Tài liệu Skkn một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 3 – 4 tuổi

MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 3 – 4 TUỔI I. PhÇn më ®Çu: 1. Lý do chän ®Ò tµi: Ng«n ng÷ lµ ph¬ng tiÖn giao tiÕp c¬ b¶n cña con ngêi nã lµ mét nh©n tè quan träng trong sù ph¸t triÓn nh©n c¸ch.Song ng«n ng÷ kh«ng ph¶i lµ c¸i bÈm sinh, mµ nã ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh ®øa trÎ sèng vµ giao lu víi nh÷ng ngêi xung quanh, vµ tiÕng “mÑ ®Î” lµ c¬ së ph¸t triÓn trÝ tuÖ, lµ vèn quý cña mäi tri thøc. V× vËy viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng diÔn ®¹t cho trÎ qua viÖc ®äc vµ kÓ l¹i t¸c phÈm v¨n häc lµ trang bÞ cho trÎ nhËn thøc thÕ giíi xung quanh vµ më réng quan hÖ víi mäi ngêi. MÆt kh¸c, ë løa tuæi mÉu gi¸o yªu cÇu kh¶ n¨ng diÔn ®¹t, ng«n ng÷ m¹ch l¹c, ®äc kÓ diÔn c¶m theo mÉu, cÊu tróc c©u, ®óng ng÷ ph¸p, râ rµng, biÓu c¶m ©m thanh ng«n ng÷ tiÕng mÑ ®Î lµ v« cïng quan träng. §èi víi trÎ mÉu gi¸o, muèn diÔn ®¹t ®îc nh÷ng suy nghÜ cña m×nh, trÎ ph¶i dïng ng«n ng«n ng÷ ®Ó trao ®æi vµ còng nhê ng«n ng÷ ®ã mµ ngêi lín gióp trÎ cã nhËn thøc ®óng ®¾n, ph©n biÖt ®îc c¸i tèt, c¸i xÊu,cã t×nh yªu ®èi con ngêi vµ thiªn nhiªn. Kh¬i dËy ë trÎ lßng ham muèn lµm nh÷ng viÖc tèt vµ nh÷ng íc m¬ trong s¸ng, víi thùc tÕ ng«n ng÷ cã tÇm quan träng rÊt lín vµ ®îc c¸c trêng mÉu gi¸o chó ý cïng víi sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ míi chØ lµ giai ®o¹n ®Çu nªn vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®îc quan t©m. v× thùc tÕ qu¸ tr×nh 1 kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña trÎ cha chän vÑn, cßn nãi ngäng, nãi Êp óng, nãi thiÕu c©u, diÔn ®¹t céc... ¤ng bµ ta xa cã c©u “TrÎ lªn ba c¶ nhµ häc nãi” thËt ®óng nh thÕ d¹y tiÕng mÑ ®Î cho trÎ tuæi lªn 3 cã ý nghĩa ®Æc biÖt quan träng. Ng«n ng÷ ph¸t triÓn m¹ch l¹c, tèt sÏ gióp trÎ nhËn thøc vµ giao tiÕp tèt, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cho trÎ. ViÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ 3 tuæi sÏ gióp trÎ ®Ô dµng tiÕp cËn víi c¸c víi c¸c m«n häc kh¸c, ®Æc biÖt lµ th«ng qua bé m«n v¨n häc, gióp trÎ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn t duy vµ ng«n ng÷, c¶m thô c¸i hay, c¸i ®Ñp xung quanh trÎ, ph¸t triÓn ng«n ng÷ lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô hµng ®Çu ph¸t triÓn toµn diÖn nh©n c¸ch cho trÎ mÇm non. Ng«n ng÷ chØ ph¸t triÓn khi nã ®îc ngêi lín- nh÷ng nhµ gi¸o dôc híng dÉn, tËp luyÖn mét c¸ch tÝch cùc. Ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ mÉu gi¸o ®îc diÔn ra b»ng nhiÒu con ®êng víi c¸c ph¬ng tiÖn ®a d¹ng - N¨m häc 2014-2015 t«i ®îc ph©n c«ng chñ nhiÖm líp mÉu gi¸o ghép 3 - 4 tuæi – Đồng Lá, ®a sè c¸c ch¸u ph¸t ©m cha râ rµng, mét sè cßn nãi ngäng, nãi cha trän c©u. - §Ó ph¸t triÓn vÒ ng«n ng÷, t«i ®· lùa chän ®Ò tµi “Mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ 3 - 4 tuæi” 2. Môc ®Ých nghiªn cøu: - T×m ra nh÷ng ph¬ng ph¸p h÷u hiÖu nhÊt nh»m ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ mÉu gi¸o 3-4 tuæi qua viÖc tæ chøc cho trÎ ch¬i , qua tranh ¶nh...gióp trÎ diÔn ®¹t lu lo¸t râ rµng, ®óng c©u, ®ñ c©u, gãp phÇn ph¸t triÓn nh©n c¸ch trÎ. 2 3. THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM. -Thời gian: Từ tháng 08/2014 đến tháng 05/2015 - Địa điểm : Tại Trường Mầm non Hòa Bình - Đối tượng:Trẻ 3-4 tuổi. Lớp MGG 4 tuổi – Đồng Lá. 4. §ãng gãp míi vÒ mÆt thùc tiÔn: - §Ò tµi mét lÇn n÷a chøng minh cho lý luËn ®a ra lµ khoa häc. - Thùc tiÔn bæ sung thªm mét sè biÖn ph¸p gióp trÎ ph¸t triÓn ng«n ng÷ mét c¸ch tèt h¬n vµ n©ng cao chÊt lîng gi¶ng d¹y cã hiÖu qu¶ cao ®èi víi trÎ 3-4 tuæi trong trêng mÇm non . II- PHẦN Néi dung 1. Tæng