§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
§Ò tµi: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thuÕ gi¸ trÞ
gia t¨ng vµ sù vËn dông thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng
ë ViÖt Nam
Lêi më ®Çu
C¬ chÕ thÞ trêng níc ta ®îc ®iÒu hµnh b»ng mét hÖ
thèng ph¸p luËt ®ång bé d©n chñ vµ c«ng khai. HÖ thèng
ph¸p luËt vÒ kinh tÕ tµi chÝnh hoµn chØnh sÏ lµ nh÷ng
c«ng cô ®iÒu chØnh cã hiÖu lùc c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x·
héi theo ®Þnh híng tríc m¾t vµ l©u dµi cña ®Êt níc, víi
nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çy ®ñ vÒ quyÒn lîi tr¸ch nhiÖm,
nghÜa vô cña c¸c doanh nghiÖp. Sù can thiÖp cã giíi h¹n
cña nhµ níc kh«ng c¶n trë sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ.
Trong khu«n khæ ph¸p luËt, mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®îc
tham gia b×nh ®¼ng trong s¶n xuÊt kinh doanh (trõ lÜnh
vùc nhµ níc cÊm). C¸c yÕu tè thÞ trêng quèc d©n hoµ
nhËp víi thÞ trêng quèc tÕ, biÕt hîp søc m¹nh cña d©n téc
víi søc m¹nh cña thêi ®¹i, v× môc tiªu d©n giµu níc m¹nh,
x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ vµ sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng vÒ nhu cÇu
tiªu dïng ®· t¹o ra thÞ trêng ®a d¹ng, phong phó. Bªn
c¹nh mÆt tÝch cùc thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ do
c¬ chÕ thÞ trêng, cßn nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p ¶nh hëng
®Õn cuéc sèng cña con ngêi. T×nh h×nh ®ã, yªu cÇu ph¶i
cã sù ®iÒu tiÕt m¹nh mÏ cña nhµ níc ®Ó sö dông vµ ph¸t
huy mÆt tÝch cùc nh mét ®éng lùc trong c«ng cuéc ®æi
míi, ®ång thêi h¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ
trêng.
VÊn ®Ò cÇn ®îc quan t©m gi¶i quyÕt lµ nhµ níc ph¶i
cã mét "chÝnh s¸ch" mang tÇm cì chiÕn lîc ®ång bé vµ
toµn diÖn nh»m ph¸t huy tèt c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ, ®Æc
biÖt lµ vÒ tµi chÝnh - tiÒn tÖ. Trong ®ã, thuÕ lµ mét trong
nh÷ng c«ng cô cã hiÖu qu¶ chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn ph©n
phèi l¹i tæng s¶n phÈm quèc néi, thu nhËp cña c¸c tÇng líp
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
d©n c, gãp phÇn x©y dùng nÒn tµi chÝnh quèc gia lµnh
m¹nh, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, g¾n liÒn víi yªu cÇu
b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi trong c¬ chÕ thÞ trêng.
§Ó phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ x· héi hiÖn nay, nhÊt
lµ chñ tr¬ng " c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸" ®Ó ®Êt níc t¹o ra sù chuyÓn biÕn to lín. Nhµ níc ta tiÕn hµnh c¶i
c¸ch vµ hoµn thiÖn hÖ thèng thuÕ vµ thuÕ GTGT ®îc ban
hµnh vµ ®a vµo thùc hiÖn thay cho thuÕ doanh thu tríc
®©y nh»m kh¾c phôc nh÷ng nhîc ®iÓm cña thuÕ doang
thu, ®ång thêi ®a vµo sö dông mét h×nh thøc thuÕ hiÖn
®aÞ phï hîp víi ®Æc ®iÓm c¬ chÕ thÞ trêng hiÖn nay vµ
th«ng lÖ quèc tÕ. ThuÕ GTGT lµ mét s¾c thuÕ tiªn tiÕn
cña h×nh thøc thuÕ, thÓ hiÖn ®îc vai trß cña thuÕ trong
nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Møc ®é thµnh c«ng trong viÖc ¸p
dông luËt thuÕ míi nµy nh thÕ nµo tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng
vËn dông vµ thùc tÕ ë mçi níc.
Xung quanh viÖc ¸p dông VAT, vµo ViÖt Nam cßn rÊt
nhiÒu b¨n kho¨n, khóc m¾c tõ gi¸, thuÕ suÊt, hay lµ khÊu
trõ thuÕ… Ngoµi nh÷ng thµnh c«ng ®· ®¹t ®îc. Ta cÇn
nghiªn cøu s©u nh÷ng khã kh¨n, khóc m¾c t×m ra
nguyªn nh©n ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng gi¶i ph¸p, híng kh¾c
phôc nh»m hoµn thiÖn h¬n luËt thuÕ GTGT, ®ång thêi
nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao trong khi ¸p dông luËt thuÕ nµy.
§Ò tµi ®îc hoµn thµnh nhê cã sù t×m hiÓu s¸ch b¸o,
t¹p chÝ, nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò vÒ thuÕ GTGT vµ cã sù híng dÉn cña thÇy c« phô tr¸ch.
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
Ch¬ng I
Lý thuyÕt vÒ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (GTGT).
1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm.
1.1. Kh¸i niÖm: ThuÕ GTGT lµ thuÕ thu trªn phÇn gi¸
trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸
tr×nh tõ s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng vµ ®îc nép vµo
ng©n s¸ch theo møc ®é tiªu thô hµng ho¸ dÞch vô.
1.2. ®Æc ®iÓm cña thuÕ GTGT.
ThuÕ GTGT ®¸nh vµo c¸c gia ®o¹n s¶n xuÊt kinh
doanh nhng chØ tÝnh phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm cña mçi giai
®o¹n. V× thÕ, tæng sè thuÕ thu ®îc ë c¸c giai ®o¹n sÏ
b»ng víi sè thuÕ tÝnh theo gi¸ b¸n cho ngêi tiªu dïng cuèi
cïng.
§èi tîng ®iÒu tiÕt cña thuÕ GTGT lµ phÇn thu nhËp
cña ngêi tiªu dïng sö dông ®Ó mua hµng ho¸ vµ dÞch vô.
Nh vËy vÒ nguyªn t¾c chØ cÇn thu thu thuÕ ë kh©u b¸n
hµng cuèi cïng lµ ®ñ. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ rÊt khã ph©n
biÖt ®©u lµ tiªu dïng cuèi cïng vµ ®©u lµ tiªu dïng trung
gian v× thÕ cø cã hµnh vi mua hµng lµ ph¶i tÝnh thuÕ.
