§Ò Tµi : Mét sè vÊn ®Ò cÇn lu ý cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt
Nam trong qu¸ tr×nh kÝ kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång Th¬ng M¹i
Quèc TÕ vµ gi¶i ph¸p.
A. Më ®Çu
TÝnh tÊt yÕu ph¶i nghiªn cøu vÊn ®Ò :
C«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam theo ®Þnh híng
më cöa, chñ ®éng héi nhËp quèc tÕ ®· mang l¹i nh÷ng thµnh
tùu quan träng, t¹o ra thÕ vµ lùc míi cho níc ta ®Ó tiÕp tôc héi
nhËp s©u s¾c h¬n vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Th¬ng m¹i
quèc tÕ ®Æc biÖt lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cã nhiÒu
bíc t¨ng trëng ®¸ng kÓ, ®ãng gãp phÇn lín vµo GDP ®ång
thêi gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò mang tÝnh x· héi s©u s¾c nh
c«ng ¨n viÖc lµm, møc sèng nh©n d©n, vÞ thÕ ®Êt níc trªn
trêng quèc tÕ. §ßi hái bøc thiÕt ®îc ®Æt ra lµ ph¶i tæ chøc
ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ mét c¸ch chuyªn nghiÖp bµi
b¶n, cã c¬ së ph¸p lý vµ kinh tÕ v÷ng ch¾c, ®éi ngò c¸n bé
s¸ng t¹o giµu kinh nghiÖm vµ cã tÝnh thÝch nghi cao…Trong
thêi gian qua, c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam ®·
tõng bíc lín m¹nh, ký kÕt vµ thùc hiÖn thµnh c«ng nhiÒu hîp
®ång th¬ng m¹i kinh tÕ cã gi¸ trÞ lín, gãp phÇn ph¸t triÓn
ngµnh th¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam vµ gãp phÇn kh«ng
nhá vµo viÖc x©y dùng ®Êt níc giµu m¹nh. Tuy nhiªn, mäi vÊn
®Ò lu«n cã mÆt tr¸i, bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi lín lao, nh÷ng
hîp ®ång th¾ng lîi rùc rì còng tån t¹i rÊt nhiÒu hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ thÊt b¹i v× nh÷ng khã kh¨n kh¸ch quan
1
hoÆc sai lÇm chñ quan, g©y thiÖt h¹i trùc tiÕp nhiÒu mÆt mµ
râ rµng nhÊt lµ tíi t×nh h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ
thu nhËp cña ngêi lao ®éng, sau ®ã lµ uy tÝn kinh doanh vµ
søc m¹nh cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc.
Trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu ho¹t ®éng th¬ng
m¹i quèc tÕ ë ViÖt Nam cña b¶n th©n, em ®· cã c¬ héi t×m
hiÓu mét sè trêng hîp thua lç thÊt b¹i ®¸ng tiÕc cña c¸c doanh
nghiÖp th¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam. Cã nh÷ng hîp ®ång
mµ qu¸ tr×nh ®µm ph¸n kÝ kÕt vµ thùc hiÖn ®· gÇn nh hoµn
h¶o, nhng chØ v× mét s¬ xuÊt rÊt nhá vµ nhiÒu khi mang tÝnh
ngÉu nhiªn mµ ®æ bÓ thua lç c¶ th¬ng vô, thËm chÝ thiÖt h¹i
rÊt lín c¶ tiÒn b¹c, c«ng søc vµ uy tÝn doanh nghiÖp. Mong
muèn s©u s¾c cña b¶n th©n em lµ gãp ®îc mét c¸i nh×n s¬
lîc vÒ nh÷ng khã kh¨n kh¸ch quan vµ sai lÇm chñ quan cña
c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam, ®óc kÕt kinh
nghiÖm rót ra bµi häc cho b¶n th©n vµ c¸c ®ång nghiÖp ®Ó
tr¸nh vÕt xe ®æ cña ngêi ®i tríc trong ho¹t ®éng chuyªn m«n
trong t¬ng lai. §ång thêi còng cÇn thiÕt ®Ò xuÊt mét sè gi¶i
ph¸p cô thÓ kh¶ thi ®Ó t¨ng cêng hiÖu qu¶ tæ chøc xuÊt nhËp
khÈu hµng ho¸, ®¶m b¶o thùc hiÖn th¾ng lîi hîp ®ång, ®Èy
m¹nh ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ, gãp phÇn x©y dùng ®Êt
níc giµu m¹nh.
B. Néi dung:
1. C¬ së lý luËn :
1.1. C¸c kh¸i niÖm
2
Hîp ®ång mua b¸n quèc tÕ hay cßn gäi lµ hîp ®ång xuÊt
nhËp khÈu hoÆc hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng, lµ sù tho¶
thuËn gi÷a nh÷ng ®¬ng sù cã trô së kinh doanh ë c¸c níc kh¸c
nhau, theo ®ã mét bªn gäi lµ bªn xuÊt khÈu - bªn b¸n cã
nghÜa vô chuyÓn vµo quyÒn së h÷u cña mét bªn kh¸c gäi lµ
bªn nhËp khÈu - bªn mua mét tµi s¶n nhÊt ®Þnh, gäi lµ hµng
ho¸; bªn mua cã nghÜa vô nhËn hµng vµ tr¶ tiÒn hµng. §Þnh
nghÜa nµy nªu râ ba vÊn ®Ò : Thø nhÊt, b¶n chÊt cña hîp
®ång nµy lµ sù tho¶ thuËn cña c¸c bªn kÝ kÕt. Thø hai, chñ
thÓ cña hîp ®ång nµy lµ bªn b¸n vµ bªn mua, hä cã trô së kinh
doanh ë c¸c níc kh¸c nhau. Thø ba, ®èi tîng cña hîp ®ång nµy
lµ tµi s¶n, do ®îc ®em ra mua b¸n tµi s¶n nµy biÕn thµnh
hµng ho¸.
Sau qu¸ tr×nh giao dÞch ®µm ph¸n vµ kÝ kÕt, hîp ®ång
®îc x©y dùng víi c¸c ®iÒu kho¶n chñ yÕu sau: §iÒu kiÖn c¬
së giao hµng,®iÒu kiÖn tªn hµng, ®iÒu kiÖn phÈm chÊt, ®iÒu
kiÖn sè lîng, ®iÒu kiÖn bao b×, ®iÒu kiÖn gi¸ c¶, ®iÒu kiÖn
giao hµng, ®iÒu kiÖn tr¶ tiÒn, ®iÒu kiÖn khiÕu n¹i, ®iÒu
kiÖn b¶o hµnh, ®iÒu kiÖn vÒ trêng hîp miÔn tr¸ch, ®iÒu kiÖn
träng tµi, ®iÒu kiÖn vËn t¶i…… Qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång
tuú theo phÝa doanh nghiÖp lµ xuÊt khÈu hay nhËp khÈu mµ
cã nh÷ng bíc kh¸c nhau, nhng nãi chung gåm c¸c nghiÖp vô
sau : xin giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, chuÈn bÞ hµng ho¸, kiÓm
tra/gi¸m ®Þnh chÊt lîng, mua b¶o hiÓm, lµm thñ tôc h¶i quan,
giao/ nhËn hµng víi tµu, lµm thñ tôc thanh to¸n, khiÕu n¹i vµ
gi¶i quyÕt khiÕu n¹i……
1.2.