quan D¹y häc tÝch cùc cña bé m«n v¨n häc là lÊy häc sinh lµm trung t©m cña qu¸ tr×nh d¹y häc. §Ó d¹y häc tÝch cùc cÇn ®æi míi môc tiªu d¹y häc ë ngay tõng bµi häc gi¸o viªn lµ ngêi tÝch cùc thiÕt kÕ, tæ chøc, khuyÕn khÝch t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®a sè häc sinh tÝch cùc ho¹t ®éng t×m tßi, kh¸ ph¸ x©y dùng vµ vËn dông kiÕn thøc rÌn luyÖn kü n¨ng. §Æc ®iÓm vÒ kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña trÎ 3; 4 tuæi qua viÖc ®äc vµ kÓ l¹i t¸c phÈm v¨n häc: §äc kÓ diÔn c¶m lµ sù 3 t¸i t¹o l¹i t¸c phÈm mét c¸ch s¸ng t¹o cña ngêi ®äc hoÆc ngêi kÓ b»ng giäng ®äc, giäng kÓ diÔn c¶m vµ c¸c yÕu tè biÓu c¶m ®· lµm sèng l¹i lêi nãi, hµnh ®éng, tÝnh c¸ch cña nh©n vËt. Vai trß cña ®äc kÓ díi viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ: + §äc kÓ diÔn c¶m lµ c¸ch sö dông lêi nãi vµ giäng kÓ cã kÌm theo cö chØ, ®iÖu bé, nÐt mÆt ®Ó truyÒn ý nghÜa t×nh c¶m, t©m tr¹ng mµ t¸c gi¶ göi g¾m trong t¸c phÈm vµ th¸i ®é, t©m tr¹ng cña ngêi ®äc ®Õn ngêi nghe. + Gióp trÎ cã høng thó, rung c¶m, cã Ên tîng s©u s¾c víi t¸c phÈm v¨n häc. + Gióp trÎ lµm quen víi ng«n ng÷ v¨n häc mét c¸ch tho¶i m¸i. 1.1. C¬ së lý luËn: Khoa học đã nghiên cứu về đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi chúng ta thấy trẻ 3 - 4 tuổi phát triển nhanh về thể lực và tâm lý ngôn ngữ ngày càng đóng vị trí quan trọng đối với trẻ. Trẻ có thể sử dụng lời nói để trao đổi với mọi người xung quanh. Sự phát triển ngôn ngữ gắn liền vớ sự phát triển của tư duy đã giúp trẻ có khả năng nhận thức thế giới bên ngoài do đó ở trẻ luôn xuất hiện câu hỏi “ Tại sao” với chúng ta. Ngôn ngữ của trẻ tiến bộ nhanh hay chậm tùy thuộc vào điều kiện sống, quan hệ giao tiếp với những người xung quanh đây là giai đoạn trẻ đang học bắt chước người lớn, chính thời điểm này cô giáo sẽ dạy trẻ, uốn nắn trẻ cách nói rõ câu, cách phát âm rõ ràng. Muốn làm được điều đó người giáo viên phải có ý thức trau dồi ngôn ngữ, tự học, tự rèn luyện cho mình cách nói rõ ràng, ngắn gọn, chính xác, nói chuyện với trẻ thân ái, lịch sự. 4 TrÎ mÉu gi¸o cã nhu cÇu rÊt lín vÒ nhËn thøc, c¸c em khao kh¸t kh¸m ph¸, t×m hiÓu thÕ giíi xung quanh m×nh. Trong ®ã ng«n ng÷ lµ c«ng cô giao tiÕp quan träng nhÊt cña con ngêi, nhê cã ng«n ng÷ mµ con ngêi khi giao tiÕp cã kh¶ n¨ng hiÓu biÕt lÉn nhau, cho dï ng«n ng÷ b»ng lêi cña con ngêi cã bÞ h¹n chÕ vÒ kh«ng gian, thêi gian cho dï ngoµi ng«n ng÷ ra con ngêi cã thÓ dïng nh÷ng ph¬ng tiÖn giao tiÕp kh¸c nhau nh: Cö chØ, ®iÖu bé, tÝn hiÖu, ©m thanh... nhng ë vÞ trÝ trªn hÕt vµ tríc hÕt vÉn ph¶i lµ ng«n ng÷. ë trÎ mÉu gi¸o nhu cÇu giao tiÕp rÊt lín trong giao tiÕp trÎ sö dông ng«n ng÷ cña m×nh ®Ó tr×nh bµy ý nghÜ, biÓu c¶m, hiÓu biÕt cña m×nh víi mäi ngêi xung quanh cho nªn viÖc t¹o ra cho trÎ ®îc nghe hiÓu vµ ®îc nãi lµ hÕt søc cÇn thiÕt trong giao tiÕp mµ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cho trÎ. Ng«n ng÷ cßn lµ ph¬ng tiÖn nhËn thøc thÕ giíi xung quanh mµ trÎ ®Õn ®îc víi thÕ giíi xung quanh lµ nhê cã ngêi lín. Th«ng qua ®ã, trÎ lµm quen ®îc víi c¸c sù vËt, hiÖn tîng vµ hiÓu ®îc c¸c sù vËt, hiÖn tîng; hiÓu ®îc nh÷ng ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, cÊu t¹o, c«ng cô cña chóng. Muèn h×nh thµnh mét biÓu tîng nµo ®ã th× trÎ ph¶i tiÕn hµnh quan s¸t khi trÎ t×m hiÓu sù vËt ®ã, trÎ gäi tªn vËt, tªn c¸c chi tiÕt, ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt cña vËt ®îc quan s¸t th× viÖc nhËn thøc sÏ s©u s¾c h¬n vµ nã sÏ lµm nÒn mãng cña sù ph¸t triÓn trÝ tuÖ. Ng«n ng÷ lµ ph¬ng tiÖn biÓu hiÖn nhËn thøc khi trÎ nhËn thøc ®îc thÕ giíi kh¸ch quan, trÎ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng víi 5 nã vµ trÎ sö dông ng«n