Tài liệu Một số giải pháp nhằm tăng cường huy động vốn tại chi nhánh ngân hàng đầu tư và phát triển việt nam - bắc hà nội

Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp Lêi më ®Çu Sau khi míi giµnh l¹i ®éc lËp , thèng nhÊt ®Êt n−íc, víi c¬ së vËt chÊt hÕt søc tåi tµn céng víi mét nÒn kinh tÕ hÇu nh− kiÖt quÖ sau chiÕn tranh , ViÖt Nam lóc ®ã lµ mét trong nh÷ng n−íc nghÌo nhÊt trªn thÕ giíi. Nh−ng d−íi sù l0nh ®¹o tµI t×nh cña §¶ng vµ Nhµ n−íc víi ph−¬ng ch©m “ toµn §¶ng , toµn d©n cïng nhau x©y dùng ®Êt n−íc “ cho dÕn nay ®Êt n−íc ta hiÖn ®ang v−¬n lªn m¹nh mÏ vµ lµ mét trong sè nhiÒu n−íc cã tèc ®é ph¸t triÓn cao trªn thÕ giíi. §Ó cã thÓ ®¹t ®−¬c thµnh tùu to lín ®ã, c«ng t¸c huy ®éng nguån vèn chÝnh lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô bøc thiÕt ®−îc §¶ng vµ Nhµ n−íc ®Æt lªn hµng ®Çu. MÆc dï ®0 ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu v« cïng to lín, nh−ng chóng ta vÉn kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng vÉn cßn rÊt nhiÒu nguån vèn mµ chóng ta ch−a khai th¸c hÕt (®Æc biÖt lµ nguån vèn trong d©n c− vµ nguån vèn ngoµi n−íc) trong khi nÒn kinh tÕ cña ®Êt n−íc l¹i ®ang rÊt cÇn vèn. ChÝnh v× vËy , nhiÖm vô cña c¸c trung gian tµi chÝnh ®Æc biÖt lµ c¸c Ng©n hµng ngµy cµng trë nªn quan träng. Do ®ã c¸c ng©n hµng cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp ®Ó t¨ng c−êng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn nh»m ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc trªn kÕt hîp víi qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng ®Çu t− vµ ph¸t triÓn –B¾c Hµ Néi nªn em m¹nh d¹n chän ®Ò tµi “Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c−êng huy ®éng vèn t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam - B¾c Hµ Néi “ lµm chuyªn dÒ tèt nghiÖp . §Ò tµi tËp trung vµo nghiªn cøu c¸c nghiÖp vô huy ®éng vèn NHTM trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng; nghiªn cøu thùc tr¹ng huy ®éng t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam -B¾c Hµ Néi. Qua ®ã ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ. Bè côc: Ngoµi lêi nãi ®Çu vµ kÕt luËn, chuyªn ®Ó gåm 3 ch−¬ng: Ch−¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ huy ®éng vèn t¹i NHTM. Ch−¬ng II: Thùc tr¹ng huy ®éng vèn t¹i chinh nh¸nh Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam –B¨c’ Ha` Néi Ch−¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m t¨ng c−êng huy ®éng vèn t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam - B¾c Hµ Néi trong thêi gian tíi. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp Do thêi gian vµ kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, chuyªn ®Ò kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Víi ý thøc cÇu tiÕn, em rÊt mong nhËn ®−îc sù gãp ý ch©n thµnh cña thÇy c« vµ c¸c b¹n. Em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o Lª §øc L÷ ®0 hÕt søc tËn t×nh gióp ®ì em trong qu¸ tr×nh chän vµ hoµn thiÖn ®Ò tµi nµy. §ång thêi em còng xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh ®Õn c¸c anh chÞ trong phßng kÕ ho¹ch nguån vèn nãi riªng vµ toµn thÓ c¸n bé trong chi nh¸nh Ng©n hµng ®Çu t− vµ ph¸t triÓn -B¾c Hµ Néi nãi chung ®0 hÕt søc gióp ®ì em trong qu¸ trÝnh thùc tËp t¹i ®¬n vÞ. Em xin ch©n th¸nh c¶m ¬n ! Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp Ch−¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ huy ®éng vèn cña NHTM I- Ho¹t ®éng chñ yÕu cña Ng©n hµng th−¬ng m¹i ( NHTM) 1- Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng NHTM 1.1- Kh¸i niÖm Khi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ®0 ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, l−u th«ng hµng ho¸ vµ l−u th«ng tiÒn tÖ ®0 ®−îc më réng th× trong nÒn kinh tÕ còng ®ång thêi xuÊt hiÖn nh÷ng ng−êi n¾m gi÷ mét kho¶n tiÒn t¹m thêi kh«ng dïng ®Õn vµ nh÷ng ng−êi cÇn tiÒn trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó kinh doanh. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, vµo nöa cuèi thÕ kû 16 ë Ch©u ¢u ®0 ra ®êi mét sè Ng©n hµng ®Çu tiªn mµ tiÒn th©n lµ nh÷ng tæ chøc cho vay nÆng l0i chuyÓn ho¸ thµnh. Lóc nµy ho¹t ®éng cña Ng©n hµng míi chØ lµ nhËn gi÷ hé tiÒn vµ cho vay. Cïng víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña nÒn kinh tÕ, ho¹t ®éng cña NHTM c÷ng tõng b−íc ®−îc cñng cè vµ hoµn thiÖn, chuyÓn ho¸ dÇn theo h−íng ®a n¨ng. ë ViÖt Nam, theo LuËt c¸c Tæ chøc TÝn dông, nhµ lËp ph¸p ®Þnh nghÜa r»ng “ Ho¹t ®éng Ng©n hµng lµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng víi néi dung th−êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi vµ sö dông sè tiÒn nµy ®Ó cÊp tÝn dông, cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n”. 