§èi tîng nghiªn cøu:
3
§èi tîng nghiªn cøu träng t©m cña ®Ò tµi lµ c¸c hîp ®ång
xuÊt nhËp khÈu thua lç hoÆc chøa yÕu tè sai lÇm cña c¸c
doanh nghiÖp th¬ng m¹i quèc tÕ ViÖt Nam thêi gian gÇn ®©y.
§Ò tµi còng nghiªn cøu mét sè yÕu tè kh«ng thuËn lîi trong m«i
trêng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam vµ quèc tÕ,
g©y bÊt lîi cho viÖc ký kÕt hîp ®ång ngo¹i th¬ng.
1.3.
Ph¹m vi nghiªn cøu :
Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¸c ®iÒu kho¶n chñ
yÕu cña hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ vµ c¸c kh©u nghiÖp vô
cña qu¸ tr×nh kÝ kÕt thùc hiÖn hîp ®ång mµ t¹i nh÷ng ®iÒu
kho¶n, nghiÖp vô ®ã trong thùc tiÔn thêng x¶y ra s¬ xuÊt
tranh chÊp. Trong ph¹m vi nghiªn cøu nµy, em muèn tr×nh bµy
râ nh÷ng khã kh¨n kh¸ch quan vµ nh÷ng sai lÇm chñ quan cña
c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh kÝ kÕt thùc hiÖn
hîp ®ång, trªn con ®êng nç lùc tham gia kinh doanh trªn thÞ
trêng quèc tÕ.
2. Thùc tr¹ng vµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm
2.1. Nh÷ng khã kh¨n vµ sai lÇm chung thêng gÆp trong
kÝ kÕt thùc hiÖn hîp ®ång Th¬ng M¹i Quèc TÕ :
Trong kÝ kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång ngo¹i th¬ng, t¹i bÊt
kú mét nghiÖp vô c«ng ®o¹n nµo còng cã thÓ n¶y sinh nhiÒu
trë ng¹i, ®ßi hái c¸n bé ngo¹i th¬ng ph¶i cã c¸ch xem xÐt
s¸ng t¹o, kh¶ n¨ng ph¸n ®o¸n vµ ®Æc biÖt quan träng lµ kh¶
n¨ng thÝch nghi nhanh chãng víi nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t sinh. VËy
nh÷ng khã kh¨n, víng m¾c chñ yÕu lµ g× ?
4
VÒ mÆt kh¸ch quan, nh÷ng khã kh¨n mµ bÊt kú mét
doanh nghiÖp ngo¹i th¬ng nµo t¹i kh¾p n¬i trªn thÕ giíi còng
ph¶i ®¬ng ®Çu, tríc hÕt vµ cã lÏ còng lµ rµo c¶n râ rÖt nhÊt,
chÝnh lµ kh«ng gian cña qu¸ tr×nh kÝ kÕt thùc hiÖn hîp ®ång,
th«ng thêng kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bªn lµ rÊt lín ngay c¶ trong
thÕ kØ th«ng tin liªn l¹c toµn cÇu ph¸t triÓn ë møc cao nh hiÖn
nay, g©y nªn rÊt nhiÒu c¬ héi ph¸t sinh rñi ro vµ t¹o nªn rµo
c¶n v« h×nh trong kÝ kÕt thùc hiÖn hîp ®ång. Thø hai ®ã lµ
yÕu tè ®Æc thï cña tõng quèc gia nh v¨n ho¸, luËt ph¸p vµ
chÝnh quyÒn níc ngoµi: v¨n ho¸ vµ chÝnh kiÕn, sù kh¸c nhau
vÒ luËt ph¸p vµ ®Æc ®iÓm qu¶n lý ®a d¹ng cña c¸c quèc
gia… ¶nh hëng ®Õn lèi t duy, hµnh vi vµ c¸ch giao tiÕp rÊt
kh¸c biÖt cña con ngêi, g©y nªn nh÷ng rµo c¶n nhÊt ®Þnh
gi÷a c¸c ®èi t¸c. Thø ba ®ã lµ c¬ chÕ quan liªu cña mét sè níc, thêng kh«ng thÓ biÕt tríc nh÷ng t¸c ®éng s©u réng mµ
chÝnh phñ c¸c níc ¸p ®Æt cho ho¹t ®éng kinh doanh, ®ßi hái
c¸c doanh nghiÖp ph¶i biÕt c¸ch ®èi phã víi nh÷ng c¶n trë cña
c¸c tæ chøc níc ngoµi kh¸c nhau tõ t nh©n ®Õn chÝnh phñ.
Thø t vµ quan träng bËc nhÊt ®ã lµ hÖ thèng thanh to¸n vµ
tiÒn tÖ qu¸ kh¸c nhau trªn toµn thÕ giíi, qu¸ tr×nh ®µm ph¸n
vµ thùc hiÖn thanh to¸n gåm nhiÒu kü thuËt nghiÖp vô kh¸c
nhau ®ßi hái ph¶i cã chuyªn m«n v÷ng vµng, tr×nh tù xóc
tiÕn hîp lý hîp lÖ vµ yªu cÇu chÝnh x¸c ®Çy ®ñ vÒ chøng tõ
nghiªm ngÆt, khã mµ thùc hiÖn hoµn h¶o tÊt c¶ mäi c«ng
®o¹n thanh to¸n. Thø n¨m ®ã chÝnh lµ nh÷ng yÕu tè bÊt kh¶
kh¸ng, nh÷ng biÕn cè bÊt ngê thØnh tho¶ng x¶y ra ë mét vµi
khu vùc kh¸c nhau trªn thÕ giíi, ¶nh hëng ®Õn mäi ho¹t ®éng
5
kinh doanh trong níc vµ ngo¹i th¬ng. Ngoµi ra nh÷ng khã kh¨n
kh¸ch quan kh¸c kh«ng thÓ bá qua nh lµ tËp qu¸n kinh doanh,
thñ tôc h¶i quan kh¸c biÖt, hÖ t tëng, chÝnh kiÕn chÝnh trÞ ….