NÕu lµ tiªu dïng trung gian th× sè thuÕ ®ã sÏ tù ®éng
chuyÓn vµo gi¸ b¸n hµng cho ngêi mua ë gia ®o¹n sau.
Bªn c¹nh ®ã, thuÕ GTGT cßn cã tÝnh trung lËp kinh
tÕ cao. ThuÕ GTGT kh«ng chÞu ¶nh hëng bëi kÕt qu¶ kinh
doanh cña ngêi nép thuÕ, kh«ng ph¶i lµ yÕu tè cña chi phÝ
mµ chØ ®¬n thuÇn lµ mét kho¶n céng thªm vµo gi¸ b¸n
cho ngêi cung cÊp hµng ho¸ dÞch vô.
ThuÕ GTGT kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi qu¸ tr×nh tæ chøc
vµ ph©n chia c¸c chu tr×nh kinh tÕ. Nh ta ®· biÕt GTGT lµ
phÇn gi¸ trÞ míi ®îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh. Nã ®îc x¸c ®Þnh b»ng chªnh lÖch gi÷a tæng gi¸
trÞ s¶n xuÊt vµ tiªu thô víi tæng gi¸ trÞ hµng ho¸, dÞch vô
mua vµo t¬ng øng tæng GTGT ë tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n lu©n
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
chuyÓn cã gi¸ trÞ b»ng gi¸ b¸n cña s¶n phÈm ë giai ®o¹n
cuèi cïng, nªn viÖc thu thuÕ trªn GTGT ë tõng giai ®o¹n
®¶m b¶o cho tæng sè thuÕ thu ®îc t¬ng ®¬ng víi sè thuÕ
tÝnh trªn gi¸ b¸n trong giai ®o¹n cuèi cïng. ChÝnh v× thÕ
qu¸ tr×nh tæ chøc kinh tÕ vµ ph©n chia c¸c chu tr×nh
kinh tÕ cã diÔn ra dµi hay ng¾n hay nh thÕ nµo ®i n÷a
th× thuÕ GTGT còng kh«ng bÞ ¶nh hëng. Vµ tæng sè thuÕ
ë c¸c giai ®o¹n lu«n khíp víi sè tÝnh thuÕ trªn gi¸ b¸n ë
giai ®o¹n cuèi cïng bÊt kÓ sè giai ®o¹n nhiÒu hay Ýt.
ë níc ta thuÕ GTGT ®îc nghiªn cøu tõ khi tiÕn hµnh
c¶i c¸ch thuÕ bíc mét (1990) ban hµnh thµnh luËt vµ ®îc
th«ng qua t¹i kú häp thø 11 Quèc héi kho¸ 9 ngµy 10/5/97
®Ó chÝnh thøc ¸p dông tõ 01/01/99.
2. Néi dung c¬ b¶n cña VAT.
2.1. §èi tîng chÞu thuÕ, ®èi tîng nép thuÕ GTGT.
* §èi tîng chÞu thuÕ:
LuËt thuÕ GTGT vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh
luËt thuÕ GTGT cña nhµ níc quy ®Þnh ®èi tîng chÞu thuÕ
GTGT lµ hµng ho¸ vµ dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt kinh
doanh, tiªu dïng ë ViÖt Nam.
* Hµng ho¸ chÞu VAT bao gåm:
- Hµng ho¸, dÞch vô ®îc s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ë ViÖt
Nam.
- Hµng ho¸, dÞch vô ®îc nhËp khÈu ®Ó tiªu dïng
trong níc.
- Hµng ho¸ vµ dÞch vô ®îc s¶n xuÊt vµ tiªu dïng néi
bé.
- Hµng ho¸ vµ dÞch vô ®îc mua, b¸n díi mäi h×nh
thøc, bao gåm c¶ trao ®æi b»ng hiÖn vËt.
ë níc ta quy ®Þnh danh môc 26 lo¹i hµng ho¸ dÞch vô
kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT nhng hµng ho¸ ®ã thêng cã trong c¸c tæ chøc sau:
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
Lµ s¶n phÈm cña mét sè ngµnh ®ang cßn khã kh¨n,
cÇn khuyÕn khÝch t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nh: s¶n xuÊt
n«ng nghiÖp, m¸y mãc nhËp khÈu mµ trong níc cha s¶n
xuÊt ®îc ...
C¸c hµng ho¸ dÞch vô thuéc c¸c ho¹t ®éng kh«ng
mang tÝnh chÊt kinh doanh v× lîi nhuËn hoÆc thuéc c¸c
ho¹t ®éng ®îc u ®·i v× môc tiªu nh©n ®¹o, x· héi: Vò
khÝ khÝ tµi phôc vô an ninh, quèc phßng, b¶o hiÓm nh©n
thä, b¶o hiÓm häc sinh ...
Mét sè hµng ho¸ dÞc vô thiÕt yÕu phôc vô nhu cÇu
®êi sèng s¶n xuÊt céng ®ång: dÞch vô y tÕ, v¨n ho¸, gi¸o
dôc, th«ng tin ®¹i chóng, vËn chuyÓn kh¸ch c«ng céng
b»ng xe buýt ...
Tæ chøc, c¸ nh©n mua b¸n, nhËp khÈu hµng ho¸,
cung øng dÞch vô kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT kh«ng
®îc khÊu trõ vµ hoµn thuÕ GTGT ®Çu vµo cña c¸c hµng
ho¸ vµ dÞch vô nµy.
Cßn ®èi tîng nép thuÕ: Lµ tÊt c¶ c¸c tæ chøc, c¸
nh©n cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô chÞu
VAT ë ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt ngµnh nghÒ h×nh thøc
tæ chøc kinh doanh, c¸ nh©n kh¸c cã nhËp khÈu hµng ho¸
chÞu VAT.
2.2. C¨n cø tÝnh.
LuËt thuÕ VAT ¸p dông ë ViÖt Nam ph©n biÖt 4 møc
thuÕ suÊt kh¸c nhau: 0%, 5%, 10% vµ 20% ¸p dông ®èi
víi tõng nhãm mÆt hµng s¶n xuÊt hoÆc nhËp khÈu. ViÖc
quy ®Þnh c¸c møc thuÕ suÊt kh¸c nhau thÓ hiÖn chÝnh
s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp vµ híng dÉn tiªu dïng ®èi víi hµng
ho¸ dÞch vô. trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay ë níc ta, mÆt b»ng
kinh doanh cña c¸c ngµnh nghÒ cha ®ång nhÊt, nªn ph©n
biÖt møc thuÕ suÊt VAT kh¸c nhau ®èi víi tõng nhãm mÆt
hµng lµ sù cÇn thiÕt.
