Tài liệu Rèn luyện học sinh những ứng dụng kỹ thuật của vật lý khi giảng dạy chương 4. một số thiết bị điện tử dân dụngsgk công nghệ 12

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA SƯ PHẠM BỘ MÔN SƯ PHẠM VẬT LÝ LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngành: Sư phạm Vật lý - Công nghệ RÈN LUYỆN HỌC SINH NHỮNG ỨNG DỤNG KỸ THUẬT CỦA VẬT LÝ KHI GIẢNG DẠY CHƯƠNG 4. MỘT SỐ THIẾT BỊ ĐIỆN TỬ DÂN DỤNGSGK CÔNG NGHỆ 12  Giảng viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: ThS - GVC Trần Quốc Tuấn Họ tên: Trần Hà Duy Lớp: SP Vật lý - Công nghệ Mã số SV: 1076675 Cần Thơ, 5/2011 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA SƯ PHẠM BỘ MÔN SƯ PHẠM VẬT LÝ LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Ngành: Sư phạm Vật lý - Công nghệ RÈN LUYỆN HỌC SINH NHỮNG ỨNG DỤNG KỸ THUẬT CỦA VẬT LÝ KHI GIẢNG DẠY CHƯƠNG 4. MỘT SỐ THIẾT BỊ ĐIỆN TỬ DÂN DỤNGSGK CÔNG NGHỆ 12  Giảng viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: ThS - GVC Trần Quốc Tuấn Họ tên: Trần Hà Duy Lớp: SP Vật lý - Công nghệ Mã số SV: 1076675 Cần Thơ, 5/2011 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, em xin chân thành cảm ơn: Tất cả quý thầy cô bộ môn S ư phạm Vật lý trường Đại học Cần Thơ đã truyền đạt cho em những kiến thức , kỹ năng quý báo giúp em có nền tảng vững chắc để hoàn thành luận văn này. Đặc biệt là ThS-GVC Trần Quốc Tuấn, người đã tận tình hướng dẫn giúp em có những b ước đi đúng đắn để hoàn thành tốt luận văn này. Dù bản thân đã cố gắng nhưng luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô và các bạn để đề tài được hoàn chỉnh hơn. Xin chân thành cảm ơn! SVTH: Trần Hà Duy NHẬN XÉT CỦA GVHD .................................................................................................................................. ..................... ...................................................................................... ............................................ ..................... .................................................................................................................................. ..................... .................................................................................................................................. ..................... .................................................................................................................................. ..................... .................................................................................................................................. ..................... .............................................................................................. ......................................................... .................................................................................................................................. ..................... .............................................. .................................................................................... ..................... .................................................................................................................................. ..................... .................................................................................................................................. ..................... ...................................................................................................... ................................................. .................................................................................................................................. ..................... ...................................................... ............................................................................ ..................... .................................................................................................................................. ..................... .................................................................................................................................. ..................... ............................................................................................................... ........................................ ....................................................................................................................................................... ................................................................. ...................