VÒ nh÷ng sai lÇm chñ quan, mÆc dï cã nguyªn nh©n
s©u xa lµ nh÷ng khã kh¨n kh¸ch quan, nhng viÖc cã m¾c
ph¶i nh÷ng sai lÇm nµy hay kh«ng cßn tuú thuéc kinh nghiÖm,
kÜ n¨ng, sù cÈn thËn chu ®¸o cña doanh nghiÖp vµ ®«i khi,
tuú thuéc c¶ vµo yÕu tè may m¾n nh hoµn c¶nh, thêi tiÕt,
møc ®é th©n thiÖn cña ®èi t¸c vµ c¶ yÕu tè "c¶m tÝnh" cña
con ngêi. §«i khi mét hîp ®ång ®îc tæ chøc thùc hiÖn chØ s¬
xuÊt rÊt nhá ë mét kh©u kh«ng qu¸ quan träng, ®èi víi mét
®èi t¸c t«n träng mèi quan hÖ l©u dµi th× s¬ xuÊt cã thÓ ®îc
kh¾c phôc vµ hîp ®ång tiÕn triÓn su«n sÎ, nhng trong trêng
hîp ®èi t¸c qu¸ tinh ranh vµ ®Æt môc tiªu hµng ®Çu lµ lîi
nhuËn th× hä sÏ vin vµo s¬ xuÊt ®ã mét c¸ch triÖt ®Ó, khiÕn
c¶ th¬ng vô ®ã doanh nghiÖp cã thÓ bÞ lç. C¸c doanh nghiÖp
ngo¹i th¬ng thêng cã c¸c s¬ xuÊt, víng m¾c mang tÝnh chñ
quan sau ®©y:
C¸c víng m¾c trôc trÆc chñ yÕu trong kh©u chuÈn bÞ vµ
kÝ kÕt hîp ®ång lµ : thiÕu th«ng tin thiÕu ph©n tÝch s©u s¾c
tríc khi kÝ, s¬ xuÊt trong c¸ch dïng tõ ng÷, thiÕu chó ý cÇn
thiÕt tíi c¸c ®iÒu kho¶n do ®èi t¸c ®a ra, kÝ hîp ®ång mµ cha suy xÐt kü hiÖu qu¶ kinh tÕ…
C¸c ®iÒu kho¶n thêng g©y bÊp bªnh nhÊt trong hîp
®ång lµ : luËt ¸p dông, qui ®Þnh vÒ giÊy chøng nhËn xuÊt xø,
gi¸m ®Þnh, khã kh¨n trong viÖc thiÕt lËp c¸c ®iÒu kho¶n cña
6
tÝn dông th, b¶o hµnh, bÊt kh¶ kh¸ng vµ qui ®Þnh s¬ lîc vÒ
gi¶i quyÕt tranh chÊp.....
C¸c víng m¾c chñ yÕu trong kh©u thùc hiÖn hîp ®ång
th«ng thêng lµ : nh·n hiÖu hµng ho¸ cha ®Çy ®ñ, chÊt lîng vµ
chøng nhËn chÊt lîng hµng ho¸ kh«ng ®¸p øng ®îc tiªu chuÈn
cña hîp ®ång, qu¸ tr×nh chuÈn bÞ gi¶i quyÕt tranh chÊp vµ
kiÖn tông s¬ sµi….
Nãi chung sai lÇm chñ quan trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp
®ång ®a d¹ng vµ khã lêng h¬n so víi qu¸ tr×nh kÝ kÕt hîp
®ång, v× thùc tiÔn lu«n bÊt ngê nhiÒu biÕn ®éng h¬n so víi
lý thuyÕt, giÊy tê. §iÒu nµy ®Æt c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th¬ng trªn toµn thÕ giíi tríc rÊt nhiÒu rñi ro bÊt tr¾c, ®Æc biÖt
víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, ë mét quèc gia ®ang ph¸t
triÓn, n¬i mµ con ngêi gèc n«ng nghiÖp ®a sè chÊt ph¸c thiÕu
s¸ng t¹o, thiÕu kü n¨ng, thiÕu bµi b¶n trong ®µo t¹o chuyªn
m«n, ®Æc biÖt thiÕu mét bÒ dµy kinh nghiÖm trªn th¬ng trêng thÕ giíi vµ hä ®em c¶ nh÷ng yÕu tè bÊt cËp nµy vµo kinh
doanh
Th¬ng
M¹i
Quèc
TÕ.
Trªn ®©y lµ nh÷ng khã kh¨n kh¸ch quan vµ sai lÇm chñ quan mµ
c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th¬ng nãi chung dÔ m¾c ph¶i trªn ph¬ng diÖn lý
thuyÕt. Sau ®©y chóng ta sÏ ®i s©u ph©n tÝch mét sè khã kh¨n vµ sai
lÇm thùc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh kÝ kÕt thùc
hiÖn hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ trong thêi gian qua, ®Ó n¾m râ thùc
tr¹ng vµ ®óc kÕt nªn mét sè gi¶i ph¸p nhÊt ®Þnh.
2.2. Thùc tr¹ng nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n c¬ b¶n
trong kÝ kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång Th¬ng M¹i Quèc TÕ
cña doanh nghiÖp ViÖt Nam :
7
Ngo¹i th¬ng ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong
nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, ®iÒu nµy cho thÊy c¸c doanh nghiÖp
xuÊt nhËp khÈu cña níc ta ®· cã nhiÒu nç lùc vµ thµnh c«ng
trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, nhiÒu hîp ®ång th¬ng m¹i quan träng ®· ®îc kÝ kÕt vµ thùc hiÖn thµnh c«ng
trän vÑn. Tríc hÕt vÒ nh÷ng thuËn lîi næi bËt, tr×nh ®é
chuyªn m«n vµ kinh nghiÖm thùc tÕ cña c¸c c¸n bé chuyªn
ngµnh ngµy cµng n©ng cao, c¸c mèi quan hÖ b¹n hµng ngµy
cµng ®îc cñng cè v÷ng ch¾c. Bªn c¹nh ®ã ph¶i kÓ ®Õn rÊt
nhiÒu chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch, thñ tôc vµ c¸c biÖn ph¸p xóc
tiÕn th¬ng m¹i ®ang ®îc nhµ níc nç lùc c¶i tiÕn, thi hµnh
nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n n÷a cho c¸c doanh nghiÖp
trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu. Nh÷ng
biÖn ph¸p tiªu biÓu lµ: tõng bíc ®iÖn tö ho¸ thñ tôc khai b¸o
h¶i quan, ban hµnh qui chÕ míi vÒ cÊp C/O mÉu D cña ViÖt
Nam ®Ó hëng c¸c u ®·i cña hiÖp ®Þnh CEPT, ®µm ph¸n vµ
ký nhiÒu hiÖp ®Þnh thóc ®Èy th¬ng m¹i ë møc chÝnh phñ víi
nhiÒu quèc gia, liªn tôc tæ chøc c¸c héi chî th¬ng m¹i khu vùc
( ®iÓn h×nh lµ héi chî th¬ng m¹i Asean ATF th¸ng 10/2004)
vµ c¸c héi chî th¬ng m¹i song ph¬ng (®iÓn h×nh nh ViÖt Nam
- Australia ngµy 28 vµ 29/10/2004)…Sù hç trî rÊt lín tõ phÝa
nhµ níc ®Æc biÖt c¸c h×nh thøc xóc tiÕn th¬ng m¹i ®· ®em
®Õn nhiÒu hîp ®ång gi¸ trÞ cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp
khÈu cña ViÖt Nam, nhiÒu hîp ®ång ®· thµnh c«ng tèt ®Ñp.
