Tài liệu Quyền và nghĩa vụ của người lao động theo quy định của pháp luật việt nam

CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 Lêi më ®Çu Lao ®éng gi÷ mét vai trß quan träng trong lÞch sö loµi ngêi, Ph.¡ngghen ®· viÕt: “Lao ®éng lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Çu tiªn cña toµn bé ®êi sèng con ngêi, ®Õn mét møc vµ trªn mét ý nghÜa nµo ®ã chóng taph¶i nãi r»ng: Lao ®éng ®· t¹o ra chÝnh b¶n th©n con ngêi”. Trong qu¸ tr×nh lao ®éng, con ngêi t¸c ®éng ®Õn trùc tiÕp vµo thÕ giíi xung quanh vµ môc ®Ých cña qu¸ tr×nh lao ®éng ®îc thÓ hiÖn trong kÕt qu¶ cña nã. Nhê cã lao ®éng mµ con ngêi t¸ch khái thÕ gi¬Ý ®éng vËt, ®ång thêi biÕt vËn dông quy luËt cña thiªn nhiªn ®Ó chinh phôc nã. §iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh lao ®éng lµ ho¹t ®éng cã ý chÝ, cã môc ®Ýchcña con ngêi nh»m t¹o ra mét gi¸ trÞ sö dông nhÊt ®Þnh. Lao ®éng t¹o ra cña c¶i vËt chÊt vµ gi¸ trÞ tinh thÇn cña x· héi. Lao ®éng cã n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶ lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Víi t tëng chiÕn lîc “V× con ngêi vµ ph¸t huy nh©n tè con ngêi”, c¸c quy ph¹m cña luËt lao ®éng thÓ hiÖn chñ tr¬ng, ®êng lèi cña §¶ng lµ gi¶i phãng vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc dåi dµo cña ®Êt ní, khuyÕn khÝch sö dông tiÒm n¨ng lao ®éng x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn vµ m«i trtêng ®Ó mäi ngêi lao ®éng cã viÖc lµm, tù do lao ®éng, tõng bíc c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt cña 1 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 ngêi lao ®éng, ®¶m b¶o c¬ b¶n tèi thiÓu vÒ viÖc lµm, tr¶ c«ng lao ®éng, an toµn lao ®éng vµ vÖ sinh lao ®éng, kÕt hîp hµi hoµ gi÷a chÝnh s¸ch kinh tÕ víi chÝnh s¸ch x· héi, coi träng vµ b¶o hé quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ngêi lao ®éng vµ ngêi sö dông lao ®éng nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ, æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ-x· héi, phôc vô môc tiªu d©n giµu,níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. Víi ®Ò tµi tiÓu luËn: “QuyÒn vµ nghÜa vô cña ngêi lao ®éng theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam”, em xin ph©n tÝch vµ nªu ra nh÷ng néi dung c¬ b¶n nhÊt vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña ngêi lao ®éng theo sù hiÓu biÕt cña m×nh. Trong qu¸ tr×nh lµm bµi do thêi gian h¹n chÕ vµ cßn thiÕu mét sè giÊo tr×nh ®Ó tham kh¶o nªn bµi tiÓu luËn nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. VËy em rÊt mong nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c« ®Ó bµi viÕt cña em thªm hoµn chØnh h¬n. 2 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 CH¦¥NG i Néi dung cña quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng Néi dung cña quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng lµ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ tham gia quan hÖ. Trong quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng, quyÒn lao ®éng cña c«ng d©n trë thµnh quyÒn thùc tÕ vµ mçi bªn tham gia ®Òu cã nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô ph¸p lý nhÊt ®Þnh. QuyÒn cña chñ thÓ nµy bao giê còng t¬ng øng víi nghÜa vô chñ thÓ kia t¹o thµnh mèi liªn hÖ ph¸p lý thèng nhÊt trong mét quan hÖ ph¸p luËtn lao ®éng. Trong quan hÖ ph¸p luËt nµy, kh«ng cã chñ thÓ nµo chØ cã quyÒn hoÆc chØ cã nghÜa vô vµ kh«ng cã nghÜa vô cña mét bªn th× còng kh«ng cã quyÒn cña bªn kia. Ngoµi ra, c¸c bªn cßn ph¶i thùc hiÖn, t«n träng nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô nhÊt ®Þnh mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o trËt tù, lîi Ých x· héi, b¶o ®¶m m«i trêng lao ®éng vµ m«i trêng sèng. I. QuyÒn vµ nghÜa vô cña ngêi lao ®éng: I Trong quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng, ngêi lao ®éng cã c¸c quyÒn c¬ b¶n sau: II - §îc tr¶ l¬ng theo sè vµ ch¸t lîng lao ®éng. III - §îc ®¶m b¶o an toµn trong lao ®éng. IV - §îc b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 3 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 V - §îc nghØ ng¬i theo ph¸p luËt quy ®Þnh vµ theo tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn. VI - §îc thµnh lËp hoÆc gia nhËp tæ chøc c«ng ®oµn. VII - §îc hëng phóc lîi tËp thÓ vµ tham gia qu¶n lý doanh nghiÖp theo ph¸p luËt, néi quy vµ ®iÒu kiÖn cña ®¬n vÞ. VIII - §îc ®×nh c«ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. IX §ång thêi ngêi lao ®éng ph¶i thùc hiÖn c¸c nghÜa vô: X - Thùc hiÖn hîp ®ång lao ®éng, tho¶ íc lao ®éng tËp thÓ vµ ch¸p hµnh néi quy cña ®¬n vÞ. - Thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng vµ chÊp hµnh kû luËt lao ®éng. - Tu©n thñ sù ®iÒu hµnh hîp ph¸p cña ngêi sö dông lao ®éng. II. Kh¸ch thÓ cña quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng: Trong quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng, viÖc thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ bao giê còng ®Ó híng tíi mét môc ®Ých, mét lîi Ých nµo ®ã, vµ ®ã lµ kh¸ch thÓ cña quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng. ViÖc x¸c ®Þnh ®óng kh¸ch thÓ cña quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng cã ý nghÜa rÊt lín v× nã ph¶n ¸nh lîi Ých, môc ®Ých ®ã ë møc ®é nµo sÏ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t sinh, tån t¹i hay chÊm døt quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng. 4 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 Khi tham gia vµo quan hÖ ph¸p luËt nµy, ngêi lao ®éng muèn sö dông søc lao ®éng cña m×nh ®Ó cã thu nhËp ®¶m b¶o cuéc sèng cho hä vµ gia ®×ng. Cßn bªn sö dông lao ®éng còng muèn cã søc lao ®éng ®Ó sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh hay dÞch vô. Nh vËy, khi thiÕt lËp quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng víi nhau, c¸c bªn ®Òu híng tíi søc lao ®éng cña ngêi lao ®éng vµ ®ã chÝnh lµ kh¸ch thÓ cña mèi quan hÖ ph¸p luËt nµy. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i trong mäi trêng hîp søc lao ®éng ®Òu lµ kh¸ch thÓ mµ chØ cã thÓ lµ kh¸ch thÓ khi søc lao ®éng ®îc ®Æt vµo mét t×nh tr¹ng nhÊt ®Þnh. V× vËy, muèn æn ®Þnh quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng, Nhµ níc ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p, nh÷ng quy ®Þnh ®Ó æn ®Þnh vµ t¨ng cêng søc lao ®éngcho ngêi lao ®éng còng nh ®¶m b¶o sö dông nã hîp lý,hiÖu qu¶ vµ khoa häc. CH¦¥NG II QuyÒn vµ nghÜa vô cña ngêi lao ®éng I. Ngêi lao ®éng cã c¸c quÒn c¬ b¶n sau: 1. Ngêi lao ®éng ®îc tr¶ l¬ng theo sè vµ chÊt lîng lao ®éng: Ph©n phèi theo lao ®éng lµ mét quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan. §ã lµ sù vËn dông quy luËt gi¸ trÞ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ vµo viÖc tr¶ c«ng lao ®éng víi ý nghÜa søc lao ®éng lµ 5 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 hµng ho¸, tiÒn l¬ng (tiÒn c«ng) lÇ gi¸ c¶ søc lao ®éng, tiÒn l¬ng (tiÒn c«ng) tr¶ cho ngêi lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o cho hä ®ñ bï ®¾p hao phÝ vµ duy tr× cuéc sèng l©u dµi. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm, nhËn thøc søc lao ®éng lµ hµng ho¸, tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, c¸c quy ®Þnh vÒ tiÒn l¬ng do Nhµ níc ban hµnh ph¶i ph¶n ¸nh ®óng gi¸ trÞ søc lao ®éng. Tuú tõng tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm kh¸c nhau cña tõng lo¹i lao ®éng mµ Nhµ níc quy ®Þnh chÕ ®é tiÒn l¬ng hîp lý vµ ph¶i qu¸n triÖt nguyªn t¾c: - Lao ®éng cã tr×nh ®é nghÒ nghiÖp cao thµnh th¹o, chÊt lîng cao, lµm viÖc nhiÒu th× ®îc ttr¶ c«ng cao vµ ngîc l¹i. - Nh÷ng lao ®éng ngang nhau th× ph¶i tr¶ c«ng ngang nhau. Tuy nhiªn, ngoµi viÖc c¨n cø vµo sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng cña ngêi lao ®éng ®îc biÓu hiÖn qua thêi gian lao ®éng vµ tr×nh ®é nghÒ nghiÖp hoÆc sè lîng vµ chÊt lîng s¶n phÈm lµm ra, viÖc tr¶ c«ng lao ®éng cßn ph¶i tÝnh ®Õn c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nh: Thu nhËp quèc d©n, hoÆc thu nhËp cña doanh nghiÖpp, n¨ng suÊt lao ®éng ®¹t ®îc ®Ó ®iÒu tiÕt viÖc tr¶ l¬ng. 6 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 ViÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc ®· lµm thay ®æi nhËn thøc vÒ lý luËn trong x©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng. Theo c¬ chÕ míi: Thõa nhËn ngêi lao ®éng ®îc tù do lµm viÖc theo hîp ®ång tho¶n thuËn, tù do gi÷a c¸c c¬ së s¶n xuÊt, nghÜa lµ c«ng nhËn sù tån t¹i kh¸ch quan cña ph¹m trï søc lao ®éng vµ nh vËy tiÒn l¬ng kh«ng chØthuéc ph¹m trï ph©n phèi mµ cßn lµ ph¹m trï trao ®«Øo, ph¹m trï gi¸ trÞ. ChÕ ®é tiÒn l¬ng do Nhµ níc quy ®Þnh, ban hµnh ph¶i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu lµ quan t©m toµn diÖn tíi môc ®Ých, ®éng c¬ lµm viÖc, c¸c nhu cÇu còng nh lîi Ých kinh tÕ cña ngêi lao ®éng; cã nh vËy míi kh¬i dËy ®îc kh¶ n¨ng tiÒm Èn cña ngêi lao ®éng ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ph¸t triÓn x· héi. Lao ®éng cña con ngêi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng vµ gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®îc biÓu hiÖn ë kh¶ n¨ng t duy s¸ng t¹o. Trong ®iÒu kiÖn khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn vµ trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp th× x· héi nµo, Nhµ níc nµo cµng thu hót sö dông tèt lao ®éng s¸ng t¹o, chÊt x¸m, cµng thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy, khi ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng cÇn ®¸nh gi¸ ®óng vai trß quyÕt ®Þnh cña con ngêi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, tiÒn l¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn gi¸ trÞucs lao ®éng, lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng. Còng nh c¸c thÞ trêng kh¸c 7 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 thÞ tûêng søc lao ®éng ho¹t ®éng theo quy luËt cung cÇu. Mäi c«ng d©n cã quyÒn thuª mín, sö dông søc lao ®éng vµ tr¶ c«ng phï hîp víi gi¸ trÞ søc lao ®éng theo ®óng ph¸p luËt Nhµ níc. 2. Ngêi lao ®éng ®îc ®¶m b¶o an toµn trong khi lµm viÖc: Nh÷ng quy ®Þnh vÒ an toµn lao ®éng vµ vÖ sinh lao ®éng ®îc Nhµ níc thèng nhÊt quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn ho¸. Cã hai lo¹i tiªu chuÈn: Tiªu chuÈn cÊp Nhµ níc vµ tiªu chuÈn cÊp ngµnh. - Tiªu chuÈn cÊp Nhµ níc lµ nh÷ng tiªu chuÈn b¾t buéc thi hµnh cho nhiÒu ngµnh, nhiÒu nghÒ trong ph¹m vi c¶ níc. C¸c tiªu chuÈn nµy do ChÝnh phñ hoÆc c¬ quan ®îc ChÝnh phñ uû quyÒn ban hµnh. §èi tîng ¸p dông tiªu chuÈn nµy bao gåm tÊt c¶ c¸c c¬ së t nh©n, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô, nghiªn cøu khoa häc; c¸c c¬ quan Nhµ níc, c¸c tæ chøc x· héi, lùc lîng vò trang cã sö dông, vËn chuyÓn, lu gi÷ m¸y thiÕt bÞ, vËt t, chÊt phãng x¹, thuèc næ, ho¸ chÊt, nhiªn liÖu, ®iÖn… cã sö dông lao ®éng trªn l·nh thæ ViÖt Nam thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, kh«ng ph©n biÖt quy m« tæ chøc lín hay nhá, nhiÒu hay Ýt lao ®éng vµ ngêi qu¶n lý lµ c«ng d©n ViÖt Nam hay níc ngoµi . 