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ............................................................................................................................ ........................... ....................................................................................................................................................... .............................................................................. ......................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................ ............... ....................................................................................................................................................... .......................................................................................... ............................................................. Cần Thơ, ngày … tháng … năm 2011 GV HƯỚNG DẪN NHẬN XÉT CỦA GVPB 1 ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................... ................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................... ................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ............................................................................................................................... ........................ ....................................................................................................................................................... ............................................................................... ........................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................... ................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................ ....... ....................................................................................................................................................... .................................................................................................. ..................................................... ....................................................................................................................................................... .................................................... ................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ............................................................................................................... ........................................ ....................................................................................................................................................... ................................................................ ....................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ........................................................................................................................... ............................ Cần Thơ, ngày … tháng … năm 2011 GV PHẢN BIỆN 1 NHẬN XÉT CỦA GVPB 2 ............................................................................... ........................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... ................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................... ................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................... ........ ....................................................................................................................................................... ............................................................................................... ........................................................ ....................................................................................................................................................... ............................................... ........................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................... ................................................ ....................................................................................................................................................... ......................................................... .............................................................................................. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... .................................................................................................................... ................................... ....................................................................................................................................................... ...................................................................... ................................................................................. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ......................................................................................................... .............................................. ....................................................................................................................................................... ........................................................... ............................................................................................ ....................................................................................................................................................... Cần Thơ, ngày … tháng … năm 2011 GV PHẢN BIỆN 2 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................ ................................ ................................ ............. 1 1. Lý do chọn đề tài ................................ ................................ ............................. 1 2. Mục đích của đề tài ................................ ................................ .......................... 2 3. Giả thuyết khoa học ................................ ................................ ......................... 2 4. Nhiệm vụ của đề tài ................................ ................................ ......................... 2 5. Phương pháp nghiên c ứu ................................ ................................ .................. 2 6. Đối tượng nghiên cứu ................................ ................................ ...................... 2 7. Các giai đoạn nghiên cứu của đề tài ................................ ................................ . 3 8. Những chữ viết tắt trong đề t ài ................................ ................................ ......... 3 NỘI DUNG................................ ................................ ................................ ......... 4 CHƯƠNG 1. ĐỔI MỚI PPDH VẬT LÝ - CÔNG NGHỆ Ở THPT................. 4 1.1. Những vấn đề chung về đổi mới PPDH ................................ ....................... 4 1.1.1. Mục tiêu dạy học mới đòi hỏi phải có PPDH mới ................................ ....... 4 1.1.2. Phương hướng chiến lược đổi mới PPDH ................................ .................. 5 1.2. Đổi mới PPDH Vật lý - Công nghệ ở lớp 12 ................................ ............... 6 1.2.1. Mục đích đổi mới PPDH Vật lý - Công nghệ ................................ .............. 6 1.2.2. Định hướng đổi mới PPDH Vật lý - Công nghệ ................................ ......... 6 1.2.3. Nội dung đổi mới PPDH mônVật lý - Công nghệ THPT ............................ 7 1.3. Đổi mới việc thiết kế bài học................................ ................................ ........ 8 1.3.1. Các yêu cầu đối với việc thiết kế b ài học ................................ .................... 8 1.3.2. Những nội dung của việc thiết kế b ài học ................................ ................... 8 1.3.3. Xây dựng Kế hoạch bài học theo PPDH tích cực ................................ ........ 9 1.3.4. Thiết kế bài dạy Công nghệ................................ ................................ ........13 1.4. Đổi mới kiểm tra đánh giá ................................ ................................ ..........15 1.4.1. Mục tiêu đổi mới kiểm tra, đánh giá ................................ .........................15 1.4.2. Yêu cầu kiểm tra đánh giá ................................ ................................ .........15 1.4.3. Các tiêu chí của kiểm tra, đánh giá ................................ ............................17 CHƯƠNG 2. RÈN LUYỆN HS NHỮNG CON Đ ƯỜNG ỨNG DỤNG KỸ THUẬT CỦA VẬT LÝ KHI GIẢNG DẠY CÔNG NGHỆ ............................. 18 i 2.1. Môn Công nghệ ở trường PT ................................ ................................ .....18 2.1.1. Môn Công nghệ ở trường THPT ................................ ................................ 18 2.1.2. Nhiệm vụ dạy học Công nghệ ở trường PT ................................ ................20 2.2. Dạy học Công nghệ ứng dụng kỹ thuật của Vật lý ................................ ...23 2.2.1. Vai trò của việc nghiên cứu những ứng dụng kỹ thuật của Vật lý trong dạy học Công nghệ ................................ ................................ .............................. 23 2.2.2. Tầm quan trọng của việc ứng dụng kỹ thuật của Vật lý khi giảng dạy Công nghệ ................................ ................................ ................................ ...........24 2.2.3. Các con đường dạy học những ứng dụng kỹ thuật của Vật lý ....................25 2.3. PPDH ứng dụng kỹ thuật của Vật lý ................................ ..........................29 2.3.1. Phương pháp trình bày dụng cụ trực quan ................................ .................29 2.3.2. PPDH thực hành kỹ thuật ................................ ................................ ..........34 2.3.3. Dạy bài tập kỹ thuật ................................ ................................ ..................38 2.3.4. Tham quan và ngoại khóa kỹ thuật ................................ ............................40 2.4. Sử dụng kết hợp các PPDH ................................ ................................ ......44 CHƯƠNG 3. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CH ƯƠNG 4. MỘT SỐ THIẾT BỊ ĐIỆN TỬ DÂN DỤNG - SGK CÔNG NGHỆ 12 ................................ ............45 3.1. Đại cương về chương ................................ ................................ .................45 3.1.1. Mục đích ................................ ................................ ................................ ...45 3.1.2. Kiến thức, kỹ năng ................................ ................................ ....................45 3.1.3. Sơ đồ cấu trúc nội dung ................................ ................................ .............46 3.2. Thiết kế một số bài trong chương ................................ .............................. 48 CHƯƠNG 4. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................................ .....................74 4.1. Mục đích ................................ ................................ ................................ ......74 4.2. Nội dung thực nghiệm ................................ ................................ ................74 4.3. Đối tượng thực nghiệm ................................ ................................ ..............74 4.4. Kế hoạch giảng dạy ................................ ................................ ....................74 4.5. Tiến trình thực hiện các bài soạn ................................ .............................. 74 4.6. Kết quả thực nghiệm ................................ ................................ ..................74 4.6.1. Đề kiểm tra ................................ ................................ ............................... 74 ii 4.6.2. Kết quả ................................ ................................ ................................ .....79 4.7. Phụ bảng thực nghiệm sư phạm bổ sung ................................ ..................81 4.7.1. Đề kiểm tra ................................ ................................ ............................... 81 4.7.2. Kết quả ................................ ................................ ................................ .....84 NHẬN XÉT, KẾT LUẬN ................................ ................................ .................85 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................ ................................ ..................86 iii Luận văn tốt nghiệp ĐH GVHD: ThS - GVC Trần Quốc Tuấn SVTH: Trần Hà Duy MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Vật lý và Công nghệ là hai môn học có quan hệ mật thiết với nhau và có liên hệ trực tiếp với thực tế đời sống hằng ng ày nhưng từ trước đến nay Công nghệ l à môn học không được HS chú trọng nhiều, còn các ứng dụng của Vật lý trong đời sống v à kỹ thuật cũng chưa được các em quan tâm đúng mức. Công nghệ là môn học ứng dụng kiến thức của Toán, Hóa học, Sinh học và đặc biệt liên quan đến các ứng dụng kỹ thuật của Vật lý và các thiết bị sử dụng trong đời sống v à kỹ thuật đa số là ứng dụng các nguyên lý của Vật lý. Do đó, để HS hứng thú hơn với môn Công nghệ và thấy rõ những ứng dụng kỹ thuật của Vật lý thì việc tập cho HS quen với những ứng dụng kỹ thuật của Vật lý khi giảng dạy Công nghệ l à điều hết sức cần thiết và có ý nghĩa vô cùng to lớn. Hiện nay, nước ta đã gia nhập vào thị trường quốc tế, phải chịu sự cạnh tranh khóc liệt từ các nước. Vì thế, để tạo ra nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa hiện đại hóa của đất nước, nâng cao chất lượng GD tạo ra nguồn nhân lực có tr ình độ, nước ta đã và đang tiến hành một cuộc cách mạng để đổi mới GD PT, việc cần làm của mỗi GV là tập trung đổi mới PPDH, lấy “học” làm trung tâm thay vì trước đây lấy “dạy” làm trung tâm, người GV không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn hướng dẫn HS hành động là một yêu cầu không thể thiếu trong giai đoạn của nước ta hiện nay và tương lai sau này. Vật lý và Công nghệ là môn khoa học thực nghiệm, môn Công nghệ giúp HS làm quen với một số quy trình công nghệ chủ yếu, một số ngành, nghề phổ biến của đất nước, để góp phần định hướng nghề nghiệp một cách đú ng đắn, phù hợp với nhu cầu nhân lực của xã hội, cũng như với năng lực, sở trường và hoàn cảnh của cá nhân. Vì vậy, việc lựa chọn PPDH và cách tổ chức các hoạt động dạy học giúp HS phát huy kỹ năng thực hành, tăng thêm hứng thú và niềm vui khi học Vật lý v à Công nghệ là rất quan trọng và cần thiết. Tình hình của đất nước, xu hướng của thời đại buộc ta phải đào tạo được những con người không những giỏi về lý thuyết m à còn phải thành thạo về thực hành. 1 Luận văn tốt nghiệp ĐH GVHD: ThS - GVC Trần Quốc Tuấn SVTH: Trần Hà Duy Vì các lý do trên nên tôi ch ọn đề tài nghiên cứu “Rèn luyện HS những ứng dụng kỹ thuật của Vật lý khi giảng dạy “Chương 4: Một số thiết bị điện tử dân dụng” – SGK Công nghệ 12.” 