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
Hµng ho¸ nhËp khÈu bao gåm tÊt c¶ hµng gia c«ng
xuÊt khÈu (xuÊt khÈu ra níc ngoµi hoÆc khu chÕ xuÊt) ®îc
¸p dông møc thuÕ suÊt 0% nh»m thùc hiÖn hoµn thuÕ ®·
thu ë kh©u tríc vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu.
Nh÷ng hµng ho¸ dÞch vô thiÕt yÕu, phôc vô trùc tiÕp
cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®îc ¸p dông møc thuÕ suÊt thÊp
lµ 5%.
C¸c hµng ho¸ dÞch vô kh«ng thiÕt yÕu, cÇn thiÕt cã
møc thuÕ suÊt cao lµ 20%.
C¸c hµng ho¸ DÞch vô th«ng thêng ¸p dông møc thuÕ
suÊt lµ 10% c¨n cø tÝnh:
NÕu c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh nhiÒu lo¹i hµng ho¸,
dÞch vô chÞuc¸c møc thuÕ suÊt kh¸c nhau th× ph¶i tæ
chøc h¹ch to¸n riªng doanh thu tõng lo¹i hµng ho¸, DÞch
vô kinh doanh theo tõng møc thuÕ suÊt quy ®Þnh ®èi víi
tõng lo¹i hµng ho¸ riªng biÖt. NÕu kh«ng h¹ch to¸n nh vËy
th× doanh nghiÖp ph¶i tÝnh thuÕ GTGT theo møc thuÕ
suÊt cao nhÊt cña hµng ho¸, dÞch vô mµ c¬ së s¶n xuÊt
kinh doanh trªn tæng doanh thu cña tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng
ho¸ dÞch vô b¸n ra trong kú.
2.3. Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ.
2.3.1. Ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ.
* §iÒu kiÖn ta xÐt vÒ ®èi tîng ¸p dông.
C¸c ®¬n vÞ, tæ chøc kinh doanh chÊp hµnh tèt c«ng
t¸c h¹ch to¸n vµ chÕ ®é sö dông ho¸ ®¬n chøng tõ bao
gåm c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, doanh nghiÖp ®Çu t níc
ngoµi vµ c¸c tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c. Trõ c¸c
®èi tîng ¸p dông tÝnh thuÕ theo ph¬ng ph¸p tÝnh trùc
tiÕp trªn GTGT.
* VAT ph¶i nép ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
= -
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
Theo ph¬ng ph¸p nµy ngêi ta tÝnh thuÕ trªn toµn bé
gi¸ trÞ ho¸ ®¬n b¸n ra sau ®ã trõ ®i sè thuÕ ®· cã trªn
c¸c ho¸ ®¬n hµng ho¸, DÞch vô mua vµo ®Ó x¸c ®Þnh sè
thuÕ ph¶i nép trong kú h¹ch to¸n.
Tríc hÕt cÇn x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ®Çu ra theo c«ng thøc
sau ®©y:
ThuÕ
Gi¸ tÝnh thuÕ
ThuÕ suÊt thuÕ
GTGT
cña
GTGT
®Çu ra =
hµng ho¸, x
dÞch
cña hµng ho¸ dÞch
vô chÞu thuÕ vô ®ã
b¸n ra
* Ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ:
C¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng tÝnh thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ khi b¸n ra hµng ho¸, dÞch vô ph¶i tÝnh
thuÕ GTGT cña hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra. Khi lËp ho¸ ®¬n
b¸n hµng ho¸ DÞch vô, c¬ së kinh doanh ph¶i ghi râ hµng
ho¸ b¸n ra cha cã thuÕ, thuÕ GTGT vµ tæng sè tiÒn ngêi
mua ph¶i thanh to¸n. Riªng ®èi víi hµng ho¸ DÞch vô ®Æc
thï ®îc dïng lo¹i chøng tõ ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ ®· cã
thuÕ, th× gi¸ cha cã thuÕ vµ thuÕ GTGT ®Çu ra ®îc x¸c
®Þnh:
ThuÕ GTGT to¸n
=
Gi¸ thanh
1 + %
thuÕ suÊt
x
ThuÕ suÊt thuÕ
GTGT
ThuÕ GTGT ®Çu vµo b»ng tæng sè thuÕ GTGT ghi
trªn ho¸ ®¬n GTGT mua hµng ho¸, DÞch vô hoÆc chøng
tõ nép thuÕ GTGT cña hµng ho¸ nhËp khÈu.
* Ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ cã u ®iÓm lµ?
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
- §¬n gi¶n ho¸ ®îc qu¸ tr×nh tÝnh vµ thu thuÕ b»ng
c¸ch chØ cÇn tËp hîp c¸c ho¸ ®¬n b¸n vµ mua hµng ®·
tÝnh s½n sè thuÕ ®Çu ra vµ sè thuÕ ®Çu vµo trªn ®ã.
- §¶m b¶o ®îc sè thu thuÕ cÇn thiÕt ë ngêi mua hµng
cuèi cïng v× ®©y thùc chÊt lµ ph¬ng ph¸p trõ lïi sè ®· nép
®Ó x¸c ®Þnh sè cßn ph¶i nép.
2.3.2. Ph¬ng ph¸p trùc tiÕp trªn GTGT.
* §èi tîng ¸p dông:
- C¸ nh©n s¶n xuÊt, kinh doanh lµ ngêi ViÖt Nam.
- Tæ chøc, c¸ nh©n níc ngoµi kinh doanh ë ViÖt Nam
kh«ng theo luËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam cha thùc
hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n, ho¸ ®¬n, chøng
tõ lµm c¨n cø tÝnh thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ.
- C¬ së kinh doanh mua b¸n vµng b¹c, ®¸ quý ngo¹i
tÖ.
* X¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép:
GTGT cña
ThuÕ suÊt thuÕ
ThuÕ
=
hµng ho¸, GTGT
GTGT
dÞch
x
cña hµng ho¸
Ph¶i nép
vô chÞu thuÕ dÞch vô ®ã
b¸n ra
ThuÕ GTGT
Gi¸ thanh
Gi¸ thanh to¸n cña
hµng
hµng
ho¸, to¸n
dÞch
vô =
cña hµng
ho¸ dÞch vô mua vµo
chÞu thuÕ
ho¸,
t¬ng øng
dÞch vô b¸n
ra
- Gi¸ thanh to¸n cña hµng ho¸, DÞch vô b¸n ra lµ gi¸
b¸n thùc tÕ bªn ph¶i mua thanh to¸n cho bªn b¸n bao gåm
c¶ VAT vµ c¸c kho¶n phô thu, phÝ thu thªm mµ bªn mua
ph¶i tr¶.