ng÷ kÓ l¹i, miªu t¶ l¹i sù vËt, hiÖn tîng ®Ó tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh. Ng«n ng÷ cßn lµ ph¬ng tiÖn gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ v× th«ng qua ng«n ng÷ trÎ nhËn thøc ®îc c¸i hay, c¸i ®Ñp ë thÕ giíi xung quanh. Qua ®ã t©m h«n trÎ th¬ cµng thªm bay bæng, trÝ tëng tîng cµng thª phong phó, ®ång thêi còng yªu quý c¸i hay, c¸i ®Ñp, tr©n träng nã vµ cã ý thøc s¸ng t¹o ra c¸i hay, c¸i ®Ñp ®ã. 1.2. C¬ së thùc tiÔn: Qua viÖc dù giê vµ gi¶ng d¹y c¸c tiÕt häc ë líp mÉu gi¸o 3 - 4 tuæi t«i thÊy kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña trÎ vÉn cßn h¹n chÕ. Trong c¸c giê ®äc, kÓ, kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cßn Êp óng, nãi ngäng, c©u cßn côt, thiÕu chñ ng÷ vµ vÞ ng÷. V× thÕ, dùa trªn kh¶ n¨ng diÔn ®¹t ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ mµ nhiÖm vô cña ngêi lín lµ ph¶i nãi ®óng c©u, d¹y trÎ nãi nh÷ng lêi nãi ®Ñp, d¹y trÎ biÕt v©ng d¹ , c¶m ¬n xin lçi qua ®ã d¹y trÎ c¸ch øng xö ®Ñp víi mäi ngêi xung quanh. Qua qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ë líp 3 - 4 tuæi t«i nhËn thÊy r»ng ng«n ng÷ cña trÎ cha ®ång ®Òu. Khi giao tiÕp, trÎ cha thÓ hiÖn ®îc ®óng ng÷ ®iÖu, cö chØ cña lêi nãi, ph¸t ©m cßn ngäng, dïng tõ cha chÝnh x¸c, diÔn ®¹t cha l«gic, c©u tõ cha lu lo¸t, trÎ hay nãi l¾p, vËy c« cÇn ph¶i hiÓu râ nguyªn nh©n dÉn ®Õn nãi l¾p cña trÎ vµ tõ ®ã cã biÖn ph¸p kh¾c phôc gióp trÎ kh«ng nãi l¾p n÷a. Nh÷ng trÎ nhót nh¸t, Ýt tiÕp xóc víi b¹n ë trong líp, ë xung quanh m×nh dÉn ®Õn trÎ kÐm hiÕu ®éng th× vèn tõ ng÷ 6 còng bÞ h¹n chÕ, nghÌo nµn, viÖc diÔn ®¹t c©u tõ thÓ hiÖn ng÷ ®iÖu kÐm. Qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ng«n ng÷ diÔn ®¹t c©u tõ m¹ch l¹c, viÖc diÔn ®¹t biÓu c¶m ngoµi x· héi trÎ tiÕp thu cßn rêi r¹c, cßn ngäng, nãi trèng kh«ng nhiÒu... ë gia ®×nh, bè mÑ ®«i khi cßn bËn nhiÒu c«ng viÖc, vÉn cha chó träng ®Õn viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ, trÎ cßn hay nãi trèng kh«ng, nãi c©u côt, cha thÓ hiÖn râ ý hiÓu cña m×nh. Qua hai c¬ së trªn cho ta thÊy: ViÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ lµ mét viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt trong cuéc sèng. CÇn ph¶i coi viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng nhÊt cña gi¸o dôc mÇm non vµ nhiÖm vô ®ã cÇn ph¶i ®îc thùc hiÖn ngay tõ n¨m ®Çu tiªn cña ®é tuæi mÉu gi¸o nhÊt lµ ë ®é tuæi trÎ lªn 3. Bëi vËy, nªn t«i chän ®Ò tµi "Mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ 3 - 4 tuổi" ®Ó nghiªn cøu. 2. néi dung vÊn ®Ò nghiªn cøu. 2.1 Thực trạng - Khảo sát ViÖc rÌn kü n¨ng diÔn ®¹t cña trÎ 3 - 4 tuæi qua viÖc ®äc vµ kÓ l¹i t¸c phÈm ë trêng MÇm non Hòa Bình:Khả năng nhận thức của trẻ không đồng đều. TrÎ ®i häc vµ b¸n tró t¹i trêng lµ 100%, một số trÎ kh«ng ®îc qua líp nhµ trÎ, mÉu gi¸o bÐ. C¸c ch¸u Ýt ®îc sù phèi hîp ch¨m sãc gi÷a gia ®×nh vµ nhµ trêng dÉn ®Õn viÖc ph¸t triÓn kü n¨ng diÔn ®¹t cho trÎ còng bÞ h¹n chÕ. Nªn 7 cÇn rÌn luyÖn kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cho trÎ mÉu gi¸o 3 - 4 tuæi qua viÖc ®äc vµ kÓ l¹i t¸c phÈm v¨n häc ë trêng MÇm non Hòa Bình lµ mét nhiÖm vô c¬ b¶n. Ngoµi ra cßn t¸c ®éng toµn bé tíi qu¸ tr×nh ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ. Song ®iÒu kiÖn vµ thêi gian cã h¹n nªn t«i chØ ®i s©u vµo vÊn ®Ò nghiªn cøu ®Õn viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ th«ng qua viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng diÔn ®¹t cho trÎ 3 – 4 tuổi. Trong ®ã cã 6/23 trÎ cßn h¹n chÕ vÒ ng«n ng÷ chiÕm 26%. - Đánh giá * Do trÎ nhót nh¸t kh«ng thÝch tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng: Tuy trÎ häc cïng mét líp nhng trÎ ë hai ®é tuæi kh¸c nhau mét sè trÎ kh«ng qua líp bÐ, cßn l¹ vẫn cha muèn tham gia cïng c¸c b¹n ch¬i vµ còng kh«ng ®îc c¸c b¹n rñ ch¬i cïng. DÉn ®Õn l©u ngµy trÎ trë nªn nhót nh¸t, Ýt nãi, kh«ng thÝch tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng, chØ ngåi l× mét chç, kh«ng thÝch vui ch¬i cïng c¸c b¹n, kh«ng thÝch giao tiÕp víi c¸c b¹n trong líp nªn ng«n ng÷ bÞ h¹n chÕ, kh«ng phong phó. *Do cßn Ýt tiÕp xóc víi b¹n bÌ ë c¸c giê ngo¹i kho¸: TrÎ ®Õn trêng lµ tiÕp xóc víi mét phÇn nhá cña x· héi con ngêi. Quan träng lµ gióp trÎ biÓu cÈm ng«n ng÷ cña ngêi gi¸o viªn. C« gi¸o chÝnh lµ ngêi gióp cho ng«n ng÷ cña trÎ ®îc ph¸t triÓn, ®ã lµ th«ng qua c¸c giê häc. Nhng trong thùc tÕ, trªn mçi tiÕt häc diÔn ra 25- 30 phót. V× thÕ mµ gi¸o viªn kh«ng thÓ nµo híng dÉn trÎ hÕt mµ ngay c¶ trong khi trÎ ch¬i, ho¹t 8 ®éng ngo¹i kho¸ gi¸o viªn còng ph¶i nªn trao ®æi, tiÕp xóc vµ nãi chuyÖn víi trÎ. Nhng trªn thùc tÕ ë trêng MÇm non Hòa Bình, t«i thÊy gi¸o viªn trong c¸c giê ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ ®· tiÕp xóc víi trÎ nhng vÉn cßn h¹n chÕ. Ngoµi ra, c« gi¸o cha thËt quan t©m ®Õn trÎ, xem trÎ khi tiÕp xóc víi nhau nãi víi nhau nh thÕ nµo. NhiÒu khi ch¬i víi nhau, trÎ cßn dïng sai tõ, diÔn ®¹t cha thËt m¹ch l¹c vµ l«gic víi c©u nãi cña m×nh: VÝ dô: Cã trÎ nãi: "Ngµy mai tí ®i ¨n cç ®¸m cíi cña bµ tí !". §ã lµ mét c¸i sai trong c¸ch dïng tõ cña trÎ mµ gi¸o viªn cÇn ph¶i quan t©m vµ híng dÉn trÎ h¬n n÷a trong mäi ho¹t ®éng, kh«ng nªn coi thêng c¸c giê ch¬i cña trÎ mµ ®Ó trÎ muèn nãi sao th× nãi lµ cha ®îc, ®Æc biÖt lµ trong giê ho¹t ®éng gãc. *T×m hiÓu gia ®×nh: C¸c ch¸u ®Õn trêng hÇu hÕt lµ con nhà nông và một số ít con em là công chức nhà nước. Bè mÑ c¸c ch¸u rÊt bËn rén víi c«ng viÖc cña m×nh nªn cha chú ý đến việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ, 100% lµ trÎ b¸n tró t¹i trêng. §iÒu nµy chøng tá c« gi¸o lu«n lµ ngêi tiÕp xóc nhiÒu víi c¸c ch¸u nªn tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ h¬n. H¬n thÕ n÷a, cha mÑ trÎ cha n¾m ®îc t©m lý vµ sù ph¸t triÓn cña trÎ, v× vËy viÖc rÌn luyÖn cho trÎ cßn h¹n chÕ. §Æc ®iÓm t©m sinh lý cña trÎ lµ thÝch b¾t chíc vµ thÝch lµm ngêi lín, ph¸t triÓn qua trùc quan nªn trÎ cha diÔn ®¹t ®îc nhiÒu dÉn ®Õn nhËn thøc cña trÎ cßn nhiÒu h¹n chÕ, kÐo theo trÎ kh«ng lÜnh héi ®îc kiÕn thøc míi. MÆt kh¸c, trÎ ®îc sèng trong 9 ®iÒu kiÖn sinh ho¹t t¬ng ®èi lµ ®Çy ®ñ nhng vÒ mÆt ng«n ng÷ còng bÞ h¹n chÕ, t¹o cho viÖc rÌn luyÖn kh¶ n¨ng vµ kü n¨ng diÔn ®¹t cña trÎ cha ®îc lu lo¸t, cha døt kho¸t vµ cha ®îc tr«i ch¶y. Dï nhµ trêng lµ n¬i gióp trÎ tiÕp thu vµ më mang kiÕn thøc hiÓu biÕt cña m×nh vÒ thÕ giíi xung quanh nhng gia ®×nh còng rÊt quan träng ®èi víi trÎ. Cã thÓ nãi, gia ®×nh chÝnh lµ mét x· héi thu nhá, trong ®ã bè mÑ lµ nÒn t¶ng ®Ó gióp trÎ nãi lªn tiÕng nãi ®Çu tiªn vµ ngµy cµng ph¸t triÓn réng h¬n. V× vËy, t«i chän ®Ò tµi nµy ®Ó nghiªn cøu cho m×nh. V× kh¶ n¨ng nghiªn cøu vµ thêi gian nghiªn cøu cã h¹n nªn t«i chØ nghiªn cøu kh¶ n¨ng diÔn ®¹t ngôn ngữ cho trÎ 3 - 4 tuæi trong ph¹m vi cña trêng MÇm non Hòa Bình * ThuËn lîi: - §îc sù quan t©m cña ban gi¸m hiÖu vÒ mäi mÆt - Trêng cã c¬ së vËt chÊt phôc vô tèt cho c¸c ho¹t ®éng cña trÎ. - Phô huynh häc sinh quan t©m, kÕt hîp cïng t«i trong viÖc chăm sãc gi¸o dôc trÎ. - C¸c ch¸u ®Òu kháe m¹nh, nhanh nhÑn, ngoan thÝch ho¹t ®éng vui ch¬i. * Khã Kh¨n: - Do tr×nh ®é nhËn thøc kh«ng ®ång ®Òu, mét sè trÎ míi lÇn ®Çu ®Õn líp nªn viÖc h×nh thµnh c¸c thãi quen nÒ nÕp rÊt vÊt v¶, mét sè ch¸u nãi cha râ, cßn nãi ngäng. 10 - Mét sè phô huynh bËn c«ng viÖc Ýt ch¨m lo, trß chuyÖn víi trÎ vµ nghe trÎ nãi ®Ó uèn n¾n cho trÎ vÒ ng«n ng÷. 