Tài liệu Những giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ giải ngân nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (oda) tại việt nam giai đoạn 2001-2005

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp lêi më ®Çu Cïng víi ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi, hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) hiÖn nay lµ nguån tµi chÝnh rÊt quan träng ®èi víi ViÖt Nam trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. Víi kho¶n ODA trÞ gi¸ 17,5 tû USD mµ c¸c nhµ tµi trî cam kÕt dµnh cho ViÖt Nam vµ 41% trong sè ®ã ®@ ®−îc gi¶i ng©n trong 8 n¨m qua, ODA ®@ kh¼ng ®Þnh vai trß cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Nguån ngo¹i tÖ nµy ®ãng gãp mét phÇn quan träng ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn vµ c¬ së h¹ tÇng, khoa häc kü thuËt thÊp kÐm ë n−íc ta. Bªn c¹nh ®ã, sù gia t¨ng cña nguån vèn ODA cßn gióp ChÝnh phñ ViÖt Nam trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x@ héi bøc xóc, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc y tÕ vµ gi¸o dôc c¬ b¶n. Trong qu¸ tr×nh thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA thêi gian qua, møc gi¶i ng©n thÊp lu«n lu«n lµ chñ ®Ò th¶o luËn víi nhiÒu nhµ tµi trî song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng nh»m t×m ra nh÷ng nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay vÉn ch−a cã sù tiÕn bé ®¸ng kÓ mµ cßn xuÊt hiÖn xu h−íng tèc ®é gi¶i ng©n chËm l¹i trong thêi gian gÇn ®©y. Gi¶i ng©n thÊp thÓ hiÖn sù kh«ng hiÖu qu¶ trong viÖc sö dông nguån vèn ODA vµ lµ mét sù l@ng phÝ lín, trong ®iÒu kiÖn nhu cÇu vÒ vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ cßn rÊt lín nh− hiÖn nay. V× nh÷ng lý do trªn, t«i ®@ chän ®Ò tµi "Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®Èy nhanh tiÕn ®é gi¶i ng©n nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) t¹i ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2005 " lµm ®Ò tµi nghiªn cøu cho bµi LuËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh. Môc tiªu cña ®Ò tµi lµ trªn c¬ së kh¸i qu¸t nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ODA, ph©n tÝch thùc tr¹ng gi¶i ng©n ODA ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®Ó t×m ra nh÷ng tån t¹i, nguyªn nh©n vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy tèc ®é gi¶i ng©n ODA, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn nµy. Ngoµi phÇn lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn, bµi Chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp nµy ®−îc bè côc nh− sau: 1 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp Ch−¬ng I : C¬ së lý luËn chung vÒ nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) vµ gi¶i ng©n vèn ODA. Ch−¬ng II : §¸nh gi¸ tæng quan vÒ t×nh h×nh gi¶i ng©n nguån vèn ODA t¹i ViÖt Nam giai ®o¹n 1993-1999. Ch−¬ng III : Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®Èy nhanh tiÕn ®é gi¶i ng©n ODA giai ®o¹n 2001-2005. 2 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp ch−¬ng I c¬ së lý luËn chung vÒ nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) I-Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ ODA 1-Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña ODA 1.1-Kh¸i niÖm ODA lµ tªn gäi t¾t cña ba tõ tiÕng Anh Official Development Assistance cã nghÜa lµ Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc hay cßn gäi lµ ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc. N¨m 1972, tæ chøc Hîp t¸c Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn ®@ ®−a ra ®Þnh nghÜa nh− sau: "ODA lµ mét giao dÞch chÝnh thøc ®−îc thiÕt lËp víi môc ®Ých thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x@ héi cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. §iÒu kiÖn tµi chÝnh cña giao dÞch nµy cã tÝnh chÊt −u ®@i vµ thµnh tè viÖn trî kh«ng hoµn l¹i chiÕm Ýt nhÊt 25%". T¹i §iÒu I Quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ban hµnh ngµy 5-8-1977 cã nªu kh¸i niÖm vÒ ODA nh− sau :" Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ®−îc hiÓu lµ sù hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a n−íc Céng hoµ x@ héi chñ nghÜa ViÖt Nam víi mét hay nhiÒu quèc gia, tæ chøc quèc tÕ, bao gåm c¸c h×nh thøc sau: 1) Hç trî c¸n c©n thanh to¸n. 2) Hç trî theo ch−¬ng tr×nh. 3) Hç trî kü thuËt. 4) Hç trî theo dù ¸n. ODA bao gåm ODA kh«ng hoµn l¹i vµ ODA cho vay −u ®@i cã yÕu tè kh«ng hoµn l¹i chiÕm Ýt nhÊt 25% gi¸ trÞ kho¶n vay. Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc bao gåm c¸c kho¶n viÖn trî kh«ng hoµn l¹i , viÖn trî cã hoµn l¹i, hoÆc tÝn dông −u ®@i cña c¸c chÝnh phñ, c¸c tæ chøc thuéc hÖ thèng Liªn Hîp Quèc, c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ dµnh cho c¸c n−íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. 