C¸c quan hÖ kinh tÕ - th¬ng m¹i song ph¬ng vµ ®a ph¬ng
ngµy cµng më réng, thêi ®iÓm gia nhËp WTO ®ang tíi gÇn víi
rÊt nhiÒu thuËn lîi lín lao cµng ®em ®Õn nhiÒu c¬ héi lµm ¨n
8
ký kÕt hîp ®ång cho c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i quèc tÕ cña
ta.
Tuy vËy, khi ®Ò cËp tíi thùc tr¹ng t×nh h×nh kÝ kÕt thùc
hiÖn hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam, chóng ta còng
kh«ng thÓ bá qua nh÷ng bÊt lîi thùc tÕ ®ang tån t¹i vµ t¸c
®éng s©u s¾c tíi ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng níc nhµ. §Çu tiªn lµ
c¬ së ph¸p lý, ViÖt Nam cha cã luËt hîp ®ång, khi tranh chÊp
ph¸t sinh víi ®èi t¸c ViÖt Nam doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ thiÕu
chç dùa ph¸p lý v÷ng ch¾c. Thø hai, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt,
nghÞ ®Þnh quyÕt ®Þnh vÒ kinh doanh th¬ng m¹i cã rÊt nhiÒu
bÊt cËp, thiÕu hoµn thiÖn ®ång bé g©y khã kh¨n thËm chÝ bÕ
t¾c cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. §Ó minh chøng cã
thÓ nh¾c l¹i qui ®Þnh vÒ hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng cho c¸c
doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®îc ban hµnh th¸ng
9/2002 nhng híng dÉn vÒ thanh to¸n qua ng©n hµng ®Ó ®îc
hoµn thuÕ l¹i kh«ng ®îc kÌm theo, c¸c doanh nghiÖp nh ngåi
trªn löa hoang mang kh«ng biÕt nh÷ng kho¶n thuÕ hµng tr¨m
triÖu cã ®îc hoµn l¹i cho m×nh hay kh«ng, ®iÒu nµy ¶nh hëng
trùc tiÕp tíi doanh thu vµ lîi nhuËn cña hä. VËy mµ t×nh tr¹ng
nµy kÐo dµi hµng th¸ng trêi, g©y t¸c ®éng t©m lý vµ thùc tÕ
rÊt s©u s¾c. Thø ba, c¸ch nh×n nhËn cña c¸c ®èi t¸c quèc tÕ
vÒ kinh tÕ vµ th¬ng m¹i ViÖt Nam cßn nhiÒu tiªu cùc g©y trë
ng¹i rÊt lín cho kh¶ n¨ng kÝ kÕt hîp ®ång. Tiªu biÓu cho nhËn
®Þnh nµy ®ã lµ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ViÖt Nga, t¾c nghÏn ë
kh©u thanh to¸n qua ng©n hµng. C¸c ng©n hµng Nga cho
doanh nghiÖp Nga vay vèn kinh doanh víi ViÖt Nam ë møc l·i
suÊt cao bÊt thêng lªn ®Õn 14% víi lÝ do kh«ng hiÓu hÕt vÒ
9
thÞ trêng ViÖt Nam nªn t¨ng l·i suÊt ®Ó tr¸nh rñi ro, ®ång
thêi hä kh«ng chÞu më L/C cho ®a sè doanh nghiÖp võa vµ
nhá ë ViÖt Nam víi lÝ do rñi ro cao. Ngoµi thùc tr¹ng trªn kh«ng
thÓ bá qua t×nh tr¹ng chung cña c¸c c¸n bé ngo¹i th¬ng ViÖt
Nam lµ ®îc ®µo t¹o thiÕu bµi b¶n, thiÕu cÈn thËn chu ®¸o,
chuyªn m«n kÐm, ngo¹i ng÷ cha ®¸p øng ®ñ yªu cÇu, thiÕu
kinh nghiÖm, thiÕu s¸ng t¹o, chñ quan thiÕu ph©n tÝch kü lìng tríc khi hµnh ®éng, quen x©y dùng hîp ®ång ng¾n vµ lèi
suy nghÜ ®¬n gi¶n… ®iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ qua nhiÒu sai
lÇm cêi ra níc m¾t cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸
tr×nh kinh doanh trªn th¬ng trêng quèc tÕ.
2.3. Nh÷ng hîp ®ång cã víng m¾c cô thÓ vµ bµi häc kinh
nghiÖm :
Sau ®©y em xin tr×nh bµy mét sè t×nh huèng cã thiÕu
sãt tiªu biÓu cã trong thùc tÕ kÝ kÕt thùc hiÖn hîp ®ång th¬ng
m¹i quèc tÕ mµ c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam
®· tõng ®èi diÖn. TiÕp xóc víi mçi hîp ®ång cã sai lÇm, ngêi
nghiªn cøu ®Òu cã thÓ ®óc kÕt nªn nh÷ng bµi häc kinh
nghiÖm quÝ gi¸ cho c¸c hîp ®ång sau nµy tr¸nh khái vÕt xe
®æ cña ngêi ®i tríc. §Ó ®¶m b¶o bÝ mËt kinh doanh, tªn tuæi
®Þa chØ cña phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®Òu ®îc gi÷ kÝn, tuy
nhiªn nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm th× kh«ng chØ cu¶ riªng ai.
2.3.1.Mét sè sai lÇm trong qu¸ tr×nh kÝ kÕt hîp ®ång:
- Kh«ng thu thËp ®ñ th«ng tin:
§©y lu«n lµ mét trong nh÷ng thiÕu sãt thêng gÆp nhÊt,
g©y hËu qu¶ lín nhÊt, nhng do nhiÒu lÝ do c¶ chñ quan vµ
10
kh¸ch quan mµ c¸c doanh nghiÖp chóng ta vÉn khã lßng kh¾c
phôc. Th«ng tin thu thËp qu¸ s¬ sµi thËm chÝ ë c¶ nh÷ng
kh©u then chèt cña hîp ®ång nh vÒ gi¸ c¶ vµ ®èi t¸c g©y nªn
nh÷ng thiÖt h¹i kh«n lêng. T×nh tr¹ng lç nÆng xuÊt khÈu g¹o
vµ ®iÒu cña ViÖt Nam trong n¨m 2004, nguyªn do thiÕu th«ng
tin cho ph©n tÝch gi¸ c¶ thÞ trêng, lµ mét minh chøng sinh
®éng cho s¬ xuÊt c¬ b¶n nµy cña c¸c doanh nghiÖp chóng ta.