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
- Gi¸ thÞ trêng cña hµng ho¸ DÞch vô mua vµo t¬ng
øng víi hµng ho¸ DÞch vô b¸n ra ®îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸
trÞ hµng ho¸ dÞch vô mua vµo (c¶ VAT) mµ c¬ së s¶n
xuÊt, kinh doanh ®· dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh.
Trêng hîp c¬ së kinh doanh kh«ng h¹ch to¸n doanh sè
hµng ho¸, vËt t dÞch vô mua vµo t¬ng øng víi doanh sè b¸n
ra ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
Gi¸ thanh to¸n cña hµng
ho¸
Gi¸ trÞ
hµng
Gi¸ trÞ
hµng
dÞch vô mua vµo trong
kú +t¬ng øng víi hµng
ho¸ b¸n ra
=
+ mua vµo
-
tån kho
®Çu kú
Gi¸ trÞ
hµng
tån kho
cuèi kú
trong kú
Ngoµi ra GTGT cßn ®îc x¸c ®Þnh ®èi víi mét sè
ngµnh nghÒ cô thÓ. Tuy vµo kinh doanh cña mçi ngµnh cã
tÝnh chÊt ®Æc thï kh¸c nhau th× VAT ®îc x¸c ®Þnh kh¸c
nhau.
Bªn c¹nh ®ã, luËt thuÕ GTGT cßn xem xÐt ®Õn vÊn
®Ò miÔn gi¶m thuÕ vµ hoµn thuÕ GTGT nh thÕ nµo cho
hîp lý. LuËt quy ®Þnh ®èi tîng vµ c¸c trêng hîp ®îc hoµn
thuÕ GTGT tuú theo tõng c¬ së kinh doanh t¬ng øng vµ
chÕ ®é miÔn gi¶m VAT phï hîp ®Ó võa ®¶m b¶o sè thu
cho NSNN nhng còng ®¶m b¶o ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch doanh nghiÖp
tÝch cùc s¶n xuÊt kinh doanh.
3. Vai trß cña VAT.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn thuÕ GTGT ®· thÓ hiÖn
®îc mét sè vai trß næi bËt sau:
Thø nhÊt: VAT gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt x· héi
ph¸t triÓn, më réng lu th«ng hµng ho¸ dÞch vô ... v× thÕ
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
VAT ®· kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng trïng l¾p cña thuÕ
doanh thu.
Thø hai: B¶o ®¶m nguån thu quan träng vµ æn ®Þnh
cho NSNN, VAT huy ®éng vµ x¸c ®Þnh ngay tõ kh©u ®Çu
vµ viÖc thu VAT ë kh©u sau cßn kiÓm tra viÖc tÝnh VAT
®· nép ë kh©u tríc nªn h¹n chÕ ®îc viÖc thÊt thu thuÕ,
kiÓm so¸t ®îc nguån thu trªn ph¹m vi toµn bé nÒn kinh
tÕ.
Thø ba: ThuÕ GTGT gãp phÇn t¨ng cêng c«ng t¸c
h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ thóc ®Èy viÖc mua b¸n hµng ho¸
ph¶i cã ®Çy ®ñ chøng tõ ho¸ ®¬n hîp lÖ theo luËt ®Þnh.
ViÖc ®¨ng ký m· thuÕ cïng víi ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ
®· buéc c¶ ngêi mua, ngêi b¸n thùc hiÖn tèt h¬n chÕ ®é
ho¸ ®¬n, chøng tõ trong c¸c ho¹t ®éng thanh to¸n.
KÓ tõ khi luËt thuÕ GTGT chÝnh thøc ®îc thùc thi,
ChÝnh phñ vµ Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n
ph¸p quy ®Ó híng dÉn söa ®æi bæ sung. ThuÕ GTGT ®·
vµ ®ang tõng bíc ®îc hoµn thiÖn, kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i
vèn cã trong thêi kú chuyÓn ®æi vµ ngµy mét ph¸t huy vai
trß cña thuÕ GTGT trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Çy biÕn
®éng, ®¶m b¶o tÝnh khoa häc, tÝnh thùc tiÔn cña mét
s¾c thuÕ trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng.
4. T¸c ®éng cña VAT ®Õn kinh tÕ x· héi.
4.1. T¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ vµ l¹m ph¸t.
Th«ng thêng gi¸ c¶ vµ l¹m ph¸t t¨ng hay gi¶m do
nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng, c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi. Trong c¬
chÕ thÞ trêng, quy luËt cung cÇu, quy luËt gi¸ trÞ còng cã
t¸c ®éng rÊt lín ®Õn gi¸ c¶ vµ l¹m ph¸t. Do ®ã, nÕu
kh¼ng ®Þnh viÖc ban hµnh mét hÖ thèng thuÕ nãi chung
vµ VAT nãi riªng cã t¸c ®éng ®Õn møc nµo víi gi¸ c¶, l¹m
ph¸t, thêng lµ khã x¸c ®Þnh.
Cã ngêi cho r»ng, viÖc ban hµnh thuÕ GTGT sÏ lµm
t¨ng gi¸ c¶ vµ l¹m ph¸t. Tuy nhiªn ë nhiÒu níc, trong qu¸
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
tr×nh nghiªn cøu ¶nh hëng cña thuÕ GTGT ®èi víi gi¸ c¶
vµ l¹m ph¸t, ngêi ta ®· ®i ®Õn kÕt luËn lµ ®Õn nay, cha
cã c¨n cø khoa häc nµo ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng b¶n chÊt
thuÕ GTGT cã thÓ g©y l¹m ph¸t. NÕu cã ¶nh hëng nµo ®ã
cña thuÕ GTGT ®Õn gi¸ c¶, th× nh÷ng ¶nh hëng nµy sÏ
chØ lµ mét phÇn, chø kh«ng thÓ lµ tÊt c¶.
VÒ lý thuyÕt, thuÕ GTGT thuéc lo¹i thuÕ gi¸n thu, mét yÕu
tè cÊu thµnh trong gi¸.
V× vËy, viÖc ban hµnh thuÕ GTGT cã liªn quan vµ t¸c
®éng trùc tiÕp ®Õn gi¸ c¶ lµ tÊt nhiªn. VÊn ®Ò cÇn ®îc
xem xÐt lµ trªn thùc tÕ, ®èi víi tõng ngµnh nghÒ, tõng lo¹i
s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô còng nh trªn toµn côc cña
nÒn kinh tÕ, viÖc ban hµnh thuÕ gi¸n thu nãi chung, VAT
cã ¶nh hëng ®Õn gi¸ c¶ trong ph¹m vi réng hay hÑp, ®Õn
khu vùc s¶n xuÊt hoÆc khu vùc kh¸c nh thÕ nµo cßn tuú
thuéc vµo møc ®é thuÕ suÊt, néi dung vµ tæ chøc thùc
hiÖn cã phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi, víi tr×nh ®é
d©n trÝ ... hay kh«ng?