2.2. Các giải pháp - Bồi dưỡng nâng cao nhận thức. - Luyện kỹ năng thực hành. - Tăng cường cơ sở vật chất. - Kiểm tra đánh giá. - Phê phán, rút kinh nghiệm. - Biểu dương, tuyên truyền … - Khuyến khích băng vật chất …. 1. Bồi dưỡng nâng cao nhận thức Cho trÎ tiÕp xóc vµ ho¹t ®éng víi c¸c ®å vËt t«i hái trÎ: §©y lµ c¸i g×? ChiÕc « t« nµy mµu g×? Quả bãng nµy to hay nhá? Tõ nh÷ng ho¹t ®éng nµy còng gióp trÎ më réng vèn tõ, t«i thêng xuyªn söa ph¸t ©m sai cho trÎ, hoµn thµnh thãi quen t duy vÒ mäi viÖc diÔn ra xung quanh trÎ mét c¸ch tù nhiªn nhÊt. VÝ dô: TrÎ quan s¸t vên hoa trÎ kÓ l¹i . Hoa hång mµu ®á, cã gai, hoa cóc mµu vµng. Nh÷ng lÇn sau t«i ®· tÝch cùc hãa lêi nãi cña trÎ khi quan s¸t t«i ®a ra c¸c c©u hái: Hoa g× mµu ®á cã gai? Hoa g× c¸nh dµi mµ cã mµu vµng? §èi víi trÎ 3 tuæi biÓu tîng cña trÎ cßn cha ®Çy ®ñ, t«i lu«n bæ sung c©u tr¶ lêi cha ®Çy ®ñ cho trÎ. Nh÷ng lóc trÎ lóng tóng t«i ®· gîi ý vµ gióp trÎ tr¶ lêi cho chÝnh x¸c. 2. Luyện kỹ năng thực hành. 11 T«i cho trÎ tham gia ch¬i cïng b¹n bÌ trong líp theo tõng nhãm nhá. §©y lµ c¬ héi cho trÎ ®îc trß chuyÖn víi c¸c b¹n vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng giao tiÕp cña trÎ, trÎ sím häc c¸ch truyÒn t¶i, suy nghÜ c¶m gi¸c thµnh lêi khi ch¬i víi ®å vËt. VÝ dô: T«i cho trÎ ch¬i ru em, mçi nhãm ngåi 3 - 5 trÎ, mçi trÎ «m mét con bóp bª, t«i nãi trÎ: Ru em µ ¬i vµ l¾c l ngêi, tõ ®ã còng lµm cho trÎ gia t¨ng trÝ tëng tîng vµ n©ng cao kh¶ n¨ng giao tiÕp víi mäi ngêi xung quanh. Hay trong trß ch¬i x©u h¹t, xÕp h×nh, t«i còng tæ chøc thêng xuyªn ®Ó trÎ ®îc ho¹t ®éng víi ®å vËt trÎ ph¸t triÓn t duy ng«n ng÷ vµ trÎ cã thãi quen sö dông c¸c trß ch¬i. Qua ®ã còng kÝch ho¹t cho trÎ ph¸t triÓn ng«n ng÷. 3. Tăng cường cơ sở vật chất Trong c¸c tiÕt d¹y t«i ®· ®a ra c¸c bøc tranh cã c¸c nh©n vËt, thÓ hiÖn ®îc n«i dung chñ ®Ò. T«i híng trÎ quan s¸t mét c¸ch chi tiÕt nh÷ng néi dung thÓ hiÖn trong tranh, trÎ høng thó quan s¸t vµ tõ ®ã h×nh thµnh kü n¨ng cho trÎ. TrÎ kh«ng chØ nh¾c lêi nãi cña c« gi¸o mµ trÎ thÓ hiÖn sù hiÓu biÕt cña m×nh qua lêi nãi cña trÎ. VÝ dô: Khi ®ưa tranh vÒ ®µn gµ t«i hái trÎ: C¸c con ¬i ®µn gµ nhµ bµ cã ®Ñp kh«ng? Gµ mÑ th× to, gµ con th× nhá…Gµ to cã bé l«ng mµu g×? - Nh÷ng giê tr¶ trÎ t«i thêng ®äc s¸ch, truyÖn cã tranh minh häa, trÎ rÊt thÝch thó vµ lu«n miÖng hái vÒ nh÷ng nh©n vËt trÎ nh×n thÊy trong tranh. 12 - Ở líp nh÷ng ®å dïng ®å ch¬i nh: Bóp bª, « t«, các con vËt, c¸c h×nh khèi ®Òu cã nh÷ng ¶nh hëng lín ®èi víi sù ph¸t triÓn cña trÎ. Nã lµm phong phó nh÷ng biÓu tîng ®¹o ®øc, lêi nãi gi÷a c« vµ trÎ còng lµm tÝch cùc hãa vèn tõ cho trÎ. 4. Phê phán, rút kinh nghiệm. Qua viÖc rÌn luyÖn kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cho trÎ qua ®äc vµ kÓ l¹i t¸c phÈm v¨n häc, t«i thÊy ®a sè trÎ cha diÔn ®¹t ®îc m¹ch l¹c c©u nãi cña m×nh. Do thêi gian cã h¹n nªn t«i chØ ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p ®· häc vµ mét sè biÖn ph¸p, qua thùc tÕ d¹y trÎ ®äc vµ kÓ chuyÖn diÔn ®¹t ®ã lµ: * Dùng thủ thuật câu đố, thủ thuật để gợi mở cho trẻ, để trẻ hướng vào bài sắp học. Ví dụ : Trong câu truyện : Ba chú lợn con tôi dùng thủ thuật cho trẻ chơi trò chơi : ‘Kéo cưa lừa xẻ’ để gây hứng thú cho trẻ. * Đàm thoại trong giờ làm quen với văn học. - Qua đàm thoại với trẻ các câu + Trong c©u truyÖn cã nh÷ng ai? + Cã mÊy nh©n vËt? + Ba chó lợn rñ nhau ®i ®©u vµo rõng thÊy c¶nh ®Ñp c¸c chó lợn íc ao ®iÒu g×? + Nhµ lîn ót lµm b»ng g×? + Nhµ lîn anh hai lµm b»ng g×? + Nhµ lîn anh ba lµm b»ng g×? + NÕu ®îc íc, c¸c con íc làm ngôi nhà như thế nào? + Nhµ cña hai chó lîn em bÞ lµm sao? 13 + Cuèi cïng ba chó lîn ë nhµ ai? + Trong c©u truyÖn nµy c¸c con yªu ai nhÊt ? V× sao? * Dạy trẻ kể lại truyện : - Cho trẻ kể lại chuyện trên cơ sở nhớ nội dung câu chuyện, lời đàm thoại. Cô động viên khuyến khích trẻ cùng tham gia kể chuyện. * Cô là người dẫn truyện trẻ đóng vai các nhân vật: Tæ hoa hång ®ãng vai lîn ót. Tæ hoa cóc ®ãng vai lîn anh hai. Tæ hoa sen ®ãng vai lîn anh c¶. Mét b¹n ®ãng vai chã sãi *Cho trÎ kÓ chuyÖn l¹i theo nhãm: *TrÎ ®ãng kÞch cïng c«. 