Tài liệu Skkn biện pháp tạo hứng thú cho trẻ mẫu giáo 3 4 tuổi trong hoạt động làm quen với toán (2021)

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ: * Lý do chọn đề tài Hứng thú là một yếu tố quan trọng giúp trẻ ở độ tuổi mầm non xem học tập là niềm vui và sự hữu ích. Khi có hứng thú, trẻ sẽ tham gia hoạt động tích cực và mang lại hiệu quả nhận thức cao hơn. Trẻ mầm non đã có khả năng đánh giá, phân tích và phân biệt hiện tượng xung quanh, tuy nhiên ở độ tuổi này khả năng tập trung chú ý của trẻ chưa cao nên đòi hỏi người giáo viên mầm non càng phải nỗ lực tạo ra và kích thích sự hứng thú ở trẻ. Đặc biệt với trẻ 3-4 tuổi, tư duy của trẻ còn hạn chế, sự tập trung chú ý chưa cao, ngôn ngữ phát triển chưa đầy đủ nên đòi hỏi giáo viên phải tìm tòi, sáng tạo các biện pháp để gây hứng thú và lôi cuốn trẻ vào hoạt động học. Việc làm quen với Toán cho trẻ mầm non là quá trình giáo dục trẻ thông qua các hoạt động học hình thành các biểu tượng toán- Giúp trẻ có được những kiến thức sơ đẳng về tập hợp con số, phép đếm, về kích thước, hình dạng, khả năng định hướng không gian và thời gian... Thông qua đó nhằm phát triển khả năng nhanh nhạy, trí thông minh, sự phán đoán phân tích, so sánh tổng hợp- là vốn kiến thức ban đầu để trẻ bước vào ngưỡng cửa mới, tạo điều kiện cho các ý tưởng sáng tạo, độc đáo và phong phú sau này cho trẻ. Hoạt động làm quen với Toán có rất nhiều ý nghĩa nhưng đặc điểm của môn học này lại rất khô khan, phải mang tính chính xác cao với các thuật ngữ toán học rõ ràng nên càng đòi hỏi trẻ sự tập trung, chú ý hơn ở các hoạt động học khác. Mặt khác, đặc điểm tâm sinh lý của trẻ 3-4 tuổi rất nhanh chán, trẻ chưa đặt cho mình nhiệm vụ phải hoàn thành mục đích của công việc mà vẫn theo yếu tố cảm xúc nhiều nên giờ hoạt động làm quen với Toán chưa mang lại hiệu quả cao. Cũng chính vì thế, tôi luôn trăn trở làm thế nào để cho trẻ tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên, không bị gò ép, phù hợp với sự nhận thức và đặc điểm tâm sinh lý của trẻ ở lứa tuổi này là: “Học mà chơi, chơi mà học”, tôi đã chọn và thực hiện đề tài “Biện pháp tạo hứng thú cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi trong hoạt động làm quen với Toán”. PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU: I. Cơ sở lý luận Việc hình thành các biểu tượng toán học cho trẻ mầm non có một vai trò to lớn. Dạy toán cho trẻ không nhằm đào tạo cho trẻ những nhà toán học, mà nhằm phát triển ở trẻ khả năng nhanh nhậy, trí thông minh, sự phán đoán phân tích, so sánh tổng hợp. Giúp trẻ có được những kiến thức sơ đẳng về tập hợp con số, phép đếm, về kích thước, hình dạng, khả năng định hướng không gian,… Môn toán là môn học rất khô khan và cứng nhắc. Các tiết học toán đặc biệt là tiết học hình thành các biểu tượng về số lượng, con số và phép đếm thường lặp đi 1 lặp lại nhiều lần các tiết học có nội dung giống nhau, chỉ khác về số lượng là 2, 3, 4, 5. Vì vậy nếu ta chỉ tập chung vào kiến thức dạy trẻ theo đúng các bước, nếu lặp lại khi học trẻ thường rất nhanh chán sẽ không thu hút được sự chú ý của trẻ. Hiệu quả của việc hình thành các biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non, không chỉ phụ thuộc vào việc xây dựng hệ thống các biểu tượng toán học cần hình thành cho trẻ mà còn phụ thuộc vào phương pháp, hình thức tổ chức các hoạt động làm quen với toán cho trẻ ở trường mầm non. Làm thế nào để cho trẻ tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên, không bị gò ép phù hợp với sự nhận thức và đặc điểm tâm sinh lý của trẻ ở lứa tuổi 3-4 tuổi. Làm thế nào để trẻ cảm thấy thoải mái, vui vẻ, hứng thú và tích cực hoạt động. II. Cơ sở thực tiễn Năm học 2020-2021 tôi được phân công chăm sóc và giáo dục trẻ độ tuổi mẫu giáo 3-4 tuổi với tổng số cháu là 42. Trong đó có 22 trẻ gái và 20 trẻ trai Trong thời gian hè chưa đón trẻ, tôi và đồng nghiệp trong khối 3-4 tuổi đã xây dựng chương trình nội dung- hoạt động của hoạt động làm quen với toán phù hợp với đặc