2. Mục đích của đề tài Nghiên cứu các phương pháp ứng dụng kỹ thuật của Vật lý vào dạy học Công nghệ sao cho HS có hứng thú và học tốt môn Công nghệ. Từ vấn đề lý luận xây dựng tiến tr ình hoạt động dạy các kiến thức thuộc “Chương 4: Một số thiết bị điện tử dân dụng” – SGK Công nghệ 12” theo hướng rèn luyện HS những ứng dụng kỹ thuật của Vật lý vào các bài trong chương. Áp dụng các PPDH thích hợp để nâng cao chất lượng giảng dạy. 3. Giả thuyết khoa học Có thể nghiên cứu về việc vận dụng kỹ thuật của Vật lý vào môn Công nghệ của HS trong việc học Vật lý – Công nghệ. Có thể soạn giáo án nhằm phát huy việc vận dụng kỹ thuật của Vật lý vào môn học Công nghệ cho HS. 4. Nhiệm vụ của đề tài Nghiên cứu về vấn đề rèn luyện HS những ứng dụng kỹ thuật của Vật lý khi giảng dạy “Chương 4: Một số thiết bị điện tử dân dụng” – SGK Công nghệ 12.” Xây dựng tiến trình dạy học ứng dụng kỹ thuật của Vật lý vào việc giảng dạy Công nghệ. Nghiên cứu Chương 4: Môt số thiết bị điện tử dân dụng” – SGK Công nghệ 12. 5. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu lý thuyết về rèn luyện HS những ứng dụng kỹ thuật của Vật lý vào việc giảng dạy môn Công nghệ. Học tập các cá nhân và tập thể có thành tích xuất sắc ở các trường tiên tiến. Thực nghiệm sư phạm. 6. Đối tượng nghiên cứu Các hoạt động dạy và học của thầy và trò theo hướng ứng dụng kỹ thuật của Vật lý vào môn học Công nghệ cho HS. 2 Luận văn tốt nghiệp ĐH GVHD: ThS - GVC Trần Quốc Tuấn SVTH: Trần Hà Duy 7. Các giai đoạn nghiên cứu của đề tài Giai đoạn 1: Trao đổi với thầy hướng dẫn về đề tài nghiên cứu, nhận đề tài. Giai đoạn 2: Viết đề cương, lập kế hoạch tiến hành đề tài. Giai đoạn 3: Tìm tài liệu có liên quan, nghiên cứu cơ sở lý thuyết. Giai đoạn 4: Soạn GA một số bài trong chương 4 – SGK Công nghệ 12 theo hướng của đề tài. Giai đoạn 5: Chỉnh sửa, hoàn chỉnh đề tài, báo cáo thử. Giai đoạn 6: Bảo vệ luận văn. 8. Những chữ viết tắt trong đề t ài giáo viên : GV học sinh : HS phổ thông : PT giáo dục : GD giáo án : GA sách giáo khoa : SGK sách giáo viên : SGK trung học phổ thông : THPT phương pháp dạy học : PPDH kỹ thuật công nghiệp : KTCN khoa học kỹ thuật : KHKT 3 Luận văn tốt nghiệp ĐH GVHD: ThS - GVC Trần Quốc Tuấn SVTH: Trần Hà Duy NỘI DUNG CHƯƠNG 1. ĐỔI MỚI PPDH VẬT LÝ - CÔNG NGHỆ Ở THPT 1.1. Những vấn đề chung về đổi mới PPDH 1.1.1. Mục tiêu dạy học mới đòi hỏi phải có PPDH mới a/ Mục tiêu mới của GD nước ta: Nước ta đang bước vào thời kì công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, hội nhập với cộng đồng thới giới trong nền kinh tế cạnh tranh quyết liệt. Tình hình mới đó của đất nước đòi hỏi nền GD phải xây dựng những con ng ười có ý thức cộng đồng, phát huy tính tích cực của cá nhân, làm chủ tri thức khoa học và công nghệ hiện đại, có tư duy sáng tạo, có kỹ năng thực hành giỏi. Chương trình GD PT ban hành kèm theo quy ết định số 16/2006/QĐ -BGDĐT ngày 5/6/2006 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT đã nêu: “ Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; ph ù hợp với đặc trưng môn học, đặc điểm đối tượng HS, điều kiện của từng lớp học; bồi d ưỡng cho HS phương pháp tự học, khả năng hợp tác; r èn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức v ào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho HS”. [14, tr.49] b/ Đổi mới PPDH để thực hiện mục tiêu mới: PPDH truyền thống trong một thời gian dài đã được những thành tựu quan trọng. Tuy nhiên, phương pháp này n ặng nề về truyền thụ một chiều, thầy giảng giải minh họa học trò lắng nghe, ghi nhớ và bắt chước làm theo. Phương pháp n ày khó có thể đào tạo ra con người có tính tích cực cá nhân, t ư duy sáng tạo, khả năng thực hành giỏi. PPDH truyền thống không còn phù hợp. Cùng với xu thế phát triển chung của thế giới nền GD của nước ta chuyển từ trang bị cho HS kiến thức sang bồi dưỡng cho HS năng lực mà trước hết là năng lực sáng tạo. Đổi mới mạnh mẽ phương pháp GD và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều và rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến, hiện đại, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu của HS. [15, tr.50] 4 Luận văn tốt nghiệp ĐH GVHD: ThS - GVC Trần Quốc Tuấn SVTH: Trần Hà Duy 1.1.2. Phương hướng chiến lược đổi mới PPDH a/ Khắc phục lối truyền thụ một chiều : Truyền thụ một chiều là kiểu dạy học đã tồn tại lâu đời trong nền GD n ước ta. Nét đặc trưng của kiểu dạy này là: GV độc thoại, giảng giải minh họa, l àm mẫu, kiểm tra, đánh giá; HS thì thụ động, ngồi nhìn, cố nhớ và nhắc lại, mà không có cơ hội để suy nghĩ, phát triển ý thức, thực hiện những suy nghĩ mới mẻ của m ình còn GV thì trở thành nhân vật đầy quyền uy khiến HS phải sợ h ãi và cha mẹ HS phải kính nể. Như vậy, việc khắc phục lối truyền thụ một chiều l à một hoạt động có tính cách mạng nhằm chống lại thói quen đ ã từ lâu, chống lại đặc quyền của GV. Chúng ta cần phải đổi mới PPDH. Tư tưởng chủ đạo bao trùm nhất là tổ chức cho HS tham gia tích cực vào các hoạt động học tập đa dạng theo h ướng tìm tòi nghiên cứu phù hợp với phương pháp thực nghiệm. Ở THPT cần phải tiếp tục phát triển t ư duy đó để hình thành cho HS những kỹ năng học tập vữn g chắc, tạo một sự chuyển biến về chất trong phương pháp học tập của HS. Bất kì ở đâu và nơi nào sự sáng tạo chỉ có thể nảy sinh trong khi giải quyết vấn đề. Bởi vậy, tổ chức lôi cuốn HS tham gia tích cực vào việc giải quyết vấn đề học tập l à biện pháp cơ bản để bồi dưỡng năng lực sáng tạo cho HS. Để thực hiện PPDH mới hướng tới việc tổ chức hoạt động nhận thức tích cực, tự lực của HS thì ngoài vai trò hướng dẫn, tổ chức của GV, cần phải có ph ương tiện làm việc phù hợp với HS. Đối với Công nghệ th ì đặc biệt quan trọng là tài liệu giáo khoa, tranh vẽ minh họa, dụng cụ minh họa và mô hình mô phỏng để thực hiện cho mục ti êu của dạy học. [15, tr.50] b/ Đảm bảo thời gian tự học, tự nghiên cứu của HS: Đảm bảo thời gian tự học, tự nghi ên cứu của HS, rèn luyện khả năng và thói quen tự học. Bất cứ một việc học tập n ào đều phải thông qua tự học của ng ười học thì mới có thể có kết quả sâu sắc và bền vững. Vì vậy, HS phải được rèn luyện khả năng tự học, tự hoạt động nhận thức. Vấn đề này trước đây chưa được chú ý đúng mức, HS đã quen học tập thụ động, dựa vào sự truyền thụ của GV, hạn chế trong việc tự lực t ìm tòi, nghiên cứu. Cần phải nhanh chóng khắc phục t ình trạng này. [15, tr.51] 5 Luận văn tốt nghiệp ĐH GVHD: ThS - GVC Trần Quốc Tuấn SVTH: Trần Hà Duy c/ Rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học: Muốn rèn luyện được nếp tư duy sáng tạo của người học thì điều quan trọng là phải tổ chức, hướng dẫn, tạo điều kiện cho HS tích cực, tự lực tham gia v ào quá trình tái tạo cho mình kiến thức mà nhân loại đã có, tham gia giải quyết vấn đề học tập, qua đó m à phát triển năng lực sáng tạo. HS bằng cách tự làm, làm một cách chủ động say m ê hứng thú chứ không phải bị ép buộc. Vai tr ò của GV không còn giảng dạy, minh họa nữa mà chủ yếu là tổ chức, hướng dẫn, tạo điều kiện cho HS hoạt động. [15, tr.51] d/ Áp dụng các phương pháp tiên tiến, các phương tiện dạy học hiện đại vào quá trình dạy học: Trong những năm gần đây, các ph ương tiện dạy học nghe – nhìn ngày càng thâm nhập và được sử dụng trong dạy học ngày càng đa dạng và phong phú như: phim h ọc tập, các phần mềm mô phỏng, minh họa máy tính, các bản vẽ sẵn… cho những kết quả rất khả quan. [15, tr.51] 1.2. Đổi mới PPDH Vật lý - Công nghệ ở lớp 12 1.2.1. Mục đích đổi mới PPDH Vật lý - Công nghệ Mục đích của việc đổi mới PPDH Vật lý - Công nghệ ở trường PT là thay đổi lối dạy học truyền thụ một chiều sang dạy học theo “ PPDH tích cực” nhằm giúp HS phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo, r èn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác, kỹ năng vận dụng kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập và trong thực tiễn; tạo niềm tin, niềm vui, hứng thú trong học tập. L àm cho “Học” là quá trình kiến tạo; HS tìm tòi, khám phá, phát hiện, luyện tập, khai thác v à xử lý thông tin, tự hình thành hiểu biết, năng lực phẩm chất. Tổ chức hoạt đ ộng nhận thức cho HS, dạy HS cách t ìm ra chân lý. Chú trọng hình thành các năng lực (tự học, sáng tạo, hợp tác) dạy phương pháp và kỹ thuật lao động khoa học , dạy cách học. Học để đáp ứng những yêu cầu của cuộc sống hiện tại và tương lai. Những điều đã học cần thiết, bổ ích cho bản thân HS và cho sự nghiệp phát triển xã hội. [3, tr.8] 1.2.2. Định hướng đổi mới PPDH Vật lý - Công nghệ Cốt lỗi của PPDH là hướng tới hoạt động học tập tích cực, chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động. Đổi mới nội du ng và hình thức hoạt động của GV và HS, đổi mới hình thức tổ chức dạy học, đổi mới th ình thức tương tác xã hội trong dạy học với định hướng: 6 Luận văn tốt nghiệp ĐH GVHD: ThS - GVC Trần Quốc Tuấn SVTH: Trần Hà