5. Biểu dương, tuyên truyền Do vèn tõ vµ c¸ch diÔn ®¹t cña trÎ trong líp kh«ng ®ång ®Òu, có những trẻ hạn chế về ngôn ngữ như ngọng, diễn đạt còn hạn chế. * Đối với những trẻ ngọng: Tôi cho trẻ nhắc lại những từ khó phát âm. Ví dụ: Trẻ thường phát âm ngọng chữ “l” và “n” tôi phát âm trước cho trẻ phát âm sau và yêu cầu trẻ phát âm lại cho chuẩn. Ngoài các hoạt động học tôi rèn cho trẻ phát âm đúng ở mọi lúc mọi nơi Ví dụ: Trong giờ đón và trả trẻ tôi khi hay trò chuyện với trẻ nói ngọng nhiều hơn và nhẹ nhàng cho trẻ nhắc lại những câu trẻ nói ngọng dưới hình thức trò chuyện cùng cô. * Đối với trẻ diễn đạt còn hạn chế: - Tôi trò chuyện, quan tâm nhiều hơn đến những trẻ còn hạn chế về ngôn ngữ, tôi thường xuyên đặt câu hỏi ở trong hoạt động học và ở mọi lúc mọi nơi để cho trẻ trả lời qua đó trẻ phát triển ngôn ngữ nhiều hơn cho trẻ. 14 Ví dụ: Trong hoạt động làm quen với văn học: Bài thơ: “Tết đang vào nhà”, tôi hỏi trẻ bài thơ có tên là gì? Trong bài thơ có những hoa gì?....Nếu trẻ diễn đạt không trọn vẹn câu thì tôi sẽ gợi ý giúp trẻ trả lời đầy đủ nội dung của câu. * Đối với những trẻ nhanh nhẹn diễn đạt tốt: - Tôi sẽ đưa ra câu hỏi “ Vì sao”; “Tại sao”... để phát triển tư duy cho trẻ đồng thời phát triển ngôn ngữ cho trẻ khi trẻ trả lời câu hỏi của cô. - Đối với những trẻ nhanh nhẹn diễn đạt tốt tôi cho trẻ tự kể lại câu truyện mà trẻ đã được học, ở mọi lúc mọi nơi tôi cũng hay trò chuyện đàm thoại với trẻ những câu hỏi đòi hỏi trẻ phải tư duy để phát triển ngôn ngữ cho trẻ tốt hơn. - Ví dụ: Sau khi học xong câu chuyện “ Đôi bạn tốt” đến cuối bài tôi yêu cầu trẻ kể lại câu truyện từ đầu đến cuối, hoặc cho trẻ vừa kể vừa diễn đạt bằng hành động… 6. Khuyến khích bằng vật chất §Ó n©ng cao ho¹t ®éng phát triển ngôn ngữ cho trÎ 3 - 4 tuổi và ®Ó cã sù gi¸o dôc ®ång bé gi÷a gia ®×nh vµ nhµ trêng lµ 1 viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt bëi t«i nhËn thÊy r»ng tÊt c¶ mäi khã kh¨n trong häc tËp kh«ng thÓ thiÕu ®îc vai trß gi¶i quyÕt khã kh¨n cña phô huynh. V× vËy ngay tõ ®Çu n¨m häc ®Ó phô huynh hiÓu thªm vÒ ho¹t ®éng phát triển ngôn ngữ t«i ®· tæ chøc 1 sè tiÕt häc mÉu ®Ó gióp phô huynh cã nhËn thøc s©u s¾c h¬n vÒ ho¹t ®éng phát triển ngôn ngữ, ®ång thêi t«i thêng xuyªn gÆp gì trao ®æi víi c¸c bËc phô huynh vÒ tÇm quan träng cña ho¹t ®éng phát triển ngôn ngữ của trẻ nãi chung vµ ®ối với trÎ 3 tuæi nãi riªng. Giới thiệu cho phụ huynh xem những đồ dùng, đồ chơi cần thiết để phục vụ hoạt động này. Từ đó phụ huynh sẽ thấy được vị trí quan trọng của từng hoạt động đặc biệt là hoạt động phát triển ngôn ngữ. Cần có những đồ dùng đồ chơi 15 phục vụ việc dạy học cho trẻ để cho việc phát triển ngôn ngữ của trẻ được tốt hơn. Từ đó tôi kêu gọi phụ huynh hỗ trợ nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương để làm ra nhiều đồ dùng đồ chơi phục vụ cho chuyên đề và góp một phần kinh phí để mua sắm thêm đồ dùng đồ chơi. Tôi thường xuyên trao đổi với phụ huynh về việc học tập của từng trẻ. Đối với những cháu yếu, ngoài việc học ở lớp, tôi còn tranh thủ nhờ phụ huynh giúp đỡ thêm cho cháu ở nhà. * Bảng phân loại trẻ thể hiện ngôn ngữ: Sü sè líp ThÓ hiÖn tèt vèn tõ, c¸ch diÔn ®¹t th«ng qua viÖc ®äc vµ kÓ l¹i t¸c phÈm v¨n häc TrÎ thÓ hiÖn vèn tõ c¸ch diÔn ®¹t ë møc ®é kh¸, trung b×nh