điểm phát triển và tuân theo các nguyên tắc giáo dục trẻ. Mặc dù vậy, khi tiến hành trên thực tế thường ngày, tôi nhận thấy trẻ chưa thật hứng thú khi hoạt động, chưa tập trung chú ý lắng nghe cô nói, vẫn còn thụ động trong các yêu cầu của cô, các hoạt động chưa sôi nổi,…nên chưa mang lại cho trẻ hiệu quả nhận thức cao. Vì vậy, tôi luôn trăn trở phải làm thế nào để thu hút trẻ ở lứa tuổi này vào bài học để trẻ tập trung lắng nghe cô, hiểu yêu cầu, chủ động trong tương tác với cô và thực hiện được những nhiệm vụ của hoạt động đưa ra. Khi bắt đầu thực hiện đề tài, tôi đã nhận thấy những mặt khó khăn và thuận lợi sau: 1. Thuận lợi: - Cơ sở vật chất của nhà trường khang trang, phòng học sạch sẽ, có các tiện nghi cần thiết, đồ dùng đồ chơi đầy đủ theo thông tư 02/BGD&ĐT đảm bảo phục vụ cho việc học tập và vui chơi của trẻ. - Lớp luôn nhận được sự quan tâm, khích lệ, tạo điều kiện của BGH nhà trường và tổ chuyên môn, - Bản thân tôi là giáo viên có nhiệt huyết với nghề, ham học hỏi, luôn trăn trở làm thế nào mang những điều tốt nhất để giúp học sinh mình phát triển toàn diện. - Phụ huynh luôn tin tưởng, sẵn sàng tạo mọi điều kiện cũng như phối hợp với giáo viên để giúp trẻ yêu thích và tự tin khi học Toán 2. Khó khăn: - Lớp học đông học sinh (có 42 trẻ). Trong đó có 14 trẻ bắt đầu với môi trường nhóm lớp nên nề nếp thói quen và các kĩ năng của trẻ chưa có hoặc chưa nhiều. 2 - Trẻ 3 tuổi nên sự chênh lệch về nhận thức, kĩ năng của trẻ phụ thuộc vào tháng sinh (trẻ sinh đầu năm và trẻ sinh cuối năm) còn rõ rệt: Sự tập trung chú ý không cao; khả năng ghi nhớ có chủ định chưa nhiều. - Ngôn ngữ của trẻ còn hạn chế, có rất nhiều trẻ nói không rõ và nói ngọng 3. Số liệu điều tra khảo sát thực trạng Trước khi thực hiện đề tài, đầu năm học 2020 - 2021 tôi đã tiến hành khảo sát mức độ hứng thú trong hoạt động làm quen với Toán trên trẻ ở lớp Mg Bé C- do tôi phụ trách. Qua khảo sát đầu năm học, khi chưa thực hiện đề tài, kết quả như sau: Bảng khảo sát mức độ hứng thú của trẻ hoạt động làm quen với trong ( Chưa thực hiện đề Toán tài) Đặc điểm Mức độ thể hiện T T 1 2 3 4 hứng thú khi tham gia HĐ làm quen với toán Tổn g số trẻ Tập trung, chú ý lắng nghe Tự tin tương tác với cô giáo và bạn khi tham gia HĐ Thực hiện theo yêu cầu của HĐ đề ra Hứng thú và chủ động hoạt động 42 Tốt Trung Khá Số trẻ 5 Tỷ lệ % 12,3 42 9 42 42 bình Số trẻ 12 Tỷ lệ % 28,6 22,2 13 10 23,4 3 7,1 Số trẻ Yếu 18 Tỷ Số lệ trẻ % 42,9 7 Tỷ lệ % 16,2 30,9 9 22,2 11 24,7 13 30,9 9 22,3 10 23,4 8 19 19 45,2 12 28,7 Khi khảo sát mức độ hứng thú của trẻ, tôi đã đưa ra 4 đặc điểm cụ thể để đánh giá, phân tích từng đặc điểm đó. Qua những đặc điểm đấy để có cái nhìn cụ thể hơn, rõ ràng hơn về sự hứng thú trong hoạt động làm quen với Toán của trẻ. Từ đó đưa ra những phương pháp phù hợp và thực tế. Qua bảng khảo sát cũng dễ thấy rằng, hứng thú của trẻ còn ở mức độ trung bình và kém còn rất nhiều và rất ít trẻ hứng thú đạt và thể hiện ở mức độ tốt. III. Các biện pháp tiến hành để giải quyết vấn đề Sau khi tổ chức 2 hoạt động làm quen với Toán đầu năm học và lấy khảo sát mức độ hứng thú của trẻ sau những giờ học này tôi đã suy nghĩ các biện pháp thực hiện và đã triển khai ngay những biện pháp này trên các hoạt động học làm quen với Toán 1 tuần/ 1 hoạt động cho trẻ. Các biện pháp như sau: 3 1. Biện pháp 1. Sử dụng đồ dùng làm phương tiện gây hứng thú Trong trường mầm non, vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ và đồ chơi là phương tiện giúp trẻ thực hiện hoạt động đó, đồng thời cũng chính là cách giúp trẻ tiếp thu bài học một cách sinh động, nhiệt tình hơn. Thông qua đồ dùng đồ chơi, trẻ được trực tiếp thực hành, trực tiếp thực hiện các thao tác đếm, phân biệt, so sánh, chồng vật,… từ đó giúp trẻ hứng thú hơn, thúc đẩy quá trình tiếp nhận kiến thức cũng nhanh hơn và hiệu quả hơn. Với đặc điểm phát triển tư duy của trẻ mẫu giáo bé 3-4 tuổi: Trẻ đang chuyển từ tư duy trực quan hành động sang tư duy trực quan hình ảnh