VÒ nguyªn t¾c, khi thay thÕ thuÕ doanh thu b»ng
thuÕ GTGT víi møc ®éng viªn cuèi cïng nh nhau th× ¶nh hëng cña thuÕ GTGT ngang víi ¶nh hëng cña thuÕ doanh thu
®èi víi gi¸. Tuy vËy, nÕu nhµ níc kh«ng cã biÖn ph¸p qu¶n
lý, kiÓm tra gi¸ c¶, ®Ó cho c¸c c¬ së kinh doanh lîi dông,
vin vµo thuÕ míi ®Ó t¨ng gi¸ th× v« h×nh trung, gi¸ c¶ sÏ
cã t¸c ®éng xÊu.
Khi ¸p dông thuÕ GTGT th× gi¸ c¶ hµng ho¸ DÞch vô
nh×n chung cã khuynh híng t¨ng lªn së dÜ x¶y ra hiÖn tîng
nµy lµ do sù kh«ng am hiÓu hoÆc cè t×nh kh«ng hiÓu vÒ
thuÕ GTGT. Bëi v×, viÖc thùc hiÖn thuÕ doanh thu tr¶i qua
mét thêi gian kh¸ dµi, ®· ¨n s©u vµo tiÒm thøc cña con
ngêi tiªu dïng. Cho dï thuÕ doanh thu lµ thuÕ gi¸n thu,
song ®îc tÝnh chung vµo trong gi¸ b¸n hµng ho¸ DÞch vô
nªn ngêi tiªu dïng khã nhËn biÕt ®îc m×nh chÝnh lµ ngêi
chÞu thuÕ cßn c¸c doanh nghiÖp b¸n hµng chØ lµ ngêi thu
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
hé cho nhµ níc mµ hä lu«n cho r»ng ®©y lµ kho¶n thuÕ
®¸nh vµo c¸c doanh nghiÖp do vËy ¸p dông thuÕ GTGT
thay thÕ cho thuÕ doanh thu, mÆc dï nã còng lµ mét lo¹i
thuÕ gi¸n thu ®¸nh vµo ngêi tiªu dïng song c¬ chÕ h¹ch
to¸n thay thÕ, cã nghÜa lµ thuÕ GTGT ®îc t¸ch ra khái gi¸
b¸n hµng ho¸, DÞch vô. §iÒu nµy khiÕn cho ngêi mua hµng
thÊy râ khop¶n thuÕ cña m×nh ph¶i nép cho nhµ níc nªn
hä c¶m gi¸c m×nh ph¶i nép mét lo¹i thuÕ míi mµ tríc ®©y
khi mua hµng hä kh«ng ph¶i chÞu vµ ®ãng gãp. Lîi dông
yÕu tè nµy c¸c doang nghiÖp ®· n©ng gi¸ b¸n hµng ho¸
DÞch vô lªn ®Ó trôc lîi vµ cã kh¶ n¨ng lµm gia t¨ng l¹m
ph¸t thÊt tho¸t thu hÑp thÞ trêng tiªu dïng h¹n chÕ kh¶
n¨ng ®Çu t vèn cña c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi níc.
Do vËy lµm quy m« ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp bÞ
thu hÑp lµm cho c¬ cÊu kinh tÕ bÞ biÕn ®éng chuyÓn
dÞch mÊt c©n ®èi, tèc ®é t¨ng trëng cã kh¶ n¨ng suy
gi¶m.
T×nh h×nh l¹m ph¸t ë tõng níc s¶y ra thêng do nhiÒu
nguyªn nh©n trong ®ã cã c¸c nguyªn nh©n kh¸ quan
träng vÒ sù ph¸t triÓn chËm hay gi¶m sót vÒ kinh tÕ do
chÝnh s¸ch vÜ m« hay ®iÒu hµnh cña nhµ níc; kinh tÕ
kh«ng c©n ®èi ®îc thu chi, thu kh«ng ®ñ chi; do t¸c
®éng cña gi¸ c¶ v× gi¸ c¶ võa lµ nguyªn nh©n nhng còng
võa lµ hËu qu¶ cña l¹m ph¸t, v× vËy kh«ng thÓ ®¸nh gi¸
t¸c ®éng cô thÓ cña chÝnh s¸ch thuÕ GTGT mét c¸ch riªng
rÏ. Tuy nhiªn, ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng nÕu viÖc c¶i c¸ch
chÝnh s¸ch thuÕ nãi chung thuÕ GTGT nãi riªng phï hîp víi
quy luËt ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng, sÏ cã t¸c ®éng tÝch
cùc tíi ph¸t triÓn kinh tÕ b¶o ®¶m nguån thu ng©n s¸ch,
do ®ã sÏ cã t¸c ®éng tèt, ng¨n chÆn hay h¹n chÕ l¹m
ph¸t. Ngîc l¹i, nÕu ®a ra møc thuÕ qu¸ cao hay qu¸ thÊp
sÏ cã ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ thu ng©n s¸ch vµ l¹m ph¸t.
ViÖc ®¸nh gÝa t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch thuÕ GTGT
®Õn l¹m ph¸t kh«ng thÓ xem xÐt mét c¸ch phiÕn diÖn,
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
côc bé, mµ ph¶i ®îc ph©n biÖt mét c¸ch kh¸ch quan, toµn
diÖn, côc bé mµ ph¶i ®îc ph©n biÖt mét c¸ch kh¸ch quan,
toµn diÖn khoa häc trong mèi quan hÖ víi khu vùc quèc tÕ
trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh xÊu.
Tãm l
¹i, chÝnh s¸ch VAT còng cã nh÷ng t¸c ®éng
tíi gi¸ c¶ vµ l¹m ph¸t nhÊt ®Þnh nhng nÕu nhµ níc lµ
nh÷ng ngêi qu¶n lý cã nh÷ng biÖn ph¸p kiÓm tra, qu¶n lý
th× gi¶m møc ®é t¸c ®éng xÊu tíi gi¸ c¶ vµ l¹m ph¸t vµ tíi
nÒn kinh tÕ x· héi.
4.2 T¸c ®éng cña VAT tíi thu ng©n s¸ch nhµ níc
(NSNN).
ThuÕ GTGT cã thÓ t¹o nguån thu ngµy t¨ng cho
NSNN, th«ng qua viÖc më réng vµ bao qu¸t diÖn ®¸nh
thuÕ ®èi víi mäi ho¹t ®éng nhËp khÈu, s¶n xuÊt,
kinh
doanh dÞch vô.
MÆt kh¸c, VAT b¶o ®¶m viÖcthu tËp trung phÇn lín
sè thuÕ ®¸nh vµo tõng s¶n phÈm hµng ho¸ ngay tõ kh©u
®Çu, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh lín, cã
kh¶ n¨ng h¹n chÕ thÊt thu ng©n s¸ch tèt h¬n thuÕ doanh
thu. ViÖc thu thuÕ khÊu trõ vµ khÊu trõ l¹i dùa trªn ho¸
®¬n chøng tõ thóc ®Èy viÖc mua b¸n cã ho¸ ®¬n lµm
cho viÖc thu thuÕ s¸t víi thùc tÕ kinh doanh. Vµ thÊt thu ë
kh©u tríc sÏ ®îc kh¾c phôc ë kh©u sau. Tuy nhiªn còng
kh«ng thÓ x©y dùng møc thuÕ suÊt thuÕ GTGT qu¸ cao,
g©y nhiÒu khã kh¨n cho doanh nghiÖp, t¸c ®éng kh«ng
tèt tíi ho¹t ®«ng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®Õn NSNN.
Vµo thêi ®iÓm luËt thuÕ GTGT ®îc phª chuÈn, cuéc
khñng ho¶ng kinh tÕ tiÒn tÖ cha s¶y ra trÇm träng. Sù cè
ph¸t sinh nµy n»m ngoµi ý muèn cña c¸c nhµ lµm luËt ViÖt
Nam vµ ¶nh hëng lín ®Õn quyÕt ®Þnh vÒ triÓn khai ¸p
dông thuÕ GTGT. V× thÕ yªu cÇu ®îc ®Æt ra lµ ph¶i ®¶m
b¶o æn ®Þnh thu NSNN, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« ...
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
Thùc tÕ khi ¸p dông VAT, mét lo¹i thuÕ hoµn toµn
míi, nªn c¸c ®èi tîng liªn quan cha th«ng, nÕu cha ®îc
chuÈn bÞ kü, ch¾c ch¾n sÏ g©y biÕn ®éng tíi thu NSNN.
NÕu thu NSNN kh«ng ®¹t yªu cÇu, béi chi sÏ t¨ng, viÖc
®iÒu hµnh ng©n s¸ch cµng khã kh¨n, lóng tóng. Vµ sÏ dÉn
®Õn bÊt æn ®Þnh vÞ m«. Ngîc l¹i, nÕu nh cã chuÈn bÞ kü
cµng, cã tËp dît s©u réng tríc khi triÓn khai ¸p dông,
trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cã sù kiÓm tra, qu¶n lý chÝnh
s¸ch phï hîp, thÝch hîp víi ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ trêng, th× thuÕ GTGT cã thÓ t¹o sè thu cho NSNN mét c¸ch
tÝch cùc, gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Bªn c¹nh
®ã, viÖc nghiªn cøu vµ x©y dùng c¸c møc thuÕ suÊt hîp
lý, b¶o ®¶m sè thuÕ GTGT t¬ng ®¬ng hoÆc cao h¬n mét
chót so víi thuÕ doanh thu, sÏ mang tÝnh kh¶ thi h¬n.
Qua ®©y, ta míi thÊy VAT còng cã mÆt tÝch cùc vµ
tiªu cùc ®èi víi thu NSNN.
C¶ hai mÆt ®Òu ¶nh hëng tíi NSNN. T¸c ®éngtiªu
cùc hay tÝch cùc, nhiÒu hay Ýt lµ phô thuéc vµo viÖc ®iÒu
hµnh vµ qu¶n lý thuÕ GTGT.
4.3 T¸c ®éng cña VAT tíi c¸c doanh nghiÖp.
VÒ mÆt lý thuyÕt thuÕ GTGTlµ ®¬n gi¶n vµ trung
lËp vÒ kinh tÕ, nhng trong thùc tÕ, viÖc triÓn khai h¹ch
to¸n vµ kiÓm tra thuÕ GTGT t¹i tõng doanh nghiÖp kh«ng
ph¶i lµ c«ng viÖc ®¬n gi¶n. ThËt vËy, nÕu tríc ®©y, kÕ
to¸n doanh nghiÖp vµ c¸n bé thuÕ chØ cÇn lÊy doanh thu
nh©n víi møc thuÕ suÊt x% lµ ra ngay kÕt qu¶ cÇn t×m,
th× khi ¸p dông luËt thuÕ míi, nhiÒu khi c¶ doanh nghiÖp
vµ c¬ quan thuÕ ph¶i ngåi x¸c ®Þnh ®©u lµ thuÕ ®Çu
vµo, thuÕ ®Çu ra thuÕ ®îc khÊu trõ, thuÕ kh«ng ®îc khÊu
trõ ... khèi lîng c«ng viÖc nµy thËt lµ khæng lå.
Trªn thùc tÕ, thuÕ GTGT còng Ýt nhiÒu ¶nh hëng tíi
gi¸ thµnh s¶n phÈm. §iÒu ®ã sÏ kÐo theo nhiÒu khã kh¨n
cho doanh nghiÖp trong c¹nh tranh vµ quyÕt ®Þnh gi¸
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
b¸n. §Æc biÖt, trong bèi c¶nh ®ang cßn nhiÒu khã kh¨n
vÒ tæng cÇu trong nÒn kinh tÕ, cø b¸n theo gi¸ cò ®· khã
huèng chi ph¶i chÞu ¸p lùc t¨ng gi¸. Doanh nghiÖp r¬i vµo
c¸c vßng luÈn quÈn: h«ng b¸n ®îc hµng hoÆc kh«ng thu
håi ®îc vèn dÉn ®Õn kh«ng t¸i s¶n xuÊt ®îc, kh«ng ®æi
míi ®îc c«ng nghÖ hoÆc kh«ng h¹ ®îc gi¸ thµnh vµ kh«ng
t¨ng ®îc chÊt lîng s¶n phÈm ®·n tíi hµng ho¸ l¹i cµng ø
®äng, kh«ng b¸n ®îc ... nguyªn nh©n lµ do cã sù hiÓu
lÇm vÒ thuÕ GTGT:
- Do "hiÖu øng t©m lý", xuÊt ph¸t tõ nhËn thøc kh«ng
®ång ®Òu vµ t¸c ®éng cña viÖc thay thuÕ GTGT cho thuÕ
doanh thu kÐo theo c¸ch thøc sö lý kh¸c nhau trong chiÕn
lîc th¬ng m¹i, dÉn ®Õn bÊt b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh
gi÷a c¸c doanh nghiÖp. HiÖn tîng nµy sÏ chÊm døt khi
thuÕ GTGT ®îc phæ biÕn réng r·i vµ kü lìng.