1.2- §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng NHTM C¨n cø vµo kh¸i niÖm trªn th× ho¹t ®éng cña NHTM cã thÓ ®−îc nhËn d¹ng th«ng qua mét sè ®Æc ®iÓm sau: * Thø nhÊt, ho¹t ®éng NHTM lµ lo¹i h×nh kinh doanh víi môc ®Ých kiÕm lêi ( bao gåm 2 h×nh thøc chñ yÕu lµ kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô Ng©n hµng). Trong ®ã, ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ ®−îc biÓu hiÖn ë nghiÖp vô huy ®éng vèn d−íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau ®Ó cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng cã nhu cÇu vÒ vèn víi môc tiªu t×m kiÕm lîi nhuËn. Cßn ho¹t ®éng dÞch vô Ng©n hµng ®−îc biÓu Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp hiÖn th«ng qua c¸c nghiÖp vô s½n cã vÒ tiÒn tÖ, thanh to¸n, ngo¹i hèi vµ chøng kho¸n ®Ó cam kÕt thùc hiÖn c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cho kh¸ch hµng trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh nh»m môc ®Ých thô h−ëng tiÒn c«ng dÞch vô do kh¸ch hµng chi tr¶ d−íi d¹ng phÝ hay hoa hång. * Thø hai, ho¹t ®éng NHTM lµ lo¹i h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cã ®iÒu kiÖn, nghÜa lµ chØ khi nµo NHTM tho¶ m0n ®Çy ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¾t khe do ph¸p luËt quy ®Þnh ( vèn ph¸p ®Þnh, ph−¬ng ¸n kinh doanh,...) th× míi ®−îc phÐp ho¹t ®éng trªn thÞ tr−êng. Thø ba, ho¹t ®éng NHTM lµ lo¹i h×nh kinh doanh cã ®é rñi ro cao h¬n nhiÒu so víi c¸c lo¹i h×nh kinh doanh kh¸c vµ th−êng cã ¶nh h−ëng s©u s¾c, mang tÝnh chÊt d©y truyÒn ®èi víi nÒn kinh tÕ. Së dÜ nãi nh− vËy lµ v×, trong ho¹t ®éng Ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, do c¸c NHTM ph¶i tiÕn hµnh huy ®éng vèn cña ng−êi kh¸c ®Ó cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng vµ trªn nguyªn t¾c NHTM chØ cã thÓ ®ßi tiÒn cña ng−êi vay sau mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh, nªn ®0 t¹o ra kh¶ n¨ng rñi ro cao cho ho¹t ®éng Ng©n hµng, kÐo theo ®ã lµ sù rñi ro ®èi víi ng−êi göi tiÒn ë NHTM, còng nh− rñi ro ®èi víi nÒn kinh tÕ. V× vËy, ho¹t ®éng Ng©n hµng ë nhiÒu quèc gia kh¸c nhau trªn thÕ gíi th−êng ®−îc ®iÒu chØnh vµ kiÓm so¸t hÕt søc chÆt chÏ b»ng nh÷ng ®¹o luËt riªng biÖt, nh»m ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng nµy ®−îc vËn hµnh an toµn vµ hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. 2- C¸c ho¹t ®éng chñ yÕu cña NHTM Ho¹t ®éng vµ vai trß cña NHTM kh«ng ph¶i lµ bÊt biÕn, mµ liªn tôc ph¸t triÓn theo ®iÒu kiÖn kinh tÕ x0 héi. Ngµy nay, ho¹t ®éng cña NHTM rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, tuú ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ møc ®é ph¸t triÓn kü thuËt cña mçi quèc gia mµ c¸c nghiÖp vô kinh doanh cña c¸c NHTM cã thÓ kh¸c nhau vÒ ph¹m vi vµ c«ng nghÖ. NÕu c¨n cø vµo b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña NHTM th× ho¹t ®éng cña NHTM bao gåm: C¸c ho¹t ®éng trong b¶ng tæng kÕt tµi s¶n vµ C¸c ho¹t ®éng ngoµi b¶ng tæng kÕt tµi s¶n. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp B¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña NHTM Tµi s¶n Nguån vèn ( TÝnh láng gi¶m dÇn) - Dù tr÷ - TiÒn göi - C¸c chøng kho¸n - TiÒn vay - Cho vay - Vèn cña ng©n hµng - Tµi s¶n kh¸c - Nguån vèn kh¸c 2.1- C¸c ho¹t ®éng trong b¶ng tæng kÕt tµi s¶n: B¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña NHTM ph¶n ¸nh ba lÜnh vùc nghiÖp vô c¬ b¶n lµ: Huy ®éng vèn, Sö dông vèn vµ NghiÖp vô m«i giíi trung gian. 2.1.1- Huy ®éng vèn §©y lµ nghiÖp vô khëi ®Çu, t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ho¹t ®éng cña NHTM. Khi mét NHTM cÇn vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh th× cã thÓ huy ®éng ë mét sè nguån chÝnh nh− : Nguån tõ chñ së h÷u, Nguån tiÒn göi, Nguån vay m−în vµ mét sè nguån kh¸c. * Huy ®éng tõ chñ së h÷u: VÒ khÝa c¹nh kinh tÕ, vèn chñ së h÷u lµ vèn riªng cã cña NHTM do c¸c chñ së h÷u ®ãng gãp vµ c¸c quü cña ng©n hµng ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh kinh doanh ®−îc thÓ hiÖn ë d¹ng lîi nhuËn ®Ó l¹i. Nguån vèn nµy cã tÝnh æn ®Þnh cao, NHTM kh«ng ph¶i hoµn l¹i. Nã cã vai trß quan träng trong viÖc tµi trî cho c¸c ho¹t ®éng më réng quy m« cña c¸c NHTM ( liªn doanh, liªn kÕt, më réng m¹ng l−íi,...). C¸c NHTM th−êng huy ®éng nguån nµy th«ng qua nghiÖp vô ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ®−îc chuyÓn ®æi thµnh cæ phiÕu, nhËn vèn cÊp ph¸t cña Ng©n s¸ch Nhµ n−íc,... Nh×n chung viÖc huy ®éng d−íi h×nh thøc nµo lµ do tÝnh chÊt së h÷u cña NHTM quyÕt ®Þnh. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp * Huy ®éng tõ tiÒn göi: Nguån vèn tõ chñ së h÷u th−êng cã tû lÖ nhá so víi sè tiÒn mµ NHTM sö dông trong ho¹t ®éng kinh doanh. V× vËy phÇn lín lµ NHTM ph¶i huy ®éng tõ nguån tiÒn göi. §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nguån vèn nµy lµ NHTM chØ ®−îc quyÒn sö dông nã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh cßn quyÒn së h÷u nã thuéc vÒ nh÷ng ng−êi göi tiÒn. Dùa vµo tÝnh kh¶ dông cña vèn th× NHTM cã thÓ huy ®éng d−íi c¸c h×nh thøc sau: -TiÒn göi kh«ng kú h¹n: Lµ lo¹i tiÒn göi hoµn toµn theo môc ®Ých kh¶ dông. Môc ®Ých cña kh¸ch lµ muèn sö dông c¸c tiÖn Ých cña NHTM cung øng. NHTM cã nhiÖm vô ph¶i chi tr¶ bÊt cø lóc nµo mµ kh¸ch hµng yªu cÇu. - TiÒn göi cã kú h¹n: Lµ lo¹i tiÒn göi cã sù tham tho¶ thuËn vÒ thêi gian rót tiÒn gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng. Trong thêi gian nµy ng©n hµng cã quyÒn chñ ®éng sö dông tiÒn do kh¸ch hµng ký göi. NÕu kh¸ch hµng muèn rót tiÒn tr−íc h¹n ph¶i ®−îc sù ®ång ý cña ng©n hµng. - TiÒn göi tiÕt kiÖm: §©y lµ mét bé phËn thu thËp b»ng tiÒn cña c¸c c¸ nh©n t¹m thêi nhµn rçi ®−îc göi vµo NHTM d−íi nhiÒu h×nh thøc: TiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n, tiÕt kiÖm cã kú h¹n, tiÕt kiÖm mua nhµ,... Víi môc ®Ých chñ yÕu lµ tiÕt kiÖm vµ sinh lêi. * Nguån vay m−în: Sau khi ®0 sö dông hÕt vèn, nh−ng vÉn ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cho vay vèn cña kh¸ch hµng hoÆc ph¶i ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n vµ chi tr¶ cña kh¸ch hµng, c¸c NHTM cã thÓ sö dông nghiÖp vô ®i vay ë Ng©n hµng trung −¬ng, ë c¸c NHTM kh¸c, vay ë thÞ tr−êng tiÒn tÖ, vay c¸c tæ chøc n−íc ngoµi,... Vèn ®i vay th«ng th−êng chiÕm tû träng kh«ng lín trong kÕt cÊu nguån vèn. Tuy nhiªn, nã rÊt cÇn thiÕt vµ cã vÞ trÝ quan träng ®Ó ®¶m b¶o cho Ng©n hµng ho¹t ®éng kinh doanh mét c¸ch b×nh th−êng. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp * Huy ®éng tõ c¸c nguån kh¸c: Ngoµi mét sè nguån c¬ b¶n trªn th× NHTM cã thÓ huy ®éng vèn th«ng qua nghiÖp vô Ng©n hµng ®¹i lý, Ng©n hµng phôc vô,... uy tÝn cña NHTM lµ c¬ së quan träng ®Ó më réng nguån vèn nµy. 2.1.2 Sö dông vèn: Huy ®éng ®−îc vèn nhµn rçi, NHTM ph¶i c©n nh¾c ®Ó hiÖu qu¶ ho¸ nh÷ng nguån vèn huy ®éng ®−îc. Víi môc tiªu chñ yÕu lµ an toµn vµ sinh lêi, ho¹t ®éng sö dông vèn cña NHTM tËp trung ë ba nghiÖp vô chÝnh: Dù tr÷, Cho vay vµ §Çu t−. * Dù tr÷: Sù tr÷ lµ nghiÖp vô nh»m duy tr× kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tr¶ cho kh¸ch hµng. NHTM ph¶i duy tr× mét bé phËn vèn ( b»ng tiÒn mÆt) ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô dù tr÷. Møc dù tr÷ nµy cao hay thÊp tuú thuéc vµo qui m« ho¹t ®éng cña NHTM, mèi quan hÖ thanh to¸n vµ chuyÓn kho¶n, thêi vô cña c¸c kho¶n chi tr¶ tiÒn mÆt. TiÒn dù tr÷ bao gåm: Dù tr÷ b¾t buéc vµ dù tr÷ thÆng d−. Chóng ®−îc h×nh thµnh bëi c¸c nguån: TiÒn mÆt t¹i kÐt cña NHTM, TiÒn göi t¹i Ng©n hµng trung −¬ng, TiÒn göi ë c¸c tæ chøc tÝn dông, TiÒn ®ang trong qu¸ tr×nh thu. * Cho vay: Cho vay lµ nghiÖp vô chñ yÕu cña NHTM ®Ó t¹o ra lîi nhuËn. Nguån thu tõ ho¹t ®éng cho vay th−êng chiÕm tû lÖ lín nhÊt trong tæng thu nhËp cña ng©n hµng. Tuy nhhiªn, nã còng lµ lÜnh vùc cã nhiÒu rñi ro vµ phøc t¹p nhÊt.Rñi ro tÝn dông cã thÓ do ý muèn chñ quan cña ng©n hµng nh− : X©y dùng chiÕn l−îc sai, ThÈm ®Þnh hå s¬ kh«ng chÝnh x¸c, Cho vay kh«ng tu©n theo nguyªn t¾c,... còng cã thÓ do nguyªn nh©n kh¸ch quan nh−: Ho¶ ho¹n, lò lôt,... Ho¹t ®éng cho vay liªn quan chÆt chÏ víi tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ tõ tiªu dïng ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh. Do vËy, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, nghiÖp vô cho vay ngµy cµng ®a d¹ng nh»m tho¶ m0n nhu cÇu vÒ vèn cho nÒn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng lîi nhuËn cho ng©n hµng. C¸c h×nh thøc cho vay chñ yÕu nh−: Cho vay ng¾n h¹n, Cho vay trung vµ dµi h¹n, Cho vay cã ®¶m b¶o,... Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp * §Çu t−: Ho¹t ®éng nµy bao gåm ®Çu t− chøng kho¸n vµ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t− kh¸c: - §Çu t− chøng kho¸n: NghiÖp vô nµy mang l¹i cho NHTM mét kho¶n lîi nhuËn t−¬ng ®èi lín ( sau cho vay). Trong tr−êng hîp ch−a t×m ra kh¸ch hµng ®¸ng tin cËy ®Ó cho vay th× ®Çu t− chøng kho¸n lµ n¬i gi¶i quyÕt vèn mét c¸ch h÷u hiÖu nhÊt cho NHTM. Tuy nhiªn, nã còng chøa nhiÒu rñi ro. V× vËy NHTM cÇn ph©n tÝch kü l−ìng tr−íc khi lùa chän lo¹i chøng kho¸n nµo ®Ó ®Çu t−. - Ngoµi ra, NHTM cã thÓ ®Çu t− nh»m môc ®Ých sinh lîi b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nh− gãp vèn liªn doanh, ®Çu t− vµo trang thiÕt bÞ,... 2.1.3-Ho¹t ®éng m«i giíi trung gian NÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, c¸c dÞch vô Ng©n hµng theo ®ã còng ph¸t triÓn theo ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng ®a d¹ng cña c«ng chóng. Thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng trung gian mang tÝnh dÞch vô sÏ ®em l¹i cho c¸c NHTM nh÷ng kho¶n thu nhËp kh¸ quan träng. §iÒu cÇn l−u ý lµ c¸c dÞch vô Ng©n hµng sÏ gióp NHTM ph¸t triÓn toµn diÖn. ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, c¸c NHTM c¹nh tranh víi nhau b»ng con ®−êng “ phi gi¸”, tøc lµ lu«n cã nh÷ng dÞch vô míi cung cÊp tiÖn nghi cho kh¸ch hµng. DÞch vô Ng©n hµng cµng ph¸t triÓn thÓ hiÖn x0 héi c«ng b»ng v¨n minh, nÒn c«ng nghiÖp cµng ph¸t triÓn. Lîi nhuËn cña NHTM kh«ng chØ ë ®Çu t−, cho vay, mµ gÇn phÇn nöa ë c¸c dÞch vô, nh−ng l¹i lµ lÜnh vùc Ýt rñi ro. NghiÖp vô trung gian cña NHTM rÊt ®a d¹ng vµ phong phó nh− : DÞch vô chuyÓn tiÒn tõ ®Þa ph−¬ng nµy sang ®Þa ph−¬ng kh¸c, DÞch vô chuyÓn kho¶n, DÞch vô khÊu trõ tù ®éng, Thu chi hé,... Qua ®ã NHTM sÏ thu ®−îc mét kho¶n phÝ dÞch vô. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp 2.2- C¸c ho¹t ®éng ngoµi b¶ng tæng kÕt tµi s¶n: Ngoµi c¸c giao dÞch ®−îc ph¶n ¸nh trong néi b¶ng ( huy ®éng vèn, sö dông vèn, m«i giíi trung gian), c¸c NHTM cßn tham gia vµo ho¹t ®éng ch−a ®−îc thõa nhËn lµ tµi s¶n nî hoÆc tµi s¶n cã. C¸c ho¹t ®éng nµy hiÖn ®ang ®−îc theo dâi ë c¸c tµi kho¶n ngo¹i b¶ng. Mét sè ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng chñ yÕu nh−: B¶o l0nh c«ng nî, c¸c hîp ®ång cã liªn quan ®Õn l0i suÊt, c¸c giao dÞch vÒ hèi ®o¸i nh− giao dÞch Swaps, Options, Futrues, c¸c chøng tõ cã gi¸,... MÆc dï sù biÕn ®éng cña c¸c giao dÞch ngo¹i b¶ng kh«ng lµm thay ®æi kÕt cÊu, c©n sè cña b¶ng tæng kÕt tµi s¶n, nh−ng v× nã còng lµ mét hiÖn t−îng kinh tÕ ph¸t sinh trong qu¸ t×nh kinh doanh nªn ®é rñi ro cña nã còng t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ®é an toµn cña NHTM. Do ®ã, khi ph©n tÝch ho¹t ®éng cña NHTM, bªn c¹nh viÖc nghiªn cøu c¸c ho¹t ®éng b¶ng tæng kÕt tµi s¶n, c¸c nhµ qu¶n trÞ cÇn ph¶i quan t©m ®Õn møc ®é vµ diÔn biÕn c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng v× ®é rñi ro cña c¸c ho¹t ®éng nµy còng lµm ¶nh h−ëng kh«ng Ýt ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh chung cña NHTM. Tãm l¹i, ho¹t ®éng cña NHTM lu«n g¾n liÒn víi nÒn kinh tÕ, nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn cao, ho¹t ®éng cña NHTM cµng ®a d¹ng vµ phong phó. H¬n n÷a, c¸c ho¹t ®éng cña NHTM cã mèi quan hÖ rÊt chÆt chÏ, hç trî lÉn nhau, t¹o thµnh mét chØnh thÓ thèng nhÊt trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM. II- c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn cña Ng©n hµng Th−¬ng m¹i Vèn võa mang tÝnh chÊt tiÒn ®Ò võa lµ vÊn ®Ò xuyªn suÊt cho qu¸ t×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña NHTM. Môc tiªu tæng qu¸t cña NHTM lµ an toµn vµ sinh lêi trong kinh doanh. Do ®ã, viÖc t¹o lËp mét nguån vèn v÷ng ch¾c, ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ng©n hµng lµ ®iÒu rÊt cÇn thiÕt. Mçi Ng©n hµng ho¹t ®éng trong mét m«i tr−êng, ®iÒu kiÖn cô thÓ sÏ cã c¸c nghiÖp vô huy ®éng vèn n kh¸c nhau. Song nh×n chung c¸c NHTM th−êng ¸p dông mét sè nghiÖp vô c¬ b¶n sau: Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp 1- Huy ®éng tõ chñ së h÷u: Nguån huy ®éng tõ chñ së h÷u th«ng th−êng gåm vèn tù cã vµ mét sè quü mang tÝnh chÊt ®Æc thï cña mçi quèc gia ( nh− Quü ®Çu t− ph¸t triÓn do ChÝnh phñ cÊp cho mét sè NHTM quèc doanh ë ViÖt Nam). Vèn tù cã cña NHTM còng ®−îc xem xÐt d−íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy chóng ta chØ xem xÐt d−íi c¸c h×nh thøc nh−: Vèn ph¸p ®Þnh, vèn ®iÒu lÖ vµ c¸c quü. Vèn ph¸p ®Þnh: §iÒu kiÖn hµng ®Çu ®Ó khëi nghiÖp tr−íc khi ®−îc phÐp khai tr−¬ng Ng©n hµng lµ ph¶i cã ®ñ vèn ban ®Çu theo luËt ®Þnh. ë ViÖt Nam, ®Ó thµnh lËp mét NHTM tr−íc hÕt ph¶i cã ®ñ vèn ph¸p ®Þnh theo møc quy ®Þnh cña NHNN. Vèn ph¸p ®Þnh cña mçi ng©n hµng ®−îc h×nh thµnh do tÝnh chÊt së h÷u cña ng©n hµng quyÕt ®Þnh. Theo quy ®Þnh cña ViÖt Nam cã thÓ kh¸i qu¸t nh− sau: NÕu lµ NHTM thuéc së h÷u nhµ n−íc, vèn ph¸p ®Þnh do Ng©n s¸ch Nhµ n−íc cÊp 100% vèn ban ®Çu; NÕu lµ NHTM cæ phÇn, vèn ph¸p ®Þnh do sù ®ãng gãp cña cæ ®«ng d−íi h×nh thøc ph¸t hµnh cæ phiÕu; NÕu lµ NHTM liªn doanh, vèn ph¸p ®Þnh lµ vèn ®ãng gãp cæ phÇn cña ng©n hµng tham gia liªn doanh. Vèn ®iÒu lÖ lµ vèn ®−îc ghi trong ®iÒu lÖ ho¹t ®éng cña NHTM. Vèn ®iÒu lÖ Ýt nhÊt ph¶i b»ng møc vèn ph¸p ®Þnh do NHNN c«ng bè vµo ®Çu mçi n¨m tµi chÝnh. Vèn ®iÒu lÖ quy ®Þnh cho mét ng©n hµng nhiÒu hay Ýt tuú thuéc vµo quy m« vµ ph¹m vi ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®ã ( vèn ®iÒu lÖ bao hµm c¶ vèn ph¸p ®Þnh). Ngoµi ra vèn tù cã cñaNHTM cßn cã c¸c quü dù tr÷ ng©n hµng ( ®©y lµ c¸c quü buéc ph¶i trÝch lËp trong qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng) nh−: Quü b¶o toµn vèn, Quü phóc lîi, Quü khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh,... Nguån