nhưng còn mờ nhạt nên trẻ cần phải được hoạt động trên chính các đồ dùng, đồ chơi- là phương tiện cho quá trình tiếp nhận kiến thức đó. Trẻ mầm non nói chung và đặc biệt là trẻ 3-4 tuổi nói riêng, cô giáo không thể ngồi “giảng giải” bằng lời và mong rằng trẻ sẽ chú ý lắng nghe, tiếp thu những kiến thức của cô giáo đưa ra mà trẻ phải được thực hiện, được hành động và học trên chính những đồ dùng đó. Vì vậy, việc đảm bảo đầy đủ về đồ dùng, an toàn về chất lượng, đẹp về hình thức sẽ đảm bảo bước đầu tạo sự hứng thú cho trẻ khi tham gia hoạt động. a. Sử dụng đồ dùng- đồ chơi sẵn có Đồ dùng đồ chơi theo TT-02 có màu sắc tươi sáng, kích thước phù hợp với độ tuổi 3-4 tuổi, đảm bảo an toàn, đầy đủ về số lượng. Giáo viên biết lựa chọn và sử dụng các đồ dùng hợp lý phù hợp với chủ đề chủ điểm, sử dụng kết hợp hợp lý trong các đề tài hoạt động mang lại cho trẻ nhiều mới mẻ và hứng thú khi tham gia. Ví dụ: Các loto con thỏ kết hợp với loto củ cà rốt để dùng vào bài học đếm hoặc xếp tương ứng 1:1. Ngoài ra cô giáo sử dụng hình ảnh đó sáng tác ra câu chuyện hoặc trò chơi về nội dung “thỏ con đi thu hoạch cà rốt”,… giúp trẻ thấy hứng thú với bài học hơn, nhiệt tình tham gia hơn, vui vẻ đón nhận kiến thức hơn. 4 Trẻ rất yêu thích những con vật đáng yêu và luôn muốn bản thân được tiếp xúc và chăm sóc nó. Qua biểu tượng thỏ và cà rốt, trẻ tưởng tượng như chính bản thân mình là “siêu nhân” giúp bạn thỏ mang cà rốt về để bạn Thỏ có những bữa ăn trong những ngày sắp tới. Ví dụ: Các hột hạt vận dụng vào bài “Xếp xen kẽ 2 đối tượng theo quy luật” xâu vòng tặng cô hay tặng người thân,… Với việc thao tác với hột hạt, xâu vòng giúp cho độ chính xác của các động tác và hoạt động của các ngón tay trẻ phát triển. Khi xâu vòng, trẻ rèn được sự tập trung, chú ý và thực hiện được 2 nhiệm vụ cùng lúc: Xâu vòng và xếp xen kẽ. Với ý thức làm món quà tặng mẹ, trẻ có thêm nhiều động lực và thấy vui vẻ với hoạt động cô tổ chức. b. Sử dụng đồ dùng - đồ chơi tự tạo Ngoài những đồ chơi sẵn có theo TT 02 thì đồ chơi do cô hoặc trẻ chuẩn bị rất được trẻ yêu thích. Những đồ chơi mô phỏng những đồ vật thật với hình ảnh và kích thước như thực tế hay những đồ dùng do chính tay trẻ tự làm, tự tìm kiếm 5 mang đến cho trẻ sự hứng thú khi hoạt động học làm quen với Toán. Trẻ được thực hành như mình là người lớn thực thụ đang thực hiện các hoạt động thường ngày. * Cô chuẩn bị Trẻ rất dễ bị kích thích khi được hoạt động với những đồ dùng đồ chơi do cô giáo tự làm, tự chuẩn bị nhằm phục vụ cho một hoạt động học nào đó. Đó có thể là những đồ dùng thực tế với chất liệu an toàn cho trẻ hoạt động như bát (thìa, đĩa,…) nhựa hay những con vật, bông hoa, lọ hoa,… do cô tự sáng tạo làm ra Ví dụ 1: Làm cây hoa từ bông hoa và xiên tre. Lọ hoa từ lõi giấy vệ sinh để học bài “ Cao hơn- thấp hơn” Ví dụ 2: Làm những chú cá, chú mèo từ vải dạ để sử dụng trong hoạt động đếm. Với việc được sử dụng những đồ dùng cô giáo tự tạo này, trẻ hứng thú và thêm yêu thích hoạt động Toán hơn. Ví dụ 3: Dán các bông dính và xước dính ở 2 đầu que kem và cho trẻ xếp các que kem thành các hình hình học- giúp trẻ thực hành ôn luyện, củng cố bài học nhận biết các hình: hình tam giác, hình chữ nhật, hình vuông. 6 Thông qua hoạt động này, trẻ có thể thoải mái sáng tạo theo ý thích của bản thân để ghép các hình hình học: hình ngôi nhà, hình tên tửa,…Trẻ lớp tôi rất hứng thú khi sử dụng đồ dùng này. Với những hoạt động có thể sử dụng đồ dùng vật thật vào hoạt động học, tôi tìm hiểu và chọn mua những đồ dùng phù hợp, an toàn cho trẻ. Vì trẻ lớp tôi rất đông (42 cháu) nên việc sử dụng đồ dùng mua sẵn để đủ đầy đồ dùng cho cháu được hoạt động là một giải pháp. Khi lựa chọn đồ dùng, ngoài công dụng của sản phẩm, tôi đặc biệt lưu ý về chất lượng, thẩm mỹ, đảm bảo an toàn cho trẻ, phù hợp với lứa tuổi 3-4 tuổi. Ví dụ 1: Trong hoạt động “To hơn- nhỏ hơn”, tôi lựa chọn đồ dùng là bát to, bát nhỏ, đĩa to, đĩa nhỏ có màu sắc tươi sáng và chất liệu nhựa an toàn cho trẻ. Đồ dùng bát đĩa học bài “ To hơn- nhỏ hơn” 7 Việc sử dụng đồ dùng hợp lý này giúp tôi tổ chức hoạt động học thêm phần lý thú. Trẻ được thực hiện các thao tác đặt bát to lên đĩa to, bát nhỏ lên đĩa nhỏ,… vừa ôn luyện củng cố kiến thức vừa giúp trẻ phát triển vận động tinh. Ví dụ 2: Tôi lựa chọn nắp chai, bombom vào bộ sưu tập làm đa dạng phương tiện học tập cho trẻ. Với những chiếc nắp chai, trẻ có thể học đếm hoặc xếp xen kẽ màu sắc. Ngoài ra, sử dụng kết hợp tương ứng bombom và nắp chai trong giờ xếp tương ứng 1:1 (1 cái bombom để trong 1 cái nắp chai). Nắp chai và bom bom Với những đồ dùng mới lạ, hấp dẫn, màu sắc tươi sáng, kích thước phù hợp như vậy, khi được hoạt động với những đồ dùng này, trẻ lớp tôi rất thích thú và say mê hoạt động. Kể cả với những trẻ mức độ tập trúng ít nhất cũng gây cho trẻ sự tò mò, và bị lôi cuốn vào mục đích hoạt động của cô giáo. * Trẻ chuẩn bị Đặc điểm của trẻ mầm non nói chung và trẻ 3-4 tuổi nói riêng rất thích đồ dùng đồ chơi do chính bàn tay mình tham gia làm cùng cô hoặc tự mình chuẩn bị. Qua quá trình chuẩn bị đó, trẻ thêm yêu thích những đồ dùng do mình tìm được hoặc tạo ra. Từ đó thêm hứng thú khi chính mình được tham gia hoạt động có sử dụng những đồ vật đó. Ví dụ: Trẻ tự nhặt lá vàng, nhặt sỏi để học đếm hoặc so sánh lá (sỏi) to hơn hay lá (sỏi) nhỏ hơn hay thực hiện trong hoạt động xếp xen kẽ 2 đối tượng. Trẻ nhặt cành cây khô để so sánh dài hơn- ngắn hơn, hoặc cành cây xếp thành những hình học: hình tam giác, hình chữ nhật,… 8 Lá vàng rơi làm đồ dùng cho hoạt động dạy đếm Để chuẩn bị cho tiết học, cô tổ chức cho trẻ tìm và nhặt 3 chiếc lá vàng rơi làm đồ dùng học tập cho bản thân trẻ. Với việc kích thích sự hứng thú bằng hoạt động mở như vậy, trẻ lớp tôi rất hứng thú, tham gia sôi nổi nhiệt tình vào việc tìm lá cây. Khi vào hoạt động học, trẻ lại được thao tác trên chính những vật đó, trẻ rất vui sướng là có sự tập trung chú ý vào bài học cao. * Phụ huynh chuẩn bị Ngoài những đồ dùng do trẻ tự làm hay tự chuẩn bị nhằm kích thích sự hứng thú của trẻ thì những đồ dùng, vật dụng cá nhân gần gũi của trẻ ở nhà cũng mang lại những hiệu quả to lớn. Kiến thức tiếp thu được, được sử dụng trong các hoạt động thực tế sẽ mang lại cho trẻ sự ghi nhớ lâu hơn và quá trình tiếp nhận kiến thức cũng tự nhiên hơn. Với những đồ dùng, vật dụng cá nhân trẻ ở nhà, cô giáo sẽ phối hợp với phụ huynh để chuẩn bị cho trẻ mang đến lớp khi có kế hoạch sử dụng trong hoạt động học. Với trẻ ở độ tuổi lớn hơn, các cháu có ý thức ghi nhớ lời dặn của cô giáo nhưng với trẻ 3-4 tuổi, ghi nhớ của trẻ chưa chủ định nên ngoài việc dặn các cháu thì thông qua trang nhóm lớp, cô giáo sẽ thông báo tới các bậc phụ huynh để chuẩn bị cho con em mình. Bằng cách này cũng giúp sự kết nối giữa cô giáo và phụ huynh nhiều hơn trong việc dạy dỗ con trẻ. Ví dụ: Cho trẻ mang bàn chải đánh răng để học bài “ Nhận biết tay phải, tay trái của bản thân”; Trẻ mang giày, dép lên lớp để hoạt động trong bài “ Ghép đôi”. Hay nhóm trẻ mặc áo đỏ, nhóm trẻ mặc áo trắng để xếp xen kẽ,… 9 Trẻ chuẩn bị đồ dùng học bài “ Nhận biết tay phải- tay trái” Với việc tự chuẩn bị bàn chải cá nhân của mình và đưa đến lớp làm đồ dùng học tập đã gây cho trẻ lớp tôi sự thích thú. Qua việc lồng ghép một hoạt động thường ngày (đánh răng) của mỗi người, tôi đã thực hiện được mục đích tổ chức hoạt động “Nhận biết tay phải, tay trái của bản thân”. Đồng thời qua đó, tôi nhẹ nhàng giáo dục trẻ duy trì những thói quen tốt của mình. Qua hoạt động này, không chỉ đưa lại hiệu quả giáo dục với bản thân trẻ mà còn giúp phụ huynh hiểu và đồng hành cùng cô trong các hoạt động của con mình. c. Ứng dụng công nghệ thông tin Việc sử dụng CNTT với các ứng dụng phần mềm giúp giáo viên thiết kế bài giảng điện tử hoặc xây dựng các trò chơi hấp dẫn và sinh động hơn. Các hình ảnh với chuyển động chân thực kết hợp với việc lồng ghép tiếng nói của cô giáo khi ra yêu cầu của hoạt động tạo sự tò mò và hứng thú lắng nghe của trẻ. Ở trẻ lứa