- ViÖc ¸p dông thuÕ GTGT ë ViÖt Nam cã g©y ¶nh hëng trùc tiÕp ®Ðn c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng nhËp khÈu
v× hµng nhËp khÈu ph¶i chÞu thªm thuÕ nµy ngoµi thuÕ
nhËp khÈu hiÖn hµnh.
MÆt kh¸c, nh÷ng quy ®Þnh vÒ thêi h¹n vµ sè tiÒn
ph¶i hoµn l¹i cho c¸c doanh nghiÖp cã sè thuÕ GTGT ph¶i
nép ©m còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn ®îc quy ®Þnh cô thÓ,
c«ng khai chÊp hµnh nghiªm chØnh, nhÊt lµ vÒ phÝa nhµ
níc. Nh»m tr¸nh c¸c rñi ro vÒ vèn, rñi ro vÒ l·i suÊt hoÆc
tû gi¸ cho c¸c doanh nghiÖp nµy khi hä ph¶i øng ra mét sè
vèn lín ®Ó thanh to¸n VAT khi mua hµng ho¸ nhËp khÈu
hµng ho¸.
NÕu c¸c doanh nghiÖp, nh÷ng tÕ bµo cña nÒn kinh
tÕ, chÞu ¶nh hëng sÊu ph¸t sinh tõ viÖc ¸p dông thuÕ míi
nµy nÒn kinh tÕ l¹i cµng khã phôc håi khi ®ã nh÷ng môc
tiªu lín còng khã mµ thùc hiÖn ®îc. Nhng VAT còng cã t¸c
®éng tèt tíi doanh nghiÖp nÕu nh møc thuÕ suÊt ¸p dông c¬
chÕ thùc hiÖn thÝch hîp t¹o ®éng lùc cho doanh nghiÖp ph¸t
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
triÓn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. §ång thêi
còng lµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt nãi chung.
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
Ch¬ng II
ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ë ViÖt Nam
1. Sù cÇn thiÕt cña viÖc ban hµnh thuÕ GTGT.
1.1 . môc tiªu yªu cÇu cña viÖc ban hµnh thuÕ GTGT.
ViÖc ban hµnh luËt thuÕ GTGT thay thÕ thuÕ doanh
thu ë ViÖt Nam nh»m nh÷ng môc tiªu yªu cÇu chñ yÕu
sau:
- Thø nhÊt, h¹n chÕ nh÷ng nhîc ®iÓm cßn tån t¹i cña
thuÕ doanh thu vµ nh»m thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh
ph¸t triÓn, ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, kÝch
thÝch c¸c ngµnh nghÒ ph¸t triÓn.
- Thø hai, thuÕ GTGT ®îc ban hµnh g¾n víi viÖc söa
®æi bæ sung mét sè s¾c thuÕ kh¸c (thuÕ tiªu thô ®Æc
biÖt, thuÕ nhËp khÈu, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ... )
lµm cho h×nh thøc thuÕ ViÖt Nam ngµy cµng hoµn thiÖn,
phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng h¬n, t¬ng ®ång víi h×nh thøc
thuÕ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi gãp phÇn t¹o ra m«i trêng tèt cho viÖc thu hót ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam.
- Thø ba, VAT ra ®êi cßn thóc ®Èy viÖc t¨ng cêng
thùc hiÖn chÕ ®é ho¸ ®¬n, sæ kÕ to¸n vµ h¹ch to¸n kinh
tÕ ®èi víi c¸c nhµ doanh nghiÖp, ®¶m b¶o sè thu ngµy
cµng s¸t h¬n víi thùc tÕ ho¹t ®éng cña tõng c¬ së kinh
doanh, tËp trung ®îc nguån thu thuÕ GTGT vµo NSNN ngay
tõ kh©u s¶n xuÊt, h¹n chÕ ®îc thÊt thu vÒ thuÕ ...
1.2 Sù cÇn thiÕt cña viÖc ban hµnh thuÕ GTGT thay cho
thuÕ doanh thu.
ChØ cã s¶n xuÊt míi t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi
vµ nguån thu cho Ng©n s¸ch Nhµ níc. Do ®ã Nhµ níc ph¶i
cã tr¸ch nhiÖm quan t©m, t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt
ph¸t triÓn, lu th«ng ®îc th«ng suèt.
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
Mét m«i trêng ®Çu t ®îc coi lµ thuËn lîi nÕu trong ®ã
cã nh÷ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®îc qui ®Þnh phï hîp, râ rµng
æn ®Þnh, Ýt biÕn ®éng ®Ó t¹o cho doanh nghiÖp yªn
t©m bá vèn vµo ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh.
Qua viÖc thùc hiÖn hÖ thèng thuÕ míi, ®· t¹o ®iÒu
kiÖn cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ngµy cµng ph¸t triÓn æn
®Þnh, khu vùc kinh tÕ nhµ níc ®îc x¾p xÕp hîp lý h¬n,
c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ho¹t ®éng ngµy cµng cã hiÖu
qu¶, tr×nh ®é tæ chøc vµ qu¶n lý kinh doanh ngµy cµng
tèt h¬n. Khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®îc h×nh
thµnh, ph¸t triÓn ®íi nhiÒu h×nh thøc t nh©n, víi tÝnh
n¨ng ®éng trong tæ chøc qu¶n lý vµ ho¹t ®éng kinh
doanh ®· gãp phÇn lµm cho nÒn kinh tÕ níc ta ph¸t triÓn.
Khu vùc c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo luËt ®Çu t níc
ngoµi t¹i ViÖt Nam ngµy cµng ph¸t triÓn ®a d¹ng, gãp
phÇn khong nhá vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi níc ta
trong nh÷ng n¨m qua.