3 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp Nguån vèn ®−a vµo c¸c n−íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn ®−îc thùc hiÖn qua nhiÒu h×nh thøc: -Tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ( Official Development Finance - ODF ) lµ nguån tµi trî chÝnh thøc cña chÝnh phñ cho môc tiªu ph¸t triÓn. Nguån vèn nµy bao gåm ODA vµ c¸c h×nh thøc ODF kh¸c, ODA chiÕm tû träng chñ yÕu trong nguån ODF. -TÝn dông th−¬ng m¹i tõ c¸c ng©n hµng ( Commercial Credit by Bank ) lµ nguån vèn chñ yÕu nh»m hç trî cho c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, th−¬ng m¹i... -§Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi ( Foreign Direct Invesment - FDI ) lµ lo¹i h×nh kinh doanh mµ nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi bá vèn tù thiÕt lËp c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh cho riªng m×nh, tù ®øng ra lµm chñ së h÷u, tù qu¶n lý hoÆc thuª ng−êi qu¶n lý (®Çu t− 100% vèn ), hoÆc gãp vèn víi mét hay nhiÒu xÝ nghiÖp cña n−íc së t¹i thiÕt lËp c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, råi cïng c¸c ®èi t¸c cña m×nh lµm chñ së h÷u vµ cïng qu¶n lý c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh nµy ( xÝ nghiÖp liªn doanh ). -ViÖn trî cho kh«ng cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ ( Nongovernment Organisation - NGO ). -TÝn dông t− nh©n: lo¹i vèn nµy cã −u ®iÓm lµ hÇu nh− kh«ng g¾n víi c¸c rµng buéc chÝnh trÞ - x@ héi, song c¸c ®iÒu kiÖn cho vay kh¾t khe ( thêi h¹n hoµn tr¶ vèn ng¾n vµ møc l@i suÊt cao), vèn ®−îc sö dông chñ yÕu cho c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ th−êng lµ ng¾n h¹n. Vèn nµy còng ®−îc dïng cho ®Çu t− ph¸t triÓn vµ mang tÝnh dµi h¹n. Tû träng cña vèn dµi h¹n trong tæng sè cã thÓ t¨ng lªn ®¸ng kÓ nÕu triÓn väng t¨ng tr−ëng l©u dµi, ®Æc biÖt lµ t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cña n−íc ®i vay lµ kh¶ quan. C¸c dßng vèn quèc tÕ nµy cã mèi quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi nhau. NÕu mét n−íc kÐm ph¸t triÓn kh«ng nhËn ®−îc vèn ODA ®ñ møc cÇn thiÕt ®Ó hÖn ®¹i ho¸ c¸c c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x@ héi, th× còng khã cã thÓ thu hót ®−îc c¸c nguån vèn FDI, còng nh− vay vèn tÝn dông kh¸c ®Ó më réng kinh doanh. 4 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp Nh−ng nÕu chØ t×m kiÕm c¸c nguån vèn ODA, mµ kh«ng t×m c¸ch thu hót c¸c nguån vèn FDI vµ c¸c nguån vèn tÝn dông kh¸c th× chÝnh phñ sÏ kh«ng cã ®ñ thu nhËp ®Ó tr¶ nî cho c¸c lo¹i vèn ODA. 1.2-§Æc ®iÓm cña nguån vèn ODA: -ODA lµ mét giao dÞch quèc tÕ, thÓ hiÖn ë chç hai bªn tham gia giao dÞch nµy kh«ng cã cïng quèc tÞch. Bªn cung cÊp th−êng lµ c¸c n−íc ph¸t triÓn hay c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. Bªn tiÕp nhËn th−êng lµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn hay c¸c n−íc gÆp khã kh¨n vÒ nguån lùc trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x@ héi, kinh tÕ hay m«i tr−êng. -ODA th−êng ®−îc thùc hiÖn qua hai kªnh giao dÞch lµ kªnh song ph−¬ng vµ kªnh ®a ph−¬ng. Kªnh song ph−¬ng, quèc gia tµi trî cung cÊp ODA trùc tiÕp cho chÝnh phñ quèc gia ®−îc tµi trî. Kªnh ®a ph−¬ng , c¸c tæ chøc quèc tÕ ho¹t ®éng nhê c¸c kho¶n ®ãng gãp cña nhiÒu n−íc thµnh viªn cung cÊp ODA cho quèc gia ®−îc viÖn trî. §èi víi c¸c n−íc thµnh viªn th× ®©y lµ c¸ch cung cÊp ODA gi¸n tiÕp. -ODA lµ mét giao dÞch chÝnh thøc. TÝnh chÝnh thøc cña nã ®−îc thÓ hiÖn ë chç gi¸ trÞ cña nguån ODA lµ bao nhiªu, môc ®Ých sö dông lµ g× ph¶i ®−îc sù chÊp thuËn vµ phª chuÈn cña chÝnh phñ quèc gia tiÕp nhËn. Sù ®ång ý tiÕp nhËn ®ã ®−îc thÓ hiÖn b»ng v¨n b¶n, hiÖp ®Þnh, ®iÒu −íc quèc tÕ ký kÕt víi nhµ tµi trî. -ODA ®−îc cung cÊp víi môc ®Ých râ rµng. Môc ®Ých cña viÖc cung cÊp ODA lµ nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x@ héi cña c¸c n−íc nghÌo. §«i lóc ODA còng ®−îc sö dông ®Ó hç trî c¸c n−íc gÆp hoµn c¶nh ®Æc biÖt khã kh¨n nh− khñng ho¶ng kinh tÕ, thiªn tai, dÞch bÖnh...Do ®ã, cã lóc c¸c n−íc ph¸t triÓn còng ®−îc nhËn ODA. Nh−ng kh«ng ph¶i lóc nµo môc ®Ých nµy còng ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu, nhiÒu khi c¸c nhµ tµi trî th−êng ¸p ®Æt ®iÒu kiÖn cña m×nh nh»m thùc hiÖn nh÷ng toan tÝnh kh¸c. -ODA cã thÓ ®−îc c¸c nhµ tµi trî cung cÊp d−íi d¹ng tµi chÝnh, còng cã khi lµ hiÖn vËt. HiÖn nay, ODA cã ba h×nh thøc c¬ b¶n lµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i (Ggant Aid), vèn vay −u ®@i ( Loans Aid ) vµ h×nh thøc hçn hîp. 5 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp 2-Ph©n lo¹i ODA 2.1-Ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt -ODA kh«ng hoµn l¹i : §©y lµ nguån vèn ODA mµ nhµ tµi trî cÊp cho c¸c n−íc nghÌo kh«ng ®ßi hái ph¶i tr¶ l¹i. Còng cã mét sè n−íc kh¸c ®−îc nhËn lo¹i ODA nµy khi gÆp ph¶i c¸c vÊn ®Ò nghiªm träng nh− thiªn tai, dÞch bÖnh... §èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, nguån vèn nµy th−êng ®−îc cÊp d−íi d¹ng c¸c dù ¸n hç trî kü thuËt, c¸c ch−¬ng tr×nh x@ héi hoÆc hç trî cho c«ng t¸c chuÈn bÞ dù ¸n. ODA kh«ng hoµn l¹i th−êng lµ c¸c kho¶n tiÒn nh−ng còng cã khi lµ hµng ho¸, vÝ dô nh− l−¬ng thùc, thuèc men hay mét sè ®å dïng thiÕt yÕu. ODA kh«ng hoµn l¹i th−êng −u tiªn vµ cung cÊp th−êng xuyªn cho lÜnh vùc gi¸o dôc, y tÕ. C¸c n−íc Ch©u ¢u hiÖn nay dµnh mét phÇn kh¸ lín ODA kh«ng hoµn l¹i cho vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr−êng, ®Æc biÖt lµ b¶o vÖ rõng vµ c¸c loµi thó quý. -ODA vèn vay −u ®@i : ®©y lµ kho¶n tµi chÝnh mµ chÝnh phñ n−íc nhËn ph¶i tr¶ n−íc cho vay, chØ cã ®iÒu ®©y lµ kho¶n vay −u ®@i. TÝnh −u ®@i cña nã ®−îc thÓ hiÖn ë