8 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 - Tiªu chuÈn cÊp ngµnh, cÊp c¬ së lµ tiªu chuÈn do c¬ quan qu¶n lý cÊp ngµnh ban hµnh phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn cña Nhµ níc vµ cã gi¸ trÞ b¾t buéc thi hµnh trong ph¹m vi ®èi tîng mµ tiªu chuÈn quy ®Þnh ¸p dông. MÆt kh¸c, khi x©y dùng míi hoÆc më réng, c¶i t¹o c¬ së ®Ó s¶n xuÊt, sö dông, b¶o qu¶n, lu gi÷ c¸c lo¹i m¸y thiÕt bÞ, vËt t vµ c¸c chÊt cã yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ an toµn, vÖ sinh ph¶i cã luËn chøng vÒ c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o an toµn lao ®én, vÖ sinh lao ®éng ®èi víi n¬i lµm viÖc cña ngêi lao ®éng vµ m«i trêng xung quanh. LuËn chøng nµy ph¶i ®îc c¸c c¬ quan thanh tra Nhµ níc vÒ an toµn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng chÊp thuËn trªn c¬ së nh÷ng quy tr×nh ®îc ghi trong c¸c tiªu chuÈn vÒ an toµn lao ®éng vµ tiªu chuÈn vÖ sinh lao ®éng. BÊt cø ®¬n vÞ sö dông nµo, n¬i lµm viÖc còng ph¶i ®¶m b¶o vÒ kh«ng gian, ®é tho¸ng, ®é s¸ng, tiªu chuÈn vÖ sinh cho phÐp vÒ h¬i, khÝ ®éc, bôi, phãng x¹, ®iÖn tõ trêng, nãng, Èm, ån, rung vµ c¸c yÕu tè cã h¹i kh¸c. C¸c yÕu tè ®ã ph¶i ®îc kiÓm tra, ®o lêng ®Þnh kú. Nghiªm cÊm viÖc th¶i vµo kh«ng khÝ, nguån níc hoÆc ®Êt ®ai c¸c chÊt g©y ®éc h¹i khi viÖc xö lý cha ®¹t tiªu chuÈn vÖ sinh cho phÐp. N¬i lµm viÖc, n¬i ®Æt m¸y thiÐt bÞ, n¬i cã chÊt nguy h¹i ph¶i cã b¶ng chØ dÉn vÒ an toµn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng vµ ph¶i ®Æt ë vÞ trÝ mäi ngêi dÔ thÊy, dÔ ®äc; trong trêng hîp cã nguy c¬ g©y tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, ph¶i 9 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 thùc hiÖn ngay nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc nguy c¬ ®ã hoÆc ph¶i ngõng ho¹t ®éng. Ngêi lao ®éng lµm viÖc ë nh÷ng n¬i cã c¸c yÕu tè nguy hiÓm, ®éc h¹i ph¶i ®îc cung cÊp nh÷ng ph¬ng tiÖn b¶o vÑ c¸ nh©n - ®ã lµ nh÷ng trang bÞ mµ ngêi lao ®éng sö dông ®Ó phßng ngõa, h¹n chÕ sù t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè nguy hiÓm, ®éc h¹i cã thÓ dÉn ®Õn tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp. C¸c ph¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n ®îc Nhµ níc tiªu chu¶n ho¸ vÒ chÊt lîng vµ quy c¸ch. Mäi ngêi lao ®éng, kh«ng ph©n biÖt c«ng d©n ViÖt Nam hayb ngêi níc ngoµi lµm nh÷ng c«ng viÖc cã yÕu tè nguy hiÓm, déc haÞi díi bÊt kú h×nh thøc nµo trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ®îc ngêi sö dông lao ®éng trang bÞ c¸c ph¬ng tiÖn c¸ nh©n cÇn thiÕt cho viÖc phßng ngõa tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp. Ngêi lao ®éng cã tr¸ch nhiÑm sö dông, b¶o qu¶n tèt c¸c ph¬ng tiÖn b¶o vÖ c¸ nh©n.. 3. Ngêi lao ®éng ®îc b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh cña Nhµ níc: B¶o hiÓm x· héi lµ mét ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÐu ®îc trong ®êi sèng x· héi vµ cµng kh«ng thÓ thiªó ®èi víi ngêi lao ®éng, ®ã lµ mét ®¶m b¶o rÊt quan träng vµ cã ý nghÜa thiÕt thùc, gãp phÇn æn ®Þnh cuéc sèng cho ngêi lao ®éng trong nh÷ng trêng hîp rñi ro. §¶ng vµ Nhµ níc lu«n quan t©m ®Õn 10 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 c«ng t¸c b¶o hiÓm vµ thùc hiÖn b¶o hiÎm x· héi ®èi víi ngêi lao ®éng. QuyÒn ®îc hëng b¶o hiÓm x· héi lµ mét trong nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña ngêi lao ®éng ®îc ph¸p luËt ghi nhËn vµ b¶o vÖ. Nhµ níc vµ c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm ®èi víi ngêi lao ®éng. §iÒu 56 HiÕn ph¸p 1992 quy ®Þnh: “…Nhµ níc quy ®Þnh thêi gian lao ®éng, chÕ ®é tiÒn l¬ng, chÕ ®é nghØ ng¬i, vµ chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ®èi víi viªn chøc Nhµ níc vµ nh÷ng ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc b¶o hiÓm x· héi kh¸c ®èi víi ngêinlao ®éng”. §Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi b¶o hiÓm x· héi cña ngêi lao ®éng, LuËt lao ®éng kh«ng chØ quy ®Þnh quyÒn ®îc hëng c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi khi èm ®au, thai s¶n, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, chÕ ®é hu trÝ vµ chÕ ®é tö tuÊt, mµ cßn quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña Nhµ níc, c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng trong viÖc ®ãng gãp b¶o hiÓm vµ thùc hiÖn c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm cho ngêi lao ®éng. C¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña ngêi lao ®éng, Nhµ níc vµ c¸c ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ®îc ghi nhËn, quy ®Þnh t¹i c¸c ®iÒu 140, 141, 142, 143, 144, 145, 146, vµ 148 cña Bé LuËt Lao ®éng. ThÓ hiÖn néi dung cña nguyªn t¾c nµy, c¸c quy ®Þnh cña LuËt lao ®éng ph¶i ®¶m b¶o cho ngêi lao ®éng trong mäi thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng ph©n biÖt nghÒ nghiÖp, thµnh phÇn x· héi, t«n gi¸o, giíi tÝnh, nÕu cã tham gia vµo quan hÖ lao ®éng, cã ®ãng gãp b¶o hiÓm x· héi th× ®Òu ®îc 11 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn vÒ vËt chÊt trong trêng hîp t¹m thêi hoÆc vÜnh viÔn mÊt søc lao ®éng, mÊt viÖc lµm nh»m gióp hä kh¾c phôc khã kh¨n, æn ®Þnh ®êi sèng, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hä an t©m lao ®éng, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. 4. Ngêi lao ®éng ®îc nghØ ng¬i theo ph¸p luËt quy ®Þnh vµ theo tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn: NghØ ng¬i lµ mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña cuéc sèng. V× vËy, Nhµ níc lu«n quan t©m ®Õn quyÒn ®îc nghØ ng¬i cña ngêi lao ®éng. §iÒu 56 HiÕn ph¸p 1992 quy ®Þnh: “Nhµ níc quy ®Þnh thêi gian lao ®éng… chÕ ®é nghØ ng¬i ®èi víi viªn chøc Nhµ níc vµ nh÷ng ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng…”. C¨n cø vµo tÝnh chÊt mçi ngµnh, nghÒ, ®Æc ®iÓm lao ®éng trong tõng khu vùc kh¸c nhau, Nhµ níc ngoµi viÖc quy ®Þnh thêi gian lµm viÖc hîp lý cßn quy ®Þnh thêi gian nghØ ng¬i ®èi víi ngêi lao ®éng nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho hä kh¼ n¨ng phôc håi søc khoÎ, t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Thêi gian nghØ ng¬i theo chÕ ®é cña ngêi lao ®éng ®îc hiÓu lµ thêi gian mµ ngêi lao ®éng ®îc nghØ gi÷a ca lµm viÖc, tuÇn lµm viÖc, thêi gian nghØ nh÷ng ngµy lÔ, tÕt, nghØ hµng n¨m theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Thêi gian ®ã ngêi lao ®éng kh«ng ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô lao ®éng nhng vÉn ®îc tÝnh lµ thêi gian lµm viÖc vµ ®îc ®¶mb¶o tr¶ l¬ng. §Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña ngêi lao ®éng, Nhµ níc quy ®Þnh cô 12 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 thÓ c¸c chÕ dé nghØ, thêi gian vµ quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng khi nghØ t¹i c¸c ®iÒu 71, 72, 73, 74, 75, vµ 76 Bé luËt lao ®éng. Nh vËy quyÒn ®îc nghØ ng¬i lµ mét quyÒn c¬ b¶n ®îc ghi nhËn trong HiÕn ph¸p vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt lao ®éng kh¸c. Tr¸ch nhiÖm cña Nhµ níc vµ cña con ngêi sö dông lao ®éng lµ ph¶i t¹o mäi ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi lao ®éng thùc hiÖn ®uùc quyÒn ®ã cña m×nh. 5. Ngêi lao ®éng cã quyÒn ®îc thµnh lËp hoÆc gia nhËp tæ chøc c«ng ®oµn: Ngêi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp dï lµ doanh nghiÖp t nh©n hay Nhµ níc ®Òu cã quyÒn tham gia qu¶n lý doanh nghiÖp theo néi quy, ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖpp vµ quy ®Þnh cña ph¸p luËt; kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ sö dông lao ®éng. Hä thùc hiÖn quyÒn dã cña m×nh th«ng qua ngêi ®¹i diÖn cña hä, ®ã lµ tæ chøc c«ng ®oµn. C«ng ®oµn, nh ®iÒu 10 HiÕn ph¸p 1992 ®· ghi nhËn: “lµ tæ chøc chÝnh trÞ – x· héi cña giai cÊp c«ng nh©n vµ cña ngêi lao ®éng cïng víi c¬ quan Nhµ níc, tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi ch¨m lo vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc vµ nh÷ng ngêi lao ®éng kh¸c, tham gia qu¶n lý Nhµ níc vµ x· héi…”. QuyÒn ®îc thµnh lËp, gia nhËp vµ ho¹t ®éng c«ng ®oµn ®Ó b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña 13 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 m×nh lµ mét trong nh÷ng quyÒn quan träng cña ngêi lao ®éng ®îc ph¸p luËt lao ®éng ghi nhËn vµ ®¶m b¶o thùc hiÖn. II. NghÜa vô mµ ngêi lao ®éng ph¶i thùc hiÖn: 1. Thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng vµ chÊp hµnh kû luËt lao ®éng: Trong x· héi, nÕu con ngêi thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt ®¬n lÎ, t¸ch rêi nhau th× mçi ngêi tù s¾p xÕp qu¸ tr×nh lao ®éng cña m×nh, ho¹t ®éng cña otj ngêi kh«ng liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña nh÷ng ngêi kh¸c vµ ngîc l¹i. Song, ®ã chØ lµ gi¶ thiÕt bëi trong lÞch sö, con ngêi xuÊt hiÖn cïng víi x· héi loµi ngêi. Trong cuéc sèng, cã nhiÒu lý do kh¸c nhau nh yªu cÇu, ®iÒu kiÖn cña qu¸ tr×nh lao ®éng, môc ®Ých lîi nhuËn, thu nhËp…khiÕn ngêi ta lu«n cã nhu cÇu cïng thùc hiÖn mét khèi lîng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. ChÝnh qu¸ tr×nh lao ®éng chung cña con ngêi ®ßi hái ph¶i cã trËt tù, nÒ nÕp ®Ó hêng c¸c ho¹t ®éng cña tõng ngêi vµo viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch chung vµ t¹o ra kÕt qu¶ chung ®· ®Þnh. C¸i t¹o ra trËt tù, nÒ nÕp trong qu¸ tr×nh lao ®éng chung gi÷a mét nhãm ngêi hay trong mét ®¬n vÞ ®ã lµ kû luËt lao ®éng. Víi ý nghÜa nµy, kû luËt lao ®éng lµ yªu cÇu kh¸ch quan ®èi víi tÊt c¶ c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp, tæ chøc…hay réng h¬n lµ víi bÊt kú mét x· héi, mét nÒn s¶n xuÊt nµo. S¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn, cïng víi nã lµ tr×nh ®é ph©n c«ng, tæ chøc lao ®éng trong x· 14 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 héi ngµy cµng cao vµ v× vËy, kû luËt lao ®éng ngµy cµng trë nen quan träng. Díi gãc ®é ph¸p lý, kû luËt lao déng lµ mét yÕu tè cña quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng, lµ mét chÕ ®Þnh kh«ng thÓ thiÕu cña LuËt lao ®éng. Víi t c¸ch lµ mét yÕu tè cña quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng, kû luËt lao ®éng lµ mét néi dung cña quan hÖ nµy, v× ngêi lao ®éng khi vµo lµm viÖc trong bÊt cø mét ®¬n vÞ sö dông lao ®éng nµohä còng ph¶i chÊp hµnh kû luËt lao ®éng, tu©n thñ néi quy lao ®éng, quy tr×nh c«ng nghÖ, an toµn lao ®éng … do ph¸p luËt lao ®éng quy ®Þnh hoÆc ®¬n vÞ yªu cÇu. - Ngêi lao ®éng ph¶i thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ thêi gian lµm viÖc vµ trËt tù trong ®¬n vÞ. C¸c ®¬n vÞ sÏ c¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh chung cña ph¸p luËt vµ nh÷ng tho¶ thuËn trong tho¶ íc ®Ó quy cô thÓ vÒ biÓu thêi gian lµm viÖc trong ngµy, trong