vèn tù cã cña NHTM th−êng chiÕm tû träng nhá trong tæng nguån vèn cña mét ng©n hµng, nh−ng l¹i lµ nguån vèn rÊt quan träng, v× nã cho thÊy thùc lùc, quy m« cña ng©n hµng, nã lµ c¬ së ®Ó thu hót c¸c nguån vèn kh¸c, lµ vèn khëi ®Çu t¹o uy tÝn cña ng©n hµng ®èi víi kh¸ch hµng. H¬n n÷a nguån vèn Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp nµy cã tÝnh æn ®Þnh cao, cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc tµi trî cho c¸c tµi s¶n cè ®Þnh cña NHTM, tµi trî cho ho¹t ®éng liªn doanh liªn kÕt, më réng m¹ng líi, hay ®Ó chèng rñi ro,...; Qua ®ã nh»m h−íng tíi më réng quy m« ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Theo ®µ ph¸t triÓn, nguån vèn nµy sÏ ®−îc gia t¨ng vÒ sè l−îng tuyÖt ®èi th«ng qua c¸c nghiÖp vô cña mçi NHTM cã thÓ ¸p dông nh− sau: - T¨ng c−êng vµ bæ sung thªm vèn ®iÒu lÖ b»ng c¸ch huy ®éng thªm vèn tõ c¸c cæ ®«ng, ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn thµnh cæ phiÕu,... C¸c nghiÖp vô huy ®éng nµy th−êng ®−îc c¸c NHTM cæ phÇn ¸p dông. Tuy nhiªn, viÖc ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh cæ phiÕu sÏ g©y ¸p lùc ®èi víi c¸c cæ ®«ng cò cña ng©n hµng, viÖc t¨ng thªm cæ phÇn sÏ kÐo theo sù suy gi¶m t−¬ng ®èi vÒ cæ tøc ®èi víi c¸c cæ ®«ng. - §èi víi NHTM quèc doanh hay NHTM liªn doanh th× cã thÓ t¨ng thªm vèn tù cã th«ng qua sù cÊp thªm vèn cña ChÝnh phñ hay ®ãng gãp thªm vèn cña c¸c bªn liªn doanh. - Ngoµi ra, nguån vèn tù cã cña NHTM cßn ®−îc bæ sung thªm tõ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th«ng qua viÖc trÝch lËp c¸c quü dù tr÷ vµ mét sè quü kh¸c. Bªn c¹nh nguån vèn tù cã, ë mét sè quèc gia mµ cô thÓ lµ ë ViÖt Nam, mét sè NHTM nh−: Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam cßn ®−îc ChÝnh phñ cÊp vèn d−íi h×nh thøc quü ®Çu t− ph¸t triÓn ®Ó cho vay l¹i theo kÕ ho¹ch Nhµ n−íc chØ ®Þnh. Nguån nµy cã tÝnh æn ®Þnh t−¬ng ®èi cao, trong thêi gian ng¾n Nhµ n−íc ch−a yªu cÇu Ng©n hµng tr¶ gèc vµ l0i cho kho¶n tiÒn nµy mµ Ng©n hµng chØ ph¶i trÝch lËp quü ®Ó b¶o toµn nguån vèn theo quy ®Þnh. Uy tÝn vµ hiÖu qu¶ trong kinh doanh cña Ng©n hµng chÝnh lµ c¬ së ®Ó thu hót nguån vèn æn ®Þnh nµy. Tãm l¹i, nguån vèn huy ®éng tõ chñ së h÷u lµ nguån vèn ®ãng vai trß nÒn t¶ng, lµ c¬ së ®Ó thu hót c¸c nguån vèn kh¸c. Tuy nã chiÕm mét tû träng kh«ng lín trong c¬ cÊu nguån vèn cña NHTM nh−ng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tíi sù h×nh Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp thµnh vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng; mÆc dï c«ng t¸c huy ®éng kh«ng thuËn lîi, phô thuéc nhiÒu vµo kÕt qu¶ kinh doanh cñ ng©n hµng nh−ng viÖc t¨ng c−êng më réng nguån vèn nµy mét c¸ch hîp lý lµ rÊt quan träng ®èi víi tÊt c¶ c¸c NHTM. 2- Huy ®éng tiÒn göi ë ViÖt Nam, theo luËt c¸c tæ chøc tÝn dông th× tiÒn göi nãi chung ®−îc hiÓu lµ sè tiÒn cña kh¸ch hµng gëi taÞ tæ chøc tÝn dông d−íi nhiÒu h×nh thøc tiÒn göi kh«ng kú h¹n, tiÒn göi cã kú h¹n, tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ c¸c h×nh thøc kh¸c. göi lµ. Trªn ph−¬ng diÖn chñ thÓ göi tiÒn th× tiÒn göi cã thÓ ®−îc chia thµnh hai lo¹i: TiÒn göi cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh tÕ- x0 héi, vµ TiÒn göi tiÕt kiÖm cña d©n c−. 2.1-TiÒn göi giao dÞch (tiÒn göi thanh to¸n) Mét trong nh÷ng dÞch vô l©u ®êi nhÊt mµ ng©n hµng cung cÊp lµ nhËn tiÒn göi ®Ó thanh to¸n hé kh¸ch hµng. TiÒn göi giao dÞch ®ßi hái ng©n hµng ph¶i thanh to¸n ngay lËp tøc mét lÖnh rót tiÒn cho mét c¸ nh©n hay cho bªn thø ban, ®−îc chØ râ lµ ng−êi thô h−ëng. * TiÒn göi giao dÞch h−ëng l·i Sù kÕt hîp gi÷a tiÒn göi giao dÞch kh«ng h−ëng l0i vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm ®0 xuÊt hiÖn d−íi h×nh thøc tµi kho¶n NOW (negoyiable order of withdrawal) tµi kho¶n lÖnh rót tiÒn cã thÓ th−¬ng l−îng. NOW lµ tµi kho¶n giao dÞch ®−îc h−ëng l0i, do ®ã nã cho phÐp ng©n hµng ®ßi hái kh¸ch hµng ph¶i th«ng b¸o tr−íc vÒ viÖc rót tiÒn. Do ®ßi hái nµy Ýt ®−îc thùc hiÖn nªn NOW ®−îc sö dông nh− mét tµi kho¶n ph¸t sÐc ®Ó chi tr¶ cho viÖc mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô. Tuy nhiªn lo¹i tµi kho¶n nµy chØ cã thÓ ®−îc n¾m gi÷ bëi c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc phi lîi nhuËn. Ng©n hµng khi ®ã cã nghiÖp vô lµ chuyÓn vèn tù ®éng vµ kh¸ch hµng uû quyÒn tr−íc cho ng©n hµng trong viÖc chuyÓn vèn tõ tµi kho¶n tiÕt kiÖm sang tµi kho¶n ph¸t sÐc ®Ó bï ®¾p thÊu chi. KÕt qu¶ cuèi cïng lµ kh¸ch hµng h−ëng l0i trªn tµi kho¶n giao dÞch t−¬ng ®−¬ng víi l0i thu ®−îc tõ tµi kho¶n tiÒn tiÕt kiÖm. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp HiÖn nay cã hai lo¹i tµi kho¶n tiÒn göi c¹nh tranh nhau: Tµi kho¶n tiÒn göi trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ (MMDA) vµ tµi kho¶n “Supper NOW”. Hai lo¹i tµi kho¶n nµy ®−îc tr¶ l0i theo l0i suÊt trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ vµ kh¸ch hµng cã thÓ thùc hiÖn thanh tho¸n cho c¸c giao dÞch mua hµng ho¸ vµ dÞch vô th«ng qua viÖc ph¸t sÐc hay hèi phiÕu uû quyÒn tr−íc. 2.2- TiÒn göi cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh tÕ-xC héi §©y lµ kho¶n tiÒn t¹m thêi nhµn rçi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc kinh tÕ- x0 héi vµ ®−îc c¸c ®¬n vÞ nµy göi vµo ng©n hµng nh»m môc ®Ých sinh lêi. Kho¶n vèn nµy t¹m thêi ®−îc gi¶i phãng ra khái qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn nh−ng ch−a cã nhu cÇu sö dông trong ng¾n h¹n. §©y lµ nguån chiÕm tû träng kh«ng lín trong c¬ cÊu nguån vèn còng nh− lµ trong c¬ cÊu vèn nãi chung cña NHTM. Bëi lÏ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp Ýt khi cã mét l−îng vèn nhµn rçi trong mét thêi gian dµi vµ nÕu cã chØ lµ mét l−îng nhá mµ th«i. C¸c tæ chøc kinh tÕ- x0 héi cã vö kh¶ quan h¬n vÒ mÆt kú h¹n nh−ng l−îng vèn hä cã l¹i kh«ng ®ñ lín. Tuy vËy nguån vèn nµy vÉn kh«ng thÓ thiÕu trong c¬ cÊu t¹o nªn nguån vèn cña mét ng©n hµng. Còng nh− tiÒn göi cã kú h¹n nãi chung, c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ- x0 héi khi göi tiÒn vµo ng©n hµng còng ph¶i cã sù tho¶ thuËn vÒ kú h¹n cña kho¶n tiÒn ®ã. Nh− vËy vÒ nguyªn t¾c, ng−êi göi tiÒn chØ cã thÓ rót tiÒn ra theo thêi h¹n ®0 tho¶ thuËn. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ do qu¸ tr×nh c¹nh tranh trong lÜnh vùc ho¹t ®éng ng©n hµng ngµy cµng gay g¾t vµ ®Ó thu hót nguån nµy mét c¸ch tèt nhÊt, c¸c NHTM th−êng cho phÐp kh¸ch hµng ®−îc rót tiÒn ra tr−íc h¹n nh−ng kh«ng ®−îc h−ëng l0i hoÆc h−ëng l0i ë møc thÊp h¬n. HÇu hÕt c¸c NHTM ë ViÖt Nam, nÕu kh¸ch hµng rót tiÒn tr−íc thêi h¹n ®0 tho¶ thuËn th× chØ ®−îc h−ëng theo l0i suÊt lo¹i tiÒn göi kh«ng kú h¹n. NHTM cã thÓ sö dông nguån nµy mét c¸ch chñ ®éng h¬n trong ho¹t ®éng kinh doanh, gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu tÝn dông cña nÒn kinh tÕ. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp 2.3- TiÒn göi tiÕt kiÖm cña kh¸ch hµng TiÒn göi tiÕt kiÖm lµ h×nh thøc huy ®éng truyÒn thèng cña ng©n hµng. ë c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, trong sè c¸c lo¹i tiÒn göi vµo ng©n hµng th× tiÒn göi tiÕt kiÖm ®øng vÞ thø hai c¶ vÒ mÆt sè l−îng vµ tÇm quan träng. HiÖn nay ë hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ( trong ®ã cã ViÖt Nam) ng−êi ta cho r»ng vËn ®éng nh©n d©n göi tiÒn tiÕt kiÖm lµ mét trong c¸c nghiÖp vô quan träng cña NHTM. Bëi lÏ nÕu huy ®éng ®−îc nguån vèn nhµn rçi tiÒm tµng trong c¸c tÇng líp d©n c− sÏ cã tiÒn cÊp ph¸t cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp gãp phÇn quan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x0 héi. C¸c tÇng líp d©n c− göi tiÒn tiÕt kiÖm vµo NHTM víi môc ®Ých chñ yÕu lµ tiÕt kiÖm vµ sinh lêi. Do ®ã, nguån vèn nµy cã tÝnh æn ®Þnh kh¸ cao. §Ó t¹o thuËn lîi cho kh¸ch hµng còng nh− ng©n hµng, thñ tôc göi tiÒn còng rÊt ®¬n gi¶n: Khi kh¸ch hµng göi tiÒn vµo Ng©n hµng sÏ ®−îc nhËn mét quyÓn sæ tiÕt kiÖm. Sæ nµy ®−îc coi lµ giÊy chøng nhËn sè tiÒn, thêi h¹n, l0i suÊt cña kho¶n tiÒn ®ã trong quü tiÕt kiÖm. Th«ng th−êng l0i suÊt cña tµi kho¶n tiÕt kiÖm cao h¬n l0i suÊt cña tµi kho¶n göi thanh to¸n vµ ng−êi chñ tµi kho¶n kh«ng ®−îc h−ëng dÞch vô thanh to¸n quan ng©n hµng nh− tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n. §Ó tho¶ m0n nhu cÇu cña kh¸ch hµng trong viÖc göi tiÕt kiÖm, c¸c NHTM ®0 vµ ®ang ¸p dông nhiÒu h×nh thøc huy ®éng phong phó nh−: TiÕt kiÖm nhµ ë, tiÕt kiÖm ®¶m b¶o gi¸ trÞ theo vµng, tiÕt kiÖm cã th−ëng,... víi nhiÒu kú h¹n ®a d¹ng vµ ®¶m b¶o nguyªn t¾c: Kú h¹n cµng dµi th× l0i suÊt cµn cao. Bªn c¹nh ®ã, NHTM còng tõng b−íc n©ng cao c¸c tiÖn Ých cho ng−êi göi tiÕt kiÖm nh−: Coi sæ tiÕt kiÖm nh− lµ mét chøng tõ ®¶m b¶o tiÒn göi, ng−êi cã sæ cã thÓ mang sæ tiÕt kiÖm ®Õn ng©n hµng ®Ó cÇm cè hoÆc xin chiÕt khÊu ®Ó vay vèn khi cÇn thiÕt. Tãm l¹i, nguån vèn huy ®éng tõ tiÒn göi cã vai trß quan träng trong viÖc tµi trî cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM. Thèng th−êng nguån vèn nµy phô thuéc vµo ba th«ng sè chÝnh: L0i suÊt do c¸c NHTM tr¶ cao hay thÊp; L0i suÊt cña c¸c lo¹i h×nh ®Çu t− kh¸c nh−: Tr¸i phiÕu, cæ phiÕu,... Thu nhËp cña kh¸ch Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp hµng. Trong ®ã th«ng sè ®Çu tiªn ®−îc coi lµ quan träng nhÊt. V× thÕ viÖc ®−a ra chiÕn l−îc l0i suÊt nh− thÕ nµo, h×nh thøc huy ®éng ra sao ®Ó thu hót ®−îc vèn nhiÒu vµ kinh doanh cã l0i lµ ®iÒu quan träng hµng ®Çu, ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng kÜ trÞ cña c¸c NHTM. 3- Vèn ®i vay Trong ho¹t ®éng kinh doanh