HiÖp héi c©y ®iÒu ViÖt Nam cho biÕt hiÖn nay c¸c doanh
nghiÖp xuÊt khÈu ®iÒu lín ®ang ®au ®Çu v× mçi ngµy “mÊt
¨n” hµng ngh×n USD. Ngay tõ gi÷a n¨m c¸c doanh nghiÖp ®·
véi vµng kÝ hîp ®ång b¸n cho c¶ n¨m víi gi¸ cao nhÊt lµ
4USD/kg nhng ®Õn thêi ®iÓm giao hµng gi¸ ®· t¨ng vät lªn
trªn 5USD/kg, trong th¸ng 10 mçi ngµy c¸c doanh nghiÖp ViÖt
Nam giao trung b×nh 300 tÊn ®iÒu nh©n, víi chªnh lÖch gi¸ 1
USD/kg nh vËy mçi ngµy c¸c doanh nghiÖp ®iÒu “mÊt ¨n” 300
ngh×n USD. T×nh tr¹ng xuÊt khÈu g¹o cßn bi ®¸t h¬n, tÝnh
®Õn cuèi th¸ng 3/2004, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o ViÖt
Nam ®· chÞu lç tíi 30 triÖu USD víi lÝ do t¬ng tù, møc gi¸ khi
ký hîp ®ång thÊp h¬n tõ 35 ®Õn 40 USD/kg so víi gi¸ xuÊt
khÈu chµo b¸n trªn thÞ trêng vµo thêi ®iÓm giao hµng. Trëng
phßng kinh doanh c«ng ty Afiex thõa nhËn l©u nay khi ®a ra
c¸c quyÕt ®Þnh ký kÕt hîp ®ång vµ Ên ®Þnh lîng, gi¸, thêi
®iÓm giao hµng... doanh nghiÖp thêng dùa vµo c¸c th«ng tin
“kinh nghiÖm” vµ th«ng tin do kh¸ch hµng cung cÊp lµ chÝnh.
§ã cã lÏ lµ ®iÒu tëng nh kh«ng chÊp nhËn næi vÒ mÆt lý
thuyÕt cho nh÷ng hîp ®ång kinh tÕ trÞ gi¸ hµng tr¨m ngµn
USD, nhng thùc tÕ chÝnh lµ lèi mßn qu¸ søc “phiªu lu” vµ c¶m
11
tÝnh mµ hiÖn nay hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang
bíc ch©n trªn ®ã. H·y nh×n sang c¸c níc l¸ng giÒng, l©u nay
Trung Quèc lµ níc xuÊt khÈu g¹o lín nhng ®Çu n¨m nay l¹i s¨n
lïng g¹o ViÖt Nam. Th¸i Lan, mét cêng quèc xuÊt khÈu g¹o
bçng nhiªn bá “sµn ®Êu” vµo giê cuèi ®Ó ViÖt Nam tróng thÇu
410.000 tÊn g¹o cung cÊp cho Philippines, giê míi b¾t ®Çu
bung hµng ra b¸n víi gi¸ cao. TÊt c¶ lµ nhê c¸c níc n¾m v÷ng
th«ng tin, ph©n tÝch kü vÒ cung cÇu thÕ giíi, trong khi c¸c
doanh nghiÖp cña ViÖt Nam cha lµm ®îc mÆc dï ®· cã ®Õn
h¬n 15 n¨m tham gia thÞ trêng g¹o thÕ giíi.
Trong mét yÕu tè v« cïng quan träng kh¸c cña hîp ®ång
kinh tÕ lµ yÕu tè §èi t¸c,
c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng
kh«ng t×m hiÓu kü cµng vÒ t c¸ch, chøc danh, yÕu tè luËt
ph¸p, v¨n ho¸... cña ®èi t¸c, dÉn ®Õn nh÷ng s¬ hë tëng
chõng nh kh«ng thÓ tin ®îc. Trêng hîp doanh nghiÖp ký hîp
®ång mµ kh«ng cÇn biÕt ®èi t¸c cña m×nh nh thÕ nµo kh«ng
ph¶i lµ Ýt. Mét doanh nghiÖp ViÖt Nam ký hîp ®ång mua h¹t
nhùa cña mét c«ng ty Th¸i Lan. §Õn thêi ®iÓm giao hµng do
gi¸ h¹t t¨ng cao nªn bªn b¸n ®· kh«ng chÞu giao hµng. PhÝa
ViÖt Nam quyÕt ®Þnh lµm thñ tôc khëi kiÖn, nhng ®Õn lóc
nµy hä míi vì lÏ hîp ®ång gi÷a hai bªn chØ ®Ò tªn c«ng ty Th¸i
Lan mµ kh«ng cã ngêi ®¹i diÖn, dï hîp ®ång ®· cã ch÷ ký nhng kh«ng cã tªn ngêi ký. PhÝa c«ng ty cña Th¸i Lan cho r»ng
hä kh«ng uû quyÒn cho ngêi nµo ®¹i diÖn ký hîp ®ång víi
c«ng ty ViÖt Nam nªn viÖc kiÖn c¸o lµ kh«ng cã c¨n cø. Víi lËp
luËn nµy, bªn nguyªn ®· ngËm ®¾ng chÞu mÊt kho¶n båi thêng Ýt nhÊt lµ 8% gi¸ trÞ hîp ®ång. NhiÒu ®¬n vÞ kinh doanh
12
thËm chÝ kh¸ chñ quan trong viÖc ký kÕt víi doanh nghiÖp níc
ngoµi ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. ViÖc mét toµ ¸n cña Australia
xö mét c«ng ty §µ N½ng thua kiÖn ®èi t¸c Singapore lµ vÝ dô
®iÓn h×nh. C«ng ty cña Singapore kinh doanh t¹i ViÖt Nam
kh«ng cã giÊy phÐp, nhng doanh nghiÖp §µ N½ng kh«ng hÒ
biÕt ®iÒu nµy. Trong hîp ®ång ®· tho¶ thuËn chÊp nhËn xö lý
tranh chÊp ë toµ ¸n Australia (mét ®iÒu kho¶n khã hiÓu víi bÊt
kú ai!). Do cã tranh chÊp hai bªn cÇn ®Õn sù gi¶i quyÕt cña
toµ ¸n ,vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· thua kiÖn mµ kh«ng hÒ
®îc xem xÐt yÕu tè bÊt hîp ph¸p cña c«ng ty Singapore t¹i
ViÖt Nam, chØ v× kh«ng biÕt vµ kh«ng tr×nh bµy ®îc yÕu tè
nµy ra tríc träng tµi quèc tÕ.