tuÇn, trong mçi ca, sè ngµy lµm thªm, giê b¾t ®Çu lµm viÖc, giê nghØ gi¶i lao vµ thêi ®iÓm kÕt thóc ngµy, ca lµm viÖc … trªn c¬ së c¸c tho¶ thuËn trong hîp ®ång lao ®éng, tho¶ íc lao ®éng tËp thÓ vµ c¸c quy ®Þnh trong néi quy lao ®éng, ngêi lao ®éng ph¶i thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh trªn, ®¶m b¶o ho¹t ®éng nhÞp nhµng cho qu¸ tr×nh tæ chøc lao ®éng cña ®¬n vÞ, ngêi lao ®éng ph¶i tu©n theo quy ®Þnh vÒ ®Þa ®iÓm, ph¹m vi lµm viÖc, ®i l¹i, giao tiÕp, ra vµo cæng…®Ó gi÷ g×n trËt tù chung trong c¬ quan, doanh nghiÖp. 15 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 NghÜa vô nµy võa ®¶m b¶o kû luËt, trËt tù trong ®¬n vÞ, võa t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng sö dông hîp lý thêi gian, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng thu nhËp cho hä vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc trong ®¬n vÞ. - Ngêi lao ®éng ph¶i thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn, vÖ sinh n¬i lµm viÖc, tu©n thñ c¸c quy ®Þnh vÒ kü thuËt, c«ng nghÖ. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ngêi lao ®éng ph¶i tu©n thñ c¸c chØ dÉn vÒ an toµn lao ®éng, ph¶i sö dông, b¶o qu¶n trang bÞ phßng hé c¸ nh©n, ®¶m b¶o c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh lao ®éng vµ vÖ sinh m«i trêng. Bªn c¹nh ®ã c¸c vÊn ®Ò vÒ kü thuËt, c«ng nghÖ còng ph¶i ®îc thùc hiÖn nghiªm ngÆt bëi c¸c quy ph¹m kü thuËt, quy tr×nh c«ng nghÖ ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé, tÝnh liªn kÕt vµ hiÖu qu¶ trong c¸c ho¹t ®éng cña ngêi lao ®éng còng nh ho¹t ®éng cña c¶ tËp thÓ trong mét d©y truyÒn s¶n xuÊt. - Ngêi lao ®éng ph¶i b¶o vÖ tµi s¶n, bÝ mËt c«ng nghÖ, kinh doanh cña ®¬n vÞ. Vèn, tµi s¶n cña ngêi sö dông lao ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh ®îc Nhµ níc b¶o hé v× nã cßn ®Ó t¹o s¶n phÈm cho x· héi vµ t¹o ra viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. V× vËy mäi ngêi lao ®éng ®Òu cã nghÜa vô b¶o vÖ, kh«ng ph©n biÖt ®ã lµ tµi s¶n Nhµ níc hay t nh©n; nÕu lµm thiÖt h¹i, hä ph¶i cã tr¸ch nhiÖm båi thêng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¸c tµi liÖu, t liÖu, sè liÖu… cã liªn quan ®Õn bÝ mËt c«ng nghÖ hay bÝ quyÕt kinh doanh cña ®¬n vÞ giao cho ngêi 16 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 lao ®éng trong ph¹m vi c«ng viÖc th× ngêi lao ®éng ph¶i cã nghÜa vô gi÷ g×n. 2. Ngêi lao ®éng ph¶i tu©n thñ sù ®iÒu hµnh hîp ph¸p cña ngêi sö dông lao ®éng: Ngêi lao ®éng ph¶i chÊp hµnh nh÷ng quy ®Þnh mµ ngêi sö dông lao ®éng ®· ®Ò ra. Trong thêi gian lµm viÖc ngêi lao ®éng ph¶i tu©n theo sù híng dÉn vµ chØ ®¹o cña ngêi sö dông lao ®éng. Ph¶i chÊp hµnh c¸c néi quy mµ ®¬n vÞ ®ã ®Ò ra, ph¶i thùc hiÖn hîp ®ång lao ®éng. Ngêi lao ®éng ph¶i tù m×nh hoµn thµnh c«ng viÖc ®îc giao. VÊn ®Ò thùc hiÖn c«ng viÖc kh«ng chØ liªn quan ®Õn tiÒn l¬ng mµ cßn liªn quan ®Õn hµng lo¹t c¸c yÕu tè kh¸c nhô c¸c quyÒn vÒ th©n nh©n, tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp … V× vËy, bÊt cø bao giê vµ ë ®©u, dï tham gia quan hÖ lao ®éng víi ai, ngêi lao ®éng ®Òu ph¶i hoµn thµnh c«ng viÖc ®îc giao. NÕu kh«ng cã sù ®ång ý cña ngêi sö dông lao ®éng th× ngêi lao ®éng kh«ng ®îc tù chuyÓn nghÜa vô cho ngêi kh¸c. Kho¶n 4 §iÒu 30 Bé luËt lao ®éng níc ta còng quy ®Þnh: “C«ng viÖc theo hîp ®ång lao ®éng ph¶i do ngêi giao kÕt thùc hiÖn, kh«ng ®îc giao cho ngêi kh¸c, nÕu kh«ng cã sù ®ång ý cña ngêi sö dông lao ®éng”. 