tuổi 34 tuổi, sự tập trung chú ý của trẻ còn hạn chế, trẻ rất nhanh chán vì vậy việc ứng dụng CNTT vào hoạt động học là rất cần thiết và mang lại hiệu quả cao. Tuy vậy, 10 các kĩ năng nhấn con chuột, thao tác của trẻ mẫu giáo bé còn chưa thuần thục nên khi thiết kế trò chơi, tôi cho trẻ trả lời đáp án và cô giáo sẽ giúp trẻ kích câu trả lời trên máy tính. Ví dụ: Thiết kế trò chơi “Ai chọn đúng”- Cô giáo lồng tiếng nói của mình vào yêu cầu của hoạt động “ Bạn hãy giúp tôi chọn món quà to hơn dành tặng chị búp bê, chọn món quà nhỏ hơn dành tặng em búp bê?” Khi trẻ trả lời đúng sẽ có hiệu ứng và âm thanh vỗ tay chúc mừng. Khi trẻ chọn chưa đúng thì “ Bạn chọn lại đi- chưa đúng rồi!” nhằm khuyến khích trẻ thực hiện lại nhiệm vụ tốt hơn. Trẻ hứng thú với trò chơi trên máy Với những hình ảnh sinh động cùng kết hợp tiếng nói của tôi trong máy tính tạo cho trẻ sự ngạc nhiên, hứng thú lắng nghe yêu cầu của trò chơi và thực hiện. Như vậy, đồ dùng đồ chơi là một phần quan trọng trong vui chơi và học tập của trẻ mầm non. Nó là người bạn đồng hành thân thiết, đem lại niềm vui cho trẻ và là khối nguồn của những xúc cảm- tình cảm tích cực của trẻ. 2. Biện pháp 2. Sử dụng các “thủ thuật’ gây hứng thú Thủ thuật là cách thức tiến hành động tác khéo léo và có kĩ thuật hoặc kinh nghiệm để thực hiện một công việc nào đó có hiệu quả. Để giúp cho cô giáo có sự 1 1 lắng nghe từ trẻ cũng như tạo ra những tình huống nhằm kích thích sự tương tác qua lại giữa cô và trẻ, trẻ và trẻ thì cô giáo, tôi thấy rằng cần phải có những “thủ thuật” ở các phần của hoạt động học. Bằng cách sử dụng những “thủ thuật” một cách phù hợp sẽ mang lại hiệu quả to lớn trong quá trình lắng nghe và lĩnh hội tri thức của trẻ. Khi chuẩn bị tổ chức hoạt động học làm quen với Toán, tôi luôn suy nghĩ các phương án gây hứng cho trẻ để thực hiện vào hoạt động thực tế: Từ phần mở bài đến triển khai các hoạt động chính của nội dung hoat động. 1. Phần mở bài Trong tất cả các hoạt động học nói chung và hoạt động làm quen với Toán nói riêng, việc sử dụng lời nói đầu, ý tưởng dẫn dắt vào bài là yếu tố đầu tiên quyết định mức độ hiệu quả của bài học. Bởi hiệu quả của bài học được quyết định bởi mức độ hứng thú của trẻ, bởi sự tương tác của trẻ và cô giáo trong cả hoạt động. Với sự dẫn dắt vào bài hấp dẫn, lôi cuốn sẽ giúp trẻ tập trung chú ý lắng nghe cô và chủ động trong toàn bộ hoạt động sau này. Có rất nhiều cách vào bài làm quen với Toán mà cô giáo có thể sử dụng được. Đó có thể là lời nói, hay câu chuyện, hay đoạn video, trò chơi, bài hát, “tổ chức đi tham quan”,… Tuỳ vào từng nội dung của hoạt động để lựa chọn từng cách vào bài hấp dẫn, phù hợp và hiệu quả. Ví dụ 1: Khi dạy trẻ đề tài “ Nhận biết tay phải- tay trái”, tôi cho trẻ hát và vận động bài hát “ Múa cho mẹ xem” và trò chuyện với trẻ về ý nghĩa của đôi bàn tay giúp con người những việc gì? (Bàn tay cầm bàn chải, bàn tay giữ bát, tay để bóp vai cho mẹ, tay để thể hiện tình yêu thương với những người thân,…) Từ đó dẫn dắt trẻ vào nội dung bài học. Trẻ hứng thú với cách vào bài của cô 1 2 Qua hoạt động trò chuyện, tôi thu hút trẻ bằng những ngôn ngữ trầm- bổng cũng như kết hợp ngôn ngữ cử chỉ, cảm xúc khuôn mặt,…của cô để tạo cho trẻ sự chú ý lắng nghe Ví dụ 2: Khi dạy trẻ đếm đến 4, tôi dựng tình huống tổ chức sinh nhật cho 1 bạn nào đấy, cho trẻ đếm số nến trên bánh sinh nhật từ đó dẫn dắt trẻ vào bài chuẩn bị đồ ( bánh kẹo, cốc nước) để tổ chức sinh nhật bạn Ví dụ 3: Cho trẻ chơi trò chơi "Tôi là hình học" để dẫn dắt trẻ vào đề tài nhận biết phân biệt hình tam giác, hình chữ nhật. Ví dụ 4: Với nội dung dài học “ cao hơn- thấp hơn” Tôi tạo ra mô hình công viên cây xanh và tổ chức cho trẻ đi “tham quan” cùng kết hợp với nhạc sôi động. Tại đây, trẻ được quan sát “Công viên” và có những nhận xét ban đầu về nội dung bài học Ví dụ 5: Khi dạy về nội dung “ Xếp xen kẽ 2 đối tượng theo quy luật”, tôi làm trò “ảo thuật” xuất hiện cái vòng tay, cùng với âm nhạc sẽ tạo nên sự hưng