- S¬ xuÊt trong qu¸ tr×nh ký kÕt :
Sau kh©u thu thËp th«ng tin vµ ®µm ph¸n giao dÞch,
qu¸ tr×nh ®äc vµ ®Æt bót ký hîp ®ång còng hµm chøa
®Çy rÉy c¬ héi cho rÊt nhiÒu rñi ro s¬ hë. Nh÷ng s¬
xuÊt nµy cã thÓ ph¸t sinh mét c¸ch bÊt ngê trong mäi
®iÒu kho¶n tõ ng÷ cña hîp ®ång th¬ng m¹i díi nh÷ng
h×nh thøc khã cã thÓ lêng tríc. Mét vÝ dô tiªu biÓu: Cuèi
n¨m 2001, nhµ m¸y ®êng S«ng Con (NghÖ An), ®îc ®Çu
t b»ng nguån vèn u ®·i ODA cña chÝnh phñ T©y Ban Nha
vµ do ®èi t¸c T©y Ban Nha cung cÊp thiÕt bÞ, sau khi
hoµn thµnh l¾p ®Æt d©y chuyÒn s¶n xuÊt 1200 tÊn
mÝa/ngµy ®· ph¸t hiÖn mét sè thiÕt bÞ cò kh«ng ®óng
chñng lo¹i, chÊt lîng kÐm kh«ng chØ g©y tæn thÊt lín vÒ
ng©n s¸ch mµ cßn ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng gi¸ trÞ c«ng
tr×nh. Lý do chÝnh l¹i thuéc vÒ phÝa ta : hîp ®ång kinh
13
tÕ cung cÊp thiÕt bÞ nhµ m¸y ®êng S«ng Con cã mét sè
tõ ng÷ s¬ hë, ®ã lµ tõ "thiÕt bÞ t¬ng ®¬ng" vµ "thiÕt bÞ
míi 100%". Lîi dông tõ ng÷ "thiÕt bÞ t¬ng ®¬ng" phÝa
®èi t¸c ®· lÊy thiÕt bÞ cña Ên §é thay cho thiÕt bÞ T©y
§øc vµ lîi dông tõ ng÷ "thiÕt bÞ míi 100%" phÝa ®èi t¸c
®· ®a thiÕt bÞ míi nhng thuéc thÕ hÖ m¸y ®· lçi thêi vµo
d©y chuyÒn. Sai lÇm nµy dÉn ®Õn viÖc nhµ m¸y vµ c¸c
c¬ quan chøc n¨ng phÝa ViÖt Nam ph¶i tèn rÊt nhiÒu
c«ng søc vµ tiÒn b¹c th¬ng thuyÕt l¹i víi phÝa ®èi t¸c ®Ó
d©y chuyÒn nhµ m¸y ®îc l¾p ®Æt ®ång bé hoµn
chØnh, trong khi chØ cÇn chÆt chÏ h¬n mét chót n÷a
trong kh©u ký kÕt hîp ®ång th× yªu cÇu "®ång bé hoµn
chØnh" ®¸ng lÏ ra ph¶i ®îc ®¸p øng mét c¸ch ®¬ng
nhiªn.
Nh÷ng s¬ xuÊt trong qu¸ tr×nh ký kÕt hîp ®ång cßn cã
thÓ xuÊt ph¸t tõ kh¶ n¨ng ngo¹i ng÷ cña c¸c c¸n bé ký
kÕt. Cã thÓ thÊy ®iÒu nµy qua trêng hîp mét c«ng ty
Hång K«ng kiÖn mét doanh nghiÖp ViÖt Nam v× kh«ng
chÞu më L/C theo ®óng hîp ®ång. Tríc khi ký, doanh
nghiÖp cña ta göi cho phÝa c«ng ty Hång K«ng mét b¶n
hîp ®ång mÉu ®Ó phÝa b¹n xem xÐt tham th¶o, nhng
phÝa b¹n kh«ng ®a vµo hîp ®ång chÝnh thøc nh÷ng
®iÒu kho¶n gièng nh mÉu ,tuy vËy hai bªn ®· nhÊt trÝ kÝ
hîp ®ång. Sau khi ký, doanh nghiÖp ViÖt Nam cã ®Ò
nghÞ thay ®æi mét sè ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång nhng
c«ng ty Hång K«ng kh«ng chÊp nhËn, do ®Ò nghÞ kh«ng
®îc ®¸p øng nªn doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· kh«ng më
14
L/C nh hîp ®ång ®· qui ®Þnh. Khi bÞ kiÖn ra toµ, doanh
nghiÖp ViÖt Nam ®· lÊy lÝ do khi hîp ®ång ®îc phÝa
Hång K«ng so¹n th¶o xong, do kh«ng th¹o tiÕng Anh nªn
doanh nghiÖp cña ta ®· ký vµo hîp ®ång mµ kh«ng ®èi
chiÕu víi hîp ®ång mÉu mµ m×nh ®· ®a ra. DÜ nhiªn lý
do nµy kh«ng ®îc träng tµi quèc tÕ chÊp nhËn lµ c¨n cø
hîp ph¸p cho viÖc tõ chèi thùc hiÖn hîp ®ång vµ doanh
nghiÖp cña ta ®· ph¶i nép ph¹t cho phÝa ®èi t¸c kho¶n
tiÒn h¬n 60.000USD. Nguyªn nh©n chÝnh cña sai lÇm
nµy lµ do ngo¹i ng÷ chuyªn ngµnh kÐm, kh«ng ®ñ kh¶
n¨ng ®Ó kiÓm tra vµ ph©n tÝch kü hîp ®ång tríc khi
®Æt bót ký.
- Cha nhËn thøc ®óng vÒ chñ thÓ cña hîp ®ång:
Mét trong nh÷ng ®iÒu cÇn lu ý c¸c doanh nghiÖp xuÊt
nhËp khÈu ViÖt Nam lµ nãi chung c¸c doanh nghiÖp cßn rÊt
m¬ hå trong nhËn thøc vÒ chñ thÓ cña hîp ®ång.