Duy • Bám sát mục tiêu GD PT. • Phù hợp với nội dung dạy học cụ thể. • Phù hợp với đặc điểm lứa tuổi HS. • Phù hợp với cơ sở vật chất, các điều kiện dạy học của nh à trường. • Phù hợp với việc kiểm tra, đánh giá kết quả dạy – học. • Kết hợp giữa việc tiếp thu v à sử dụng có chọn lọc, có hiệu quả các PPDH ti ên tiến, hiện đại với việc khai thác những yếu tố tích cực của PPDH truyền thống. • Tăng cường sử dụng các phương tiện dạy học, thiết bị dạy học v à đặc biệt lưu ý đến những ứng dụng của công nghệ thông tin. [3, tr.8] 1.2.3. Nội dung đổi mới PPDH mônVật lý - Công nghệ THPT Đổi cả mặt bên ngoài (cách dạy của GV) và mặt bên trong của PPDH (ý thức về hình thức vận động của nội dung). Từ những đổi mới về mục ti êu, chương trình, kế hoạch dạy học nêu trên, mặt bên trong của PPDH môn Công nghệ có thể đ ược đổi mới theo các nội dung sau: • Công nghệ là môn học có tính thực tiễn cao, d o đó trong mỗi giờ học, GV không nên chỉ trình bày lý thuyết một chiều mà cần nêu các vấn đề, đặt ra những câu hỏi để HS vận dụng những hiểu biết, kinh nghiệm của bản thân đã tiếp thu được từ những cấp học dưới, từ thực tiễn cuộc sống để giải quyết vấ n đề được đặt ra. Khi giảng dạy những nguyên lý sản xuất GV không dừng ở mức độ hiểu m à phải giúp HS vận dụng các kiến thức về nguy ên lý để giải thích hiện tượng, các biện pháp kỹ thuật trong thực tế. Có như vậy mới khắc sâu được kiến thức và làm cho HS hứng thú với môn Công nghệ. • Tăng cường trực quan, thực hành trong mỗi giờ học. Đối với các b ài học lý thuyết GV cần hướng dẫn HS quan sát, phân tích những h ình minh họa, những số liệu, tư liệu được trình bày trong SGK và các b ảng biểu, hạn chế kiểu dạy chay. Thực hiện nghiêm túc các bài thực hành. Khi tổ chức cho HS thực hành GV cần liên hệ kiến thức lý thuyết với thực hành, hướng dẫn các thao tác chuẩn xác theo đúng quy trình, thực hiện đầy đủ các bước trong quy trình hướng dẫn, tổ chức giờ thực h ành theo hướng tạo điều kiện cho HS thực hiện nội dung một cách tự giác, tích cực, sáng tạo. • Trong các giờ học môn Công nghệ, GV đóng vai tr ò là người hướng dẫn, tổ chức cho HS thu nhận kiến thức , hình thành kỹ năng thông qua việc tổ chức giờ học 7 Luận văn tốt nghiệp ĐH GVHD: ThS - GVC Trần Quốc Tuấn SVTH: Trần Hà Duy dưới nhiều hình thức tích cực như thảo luận theo nhóm, tổ; học tr ên lớp, học ngoài thực tế; kết hợp học kiến thức với r èn luyện kỹ năng, lý thuyết với thí nghiệm; làm việc với SGK... Chú trọng h ướng dẫn những vấn đề ứng dụng cao để HS có thể vận dụng những kiến thức, kỹ năng đ ã học giải quyết các vấn đề trong sản xuất hoặc trong cuộc sống hằng ngày. Tóm lại, trọng tâm của đổi mới PPDH l à tăng cường tính “tích cực” và “tương tác” trong dạy học. [6, tr.52] 1.3. Đổi mới việc thiết kế bài học 1.3.1. Các yêu cầu đối với việc thiết kế bài học Việc chuyển trọng tâm từ thiết kế các hoạt động của GV sang thiết kế các hoạt động của HS là yêu cầu nổi bậc đối với công việc thiết kế bài học của GV. Khi thiết kế bài học, GV phải suy nghĩ trả lời các câu hỏi sau: • Trong bài học, HS sẽ lĩnh hội được những kiến thức, kỹ năng n ào? Mức độ đến đâu? • Sự chiếm lĩnh những kiến thức, kỹ năng của HS sẽ diễn r a theo con đường nào? HS cần huy động những kiến thức, kỹ năng n ào đã có? Cần những phương tiện dạy học nào? • Những hoạt động chủ yếu n ào của HS trên con đường dẫn tới chiếm lĩnh những kiến thức, kỹ năng đó? Những hoạt động đó của HS diễn ra d ưới hình thức làm việc cá nhân hay làm việc theo nhóm? • GV phải chỉ đạo như thế nào để đảm bảo cho HS chiếm lĩnh đ ược những kiến thức, kỹ năng đó một cách chính xác, sâu sắc v à đạt được hiệu quả GD? • Hành vi ở đầu ra mà HS cần thể hiện được sau khi học là gì? 1.3.2. Những nội dung của việc thiết kế bài học Xác định rõ ràng, cụ thể mục tiêu bài học. • Cần đổi mới việc xác định mục ti êu bài học, từ việc viết mục tiêu giảng dạy (điều GV phải đạt được) sang viết mục tiêu học tập (điều HS phải đạt được sau khi học bài đó). Mục tiêu bài học luôn được diễn đạt theo người học. • Mục tiêu bài học phải chỉ rõ mức độ HS đạt được sau bài học về kiến thức, kỹ năng, thái độ đủ để làm cơ sở đánh giá chất lượng và hiệu quả của bài học. 8 Luận văn tốt nghiệp ĐH GVHD: ThS - GVC Trần Quốc Tuấn SVTH: Trần Hà Duy • Mục tiêu bài học phải chỉ ra những hành vi mà HS phải thể hiện ra khi học một kiến thức cụ thể. Vì vậy, mục tiêu bài học được bắt đầu bằng các động từ h ành động (nêu được, xác định được, quan sát, đo được…). Khi viết mục tiêu bài học, GV cần tham khảo chuẩn kiến thức và kỹ năng ở các chủ đề trong chương trình THPT môn Công nghệ. Xác định những nội dung, kiến thức của b ài học: cần xác định những nội dung n ày thuộc kiến thức nào, bao gồm những kết luận nào? Xác