phấn, thích thú cho trẻ khi bước vào hoạt động. Ví dụ 6: Với nội dung “To hơn- nhỏ hơn”, tôi tổ chức cho trẻ đi “siêu thị” tham quan về các đồ dùng bày bán tại siêu thị và cùng đàm thoại về những đồ dùng đó. Tổ chức cho trẻ đi “tham quan Siêu thị” Qua hoạt động gây hứng thú này, trẻ bước đầu nhận biết về các đồ vật có kích thước to hơn- nhỏ hơn cũng như là “bước đệm” để cô giáo chuyển hoạt động nhẹ nhàng mà đạt hiệu quả gây hứng thú ở nội dung tiếp theo. 1 3 2. Chuyển tiếp các hoạt động Quá trình tổ chức hoạt động học luôn cần phải lồng ghép chủ điểm một cách xuyên suốt từ phần vào bài đến phần kết thúc. Giữa các nội dung của hoạt động luôn cần có sự chuyển tiếp, lồng chủ đề một cách nhẹ nhàng, hoặc bằng những câu chuyện hấp dẫn lôi cuốn trẻ, giúp trẻ tiếp thu kiến một cách tự nhiên. Và qua hoạt động chuyển tiếp, trẻ được thay đổi tư thế từ tĩnh sang động (hoặc ngược lại) để tránh sự nhàm chán, mệt mỏi cho trẻ. Với hoạt động chuyển tiếp này, tôi thường áp dụng những trò chơi nhỏ phù hợp với nội dung bài học và chủ điểm. Hoặc là một nhiệm vụ chơi gì đấy phục vụ cho hoạt động tiếp theo giúp trẻ đỡ cảm thấy nhàm chán. Ví dụ 1: Khi dạy tiết đếm đến 3 trong chủ đề thực vật, sau khi học hoạt động chính đếm đến 3, tôi tổ chức cho trẻ chơi trò chơi “ Gieo hạt”. Vận dụng trò chơi gieo hạt với câu cuối “ Lá rụng nhiều quá”, tôi cho trẻ nhặt 3 chiếc lá rụng và tổ chức hoạt động củng cố tiếp theo. Như vậy, với trò chơi nhỏ chuyển tiếp, tôi đã thay đổi từ hoạt động “tĩnh” trước của trẻ sang hoạt động “động” nhẹ nhàng mà phù hợp với triển khai nội dung tiếp theo Ví dụ 2: Trong hoạt động “ To hơn- nhỏ hơn”, sau hoạt động chính “ Nhận biết to hơn- nhỏ hơn”, thay bằng việc trẻ mang rổ đồ dùng đi cất, tôi tổ chức trò chơi “Ai xếp đúng” bằng cách đưa ra thử thách đặt đĩa nhỏ hơn, bát nhỏ hơn lên bàn nhỏ hơn, đặt đĩa to hon, bát to hơn lên bàn to hơn. Qua hoạt động chuyển tiếp này, trẻ không những được thay đổi tư thế mà nó còn lồng ghép 1 bài tập luyện tập rất nhẹ nhàng cho trẻ Ví dụ 3: Với mục đích cho trẻ lấy rổ đồ dùng để thực hiện hoạt động, tôi đưa ra tình huống là siêu thị tặng quà cho các khách mời dự ngày khai trương và mỗi trẻ sẽ tới khu vực cho trước để nhận rổ quà. Qua đó vừa đạt được mục tiêu đề ra vừa tạo được tâm lý vui vẻ, hứng khởi cho trẻ khi bắt đầu vào nội dung bài học. Hơn nữa, nó giúp trẻ tiếp nhận kiến thức từ bài học bằng những đồ dùng đó vui vẻ, tự nhiên hơn. Trẻ đi theo hàng nhận “quà” từ “siêu thị” gửi tặng 1 4 Qua hoạt động chuyển tiếp này, trẻ được phát triển vận động nhanh nhẹn đi lấy rổ đồ dùng và về vị trí để thực hiện hoạt động tiếp theo. Tuy trẻ 3-4 tuổi còn bé, kĩ năng còn hạn chế nhưng những tình huống tôi đưa ra đã hấp dẫn được trẻ và trẻ thực hiện rất hứng thú. Ví dụ 4: Trong hoạt động “ To hơn- nhỏ hơn”, tôi đã sử dụng “ảo thuật” để gây hứng thú trong hoạt động chuyển tiếp. Tôi thực hiện cho trẻ quan sát và nhận xét xem hộp nào đã biến mất (bỏ hộp nhỏ và hộp to). Trẻ hứng thú xem cô biểu diễn “ảo thuật” Thủ thuật này hấp dẫn, mới lạ và tăng sự hứng thú cho trẻ lớp tôi: Vừa bước đầu nhận biết hộp nào to hơn, hộp nào nhỏ hơn, vừa là bước đệm để cô sử dụng 2 hộp ( hộp to và hộp nhỏ) làm giáo cụ để dạy trẻ. 3. Gây hứng thú bằng hình thức nêu gương Thực tế nêu gương- động viên khuyến khích là một yếu tố rất quan trọng trong việc tạo hứng thú cho trẻ học tập, đặc biệt là với lứa tuổi 3-4 tuổi. Lúc này, tư duy của trẻ mẫu giáo bé còn gắn liền với xúc cảm và ý muốn chủ quan, trẻ đã biết khát khao sự trìu mến yêu thương, đồng thời lo sợ trước những thái độ thờ ơ lạnh nhạt của những người xung quanh. Trẻ cũng nắm bắt được nhiều cảm xúc của người lớn và biết cách làm cho cô giáo, bố mẹ hài lòng với một động lực hết sức mạnh mẽ là được khen ngợi và yêu thương. Hiểu được điều đó, tôi luôn chú ý động viên khuyến khích kịp thời trẻ trong giờ hoạt động làm quen với Toán để mang lại cho trẻ sự hứng khởi, vui vẻ và hứng thú tham gia hoạt động. Ví dụ: Sau các câu trả lời