17 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 KÕt luËn Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau, trong nh÷ng ph¹m vi kh¸c nhau. §iÒu 57 HiÕn ph¸p 1992 ®· ghi nhËn : “C«ng d©n cã quyÒn tù do kinh doanh”. Nh vËy, s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng ph¶i chØ lµ quyÒn cña c¸c c¬ quan, tæ chøc, doanh nghiÖp nhµ níc mµ cßn lµ quyÒn cña mäi c«ng d©n. Hä cã thÓ tham gia thÞ trêng mét c¸ch ®éc lËp víi nh÷ng quy m« kh¸c nhau hoÆc cã thÓ liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc kh¸c ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. §iÒu nµy cßn phô thuéc vµo sè vèn quü, kh¶ n¨ng qu¶n lý tæ chøc cña c¸c nhµ kinh doanh vµ nhu cÇu cña x· héi ®èi víi ngµnh s¶n xuÊt king doanh vµ dÞch vô. Mét ®iÒu ®Æc biÖt lµ, khi tham gia vµo thÞ trêng, kh«ng ph¶i ai vµ lóc nµo còng ®¶m ®¬ng hÕt ®îc c¸c c«ng viÖc, c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh mµ hä thêng cã nhu cÇu tuyÓn thªm lao ®éng x¸ héi. Nhu cÇu ®ã ®îc x· héi khuyÕn khÝch vµ ph¸p luËt cho phÐp. Kho¶n 3, §iÒu 5 Bé luËt lao ®éng níc ta ®· ghi nhËn: “Méi ho¹t ®éng t¹o ra viÖc lµm, tù t¹o viÖc lµm, d¹y nghÒ vµ häc nghÒ ®Ó cã viÖc lµm, mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thu hót nhiÒu lao ®éng ®Òu ®îc Nhµ níc khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi hoÆc gióp ®ì”. MÆt kh¸c, ngay 18 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 c¶ c¸c hé c¸ thÓ, c¸c c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh trong ®iÒu kiÖn sèng vµ ph©n c«ng lao ®éng hiÖn nay còng cã nhu cÇu sö dông lao ®éng ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. §iÒu ®ã lµm cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn, c¸c yÕu tè “cung” vµ “cÇu” vÒ lao ®éng trong x· héi c©n b»ng h¬n. Song cã mét ®iÓm thèng nhÊt lµ khi sö dông lao ®éng, tÊt c¶ c¸c c¬ quan. ®¬n vÞ, c¸ nh©n… ®Òu ph¶i tu©n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt lao ®éng vÒ ®iÒu kiÖn tuyÓn chän vµ sö dông lao ®éng, møc ®é ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng. Môc lôc Lêi më ®Çu........................................................................ 1 CH¦¥NG I: Néi dung cña quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng........2 I. QuyÒn vµ nghÜa vô cña ngêi lao ®éng:........................2 II. Kh¸ch thÓ cña quan hÖ ph¸p luËt lao ®éng:...............3 CH¦¥NG II: QuyÒn vµ nghÜa vô cña ngêi lao ®éng............4 I. Ngêi lao ®éng cã c¸c quÒn c¬ b¶n sau:........................4 1. Ngêi lao ®éng ®îc tr¶ l¬ng theo sè vµ chÊt lîng lao ®éng:............................................................................. 4 2. Ngêi lao ®éng ®îc ®¶m b¶o an toµn trong khi lµm viÖc:...5 3. Ngêi lao ®éng ®îc b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh cña Nhµ níc:..........................................................................7 4. Ngêi lao ®éng ®îc nghØ ng¬i theo ph¸p luËt quy ®Þnh vµ theo tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn:.......................................8 19 CH số 11 - B1 - ĐH KTQD Chuyên Photocopy - Đánh máy - In Luận văn, Tiểu luận : 6.280.688 5. Ngêi lao ®éng cã quyÒn ®îc thµnh lËp hoÆc gia nhËp tæ chøc c«ng ®oµn:..............................................................8 II. NghÜa vô mµ ngêi lao ®éng ph¶i thùc hiÖn:...............9 1. Thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ an toµn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng vµ chÊp hµnh kû luËt lao ®éng:...........................9 2. Ngêi lao ®éng ph¶i tu©n thñ sù ®iÒu hµnh hîp ph¸p cña ngêi sö dông lao ®éng:...................................................11 KÕt luËn.......................................................................... 12 20