs: §äc SGK, suy nghÜ, th¶o luËn vµ vẽ dung học
biểu đồ chuẩn bị nội dung thuyết trình. tập, vở
b/ Các bộ phận cấu
Gv: Lãnh thổ quốc gia là gì? Quá trình ghi, sơ
hình thành lãnh thổ qua các giai đoạn đồ, hình
lịch sử gắn với sự ra đời của các nhà ảnh,
thành lãnh thổ quốc
gia
chuẩn)
để hoàn
thành
các
nội
- Vùng đất: Là phần
nước như thế nào ? sau đây các em sẽ lược đồ.
lãnh thổ chủ yếu, gồm
được biết qua phần thuyết trình của đại
toàn bộ phần đất lục địa
diện nhóm 1.
-
GV:
và các đảo, quần đảo
Hs nhóm 1 trình bày.
Giáo án,
thuộc chủ quyền quốc
Gv hỏi: Có em nào bổ sung hoặc thắc
SGK,
mắc đối với nội dung của nhom 1 vừa
SGV,
trình bày cho chung ta biêt?
luật
gia.
- Vùng nước: Là vùng
nước nằm trong đường
Hs hỏi – Trả lời (nếu có)?
BGQG.
- Gv: KÕt luËn.
-
Máy
- Trình chiếu lược đồ tiến trình nam tiến chiếu,
để hình thành lanh thổ của quốc gia tranh
20
- Xem thêm -