đúng của trẻ, hay những câu nói đầy đủ câu từ, tôi đều khen trẻ và nêu gương trẻ với cả lớp. Không những trẻ sẽ cảm thấy vui sướng mà các bạn khác cũng nhìn vào bạn mình để tích cực hoạt động, tương tác với cô để được cô khen như bạn. 3. Biện pháp 3. Tổ chức hoạt động học bằng hình thức “Chơi” Với trẻ lứa tuổi mẫu giáo, chơi là hoạt động chủ đạo. Hoạt động chơi quyết định sự hình thành, phát riển tâm lý và nhân cách cho trẻ. Chơi là một hoạt 1 5 động độc lập, tự do, tự nguyện của trẻ mẫu giáo và qua trò chơi trẻ rèn luyện được tính độc lập, tính sáng tạo cũng như sự tương tác của mình với thế giới xung quanh. Gắn với hoạt động chủ đạo “học mà chơi, chơi mà học”, việc tổ chức các hoạt động học dựa trên cơ sở trò chơi sẽ giúp cho trẻ được hoạt động liên tục, dần chủ động trong các hoạt động học toán, tăng sự hứng thú cho trẻ, giảm sự trì trệ, mỏi mệt cho trẻ. Trò chơi là một trong những phương tiện dạy học nhằm thúc đẩy sự hình thành những biểu tượng toán học, nó tạo tình huống để trẻ áp dụng những kiến thức thu được của mình vào việc thực hiện các nhiệm vụ chơi để đạt được mục đích của hoạt động. Qua trò chơi, trẻ học cách nắm vững kiến thức và sử dụng chúng trong những tình huống khác nhau nên kiến thức của trẻ được củng cố. Thông qua các hoạt động “chơi”, trẻ sẽ giải quyết nhiệm vụ học tập dưới hình thức chơi nhẹ nhàng, thoải mái, giúp trẻ dễ dàng vượt qua những khó khăn trở ngại nhất định của độ tuổi 3-4. Trẻ tiếp nhận nhiệm vụ học tập như nhiệm vụ chơi, do đó tính tích cực của hoạt động nhận thức trong lúc chơi được nâng cao. Và việc trẻ chơi đùa một cách thích thú sẽ là cơ sở để trẻ học tập tích cực. Vì thế, việc xây dựng nội dung trò chơi xuyên suốt cả hoạt động luôn được tôi quan tâm hàng đầu và lên kế hoạch phù hợp từng đề tài, từng chủ điểm. Nội dung của trò chơi đôi khi chỉ là gồm các hoạt động gắn với quá trình chăm sóc giáo dục trẻ hay gắn với nhu cầu tình cảm, cảm xúc của trẻ. Khi tham gia chơi, trẻ được phát triển trí tuệ, tư duy, ngôn ngữ, óc sáng tạo, mở rộng thêm những hiểu biết về thế giới xung quanh, tiếp nhận thêm những kiến thức gần gũi cũng như giáo dục được trẻ các mối quan hệ khi chơi phải biết phối hợp nhau trong trò chơi, biết nhường nhịn lẫn nhau, trẻ được giao lưu với nhau một cách tự nhiên và thoải mái, giáo dục trẻ biết giữ gìn đồ chơi và xây dựng những tình cảm xã hội rất cần thiết cho vốn sống của trẻ. Ví dụ 1: Trong hoạt động “ To hơn – nhỏ hơn”, tôi xây dựng hoạt động học bằng cách “chơi” xuyên suốt từ đầu đến cuối hoạt động. Mở đầu bài: “Đi siêu thị tham quan” Chuyển tiếp: Lấy rổ quà của siêu thị Hoạt động 1: Chơi “ Sắp xếp đồ dùng” Hoạt động 2: Chơi “ Ai chọn đúng” Chơi “ Ai xếp đúng” Hoạt động 3: Chơi “Thi ai nhanh hơn” 1 6 Trò chơi “ Thi ai nhanh” (Chọn bóng to để vào rổ to, bóng nhỏ để vào rổ nhỏ) Qua hoạt động này, trẻ lớp tôi được hoạt động liên tục, trẻ chủ động trong tất cả các hoạt động, cô giáo chỉ là người đứng ra tổ chức các trò chơi. Buổi học diễn ra vui vẻ, hấp dẫn, kết hợp trò chơi “tĩnh” rồi đến trò chơi “động” luân phiên nhau phù hợp với trẻ. Trong hoạt động, trẻ vừa thoải mái tương tác với cô và bạn vừa đạt được những mục tiêu kiến thức của hoạt động đưa ra. Ví dụ 2: Trong giờ hoạt động “ Nhận biết tay phải- tay trái của bản thân”, tôi tổ chức hoạt động mô phỏng thực hiện các hoạt động thường ngày của trẻ như đánh răng, học bài, vui chơi. Mở đầu bài: Chơi trò chơi “bàn tay xinh” và trời sáng HĐ1: Nhận biết tay phải tay trái qua hoạt động đánh răng buổi sáng: tay phải cầm bàn chải, tay trái cầm cốc nước. Qua hoạt động này, tôi giúp trẻ nhận biết được tay phải và tay trái của bản thân HĐ2. Luyện tập qua hoạt động chơi: Tổ chức giờ học đến rồi và cho trẻ đi lấy bảng và bút. Qua hoạt động giúp trẻ luyện tập, củng cố nhận biết tay phải và tay trái HĐ3: Củng cố cho trẻ nhận biết tay phải, tay trái qua trò chơi “ Ai nhanh hơn”. Cô tổ chức cho trẻ chơi trò chơi với luật chơi: Gõ vào mặt trống “Tùng” thì giơ tay phải, gõ và