møc l@i suÊt thÊp h¬n l@i suÊt th−¬ng m¹i vµo thêi ®iÓm cho vay, thêi gian vay kÐo dµi, cã thÓ cã thêi gian ©n h¹n. Trong thêi gian ©n h¹n, nhµ tµi trî kh«ng tÝnh l@i hoÆc n−íc ®i vay ®−îc tÝnh mét møc l@i suÊt ®Æc biÖt. Lo¹i ODA nµy th−êng ®−îc n−íc tiÕp nhËn ®Çu t− vµo c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng x@ héi nh− x©y dùng ®−êng x¸, cÇu c¶ng, nhµ m¸y...Muèn ®−îc nhµ tµi trî ®ång ý cung cÊp, n−íc së t¹i ph¶i ®Ö tr×nh c¸c v¨n b¶n dù ¸n lªn c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cña chÝnh phñ n−íc tµi trî. Sau khi xem xÐt kh¶ thi vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña dù ¸n, c¬ quan nµy sÏ ®Ö tr×nh lªn chÝnh phñ ®Ó phª duyÖt. Lo¹i ODA nµy chiÕm phÇn lín khèi l−îng ODA trªn thÕ giíi hiÖn nay. -H×nh thøc hçn hîp : ODA theo h×nh thøc nµy bao gåm mét phÇn lµ ODA kh«ng hoµn l¹i vµ mét phÇn lµ ODA vèn vay −u ®@i. §©y lµ lo¹i ODA ®−îc ¸p dông phæ biÕn trong thêi gian gÇn ®©y. Lo¹i ODA nµy ®−îc ¸p dông nh»m môc ®Ých n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn nµy. 6 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp 2.2-Ph©n lo¹i theo môc ®Ých: -Hç trî c¬ b¶n: lµ nh÷ng nguån lùc ®−îc cung cÊp ®Ó ®Çu t− x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x@ héi vµ m«i tr−êng. ®©y th−êng lµ nh÷ng kho¶n cho vay −u ®@i. -Hç trî kü thuËt : lµ nh÷ng nguån lùc dµnh cho chuyÓn giao tri thøc, c«ng nghÖ, x©y dùng n¨ng lùc, tiÕn hµnh nghiªn cøu c¬ b¶n hay nghiªn cøu tiÒn ®Çu t− ph¸t triÓn thÓ chÕ vµ nguån nh©n lùc...Lo¹i hç trî nµy chñ yÕu lµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. 2.3-Ph©n lo¹i theo ®iÒu kiÖn : -ODA kh«ng rµng buéc : Lµ viÖc sö dông nguån tµi trî kh«ng bÞ rµng buéc bëi nguån sö dông hay môc ®Ých sö dông. -ODA cã rµng buéc : +Rµng buéc bëi nguån sö dông: Cã nghÜa lµ nguån ODA ®−îc cung cÊp dµnh ®Ó mua s¾m hµng ho¸, trang thiÕt bÞ hay dÞch vô chØ giíi h¹n cho mét sè c«ng ty do n−íc tµi trî së h÷u hoÆc kiÓm so¸t ( ®èi víi viÖn trî song ph−¬ng ), hoÆc c«ng ty cña c¸c n−íc thµnh viªn (®èi víi viÖn trî ®a ph−¬ng). +Rµng buéc bëi môc ®Ých sö dông: NghÜa lµ n−íc nhËn viÖn trî chØ ®−îc cung cÊp nguån vèn ODA víi ®iÒu kiÖn lµ ph¶i sö dông nguån vèn nµy cho nh÷ng lÜnh vùc nhÊt ®Þnh hay nh÷ng dù ¸n cô thÓ. -ODA rµng buéc mét phÇn: N−íc nhËn viÖn trî ph¶i dµnh mét phÇn ODA chi ë n−íc viÖn trî (nh− mua s¾m hµng ho¸ hay sö dông c¸c dÞch vô cña n−íc cung cÊp ODA), phÇn cßn l¹i cã thÓ chi ë bÊt cø ®©u. 2.4-Ph©n lo¹i theo h×nh thøc: -Hç trî dù ¸n: §©y lµ h×nh thøc chñ yÕu cña ODA ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n cô thÓ. Nã cã thÓ lµ hç trî c¬ b¶n hoÆc hç trî kü thuËt, cã thÓ lµ cho kh«ng hoÆc cho vay −u ®@i. -Hç trî phi dù ¸n: Lµ lo¹i ODA ®−îc nhµ tµi trî cung cÊp trªn c¬ së tù nguyÖn. NhËn thøc vÒ c¸c vÊn ®Ò bøc xóc ë n−íc së t¹i, nhµ tµi trî yªu cÇu chÝnh phñ n−íc së t¹i ®−îc viÖn trî nh»m th¸o gì nh÷ng khã kh¨n ®ã. Khi ®−îc 7 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp chÝnh phñ chÊp thuËn th× viÖc viÖn trî ®−îc tiÕn hµnh theo ®óng tho¶ thuËn cña hai bªn. Lo¹i ODA nµy th−êng ®−îc cung cÊp kÌm theo nh÷ng ®ßi hái tõ phÝa chÝnh phñ n−íc tµi trî. Do ®ã, chÝnh phñ n−íc nµy ph¶i c©n nh¾c kü c¸c ®ßi hái tõ phÝa nhµ tµi trî xem cã tho¶ ®¸ng hay kh«ng. NÕu kh«ng tho¶ ®¸ng th× ph¶i tiÕn hµnh ®µm ph¸n nh»m dung hoµ ®iÒu kiÖn cña c¶ hai phÝa. Lo¹i ODA nµy th−êng cã møc kh«ng hoµn l¹i kh¸ c¸o, bao gåm c¸c lo¹i h×nh sau: +Hç trî c¸n c©n thanh to¸n: Trong ®ã th−êng lµ hç trî tµi chÝnh trùc tiÕp (chuyÓn giao tiÒn tÖ) hoÆc hç trî hµng ho¸, hay hç trî xuÊt nhËp khÈu. Ngo¹i tÖ hoÆc hµng ho¸ ®−îc chuyÓn vµo qua h×nh thøc nµy cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó hç trî cho ng©n s¸ch. +Hç trî tr¶ nî: Nguån ODA cung cÊp dïng ®Ó thanh to¸n nh÷ng mãn nî mµ n−íc nhËn viÖn trî ®ang ph¶i g¸nh chÞu. +ViÖn trî ch−¬ng tr×nh: Lµ kho¶n ODA dµnh cho mét môc ®Ých tæng qu¸t víi thêi gian x¸c ®Þnh mµ kh«ng ph¶i x¸c ®Þnh chÝnh x¸c nã sÏ ®−îc sö dông nh− thÕ nµo. 3-Nguån gèc lÞch sö cña ODA Sau §¹i chiÕn thÕ giíi lÇn thø II, nÒn kinh tÕ thÕ giíi l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng nghiªm träng. NhiÒu n−íc tham chiÕn bÞ thiÖt h¹i nÆng nÒ vÒ c¶ ng−êi vµ cña. Víi môc ®Ých vùc dËy nÒn kinh tÕ thÕ giíi, nhiÒu tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ ®@ ®−îc thµnh lËp vµo thêi kú nµy. Mét trong nh÷ng kÕ ho¹ch t¸i thiÕt kinh tÕ lóc ®ã lµ kÕ ho¹ch Marshall, tiÒn th©n cña h×nh thøc hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc sau nµy, cã môc ®Ých lµ hç trî c¸c n−íc ch©u ¢u kh«i phôc l¹i nÒn kinh tÕ ®@ bÞ chiÕn tranh tµn ph¸. Ngµy 14-12-1960, t¹i Paris, Tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¢u (OEEC ), tiÒn th©n cña tæ chøc Hîp t¸c Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn (OECD) ®−îc thµnh lËp ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch Marshall. C¸c n−íc tham dù héi nghÞ Paris ®@ thèng nhÊt môc tiªu cña Tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¢u gåm: -C¶i thiÖn møc sèng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng cña c¸c n−íc thµnh viªn. -§¹t ®−îc tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng, duy tr× sù æn ®Þnh vÒ tµi chÝnh. 