qua viÖc ®äc kÓ t¸c phÈm v¨n häc TrÎ cßn h¹n chÕ vèn tõ, c¸ch diÔn ®¹t th«ng qua viÖc ®äc kÓ c¸c t¸c phÈm v¨n häc 23 ch¸u 8 9 6 Qua b¶ng ph©n lo¹i trªn t«i n¾m b¾t ®îc ®Æc ®iÓm nhËn thøc vÒ vèn tõ vµ kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña tõng trÎ ®Ó vµo tiÕt d¹y th¬, truyÖn t«i cÇn quan t©m nhiÒu ®Õn ch¸u cßn chËm vèn tõ cßn nghÌo cßn Êp óng cha diÔn ®¹t ®îc thµnh c©u b»ng c¸ch gäi thêng xuyªn, gäi nhiÒu lÇn, trong tiÕt häc kÓ truyÖn, ®äc th¬ khuyÕn khÝch ®éng viªn trÎ theo nhiÒu h×nh thøc: ®äc th¬ diÔn ®¹t tr«i tr¶y lu lo¸t ®îc thëng trß ch¬i. 2.3. Kết quả - Tiêu chí đánh giá. Víi kinh nghiÖm cña b¶n th©n vµ nh÷ng kiÕn thøc ®îc trang bÞ trong qu¸ tr×nh c«ng t¸c t«i ®· ¸p dông nh÷ng biÖn 16 ph¸p trªn vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ. Tuy chØ lµ nh÷ng biÖn ph¸p cã ®îc tõ c¸ nh©n t«i, dùa vµo t×nh h×nh cña trÎ líp t«i chñ nhiÖm t«i thÊy c¸c ch¸u líp t«i còng cã nhiÒu chuyÓn biÕn râ rÖt. - Kết quả sau khi đánh giá. Trªn 90% trÎ nãi trän c©u : VÝ dô : TrÎ ®äc th¬ diÔn c¶m, kÓ chuyÖn lu lo¸t - Con mêi c« ¨n c¬m, vµ nãi râ rµng kh«ng nãi ngäng, kh«ng nãi l¾p, cã nhiÒu ch¸u tr¶ lêi lu lo¸t trän ý, trän c©u, c¸c ch¸u ®äc th¬ ®· hay h¬n, c¸c giê ©m nh¹c ch¸u ®· h¸t ®îc ®óng giai ®iÖu, râ lêi vµ nhÞp nhµng. Trong giao tiÕp víi c« trÎ ®· tr¶ lêi râ nghÜa, khi tham gia c¸c trß ch¬i tËp thÓ trÎ trß chuyÖn víi b¹n rÊt vui TrÎ cã yªu cÇu g× trÎ ®Òu thÓ hiÖn qua lêi nãi rÊt râ rµng. T«i c¶m thÊy rÊt vui mõng vµ c¸c bËc phô huynh còng tá ra hµi lßng vµ mÕn phôc. - So sánh vớicùng kỳ năm trước. Néi dung Sè trÎ ph¸t ©m cha râ Sè trÎ nãi ngäng Tríc khi cha cã biÖn ph¸p thùc hiÖn Sau khi ®· thùc hiÖn 50% 90% 50% 90% III. Bài học kinh nghiệm Qua quá trình nghiên cứu và thực hiện các biện pháp trên vào hoạt động phát triển ngôn ngữ tôi đã rút ra những bài học kinh nghiệm sau: 17 1. Nắm vững được các yếu tố đổi mới cơ bản trong tổ chức các hoạt động phát triển ngôn ngữ thông qua hoạt động chơi, học kể lại tác phẩm văn học. 2. Nắm vững nội dung hoạt động cho trẻ phát triển ngôn ngữ để trẻ được hoạt động tích cực . 3. Biết thiết kế và tổ chức các hoạt động phát triển ngôn ngữ theo chủ điểm theo một cách linh hoạt, sáng tạo phù hợp với khả năng trẻ và điều kiện cụ thể của địa phương. 4. Biết quan sát ghi chép để theo dõi đánh giá quá trình phát triển những kĩ năng cần thiết cho việc nói,và diễn đạt …. của trẻ nhằm điều chỉnh các biện pháp giáo dục đối với từng cá nhân trẻ. 5. Đầu tư trong soạn giảng trước khi lên lớp. 6. Thường xuyên trao dồi, học hỏi kinh nghiệm để nâng cao tay nghề. 7. Tạo môi trường học tập làm đồ dùng đồ chơi phong phú, đẹp mắt phù hợp kích thích trẻ tham gia. 8. Phối hợp với phụ huynh cùng nhau giúp trẻ phát triển ngôn ngữ một cách tốt nhất. -Bµi häc chung: Qua những năm giảng dạy ở một xã vùng cao, với đối tượng trẻ là con em dân tộc dao, ngôn ngữ của trẻ còn hạn chế, trẻ còn nói ngọng còn chưa biết hết tiếng phổ thông nên khi cho trẻ làm quen với văn học, tôi nhận thấy ở trẻ khả năng ghi nhớ nội dung truyện còn hạn chế. Khi cho trẻ kể lại truyện trẻ chỉ nhớ và kể được vài câu. Bên cạnh đó việc kể chuyện diễn cảm còn gặp nhiều hạn chế hơn, phần lớn trẻ kể được vài câu dưới dạng nói chứ chưa thể hiện được tính cách, ngữ điệu của các nhân vật , trẻ kể còn thiếu tự tin. Từ những thực tế ở địa phương và những hiểu biết về đặc điểm tâm sinh lí của trẻ tôi thấy rõ trách nhiệm của mình, bằng những việc làm cụ thể để giúp trẻ tiếp thu kiến thức dễ dàng và nhẹ nhàng hơn góp phần nâng cao chất lưọng học tập cho trẻ và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đào tạo hiện nay. Sau những năm đứng lớp, bản thân tôi là người