định công việc chuẩn bị của GV và HS, các phương tiện dạy học cần sử dụng. Thiết kế tiến trình xây dựng từng kiến thức trong b ài học: để thiết kế tiến trình xây dựng từng kiến thức trong b ài học, GV cần xác định kiến thức cần xây d ựng được diễn đạt như thế nào? Là câu trả lời cho câu hỏi nào? Giải pháp nào giúp trả lời được câu hỏi này? Soạn thảo tiến trình dạy học cụ thể: • Việc soạn thảo tiến trình dạy học phải thể hiện rõ hoạt động học và hoạt động dạy là hoạt động nào? Diễn ra như thế nào và trình tự các hoạt động đó ra sao? Soạn thảo tiến trình dạy học. Với mỗi hoạt động của HS, cần viết r õ mục đích hoạt động, cách thức hoạt động, h ình thức thực hiện hoạt động (cá nhân, nhóm), kết quả cần đạt được. • Với từng hoạt động của HS, cần viết h oạt động tương ứng của GV: lệnh hoạt động, câu hỏi, gợi ý để hướng dẫn hoạt động của HS, thông báo bổ sung của GV. Cần coi trọng việc chuẩn bị các câu hỏi, nhất l à câu hỏi then chốt, trên cơ sở đó, khi lên lớp, GV sẽ phát triển thêm tùy diễn biến của bài học. Xác định nội dung tóm tắt trình bày bảng. Soạn nội dung bài tập về nhà. 1.3.3. Xây dựng Kế hoạch bài học theo PPDH tích cực a/ Các bước xây dựng Kế hoạch bài học: Xác định mục tiêu của bài học căn cứ vào chuẩn kiến thức, kỹ năng và yêu cầu về thái độ trong chương trình. Nghiên cứu SGK và các tài liệu liên quan để: • Hiểu chính xác, đầy đủ những nội dung của b ài học. • Xác định kiến thức, kỹ năng, thái độ cơ bản cần hình thành và phát triển 9 Luận văn tốt nghiệp ĐH GVHD: ThS - GVC Trần Quốc Tuấn SVTH: Trần Hà Duy • Xác định trình tự lôgic của bài học. Xác định khả năng đáp ứng và nhiệm vụ nhận thức của HS: • Xác định những kiến thức, kỹ năng m à HS đã có và cần có. • Dự kiến những khó khăn, những t ình huống có thể nảy sinh và các phương án giải quyết. Lựa chọn PPDH; phương tiện, thiết bị dạy học; hình thức tổ chức dạy học và cách thức đánh giá thích hợp nhằm giúp HS học tập tích cực, chủ động, sáng tạo, phát triển năng lực tự học. Xây dựng kế hoạch bài học: Xác định mục tiêu, thiết kế nội dung, nhiệm vụ, cách thức hoạt động, thời gian v à yêu cầu cần đạt cho từng hoạt động dạy của GV v à hoạt động học tập của HS. [3, tr.12] b/ Cấu trúc của một Kế hoạch bài học: Cấu trúc của một Kế hoạch b ài học thường có 4 mục sau: I. Mục tiêu bài học Nêu rõ yêu cầu HS cần đạt về kiến thức, kỹ năng , thái độ. Các mục tiêu được biểu đạt bằng động từ cụ thể, có thể l ượng hóa được. 1. Kiến thức: gồm 6 mức độ nhận thức: biết, hiểu, vận dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá. 2. Kỹ năng: gồm 2 mức độ: làm được và thông thạo. 3. Thái độ: rèn luyện HS sự ham học, cố gắng, nhiệt t ình, tự lực, tạo thành thói quen, tính cách, nhân cách nh ằm phát triển nhân cách con ng ười toàn diện theo mục tiêu. II. Chuẩn bị của GV và HS 1. Giáo viên: • Phiếu học tập: câu hỏi trắc nghiệm, tự luận để kiểm tra b ài cũ, xây dựng bài mới và củng cố kiến thức. • Chuẩn bị các thiết bị dạy học (tranh ảnh, mô h ình, hiện vật,…), các phương tiện và tài liệu dạy học cần thiết. 2. Học sinh: • Chuẩn bị bài học (soạn bài, làm bài tập, chuẩn bị tài liệu và đồ dùng học tập). • Trả lời phiếu học tập 10 Luận văn tốt nghiệp ĐH GVHD: ThS - GVC Trần Quốc Tuấn SVTH: Trần Hà Duy III. Thiết kế tiến trình xây dựng kiến thức Thiết kế tiến trình xây dựng kiến thức theo tinh thần tích cực hóa thái độ học tập của HS. IV. Tổ chức các hoạt động dạy v à học Trình bày rõ cách thức triển khai các hoạt động dạy – học cụ thể. Với mỗi hoạt động cần chỉ rõ: • Tên hoạt động. • Mục tiêu của hoạt động. • Cách tiến hành của hoạt động. • Thời lượng để tiến hành hoạt động. • Kết luận của GV về: những kiến thức, kỹ năng thái độ HS cần có sau hoạt động; những tình huống thực tiễn có thể vận dụng kiến thức, kỹ năng thái độ đ ã học để giải quyết; những sai sót thường gặp; những hậu quả có thể xảy ra nếu không có cách giải quyết phù hợp… [3, tr.13] Một số hoạt đông phổ biến trong một tiết học: Hoạt động: Kiểm tra kiến thức cũ Hoạt động của HS Trợ giúp của GV - Tái hiện kiến thức,trả lời câu hỏi c ủa GV - Đặt vấn đề, nêu câu hỏi. - Nhận xét câu trả lời của bạn. - Gợi cách trả lời, nhận xét, đánh giá. Hoạt động: Tiếp nhận nhiệm vụ học tập Hoạt động của HS Trợ giúp của GV - Quan sát, theo dõi GV đặt vấn đề. - Tạo tình huống học tập. - Tiếp nhận nhiệm vụ học tập. - Trao nhiệm vụ học tập. Hoạt động: Thu thập thông tin Hoạt động của HS Trợ giúp của GV - Nghe GV giảng, nghe bạn phát biểu. - Tổ chức hướng dẫn. - Đọc, tìm hiểu một số vấn đề trong SGK. - Tổ chức cho HS hoạt động. - Tìm hiểu bảng số liệu. - Giới thiệu nội dung tóm tắt, t ài liệu cần tìm hiểu. - Giảng sơ lược nếu cần thiết. - Quan sát hiện tượng trong tự nhiên hoặc - Làm thí nghiệm biểu diễn. 11