Thùc tÕ giao dÞch ViÖt Nam ®· cã nh÷ng trêng hîp doanh
nghiÖp kh«ng nhËn thøc râ t c¸ch chñ thÓ hîp ®ång cña m×nh
sau khi kÝ, dÉn ®Õn nhiÒu tranh chÊp trong viÖc ph©n chia
thùc hiÖn c¸c nghÜa vô. Trong n¨m 1997, mét c«ng ty A níc
ngoµi kÝ hîp ®ång xuÊt khÈu hµng cho doanh nghiÖp C cña
ViÖt Nam, doanh nghiÖp C nhËp uû th¸c hµng cho doanh
nghiÖp D ViÖt Nam. Theo hîp ®ång uû th¸c nhËp khÈu th×
doanh nghiÖp D ph¶i tr¶ tiÒn cho doanh nghiÖp C ®Ó doanh
nghiÖp C thanh to¸n cho c«ng ty A níc ngoµi. Do qu¸ tr×nh
tiªu thô hµng ho¸ cã khã kh¨n nªn doanh nghiÖp D kh«ng
thanh to¸n ®îc hÕt cho doanh nghiÖp C, dÉn ®Õn doanh
15
nghiÖp C kh«ng tr¶ ®ñ tiÒn hµng cho c«ng ty níc ngoµi, do ®ã
c«ng ty A ®· kiÖn c¶ hai doanh nghiÖp ViÖt Nam ra toµ quèc
tÕ ®ßi tr¶ tiÒn. Doanh nghiÖp C ®· thanh minh r»ng m×nh
chØ ®¬n thuÇn lµ nhµ nhËp khÈu, gióp lµm thñ tôc thanh to¸n
®èi ngo¹i vµ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm giíi h¹n trong vai trß cña
mét nhµ nhËp khÈu uû th¸c, cßn c«ng ty A chØ cã thÓ ®ßi c¸c
kho¶n nî vµ kiÖn doanh nghiÖp D. Träng tµi ®· b¸c bá lËp luËn
nµy, dùa trªn nguyªn t¾c vÒ chñ thÓ cña hîp ®ång: c«ng ty A
®· hoµn thµnh nghÜa vô giao hµng nªn cã quyÒn ®ßi doanh
nghiÖp C thanh to¸n, doanh nghiÖp C lµ ngêi trùc tiÕp kÝ hîp
®ång nhËp khÈu víi c«ng ty A nªn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm thanh
to¸n cho c«ng ty A, cßn c¸c nghÜa vô cña doanh nghiÖp D chØ
bÞ giíi h¹n trong hîp ®ång uû th¸c nhËp khÈu víi doanh nghiÖp
C vµ kh«ng liªn quan g× ®Õn c«ng ty A n÷a. Trªn c¬ së lý
luËn, chñ thÓ cña hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ quèc tÕ theo
luËt th¬ng m¹i ViÖt Nam lµ bªn B¸n vµ bªn Mua, tuy nhiªn
trong trêng hîp bªn mua kh«ng trùc tiÕp mua hµng mµ uû th¸c
viÖc nhËp khÈu hµng hãa cho mét doanh nghiÖp thø ba, th×
cÇn lu ý r»ng chÝnh doanh nghiÖp thø ba nµy sÏ trë thµnh chñ
thÓ cña hîp ®ång sau khi hä trùc tiÕp kÝ lªn hîp ®ång nhËp
khÈu víi ®èi t¸c níc ngoµi. C¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu
uû th¸c ViÖt Nam còng nªn nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ nghÜa vô
cña m×nh khi ®· kÝ lªn hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu, v× lóc ®ã
trªn ph¬ng diÖn ph¸p lý th× phÝa ®èi t¸c kh«ng cÇn biÕt
chóng ta ®¹i diÖn cho ai kÝ hîp ®ång, mµ chØ biÕt chóng ta
ph¶i thùc hiÖn nh÷ng nghÜa vô theo hîp ®ång ®· ký víi hä qui
®Þnh mµ th«i.
16
Còng cÇn lu ý thªm vÒ nh÷ng tho¶ thuËn ®i kÌm hîp
®ång ®îc kÝ kÕt gi÷a c¸c chñ thÓ hîp ®ång víi nh÷ng doanh
nghiÖp kh«ng ph¶i chñ thÓ cña hîp ®ång, nhiÒu khi cã vÎ hîp
lý khi xÐt trong ph¹m vi tho¶ thuËn nhng khi x¶y ra tranh chÊp
th× tho¶ thuËn trë nªn thiÕu sãt hoÆc kh«ng ®ñ gi¸ trÞ ph¸p
lý, g©y khã kh¨n trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt. Tríc ®©y ®·
tõng cã trêng hîp doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· ký hîp ®ång nhËp
khÈu hµng cña doanh nghiÖp Nga, sau khi tr¶ tiÒn 10% gi¸ trÞ
hµng, hai doanh nghiÖp cïng víi c«ng ty Hoa Anh cña ViÖt Nam
ký thªm mét tho¶ thuËn ba bªn trong ®ã tho¶ thuËn c«ng ty
Hoa Anh sÏ thanh to¸n nèt 90% sè tiÒn cßn l¹i cho phÝa Nga.
Khi c«ng ty Hoa Anh kh«ng tr¶ tiÒn ®Çy ®ñ nghiªm chØnh,
phÝa Nga ®· kiÖn doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ßi nèt tiÒn hµng,
chø kh«ng kiÖn c«ng ty Hoa Anh. Doanh nghiÖp ViÖt Nam ®·
ph¶n b¸c l¹i r»ng nghÜa vô thanh to¸n nèt thuéc vÒ c«ng ty
Hoa Anh, cßn b¶n th©n hä ®· ®îc gi¶i phãng khái nghÜa vô
thanh to¸n. Träng tµi b¸c bá ph¶n b¸c trªn vµ ®· xö th¾ng
cho doanh nghiÖp Nga. Lý do chÝnh lµ ë chç b¶n tho¶ thuËn ba
bªn cã ghi " B¶n tho¶ thuËn nµy lµ mét bé phËn kh«ng thÓ
t¸ch rêi cña hîp ®ång chÝnh…" §©y lµ mét sai sãt nghiªm
träng vÒ mÆt ph¸p lý , v× c«ng ty Hoa Anh kh«ng ph¶i lµ mét
bªn ký vµo hîp ®ång chÝnh ®ång thêi còng kh«ng cã quyÒn
trùc tiÕp xuÊt nhËp khÈu. V× vËy b¶n tho¶ thuËn kh«ng ®ñ
®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i phãng hoµn toµn doanh nghiÖp ViÖt Nam
khái nghÜa vô thanh to¸n ®· ®îc qui ®Þnh trong hîp ®ång
chÝnh, dÉn ®Õn chuyÖn ngêi bÞ kiÖn vµ thua kiÖn lµ doanh
nghiÖp mua cña ViÖt Nam chø kh«ng ph¶i c«ng ty Hoa Anh.
17
§iÒu nµy ®ßi hái khi kÝ kÕt hîp ®ång hay bÊt cø tho¶ thuËn
nµo th× ph¶i kiÓm tra thÈm quyÒn vµ t c¸ch chñ thÓ hîp ®ång
cña ngêi ®¹i diÖn, v× ký kÕt víi ngêi kh«ng cã thÈm quyÒn,
kh«ng ph¶i chñ thÓ hîp ®ång th× khi cã tranh chÊp, tho¶
thuËn sÏ bÞ coi lµ v« hiÖu vµ thiÖt h¹i ph¸t sinh sÏ kh«ng ®îc
bï ®¾p. §©y còng lµ mét bµi häc thÊm thÝa vÒ viÖc ph©n
tÝch suy xÐt kü cµng vai trß chñ thÓ hîp ®ång cña c¸c bªn vµ
sù t¬ng thÝch víi c¬ së ph¸p lý cña c¸c ®iÒu kho¶n hîp ®ång
hoÆc c¸c tho¶ thuËn kÌm hîp ®ång.