8 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp -Hç trî c¸c n−íc kh¸c ®Æc biÖt lµ c¸c n−íc thµnh viªn vµ c¸c n−íc chÞu sù tµn ph¸ nÆng nÒ sau chiÕn tranh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. -T¨ng c−êng ph¸t triÓn th−¬ng m¹i quèc tÕ dùa trªn c¬ së ®a ph−¬ng.Tæ chøc nµy ban ®Çu cã 19 thµnh viªn gåm cã ¸o, BØ, Cana®a, §an M¹ch, Ph¸p, §øc, Hy L¹p, Aix¬len, ý , Lucx¨mbua, Hµ Lan, Na Uy, Bå §µo Nha, Thôy Sü, Thôy §iÓn, Thæ NhÜ Kú, Anh vµ Mü. C¸c n−íc gia nhËp thªm sau ®ã lµ NhËt B¶n (n¨m 1964), PhÇn Lan (n¨m 1969), ¤xtr©ylia (n¨m 1971), Niuzil©n (n¨m1973) vµ Mªhic« (n¨m 1994). OECD thµnh lËp nhiÒu uû ban ®Ó ph©n chia quyÒn h¹n vµ nhiÖm vô trong ho¹t ®éng cña m×nh. Mét trong sè ®ã lµ ñy ban hç trî ph¸t triÓn (DAC). §©y lµ ñy ban chuyªn cung cÊp ODA d¹ng tµi chÝnh cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. Thµnh viªn cña ñy ban nµy gåm cã Mü, NhËt B¶n, Ph¸p, §øc, Hµ Lan, V−¬ng Quèc Anh, Cana®a, Thôy §iÓn, §an M¹ch, ý, Na Uy, ¤xtr©ylia, Thôy Sü, T©y Ban Nha, BØ, ¸o, PhÇn Lan, Bå §µo Nha, Ailen, Niuzil©n, Luxc¨mbua vµ ñy ban ch©u ¢u. Ban ®Çu, OECD chØ tËp trung viÖn trî cho c¸c n−íc tham chiÕn trong chiÕn tranh thÕ giíi thø II vµ c¸c n−íc bÞ chiÕn tranh tµn ph¸. Sau khi kinh tÕ c¸c n−íc nµy ®@ ®−îc phôc håi, viÖc viÖn trî ®−îc më réng ra c¸c quèc gia kh¸c víi môc ®Ých thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ trªn toµn thÕ giíi. Trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh, c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn thuéc phe X@ héi chñ nghÜa trong ®ã cã ViÖt Nam hÇu nh− kh«ng nhËn ®−îc sù viÖn trî trùc tiÕp tõ c¸c n−íc thuéc DAC mµ chØ nhËn gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ vµ Liªn Hîp Quèc. ViÖt Nam trong nhiÒu n¨m liÒn chñ yÕu nhËn viÖn trî tõ Liªn X« vµ c¸c n−íc §«ng ¢u. Thêi kú nµy viÖc cung cÊp ODA chÞu ¶nh h−ëng rÊt nhiÒu bëi yÕu tè chÝnh trÞ. Sau khi Liªn X« vµ hÖ thèng X@ héi chñ nghÜa ë §«ng ¢u tan r@, c¸c n−íc X@ héi chñ nghÜa kh¸c ®@ ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch chÝnh trÞ cho phï hîp víi t×nh h×nh míi, c¸c n−íc t− b¶n ®@ nèi l¹i viÖn trî cho ViÖt Nam, Trung Quèc vµ Cuba. Nh×n chung hiÖn nay, vÊn ®Ò chÝnh trÞ kh«ng cßn ¶nh h−ëng nhiÒu 9 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp tíi viÖc cung cÊp ODA n÷a. Nhê nh÷ng c¶i c¸ch mang tÝnh chÊt tÝch cùc, n−íc ta nhËn ®−îc sù ñng hé ngµy cµng lín cña céng ®ång c¸c nhµ tµi trî. Trong nh÷ng n¨m qua, ho¹t ®éng cña viÖn trî chÝnh thøc ®@ gãp nhiÒu c«ng søc cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ toµn thÕ giíi vµ gi¶m kho¶ng c¸ch giµu nghÌo gi÷a c¸c quèc gia. Mét sè n−íc ®@ v−¬n lªn tõ ®ãi nghÌo vµ l¹c hËu nh− NhËt B¶n, Hµn Quèc, Mªhic«... ®@ chøng minh cho nh÷ng thµnh c«ng cña ODA trªn thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã, ODA trong nh÷ng n¨m qua cßn béc lé nhiÒu khiÕm khuyÕt. Tuy vËy nã vÉn ®ãng vai trß quan träng trong con ®−êng ph¸t triÓn cña toµn nh©n lo¹i. 4- Vai trß cña ODA ®èi víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn: Trong mçi x@ héi lu«n tån t¹i sù ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc kh«ng sinh lîi. Ch¼ng h¹n nh− trong lÜnh vùc m«i tr−êng, c¸c c«ng nh©n thu dän vÖ sinh cã thÓ bÞ coi lµ "¨n b¸m" x@ héi bëi lÏ c«ng viÖc cña hä ch¼ng lµm ra mét ®ång cña c¶i nµo cho x@ héi c¶. ThÕ nh−ng chØ thiÕu hä mét tuÇn hay mét ngµy th«i th× mïi xó uÕ sÏ bèc lªn nång nÆc c¶ thµnh phè. Cã hay kh«ng tån t¹i cña mét c«ng viªn c©y xanh còng ch¼ng ph¶i lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña bÊt cø ai, nh−ng nÕu kh«ng cã nã th× mäi ng−êi sÏ kh«ng cã chç nghØ ng¬i, gi¶i trÝ sau nh÷ng giê lµm viÖc c¨ng th¼ng. §©y lµ nh÷ng lÜnh vùc mµ t− nh©n hÇu nh− kh«ng quan t©m ®Çu t− mÆc dï nã gi÷ vai trß thiÕt yÕu ®èi víi bÊt kú x@ héi hiÖn ®¹i nµo ngµy nay. Bëi v× lÜnh vùc nµy kh«ng sinh lêi, nÕu cã th× còng cÇn thêi gian thu håi vèn l©u. H@y thö t−ëng t−îng mét thµnh phè kh«ng cã bãng d¸ng c«ng nh©n quÐt r¸c hay mét c«ng viªn c©y xanh th× ®iÒu g× sÏ x¶y ra. Ch¾c ch¾n, ng−êi ta sÏ kh«ng chÞu næi sù « nhiÔm m«i tr−êng nÆng nÒ mµ chÝnh hä lµ nguyªn nh©n g©y ra. M«i tr−êng kh«ng sinh lîi ®@ ®µnh, ngay c¶ nh÷ng lÜnh vùc cã sinh lîi nh−ng hiÖu qu¶ kinh tÕ chËm nh− giao th«ng, thuû lîi, ®iÖn, n−íc... còng ch¼ng cã c¸ nh©n nµo d¸m bá tiÒn ra ®Ó x©y dùng. V× nã ®ßi hái vèn lín vµ thêi gian thu håi chËm. Do ®ã c¸c c«ng tr×nh céng céng th−êng ph¶i do Nhµ n−íc ®Çu t− thùc hiÖn. 10 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp ThÕ nh−ng, ChÝnh phñ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn l¹i gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ®Çu t− vµo c¸c lÜnh vùc c«ng céng. §©y hÇu hÕt lµ c¸c n−íc nghÌo, ®êi sèng nh©n d©n cßn nhiÒu khã kh¨n. Do ®ã, cã rÊt Ýt vèn tÝch lòy cho ®Çu t− ph¸t triÓn. D©n nghÌo th× sè tiÒn thu ng©n s¸ch còng kh«ng ®−îc lµ bao, kh«ng ®ñ ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c«ng céng, h¹ tÇng kü thuËt. C¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn hÇu hÕt ®Òu ®i lªn tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp, c¬ së vËt chÊt, kü thuËt l¹c hËu. V× vËy vÊn ®Ò ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc ®ang trë lªn hÕt søc cÊp b¸ch. Xu h−íng quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i t×m mäi c¸ch n©ng cao hiÖu qu¶, tÝnh c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ vµ vÊn ®Ò thiÕu vèn ®ang lµ trë ng¹i lín nhÊt trªn con ®−êng t×m kiÕm sù ph¸t triÓn cña c¸c n−íc nµy. Hµng n¨m, víi tinh thÇn nh©n ®¹o cao c¶, c¸c n−íc ph¸t triÓn ®@ cung cÊp mét khèi l−îng ODA ®¸ng kÓ trÞ gi¸ hµng tr¨m tû USD cho c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. khèi l−îng ODA ®ã cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi c¸c n−íc nµy, nã cho phÐp hä cã mét kho¶n tiÒn ®Ó gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò cÊp thiÕt, vµ ®Çu t− vµo h¹ tÇng c¬ së, c¸c c«ng tr×nh c«ng céng. Cã thÓ nãi, mét hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng tèt sÏ lµ nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn cña mét ®Êt n−íc. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn cã hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng l¹c hËu, kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cho ph¸t triÓn kinh tÕ. HiÖn nay, xu h−íng chung cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn lµ t×m c¸ch thu hót nguån vèn ®Çu t− n−íc ngoµi (FDI vµ ODA), bæ sung cho nguån vèn eo hÑp trong n−íc. Nguån vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi (FDI), cã −u ®iÓm lµ khèi l−îng vèn ®Çu t− lín vµ n−íc tiÕp nhËn kh«ng ph¶i chÞu g¸nh nÆng nî nÇn. Nh−ng nÕu muèn thu hót ®−îc nhiÒu nguån vèn FDI th× ®ßi hái c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ph¶i cã mét hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng tèt, mét m«i tr−êng kinh doanh thuËn lîi. §©y lµ nh÷ng yÕu tè mµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn cßn thiÕu. NÕu chØ thu hót riªng vèn FDI th× kh«ng ®ñ nhu cÇu ngµy cµng cao vÒ vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x@ héi. V× vËy, ph¶i thu hót nguån vèn ODA ®Ó bæ sung nhu cÇu vÒ vèn. ODA cã −u ®iÓm lµ n−íc tiÕp nhËn ®−îc chñ ®éng trong viÖc sö dông 11 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp nguån vèn nµy vµo nh÷ng lÜnh vùc mµ m×nh quan t©m. Ngoµi viÖc sö dông vèn ODA ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c cña ®Êt n−íc th× ODA cã thÓ tËp trung cho viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, lµm cho m«i tr−êng kinh doanh thuËn lîi h¬n. §iÒu nµy sÏ gãp phÇn tÝch cùc t¨ng kh¶ n¨ng thu hót nguån vèn FDI cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. II- sù cÇn thiÕt ph¶i t¨ng c−êng thu hót vµ ®Èy nhanh tiÕn ®é gi¶i ng©n nguån vèn ODA ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam 1-Mét sè h×nh thøc chñ yÕu cña ODA ë ViÖt Nam 1.1-Hç trî theo ch−¬ng tr×nh H×nh thøc nµy th−êng tËp trung gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x@ héi nh− y tÕ, gi¸o dôc vµ c¸c vÊn ®Ò x@ héi kh¸c... C¸c ch−¬ng tr×nh th−êng ®−îc phÝa nhµ tµi trî chñ ®éng ®Ò xuÊt. §èi víi lÜnh vùc y tÕ, mét sè ch−¬ng tr×nh chñ yÕu cña h×nh thøc nµy lµ ch−¬ng tr×nh b¶o vÖ søc khoÎ sinh s¶n, ch−¬ng tr×nh tiªm chñng cho trÎ s¬ sinh, ch−¬ng tr×nh kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, ch−¬ng tr×nh thanh to¸n mét sè bÖnh x@ héi, x©y míi vµ c¶i t¹o hÖ thèng tr¹m x¸, ch−¬ng tr×nh phÉu thuËt nô c−êi, ch−¬ng tr×nh cÊp thuèc miÔn phÝ cho mét sè vïng s©u, vïng xa... C¸c ch−¬ng tr×nh hç trî cho ngµnh y tÕ th−êng mang tÝnh nh©n ®¹o cao vµ rÊt ®−îc sù quan t©m cña c¸c tæ chøc quèc tÕ. §èi víi lÜnh vùc gi¸o dôc, mét sè h×nh thøc chñ yÕu lµ x©y míi vµ c¶i t¹o tr−êng häc cho mét sè tØnh gÆp khã kh¨n, ch−¬ng tr×nh cÊp häc bæng cho sinh viªn ®¹i häc, ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¹i häc vµ sau ®¹i häc... Ngoµi ra h×nh thøc nµy cßn bao gåm nhiÒu ch−¬ng tr×nh kh¸c nh− ch−¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ch−¬ng tr×nh cÊp c©y vµ con gièng cho bµ con n«ng d©n, ch−¬ng tr×nh n−íc s¹ch n«ng th«n... §èi víi ViÖt Nam, h×nh thøc ODA hç trî theo ch−¬ng tr×nh kh¸ quan träng, nã ®¶m b¶o cho chóng ta mét sù ph¸t triÓn hµi hoµ, bÒn v÷ng. Tuy vËy 12 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp khèi l−îng ODA thêi gian qua dµnh cho h×nh thøc nµy ch−a nhiÒu, míi chØ gi¶i quyÕt ®−îc mét sè vÊn ®Ò cÊp b¸ch nhÊt. Do ®ã, trong thêi gian tíi chóng ta ph¶i t¨ng c−êng thu hót ODA hç trî cho c¸c ch−¬ng tr×nh. 1.2-Hç trî theo dù ¸n H×nh thøc nµy kh¸ phæ biÕn ë ViÖt Nam thêi gian qua. Hç trî theo dù ¸n th−êng ®−îc thùc hiÖn b»ng nguån vèn vay −u ®@i vµ hçn hîp. C¸c dù ¸n th−êng ph¶i ®¸p øng ®−îc mét sè yªu cÇu tõ phÝa c¸c nhµ tµi trî. H×nh thøc nµy th−êng phæ biÕn ë lÜnh vùc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kü thuËt nh− giao th«ng, thñy lîi, n¨ng l−îng; c¬ së h¹ tÇng x@ héi vµ lÜnh vùc n«ng, l©m, ng− nghiÖp. Khèi l−îng ODA dµnh cho hç trî dù ¸n lµ rÊt lín, chiÕm phÇn lín l−îng vèn mµ c¸c nhµ tµi trî cam kÕt dµnh cho ViÖt Nam kÓ tõ n¨m 1993 ®Õn nay. §©y lµ h×nh thøc rÊt quan träng bëi v× nã gãp phÇn t¹o ®ùng c¬ së vËt chÊt thóc ®Èy nÒn kinh tÕ n−íc ta ph¸t triÓn. 