ë níc ta, cïng víi c¸c lo¹i thuÕ gi¸n thu kh¸c. ThuÕ
doanh thu ®· ®îc ¸p dông tõ l©u, tríc kia cã tªn lµ thuÕ
doanh nghiÖp, sau c¶i c¸ch cã tªn lµ thuÕ doanh thu víi
®Æc trng c¬ b¶n lµ cã nhiÒu thuÕ suÊt ph©n biÖt theo
ngµnh hµng, mÆt hµng; thuÕ thu hµng th¸ng vµ tÝnh trªn
tæng doanh thu b¸n hµng thuÕ doanh thu cã u ®iÓm lµ
tÝnh to¸n ®¬n gi¶n, thu døt ®iÓm ë tõng lÇn b¸n hµng
mµ kh«ng ph¶i tho¸i tr¶ sè thuÕ ®· thu ë lÇn tríc. Tuy
nhiªn bªn c¹nh nh÷ng mÆt u ®iÓm thuÕ doanh thu còng
béc lé nhiÒu nhîc ®iÓm, ®ång thêi còng lµ khuyÕt tËt cña
hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ míi. Nhîc ®iÓm lín nhÊt lµ viÖc
thu thuÕ doanh thu cßn trïng l¾p. Theo quy ®Þnh cña luËt
thuÕ doanh thu, ®èi tîng chÞu thuÕ lµ toµn bé sè tiÒn thu
®îc tõ s¶n xuÊt kinh doanh, ®iÒu ®ã ®· lµm cho viÖc
tÝnh thuÕ, thu nép thuÕ bÞ trïng l¾p, thuÕ thu chång lªn
thuÕ. Bªn c¹nh ho¹t ®éng s¶n xuÊtkd xuÊt khÈu cha ®îc
xem xÐt u ®·i ®óng møc. ViÖc quy ®Þnh qu¸ nhiÒu thuÕ
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
suÊt (11 møc thuÕ suÊt; thÊp nhÊt lµ0,5%, cao nhÊt lµ
30%) cña luËt thuÕ doanh thu t¹o cho ®èi tîng nép thuÕ
dÔ lîi dông ®Ó tÝnh nép thuÕ díi møc nghÜa vô quy ®Þnh.
Do ®ã, thuÕ doanh thu kh«ng phï hîp víi yªu cÇu c«ng
nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸.
§Ó kh¾c phôc nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña luËt doanh
thu tríc c¶i c¸ch thuÕ ®èi II Quèc héi ®· quyÕt ®Þnh ¸p
dông luËt thuÕ GTGT thay cho thuÕ doanh thu vµ chÝnh
thøc ®îc thi hµnh tõ 1/1/1999 GTGT lµ thuÕ tÝnh tiÒn
kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña h2 dÞch vô ë tõng kh©u b¸n
hµng nªn nã kh«ng trïng lÆp, thuÕ GTGTchØ ®¸nh vµo
phÇn gi¸ trÞ ®· chÞu thuÕ ë kh©u tríc ®ã trë nªn rÊt khoa
häc vµ cÇn thiÕt ®èi víi CNH - H§H ®ong nhiªn nã rÊt phï
hîp víi yªu cÇu héi nhËp quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay.
ViÖc chuyÓn ®æi hoµn toµn kh«ng tÝnhvµ thu thuÕ
doanh thu b¨ng thuÕ GTGT thÓ hiÖn bíc ®i ®óng ®¾n
cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch thuÕ giai ®o¹n II ë ViÖt Nam ®ång
thêi nã còng ®îc ®¸nh gi¸ lµ hoµn toµn míi cha tõng cã
trong lÞch sö tµi Ýnh níc nhµ.' ChÝnh v× thÕ cho dï thuÕ
GTGTmang l¹i nh÷ng lîi Ých c¬ b¶n cho nÒn kinh tÕ nhng
truíc, trong c¶ nhËn thøc vµ thùc tÕ tõ híng dÉn ®Õn chiÓn
khai ¸p dông sÏ cã nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p n¶y sinh ra g©y
kh«ng Ýt khã kh¨n cho nhiÒu ®èi tîng mÆc dï vËy c¶i c¸ch
thuÕ ®ît II lµ mét sù cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi.
2. §iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ¸p dung thuÕ GTGT ë
ViÖt Nam
Nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho viÖc ¸p dông thuÕ
GTGT:
Mét lµ, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, mua b¸n
hµng ho¸ lín vµ võa ph¶i thùchiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é ho¸
®¬n chøng tõnthuËn tiÖn cho viÖc kiÓm tra, x¸c ®Þnh
§Ò ¸n lý thuyÕt TCTT
doanh thu tÝnh thuÕ vµ khÊu trï thuÕ ®èi víi tõng c¬ së
kinh doanh.
Hai lµ, tr×nh ®é c¸n bé qu¶n lý, tÝnh thuÕ ®îc n©ng
cao vÒ chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ, sæ kÕ to¸n, th«ng th¹o
vÒ chÕ ®é qu¶n lý, tÝnh thuÕ, khÊu trõ thuÕ hoµn thuÕ
GTGT. C¸c c¬ quan thuÕ tõng bíc ®îc trang bÞ hÖ thèng
m¸y tÝnh, c¸n bé c¬ quan thuÕ ngµy cµng th«ng th¹o sö
dông c¸c m¹ng m¸y tÝnh, ®¹t hiÖu qu¶n cao lµm cho c«ng
t¸c thu nép thuÕ ngµy cµng ®îc kiÓm tra chÆt chÏ h¬n,
nhanh gän h¬n.
Ba lµ, më réng diÖn thanh to¸n mua b¸n hµng ho¸
th«ng qua c¸c tµi kho¶n ng©n hµng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn
lîi cho viÖc x¸c ®Þnh doanh thu ¸n hµng lµm c¨n cø cho
viÖc tÝnh thuÕ ®îc x¸c ®Þnh.
Bèn lµ, ý thøc tù nguyÖn, tù gi¸c chÊp hµnh c¸c luËt
thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp tõng bíc ®îc n©ng cao theo
ph¬ng ch©m t¨ng cêng "®øc trÞ" g¾n víi viÖc xö lý c¸c vi
ph¹m vÒ thuÕ nghiªm minh theo ph¬ng ch©m "ph¸p trÞ".
N¨m lµ, hÖ thèng ph¸p luËt ngµy cµng hoµn chØnh vµ
®a dÇn viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt vµo nÒ nÕp, kû c¬ng, c¶
trong nhËn thøc t tëng vµ ho¹t ®éng thùc tÕ.
Ngoµi ra cßn cã c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c võa nh»m gióp
cho cho viÖc ¸p dông luËt thuÕ GTGT ®¹t hiÖu qu¶ cao.
Mçi ®iÒu kiÖn ®Òu cã vai trß, vÞ trÝ quan träng kh¸c
nhau, ®ång thêi cã mèi quan hÖ bæ sung, hç trî lÉn nhau
®Ó viÖc triÓn khai luËt thuÕ GTGT ®îc ®ång bé
- Xem thêm -