giáo viên trực tiếp giảng dạy các cháu tuy chưa có nhiều kinh nghiệm song tôi cảm thấy rất thích thú với hoạt động cho trẻ làm quen với văn học, đặc biệt tôi tâm đắc nhất với việc kể 18 chuyện cho trẻ nghe và dạy trẻ kể chuyện diễn cảm. Truyện hấp dẫn đối với trẻ qua tình tiết sinh động và nội dung tư tưởng sâu sắc. Sự chiến thắng chính nghĩa, cái thiện luôn chiến thắng cái ác, trẻ yêu quý thiên nhiên, chăm chỉ lao động, biết ơn và kính trọng sức lao động, biết yêu thương mọi người, mọi vật, biết chấp hành nghiêm chỉnh luật giao thông... -Bµi häc riªng : Là người giáo viên mầm non tôi tự xác định vai trò trách nhiệm cho riêng mình, hãy sống và làm việc thế nào cho xứng đáng với chức năng vừa là mẹ hiền, vừa là cô giáo giỏi, vừa là nguời thầy thuốc của các cháu. Là người thực hiện nghiêm túc các nguyên tắc giáo dục trẻ trong trường mầm non, đặc biệt là nhiệm vụ dạy môn văn học nói chung và phân môn kể chuyện nói riêng. Để giúp trẻ học tốt phân môn này tôi đã đi sâu nghiên cứu đề tài “ Một số biện pháp giúp trẻ học tốt môn kể chuyện”nhằm tìm ra biện pháp giáo dục hữu hiệu nhất để kích thích lòng ham hiểu biết, giúp trẻ yêu thích học tốt môn kể chuyện nhằm đem lại sự thành công trong việc giúp trẻ yêu thích và rung động trước những tác phẩm văn học, để từ đó trẻ thích nghe cô kể và đọc truyện , qua tác phẩm giúp trẻ hiểu sâu sắc nội dung câu chuỵên, biết kể lại chuyện diễn cảm, biết thể hiện và bộc lộ tình cảm của mình trước một câu chuyện không gò bó ép buộc, mà mạnh dạn hồn nhiên,cảm thụ được cái tốt,cái đẹp trong từng nội dung Bài học thành công: - Nhận thức được tầm quan trọng của môn “Làm quen với văn học”cũng như thực tế ở lớp 3, 4 tuổi tôi đang dạy cho thấy: Để dạy tốt môn “ Làm quen với văn học” trong quá trình giảng dạy tôi luôn có gắng tìm tòi, học hỏi, nâng cao chuyên môn dạy tiết văn học, đặc biệt là tiết dạy truyện. Trong những tiết dạy truyện tôi luôn đưa ra những sáng tạo của mình để tiết học đạt kết quả cao nhất, có hiệu quả nhất. - Bộ môn “Làm quen với văn học” là bộ môn nghệ thuật ngôn từ nên đòi hỏi giáo viên phải có chất giọng chuẩn, phải luyện dạy học, dạy kể diễn cảm, hấp dẫn, ngữ điệu dùng cho các nhân vật phải thể hiện được tính cách nhân vật, 19 nghệ thuật lên lớp phải hay, truyền cảm, sáng tạo, linh hoạt, sử dụng đồ dùng trực quan khớp với lời kể mới thu hút được sự chú ý của trẻ. Bài học chưa thành công: Một số phụ huynh nhận thức về bậc học mầm non còn hạn chế, họ quan niệm trẻ mầm non đến trường đơn thuần chỉ là vui chơi, hát múa còn học tiểu học mới là quan trọng.Vì vậy việc đưa con cháu đến trường chưa đều và đặc biệt họ chưa hiểu hết tầm quan trọng của việc dạy và học trong trường mầm non nhất là hoạt động “Làm quen với văn học” còn gặp khó khăn.vv III. Phần kết luận, kiến nghị 1. KÕt luËn: ThËt vËy, kh«ng cã mét ph¬ng tiÖn giao tiÕp nµo cã thÓ s¸nh ®îc víi ng«n ng÷. Trong giao tiÕp, nhê cã ng«n ng÷ mµ con ngêi cã kh¶ n¨ng hiÓu biÕt lÉn nhau. ë trÎ, nhu cÇu giao tiÕp rÊt lín, khi giao tiÕp trÎ sö dông ng«n ng÷ cña m×nh ®Ó tr×nh bµy ý nghÜ, t×nh c¶m, hiÓu biÕt cña m×nh víi b¹n bÌ vµ mäi ngêi xung quanh. Do ®ã, viÖc ®Çu tiªn cña c¸c gi¸o viªn mÇm non lµ cÇn gióp trÎ sö dông thµnh th¹o ng«n ng÷ tiÕng ViÖt. ViÖc rÌn luyÖn cho trÎ nãi m¹ch l¹c h«m nay lµ mét vÊn ®Ò quan träng nªn mçi gi¸o viªn kh«ng chØ rÌn cho trÎ tèt qua c¸c tiÕt häc mµ bªn c¹nh ®ã ph¶i rÌn luyÖn b¶n th©n ®Ó cã tr×nh ®é chuyªn m«n d¹y tèt, mang tri thøc th¾p s¸ng thÕ hÖ mÇm non phÊn ®Êu tÊt c¶ v× trÎ th©n yªu. 2. kiÕn nghÞ: Để giúp trẻ học tốt môn văn học đặc biệt là phân môn kể chuyện cho trẻ Mầm non trong giai đoạn hiện nay thông qua việc thực hiện các biện pháp trên 20