1.3-Hç trî c¸n c©n thanh to¸n Chi ng©n s¸ch cña n−íc ta thêi gian qua th−êng lín h¬n thu hµng chôc ngµn tû ®ång mçi n¨m. Béi chi ng©n s¸ch còng lµ t×nh tr¹ng chung cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. C¸c nhµ tµi trî ®@ sö dông h×nh thøc hç trî c¸n c©n thanh to¸n nh− mét c«ng cô ®Ó gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh cña thÞ tr−êng tµi chÝnh quèc tÕ vµ gióp ®ì mét phÇn chÝnh phñ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn gi¶m nhÑ g¸nh nÆng béi chi ng©n s¸ch. H×nh thøc nµy ch−a ph¸t triÓn ë ViÖt Nam vµ chñ yÕu ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸c kho¶n vay −u ®@i nhá. 1.4-Hç trî kü thuËt §©y lµ mét h×nh thøc ODA quan träng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng n−íc cã tr×nh ®é kü thuËt l¹c hËu nh− ViÖt Nam. H×nh thøc nµy ®−îc thùc hiÖn d−íi d¹ng c¸c ch−¬ng tr×nh hîp t¸c kü thuËt nh−: ch−¬ng tr×nh cö chuyªn gia, ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o c¸n bé kü thuËt, ch−¬ng tr×nh cung cÊp trang thiÕt bÞ... Thêi gian qua, c¸c ch−¬ng tr×nh nµy ®@ ®ãng gãp mét phÇn quan träng vµo viÖc n©ng cao tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸n bé kü thuËt vµ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ ë ViÖt Nam. 13 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp 2-Sù cÇn thiÕt ph¶i t¨ng c−êng thu hót vµ ®Èy nhanh tiÕn ®é gi¶i ng©n nguån vèn ODA ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam §i lªn tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp, ®Êt n−íc ta cßn nghÌo nµn vµ l¹c hËu, hiÖn nay chóng ta ch−a cã ®ñ c¸c tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho mét sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ víi tèc ®é nhanh trong khi nÒn kinh tÕ nhá bÐ ®ang thiÕu vèn nghiªm träng vµ tiÕt kiÖm trong n−íc cßn qu¸ thÊp th× cÇn ph¶i bæ sung vèn ®Çu t− b»ng khèi l−îng lín nguån vèn n−íc ngoµi. Huy ®éng vèn n−íc ngoµi rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Ó hoµ nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi, trong ®ã tranh thñ vèn ODA lµ mét chñ tr−¬ng lín cña n−íc ta tõ giai ®o¹n më cöa. C¸c c«ng tr×nh thuéc lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng cña n−íc ta hiÖn nay ®@ xuèng cÊp nghiªm träng, kh«ng thÓ duy tr× ph¸t triÓn kinh tÕ l©u dµi. HÖ thèng giao th«ng ®−êng bé ch¾p v¸. §Ó n©ng cÊp, c¶i t¹o hÖ thèng giao th«ng quèc gia xuyªn suèt tõ nay ®Õn n¨m 2005, mçi n¨m chóng ta cÇn hµng chôc ngµn tû ®ång, ®ã lµ ch−a kÓ ®Õn hÖ thèng giao th«ng néi tØnh. HÖ thèng giao th«ng ®−êng thñy ®−îc x©y dùng tõ nhiÒu n¨m nay l¹i kh«ng ®−îc quan t©m b¶o d−ìng hµng n¨m nªn kh«ng thÓ ®¸p øng ®−îc nhu cÇu vËn chuyÓn hµng ho¸. Muèn phôc vô tèt cho xuÊt khÈu th× tr−íc m¾t ph¶i n©ng cÊp mét sè c¶ng quan träng nh− c¶ng Sµi Gßn, c¶ng H¶i Phßng, c¶ng §µ N½ng; ph¶i x©y míi vµ n©ng cÊp c¸c cÇu c¶ng vµ hÖ thèng kho b@i cña c¸c c¶ng nµy. HÖ thèng s©n bay còng cÇn ®−îc c¶i t¹o hµng n¨m cho phï hîp víi nhu cÇu. HÖ thèng th«ng tin liªn l¹c ®@ ph¸t triÓn rÊt nhanh thêi gian qua cÇn tiÕp tôc ph¸t huy vµ cã mét sè ®æi míi cho thÝch hîp h¬n. Mçi ngµnh nµy còng cÇn ®Çu t− hµng tr¨m, hµng ngµn tû ®ång. Bªn c¹nh ®ã, c¸c vÊn ®Ò cò cßn tån t¹i vµ c¸c vÊn ®Ò x@ héi míi n¶y sinh còng ®ßi hái ph¶i cã nguån lùc ®Ó gi¶i quyÕt. Mét x@ héi kh«ng thÓ ph¸t triÓn bÒn v÷ng nÕu trÎ em kh«ng ®−îc ®i häc, ng−êi giµ vµ ng−êi tµn tËt kh«ng ®−îc ch¨m sãc, bÖnh dÞch kh«ng ®−îc thanh to¸n... Do ®ã ph¸t triÓn con ng−êi lµ chiÕn l−îc cña §¶ng ta trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ. §Ó gi¶i 14 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã mçi n¨m chÝnh phñ ph¶i chi hµng chôc ngµn tû ®ång. HiÖn nay c¸c kho¶n thu cña ng©n s¸ch kh«ng ®ñ ®¸p øng c¸c nhu cÇu trªn. ThuÕ lµ nguån thu chñ yÕu nh−ng mçi n¨m vÉn bÞ thÊt thu mét sè l−îng lín. N¨m 1999 tæng thu ng©n s¸ch cña Nhµ n−íc kho¶ng trªn 70.000 tû ®ång trong khi tæng c¸c kho¶n chi xÊp xØ 90.000 tû ®ång. Nh− vËy chóng ta ph¶i bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch kho¶ng 20.000 tû ®ång. Do ®ã, viÖc thu hót nguån lùc bªn ngoµi sÏ gióp chÝnh phñ trong viÖc gi¶m béi chi ng©n s¸ch. KÓ tõ n¨m 1987, c¸c c«ng ty n−íc ngoµi ®−îc phÐp chÝnh thøc ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Khèi l−îng vèn cña c¸c c«ng ty nµy ®@ gióp ®ì rÊt nhiÒu cho chÝnh phñ trong viÖc kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn. ChÝnh nhê quyÕt ®Þnh më cöa nµy, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®@ cã b−íc t¨ng tr−ëng v−ît bËc trong h¬n 10 n¨m qua, quan hÖ s¶n xuÊt tá ra phï hîp h¬n, lùc l−îng lao ®éng ®−îc gi¶i phãng, nÕn kinh tÕ trong n−íc ph¸t triÓn c¶ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u, vÒ c¬ b¶n nÒn kinh tÕ ®@ tho¸t khái cuéc khñng ho¶ng kÐo dµi hµng chôc n¨m qua. Vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi cã vai trß rÊt lín trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc, tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã nã còng béc lé nh÷ng mÆt h¹n chÕ. Nhµ ®Çu t− chØ quan t©m bá vèn ®Çu t− vµo nh÷ng lÜnh vùc cã kh¶ n¨ng sinh lîi vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ nhanh. §iÒu nµy ®@ g©y ra sù ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi trong nÒn kinh vµ kh«ng thùc hiÖn ®−îc nhiÒu môc tiªu kinh tÕ-x@ héi kh¸c. Ngoµi ra cßn cã nguy c¬ mÊt æn ®Þnh nÒn kinh tÕ, cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997 võa qua cña c¸c n−íc khu vùc §«ng Nam ¸ lµ mét minh chøng cô thÓ. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®@ nhËn thøc râ tÇm quan träng ®Æc biÖt cña nguån vèn ODA ®èi víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ- x@ héi cña ®Êt n−íc. Do ®ã, ph¶i t¨ng c−êng kh¶ n¨ng thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn nµy. HiÖn nay, viÖc gi¶i ng©n chËm ®ang lµ mét tån t¹i rÊt lín cÇn sím ®−îc kh¾c phôc. Thêi gian qua, ViÖt Nam ®@ kh¸ thµnh c«ng trong viÖc vËn ®éng, thu hót nguån vèn ODA th«ng qua viÖc tæ chøc Héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî (CG). KÕt 15 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp qu¶ cña nh÷ng nç lùc trªn lµ 15,14 tû USD vèn ODA mµ céng ®ång c¸c nhµ tµi trî ®@ cam kÕt dµnh cho ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1993-1999. Tuy nhiªn, muèn cã ®−îc sè vèn nµy ®Ó ®Çu t− vµo c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n th× cßn lµ mét qu¸ tr×nh tõ x¸c ®Þnh dù ¸n, chuÈn bÞ dù ¸n, thÈm ®Þnh dù ¸n, ®µm ph¸n vay vèn vµ phª duyÖt kho¶n vay cho tíi thùc hiÖn dù ¸n. Cã thÓ hiÓu, ®Ó ®−a nh÷ng ®ång vèn ODA mµ c¸c nhµ tµi trî ®@ cam kÕt vµo thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n chÝnh lµ qu¸ tr×nh gi¶i ng©n vèn ODA. Nh− vËy, muèn tËn dông tèt nguån vèn ODA, biÕn nh÷ng cam kÕt cña c¸c nhµ tµi trî thµnh hiÖn thùc, chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nh÷ng yÕu tè g©y c¶n trë qu¸ tr×nh gi¶i ng©n nguån vèn nµy. Cã t¨ng ®−îc tû lÖ gi¶i ng©n th× viÖc thu hót nguån vèn ODA míi thùc sù cã t¸c dông. §Èy nhanh tiÕn ®é gi¶i ng©n míi lµm cho ®ång vèn ODA thùc sù ®i vµo cuéc sèng gãp phÇn tÝch cùc vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ - x@ héi ë ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m qua, vèn ODA thùc hiÖn ®@ gãp phÇn quan träng vµo viÖc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x@ héi, trong ®ã cã nhiÒu dù ¸n ®@ hoµn thµnh vµ cã t¸c ®éng tÝch cùc, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Nguån vèn ODA ®@ ®ãng vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn hiÖn nay cña ngµnh n¨ng l−îng. Mét lo¹t c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt ®iÖn ®@ ®−îc x©y dùng b»ng vèn ODA nh− nhµ m¸y NhiÖt ®iÖn Phó Mü, nhµ m¸y NhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i, Thñy ®iÖn Hµm ThuËn - §a Mi... ViÖc x©y dùng nh÷ng nhµ m¸y nµy lµm gi¶m bít sù qu¸ t¶i cña m¹ng l−íi ®iÖn Quèc gia, ®¸p øng nhu cÇu vÒ n¨ng l−îng ®iÖn ngµy cµng cao cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t. Nh÷ng c«ng tr×nh giao th«ng chñ chèt cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®@ ®−îc thùc hiÖn b»ng nguån vèn ODA nh− c¶i t¹o, n©ng cÊp vµ ph¸t triÓn c¸c ®−êng quèc lé huyÕt m¹ch (Quèc lé 1, Quèc lé 5, Quèc lé 18, x©y dùng cÇu Mü ThuËn...). Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n vµ miÒn nói ®−îc sù hç trî cña nguån vèn ODA th«ng qua mét lo¹t c¸c dù ¸n ph¸t triÓn cµ phª, chÌ; chång rõng; x©y dùng c¸c c¶ng c¸ ; ph¸t triÓn ch¨n nu«i; thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ë nhiÒu tØnh nghÌo. Mét sè hÖ thèng thñy lîi lín ë miÒn B¾c, miÒn Trung, miÒn Nam ®ang ®−îc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn. 16 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp Nguån vèn ODA còng ®−îc sö dông ®Ó hç trî c¸c lÜnh vùc y tÕ, x@ héi, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nh− Dù ¸n gi¸o dôc tiÓu häc, Dù ¸n Hç trî y tÕ Quèc gia... Ngoµi ra, viÖc c¶i thiÖn, cung cÊp n−íc sinh ho¹t t¹i c¸c thµnh phè, thÞ x@ vµ c¸c vïng n«ng th«n, miÒn nói lµ lÜnh vùc −u tiªn cao trong sö dông vèn ODA. §Õn nay, hÇu hÕt c¸c thµnh phè, thÞ x@ cña c¸c tØnh ®@ cã c¸c dù ¸n ODA vÒ ph¸t triÓn hÖ thèng cung cÊp n−íc sinh ho¹t ®−îc thùc hiÖn. Nguån vèn ODA còng gãp phÇn hç trî ®¸ng kÓ nh»m thùc hiÖn ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ th«ng qua c¸c kho¶n tÝn dông ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ, ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ më réng, Quü Miyazawa... Mét sè ch−¬ng tr×nh, dù ¸n ODA thùc hiÖn xong vµ hiÖn ®ang ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ - x@ héi cña ViÖt Nam nh− Nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn sö dông khÝ thiªn nhiªn Phó Mü 2 - giai ®o¹n 1 (c«ng suÊt 400 MW). Mét sè c«ng tr×nh giao th«ng quan träng ®@ ®−a vµo sö dông vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ nh− Quèc lé 5; Quèc lé 1A ®o¹n Hµ Néi - Vinh, ®o¹n TPHCM - CÇn Th¬, ®o¹n TPHCM - Nha Trang. C¶ng H¶i Phßng; c¸c hÖ thèng cung cÊp n−íc sinh ho¹t ë Hµ Néi, Lµo Cai, Hoµ B×nh... NhiÒu bÖnh viÖn ë c¸c thµnh phè vµ thÞ x@ nh− BÖnh viÖn Chî RÉy (Thµnh phè Hå ChÝ Minh), ViÖt §øc (Hµ Néi) vµ 9 bÖnh viÖn ë Hµ Néi... Ch−¬ng tr×nh tiªm chñng më réng quèc gia, c¸c ch−¬ng tr×nh y tÕ kh¸c (chèng sèt rÐt, b−íu cæ, AIDS - HIV...) ®−îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶. NhiÒu tr−êng häc nhÊt lµ c¸c tr−êng tiÓu häc ë c¸c tØnh hay bÞ b@o, lò lôt ë miÒn B¾c vµ miÒn Trung ®@ ®−îc x©y dùng. Nh− vËy, ODA ®@ tham gia vµo hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x@ héi, ODA ®ang vµ sÏ tiÕp tôc ®ãng vai trß quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ViÖt Nam. Trong V¨n kiÖn §¹i Héi §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø 8 ®@ chØ râ: "Tranh thñ thu hót nguån tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) ®a ph−¬ng vµ song ph−¬ng, tËp trung chñ yÕu cho viÖc x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ vµ xI héi, n©ng cao tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ vµ qu¶n lý ®ång thêi dµnh mét phÇn vèn tÝn dông ®Çu t− cho c¸c ngµnh n«ng, l©m, ng− nghiÖp, s¶n xuÊt hµng tiªu dïng. ¦u tiªn dµnh viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cho nh÷ng vïng 17 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp chËm ph¸t triÓn. C¸c dù ¸n sö dông vèn vay ph¶i cã ph−¬ng ¸n tr¶ nî v÷ng ch¾c, x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm tr¶ nî, kh«ng ®−îc g©y thªm g¸nh nÆng nî nÇn kh«ng tr¶ ®−îc. Ph¶i sö dông nguån vèn ODA cã hiÖu qu¶ vµ kiÓm tra, qu¶n lý chÆt chÏ, chèng lIng phÝ, tiªu cùc". 18 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp Ch−¬ng II §¸nh gi¸ tæng quan vÒ t×nh h×nh gi¶i ng©n nguån vèn ODA ë ViÖt nam giai ®o¹n 1993- 1999 I-T×nh h×nh kinh tÕ - xD héi cña ViÖt Nam trong mèi quan hÖ víi nguån vèN ODA 1-Nh÷ng chuyÓn biÕn vÒ kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam trong thêi gian qua Tr−íc thêi kú ®æi míi (tr−íc n¨m 1986), nÒn kinh tÕ n−íc ta l©m vµo cuéc khñng ho¶ng nghiªm träng. ViÖt Nam bÞ xÕp vµo mét trong 10 n−íc chËm ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi víi thu nhËp d−íi 200 USD/ ng−êi . NhËp siªu liªn tôc gia t¨ng, nî n−íc ngoµi hÇu nh− kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶. C¬ chÕ bao cÊp béc lé nhiÒu khuyÕt ®iÓm vµ kh«ng cßn phï hîp. TÖ quan liªu, bao cÊp, cöa quyÒn hoµnh hµnh trong bé m¸y tæ chøc Nhµ n−íc lµm cho nÒn d©n chñ bÞ vi ph¹m nghiªm träng h¬n bao giê hÕt. KÎ ®Þch ®@ tËn dông c¬ héi nµy ®Ó g©y mÊt lßng tin cña nh©n d©n víi §¶ng. §øng tr−íc nguy c¬ ®ã, n¨m 1986, §¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®@ ®¸nh gi¸ nh− sau: "C¬ chÕ tËp trung quan liªu dùa trªn bao cÊp cña Nhµ n−íc ®−îc thùc hiÖn tõ nhiÒu n¨m nay, ®I kh«ng t¹o ®−îc ®éng lùc ph¸t triÓn, l¹i cßn lµm suy yÕu nÒn kinh tÕ xI héi chñ nghÜa, h¹n chÕ viÖc sö dông vµ c¶i t¹o c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, k×m hIm s¶n xuÊt, gi¶m sót n¨ng suÊt , chÊt l−îng s¶n phÈm vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®Èy ph©n phèi vµ l−u th«ng vµo t×nh tr¹ng rèi lo¹n vµ lµm n¶y sinh nhiÒu hiÖn t−îng tiªu cùc trong xI héi chóng ta." KÕt luËn quan träng nµy ®@ më ®Çu giai ®o¹n t¨ng c−êng c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam. QuyÕt ®Þnh ®æi míi toµn diÖn, më cöa héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi cña §¶ng lµ tiÒn ®Ò ®Ó c¸c nhµ tµi trî h−íng tíi ViÖt Nam. Khèi l−îng lín nguån vèn ODA mµ ViÖt Nam nhËn ®−îc kÓ tõ n¨m 1993 thÓ hiÖn sù quan t©m, ñng hé cña céng ®ång c¸c nhµ tµi trî dµnh cho ViÖt Nam. 19 Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp §Õn nay sau h¬n 10 n¨m ®æi míi, t×nh h×nh kinh tÕ- x@ héi ViÖt Nam ®@ cã nhiÒu chuyÓn biÕn râ rÖt. NÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng liªn tôc víi tèc ®é kh¸ cao, tuy r»ng sau cuéc khñng ho¶ng Tµi chÝnh tiÒn tÖ cña khu vùc ®@ lµm cho Tèc ®é t¨ng tr−ëng chËm l¹i nh−ng vÉn ®¹t cao so víi c¸c n−íc trong vïng. Tèc ®é t¨ng GNP b×nh qu©n giai ®o¹n 1991-1995 lµ 8,2%/n¨m vµ giai ®o¹n 1996-2000 lµ 6,7%/n¨m. Víi viÖc hoµn thµnh v−ît møc vµ toµn diÖn nh÷ng chØ tiªu chñ yÕu cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 1991-1995 mµ c¸c kÕ ho¹ch 5 n¨m tr−íc ®ã ch−a bao giê thùc hiÖn ®−îc ®@ ®−a n−íc ta tho¸t khái cuéc khñng ho¶ng nghiªm träng kÐo dµi h¬n 15 n¨m, tuy cßn mét sè mÆt ch−a ®−îc v÷ng ch¾c, song ®@ t¹o ®−îc tiÒn ®Ò cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn sang thêi kú ph¸t triÓn míi: ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. ViÖc thu hót nguån vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi (FDI) ®@ ®¹t ®−îc nhiÒu kÕt qu¶. Vèn ®−a vµo thùc hiÖn hµng n¨m chiÕm kho¶ng 28% tæng vèn ®Çu t− toµn x@ héi. C¬ cÊu vèn FDI ngµy cµng thay ®æi , phï hîp víi yªu cÇu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Êt n−íc. Mét sè ngµnh c«ng nghiÖp quan träng ph¸t triÓn m¹nh c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u: -Giao th«ng vËn t¶i : Giao th«ng ®−êng bé ®−îc thiÕt lËp trªn 96,8% tæng sè x@ cña c¶ n−íc. HÖ thèng giao th«ng ®−êng thñy ®−îc hiÖn ®¹i ho¸ vµ më réng quy m«, hiÖn cã kh¶ n¨ng vËn chuyÓn 45 triÖu tÊn hµng mçi n¨m. Giao th«ng hµng kh«ng còng kh«ng ngõng n©ng cao kh¶ n¨ng vµ chÊt l−îng phôc vô. -B−u chÝnh viÔn th«ng cã b−íc ph¸t triÓn kh¸, ®−îc hiÖn ®¹i ho¸ vÒ c¬ b¶n. TÊt c¶ c¸c tØnh vµ c¸c huyÖn ®−îc trang bÞ tæng ®µi ®iÖn tö vµ nèi víi nhau qua c¸c tuyÕn c¸p quang, c¸c tuyÕn viba sè. MËt ®é ®iÖn tho¹i ®¹t 4/100 d©n, t¨ng 13,8 lÇn so víi n¨m 1991. M¹ng viÔn th«ng quèc tÕ ®−îc x©y dùng kh¸ hiÖn ®¹i, hoµn chØnh vµ ngµy cµng ®−îc t¨ng c−êng vÒ quy m«. M¹ng l−íi b−u chÝnh ®−îc më réng. C«ng t¸c ph¸t hµnh b¸o chÝ ®−îc b¶o ®¶m tíi 7 ®iÓm truyÒn vµ in b¸o tõ xa. TÊt c¶ c¸c tØnh thµnh vµ 895 huyÖn thÞ vµ 74% sè x@, 20