đai trống “Cắc” thì giơ tay trái. 17 Hoạt động học “ Nhận biết tay phải – tay trái của bản thân” Như vậy, bằng cách mô phỏng lại những hoạt động thường ngày của trẻ trong 1 buổi sáng, tôi đã cung cấp kiến thức bài học cho trẻ một cách nhẹ nhàng, gần gũi, tự nhiên mà vẫn mang lại hiệu quả nhận thức cho trẻ. Ví dụ 3: Trong hoạt động nhận biết các hình hình học: Hình tròn, Hình vuông, hình tam giác, hình chữ nhật, tôi tổ chức các trò chơi xuyên suốt về hình hình học cho trẻ để giúp trẻ nhận biết, phân biệt các hình: Trò chơi lăn hình (hình tròn lăn được); Tìm nhà theo yêu cầu, tạo hình từ các hình hình học…giúp trẻ đỡ thấy chán khi hoạt động với các hình học khô khan. Trò chơi “Tìm nhà” 18 Qua những cách tổ chức hoạt động này, tôi thấy trẻ lớp tôi rất thích thú với những giờ hoạt động làm quen với Toán. Bởi trẻ được học mà như đang chơi và được chơi nhưng lại đạt được những kiến thức, kĩ năng của hoạt động đưa ra Quả đúng như vậy, vui chơi là hoạt động chủ đạo, là “cuộc sống” của trẻ mẫu giáo nói chung và trẻ 3-4 tuổi nói riêng. Vui chơi là phương tiện hiệu quả nhất để phát triển các chức năng tâm lý, sinh lý và hình thành nhân cách của trẻ. Sự sáng tạo thông qua chơi giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, tinh thần và nhận thức. IV. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm Qua thời gian gần 5 tháng triển khai các biện pháp trên vào các hoạt động thực tế làm quen với Toán ở lớp mình giảng dạy, tôi thấy trẻ lớp tôi đã có những bước phát triển rõ rệt. Trẻ yêu thích học toán, hứng thú tham gia vào các hoạt động vui chơi do cô tổ chức, tự tin giao tiếp với cô giáo và các bạn, chủ động trong các hoạt động. Kết quả khảo sát thực tế trong 2 hoạt động làm quen với Toán vào tháng 3/2021 của năm học 2020-2021 như sau: Bảng khảo sát mức độ hứng thú của trẻ trong hoạt động làm quen với Toán ( Sau khi thực hiện đề tài) Mức độ thể hiện T T 1 2 3 4 Đặc điểm hứng thú khi tham gia HĐ làm quen với toán Tập trung, chú ý lắng nghe Tự tin tương tác với cô giáo và bạn khi tham gia HĐ Thực hiện theo yêu cầu của HĐ đề ra Hứng thú và chủ động hoạt động Tổng số trẻ Tốt Số trẻ Trung bình Khá Tỷ lệ % Số trẻ Tỷ lệ % Số trẻ Tỷ lệ % Yếu Số trẻ Tỷ lệ % 42 15 35,7 20 47,6 5 12,3 2 4,4 42 13 30,9 16 38,1 11 26,6 2 4,4 42 20 47,6 17 40,1 5 12,3 0 0 42 14 33,3 17 40,1 9 22,2 2 4,4 19 PHẦN III. KẾT LUẬN I. Ý nghĩa của đề tài 1. Đối với trẻ - Trẻ lớp tôi đã có sự tiến bộ rõ rệt trong hoạt động làm quen với Toán. Trẻ có nề nếp học hành: Biết chú ý lắng nghe cô; Tự tin giao tiếp với cô giáo (Trả lời câu rõ ràng, trả lời cô khi được hỏi,…); - Trẻ chủ động trong hoạt động cá nhân khi có nhiệm vụ đưa ra. - Trẻ chủ động hỏi cô các kiến thức về môn Toán - Trẻ yêu thích hoạt động làm quen với Toán 2. Đối với giáo viên - Giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn, tự tin khi tiến hành các hoạt động làm quen với Toán cho trẻ- Bộ môn được xem là môn dạy khó - Kết nối tình cảm cô- trò khi tiết học bây giờ là “giờ chơi”, không nặng nề việc truyền tải kiến thức kiểu truyền thống 3. Đối với phụ huynh - Phụ huynh yêu quý, tôn trọng và hỗ trợ cô giáo trong tất cả các hoạt động - Phụ huynh vui vẻ khi con mình nhận thức được nhiều kiến thức Toán dù chỉ mới 3-4 tuổi II. Những kết luận, kiến nghị và đề xuất 1. Kết luận Qua thời gian thực hiện đề tài và thực tế giảng dạy bộ môn, tôi đã rút ra được một số kinh nghiệm để thực hiện tốt hoạt động làm quen với Toán cho trẻ thì bản thân phải cần: Yêu thương, quan tâm đến trẻ và hiểu rõ đặc điểm tâm sinh lý cũng như khả năng nhận thức của độ tuổi mình phụ trách Nắm chắc phương pháp bộ môn làm quen với Toán để lên kế hoạch nội dung, hoạt động phù hợp Tích cực làm đồ dùng sáng tạo, thay đổi hình thức hoạt động học tạo ra sự mới mẻ Tích cực trau dồi CNTT; Tham khảo, sáng tạo nhiều thủ thuật cũng như trò chơi mới lạ, kích thích sự hứng thú của trẻ Luôn tạo cho bản thân những năng lượng tích cực để mang đến cho trẻ những điều phù hợp và tốt đẹp. 2 0