- Tin vµo lêi høa su«ng kh«ng cã ®¶m b¶o giÊy tê cña phÝa
®èi t¸c :
Trong qu¸ tr×nh lµm ¨n, ®Ó t¹o mèi quan hÖ vµ kÝch
thÝch ®èi t¸c mua hµng cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp níc
ngoµi cã thÓ høa hÑn nhiÒu h×nh thøc khuyÕn m¹i hÊp dÉn víi
ngêi nhËp khÈu, nhng lêi nãi mµ kh«ng cã v¨n b¶n ký kÕt
chøng thùc th× chØ lµ lêi nãi su«ng. NhiÒu doanh nghiÖp ViÖt
Nam ®· ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t v× th¬ ng©y tin tëng vµ lêi høa
su«ng vµ mèi quan hÖ tèt ®Ñp gi¶ t¹o mµ ®èi t¸c t¹o ra ®Ó
th¶ måi. N¨m 1998, mét doanh nghiÖp ViÖt Nam t¹i thµnh phè
Hå ChÝ Minh kÝ hîp ®ång nhËp khÈu bét ngò cèc dinh dìng vµ
mét sè thùc phÈm víi mét ®èi t¸c Singapore, tríc ®ã ®èi t¸c
cã høa hÑn sÏ khuyÕn m¹i mét l« hµng trÞ gi¸ 11.195 USD nhng kh«ng ®a høa hÑn nµy vµo hîp ®ång vµ doanh nghiÖp ta
®· nép thuÕ nhËp khÈu cho toµn bé sè hµng nhËp vÒ kÓ c¶ sè
hµng khuyÕn m¹i. Do doanh nghiÖp cña ta kh«ng thanh to¸n
®îc tiÒn hµng nªn ®· bÞ ®èi t¸c Singapore kiÖn ra toµ ¸n
quèc tÕ ®ßi tr¶ tiÒn toµn bé sè hµng nhËp khÈu kÓ c¶ gi¸ trÞ
18
l« hµng khuyÕn m¹i. Tríc toµ, doanh nghiÖp ViÖt Nam ®·
tr×nh bµy vÒ tho¶ thuËn khuyÕn m¹i gi÷a hai bªn vµ ®ßi
doanh nghiÖp Singapore hoµn l¹i sè thuÕ nhËp khÈu cho l«
hµng khuyÕn m¹i, nh»m gi¶m tæng sè tiÒn ph¶i thanh to¸n.
Nhng ®Õn khi toµ ¸n yªu cÇu doanh nghiÖp cña ta xuÊt tr×nh
v¨n b¶n chøng thùc cho tho¶ thuËn khuyÕn m¹i nãi trªn th×
chóng ta ®· kh«ng thÓ xuÊt tr×nh ®îc v× lêi høa hÑn chØ lµ
nãi miÖng kh«ng ®îc kÝ thµnh v¨n b¶n, vµ ®· bÞ xö thua ph¶i
thanh to¸n toµn bé sè hµng nhËp khÈu còng nh kh«ng ®îc
hoµn l¹i kho¶n thuÕ nhËp khÈu cho l« hµng khuyÕn m¹i. Tõ
®ã c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam cÇn chó ý khi
®· tho¶ thuËn g× víi ®èi t¸c th× cÇn ph¶i kÝ v¨n b¶n ®Ó lµm
chøng, kh«ng ®îc tin vµo lêi høa hÑn, lêi cam kÕt su«ng. C©u
tôc ng÷ l©u ®êi cña ViÖt Nam “ Lêi nãi giã bay” thËt sù cµng
chÝnh x¸c h¬n trong m«i trêng kinh doanh quèc tÕ kh¾c
nghiÖt, ®Æt môc tiªu cuèi cïng lµ lîi nhuËn cho doanh nghiÖp
b¶n th©n m×nh cña phÇn lín mäi doanh nghiÖp tham gia.
- Ký kÕt mµ kh«ng xem xÐt kü hiÖu qu¶ kinh tÕ:
Cã nh÷ng trêng hîp s¬ xuÊt cña chóng ta kh«ng n»m
trong b¶n th©n nh÷ng ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång, mµ l¹i n»m
ë nguyªn nh©n thiÕu c©n nh¾c suy xÐt vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ
tríc khi kÝ hîp ®ång. T×nh tr¹ng kh¸ phæ biÕn ë nhiÒu doanh
nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam lµ sau khi ký míi c¶m thÊy
hîp ®ång kh«ng ®em l¹i lîi Ých kinh tÕ nh ®· ®Þnh vµ buéc
ph¶i thiÕu trung thùc hoÆc kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô
trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång nh»m h¹n chÕ gi¶m thiÓu
thiÖt h¹i. Chóng ta quay l¹i víi th¬ng vô doanh nghiÖp ViÖt
19
Nam bÞ ®èi t¸c Hång K«ng kiÖn v× kh«ng më L/C ®óng h¹n ë
trªn, lý do ®a ra lµ “kh«ng th¹o tiÕng Anh” nªn ®· kÝ hîp
®ång. Tríc khi kÝ doanh nghiÖp ®· kh«ng xem xÐt kÜ hiÖu
qu¶ kinh tÕ cña hîp ®ång nªn sau khi kÝ kÕt míi thÊy quyÒn lîi
cña m×nh kh«ng ®îc ®¶m b¶o, ph¶i ®Ò nghÞ ®èi t¸c söa
®æi mét sè ®iÒu kho¶n nhng kh«ng ®îc chÊp nhËn. Nh vËy
®· tù ®Æt lîi Ých kinh tÕ cña m×nh vµo t×nh thÕ rÊt bÊp bªnh
vµ ®· ph¶i bÊt ®¾c dÜ kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång nh ®· ký
nh»m h¹n chÕ thiÖt h¹i, nhng khi bÞ kiÖn ra toµ ¸n quèc tÕ vµ
bÞ xö thua th× thiÖt h¹i vÉn rÊt lín
Mét trêng hîp kh¸c, n¨m 1996, mét doanh nghiÖp Hµ Néi
kÝ hîp ®ång mua mét l« xim¨ng cña mét c«ng ty Th¸i Lan, sau
®ã khi bªn ®èi t¸c ®· hoµn thµnh nghÜa vô giao hµng th×
doanh nghiÖp Hµ Néi vÉn cha më L/C. Tµu ®ç ë c¶ng qu¸ l©u,
phÝa Th¸i Lan buéc ph¶i b¸n l¹i l« xi m¨ng cho mét doanh
nghiÖp ViÖt Nam kh¸c víi gi¸ thÊp h¬n 2,5USD/MT, sau khi
b¸n xong ®· lËp tøc kiÖn doanh nghiÖp Hµ Néi ®ßi tr¶ chi phÝ
duy tr× tµu, phÝ ®ç ë c¶ng, phÝ hoa tiªu, tiÒn ph¹t nép cho
ngêi chuyªn chë do kh«ng dì hµng ®óng h¹n vµ tiÒn gi¶m gi¸
b¸n hµng cho doanh nghiÖp ViÖt Nam kh¸c, tæng céng lªn tíi
h¬n 80.000USD. Doanh nghiÖp ViÖt Nam gi¶i thÝch r»ng
m×nh kh«ng cã lçi trong chuyÖn kh«ng më ®îc L/C, lÝ do lµ
v× Ng©n hµng ViÖt Nam xÐt thÊy th¬ng vô kh«ng cã hiÖu
qu¶ nªn døt kho¸t kh«ng më, ®©y lµ trôc trÆc kh¸ch quan.
Träng tµi ®· b¸c bá lËp luËn nµy. Thùc tÕ chóng ta biÕt ng©n
hµng lµ ngêi phôc vô kh¸ch hµng nªn kh«ng cã quyÒn xem xÐt
hiÖu qu¶ cña hîp ®ång do kh¸ch hµng ký trõ trêng hîp ng©n
20
- Xem thêm -
.DOC 
41 
42 
100 