Ng©n hµng khi d− vèn, ®ñ vèn, thiÕu vèn lµ lÏ tÊt nhiªn, ®Æc biÖt lµ vèn trung vµ dµi h¹n. Khi mét NHTM thiÕu vèn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn cña kh¸ch hµng hay cho môc ®Ých ®Çu t− ph¸t triÓn mµ c¸c nguån kh¸c ch−a ®ñ ®¸p øng th× NHTM cã thÓ ®i vay. NghiÖp vô vay vèn cña NHTM cã thÓ chia thµnh hai lo¹i chÝnh: Vay th«ng qua ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ vµ vay trùc tiÕp. 3.1- Vay th«ng qua ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸: Ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ lµ nghiÖp vô huy ®éng vèn cña NHTM d−íi h×nh thøc ph¸t hµnh c¸c chøng tõ nh−: Chøng chØ tiÒn göi ( kú phiÕu), tr¸i phiÕu,... Trong nghiÖp vô nµy, NHTM chñ ®éng ®øng ra thu gom vèn trong x0 héi b»ng viÖc ph¸t hµnh c¸c giÊy tê cã gi¸ nh»m bæ sung nguån vèn kinh doanh. Th«ng th−êng viÖc ph¸t hµnh ®−îc thùc hiÖn sau khi ®0 tiÕn hµnh nªn c©n ®èi toµn hÖ thèng cña NHTM gi÷a nguån vèn vµ sö dông vèn. C¸c NHTM nhËn thÊy r»ng, ng−êi göi tiÒn rÊt nh¹y c¶m víi nh÷ng thay ®æi trong l0i suÊt huy ®éng cña ng©n hµng. V× vËy khi cÇn vèn, mét NHTM cã thÓ ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ víi mét møc l0i suÊt hÊp dÉn h¬n c¸c lo¹i nghiÖp vô huy ®éng th«ng th−êng kh¸c nh»m huy ®éng ®−îc kÞp thêi l−îng vèn cÇn thiÕt. Møc l0i ®−îc tr¶ cho c¸c c«ng cô nµy sÏ ®−îc tho¶ thuËn trùc tiÕp gi÷a NHTM vµ kh¸ch hµng hoÆc ®−îc Ên ®Þnh ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh mµ ng−êi göi tiÒn cã thÓ chÊp nhËn ®−îc, ®ång thêi ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh doanh cho ng©n hµng. Th«ng th−êng, ph¸t hµnh giÊy tê cã gi¸ lµ nghiÖp vô huy ®éng vèn theo s¸ng kiÕn riªng cña tõng NHTM víi h×nh thøc vµ kú h¹n rÊt ®a d¹ng nh»m tho¶ m0n tèi ®a nhu cÇu kh¸ch hµng vµ huy ®éng ®−îc vèn cho ng©n hµng. §Ó t×m Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp hiÓu kü h¬n chóng ta sÏ xem xÐt hai c«ng cô c¬ b¶n lµ: Kú phiÕu vµ Tr¸i phiÕu ng©n hµng. * Kú phiÕu: - ë c¸c n−íc ph¸t triÓn nh− ë MÜ, chøng chØ tiÒn göi hay cßn gäi lµ CD lµ mét c«ng cô thÞ tr−êng tiÒn tÖ do ng©n hµng ph¸t hµnh. Mét NHTM sÏ ph¸t hµnh mét CD ®Ó tµi trî cho nh÷ng cam kÕt nî ng¾n h¹n hoÆc nguån vèn cña m×nh. CD lµ mét chøng nhËn vÒ mét kho¶n tiÒn göi t¹i NHTM theo mét thêi h¹n vµ l0i suÊt nhÊt ®Þnh. Ng−êi së h÷u CD cã thÓ b¸n chøng chØ nµy trªn thÞ tr−êng thø cÊp hoÆc ®−îc tr¶ l¹i chøng chØ t¹i thêi ®iÓm CD ®Õn h¹n vµ nhËn l¹i toµn bé sè tiÒn gèc chøng chØ víi l0i. Mét CD th−êng ph¸t hµnh ®a d¹ng ghi sæ víi mÖnh gi¸ ®a d¹ng. Thêi h¹n cña c¸c CD còng rÊt phong phó: Th−êng tõ 7 ngµy cho ®Õn 5 hoÆc 7 n¨m. Nh×n chung kh«ng cã quy ®Þnh nµo h¹n chÕ vÒ thêi h¹n cña mét CD ®èi víi Ng©n hµng ph¸t hµnh. C¸c NHTM ë MÜ ph¸t hµnh nhiÒu lo¹i CD kh¸c nhau: + CD cã lHi suÊt cè ®Þnh: L0i suÊt cña nh÷ng CD nµy ®−îc Ên ®Þnh tõ thêi ®iÓm ph¸t hµnh. chñ së h÷u CD sÏ nhËn ®−îc toµn bé phÇn tiÒn gèc vµ l0i khi CD ®Õn h¹n. §èi víi CD cã thêi h¹n d−íi 1 n¨m th× l0i suÊt ®−îc tr¶ vµo thêi ®iÓm ®Õn h¹n. + CD tr¶ lHi kú h¹n: L0i cña nh÷ng CD nµy th−êng ®−îc tr¶ 6 th¸ng mét lÇn. nh÷ng CD lo¹i nµy th−êng ®−îc ph¸t hµnh víi kú h¹n trªn 1 n¨m. + CD chuyÓn tiÕp liªn tôc: §©y lµ mét Seri nh÷ng CD thêi h¹n 6 th¸ng chuyÓn tiÕp liªn tôc trong vßng 2 n¨m hoÆc l©u h¬n. Ng−êi mua CD thiÕt lËp mét hîp ®ång mua chøng chØ tiÒn göi thêi h¹n 6 th¸ng liªn tôc cho ®Õn khi hîp ®ång hÕt h¹n. CD lo¹i nµy cã thÓ ¸p dông l0i suÊt cè ®Þnh hoÆc l0i suÊt th¶ næi. Ngoµi ra c¸c NHTM MÜ cßn ph¸t hµnh nhiÒu lo¹i CD kh¸c nh−: CD cã l0i ®iÒu chØnh, chøng chØ tiÒn göi Dollar Ch©u ¢u,... Th«ng qua nghiÖp vô ph¸t hµnh Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp CD, c¸c NHTM MÜ cã thÓ t¹o dùng ®−îc ®iÒu kiÖn ®Ó c¹nh tranh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®èi víi nguån vèn ng¾n vµ trung h¹n. - ë ViÖt Nam, c¸c NHTM ph¸t hµnh kú phiÕu dùa trªn quyÕt ®Þnh sè 220NH/Q§ ngµy 27/11/1991 cña Thèng ®èc NHNN vÒ viÖc cho phÐp NHTM quèc doanh ph¸t hµnh kú phiÕu Ng©n hµng. Nh− vËy chØ cã NHTM quèc doanh míi ®−îc phÐp ph¸t hµnh lo¹i chøng chØ tiÒn göi nµy. Theo v¨n b¶n trªn, kú phiÕu lµ mét lo¹i giÊy nhËn nî do NHTM quèc doanh ph¸t hµnh nh»m huy ®éng vèn trong x0 héi mét c¸ch linh ho¹t. C¨n cø vµo môc ®Ých, nhu cÇu cô thÓ mµ ng©n hµng cã thÓ ph¸t hµnh kú phiÕu b»ng VN§ hay USD. Nhu cÇu ph¸t hµnh kú phiÕu th−êng ph¸t sinh khi ng©n hµng muèn cã nguån vèn ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tµi trî c¸c dù ¸n cã quy m«, träng ®iÓm nh»m phôc vô kÞp thêi cho ®Çu t− ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc hoÆc v× môc ®Ých kinh doanh cña ng©n hµng nh−: §Çu t− chøng kho¸n, kinh doanh vµng b¹c, ngo¹i tÖ mµ c¸c nguån huy ®éng kh¸c ch−a ®¸p øng ®−îc. Khi ®ã ng©n hµng cã thÓ xin phÐp ph¸t hµnh b»ng tõ tr×nh göi NHNN. Trong tê tr×nh “ Xin phÐp ph¸t hµnh kú phiÕu” ph¶i tr×nh bµy ®Çy ®ñ c¸c néi dung sau: + Lý do xin ph¸t hµnh + KÕ ho¹ch sö dông vµ nhu cÇu sö dông vèn + C¸c lo¹i kú phiÕu xin ph¸t hµnh ( vÒ kú h¹n, ph−¬ng thøc tr¶ l0i) + Thêi gian ph¸t hµnh + Tû lÖ l0i cho tõng lo¹i kú phiÕu + TÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ cho tõng lo¹i kú phiÕu. Ph¸t hµnh kú phiÕu lµ mét nghiÖp vô huy ®éng vèn cã tÝnh hiÖu qu¶ cao, hÊp dÉn ng−êi mua vµ NHTM lu«n chñ ®éng trong viÖc bæ sung vèn h¹n khi cÇn thiÕt. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp * Tr¸i phiÕu: - ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, tr¸i phiÕu ng©n hµng lµ mét lo¹i c«ng cô nî do NHTM ph¸t hµnh nh»m tµi trî vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh cu¶ ng©n hµng. Th«ng th−êng viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ph¶i ®−îc sù cho phÐp cña Ng©n hµng trung −¬ng. Kú h¹n cña tr¸i phiÕu rÊt phong phó: 7 n¨m, 10 n¨m, 20 n¨m,... Chñng lo¹i còng rÊt ®a d¹ng nh−: Tr¸i phiÕu cã l0i suÊt ®iÒu chØnh, tr¸i phiÕu cã l0i suÊt th¶ næi, tr¸i phiÕu cã l0i suÊt cè ®Þnh, tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi sang cæ phiÕu,...Ng−êi së h÷u cã thÓ b¸n tr¸i phiÕu trªn thÞ tr−êng thø cÊp tr−íc khi tr¸i phiÕu ®ã hÕt h¹n. ë ViÖt Nam, theo, theo quyÕt ®Þnh sè 212-Q§-NH1 ngµy 22/9/1995 cña Thèng ®èc NHNN ban hµnh thÓ lÖ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu NHTM, Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn th× tr¸i phiÕu Ng©n hµng lµ mét c«ng cô vay nî dµi h¹n trªn thÞ tr−êng vèn d−íi h×nh thøc giÊy nî cña c¸c tæ chøc tÝn dông ph¸t hµnh ®Ó huy ®éng vèn. Trong ®ã c¸c tæ chøc tÝn dông cam kÕt tr¶ gèc vµ l0i cho ng−êi mua ( hoÆc ng−êi së h÷u) sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Tr¸i phiÕu Ng©n hµng ®−îc chuyÓn nh−îng quyÒn së h÷u d−íi c¸c h×nh thøc mua b¸n, cho, tÆng, thõa kÕ. Ng−êi së h÷u cã thÓ dïng tr¸i phiÕu lµm thÕ chÊp tiÒn vay nÕu ®−îc ng−êi cho vay chÊp nhËn. Tr¸i phiÕu Ng©n hµng cã thÓ ph¸t hµnh d−íi c¸c h×nh thøc: v« danh, ghi sæ, ghi danh. Tr¸i phiÕu v« danh thuéc quyÒn së h÷u cña ng−êi cã tr¸i phiÕu vµ ®−îc tù do chuyÓn nh−îng, chñ së h÷u tr¸i phiÕu ghi danh vµ ghi sæ muèn chuyÓn nh−îng th× ph¶i lµm thñ tôc ë Ng©n hµng ( n¬i mua tr¸i phiÕu). Tr¸i phiÕu ®−îc c¸c NHTM ph¸t hµnh víi kú h¹n trªn 1 n¨m. Tuy nhiªn, thêi h¹n cô thÓ sÏ do c¸c NHTM quyÕt ®Þnh tuú theo ph−¬ng ¸n sö dông vèn. Tr¸i phiÕu ph¸t hµnh cïng mét ®ît ®−îc ghi cïng thêi h¹n vµ ®−îc thanh to¸n vµo cïng thêi ®iÓm ®¸o h¹n. MÖnh gi¸ cña tr¸i phiÕu lµ sè tiÒn ghi trªn tr¸i phiÕu lóc ph¸t hµnh vµ cã gi¸ trÞ tèi thiÓu lµ 50.000 VND. C¸c lo¹i mÖnh gi¸ lín h¬n ®−îc x¸c ®Þnh b»ng béi sè cña mÖnh gi¸ tèi thiÓu. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp L0i suÊt cña tr¸i phiÕu do NHTM Ên ®Þnh trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr−êng sao cho cã thÓ khuyÕn khÝch, ®éng viªn ®−îc ng−êi göi vèn, ng−êi vay cã thÓ chÊp nhËn ®−îc vµ NHTM ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh doanh. Ph−¬ng thøc tr¶ l0i còng ®−îc c¸c NHTM ¸p dông mét c¸ch linh ho¹t: Tr¶ l0i tr−íc, Tr¶ l0i sau, Tr¶ l0i ®Þnh kú... NHTM muèn ®−îc phÐp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cÇn ph¶i héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau: + Ho¹t ®éng æn ®Þnh Ýt nhÊt 2 n¨m vµ chøng minh ®−îc ho¹t ®éng kinh doanh cña ®¬n vÞ ®−îc qu¶n lý cã hiÖu qu¶ + Cã ph−¬ng ¸n kinh doanh cô thÓ + CÇn ph¶i cã vèn ®iÒu lÖ ®ñ lín theo ph¸p ®Þnh + §−îc phÐp b»ng v¨n b¶n cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n−íc Sau khi ®0 héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, NHTM ph¶i lµm thñ tôc xin phÐp NHNN vÒ viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÐu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Nguån vèn huy ®éng ®−îc tõ nghiÖp vô ph¸t hµnh tr¸i phiÕu kh«ng chÞu sù ®iÒu chØnh cña quy ®Þnh dù tr÷ b¾t buéc. H¬n n÷a, nã lµ nguån cã tÝnh æn ®Þnh cao, ®¸ng ®−îc quan t©m nÕu muèn më réng nguån vèn huy ®éng trung vµ dµi h¹n t¹i mét NHTM. B»ng céng cô nµy, c¸c NHTM cã thÓ chñ ®éng t¹o ®−îc mét khèi l−îng vèn nh− mong muèn mét c¸ch nhanh chãng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn cÊp b¸ch ®Çu t− cho c¸c c«ng tr×nh lín cña quèc gia. 3-2 - Vay vèn c¸c tæ chøc tÝn dông Khi cÇn vèn th× c¸c NHTM cã thÓ ®i vay trùc tiÕp tõ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, Ng©n hµng n−íc ngoµi, tõ c«ng ty mÑ,... Nh−ng dï vay ë nguån nµo th× nh×n chung chi phÝ cho c¸c kho¶n vay trùc tiÕp th−êng cao h¬n chi phÝ ph¶i tr¶ cho c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn kh¸c. Chuyªn ®Ò tèt nghiÖp ë ViÖt Nam, nguån vay vèn cña NHTM còng kh¸ phong phó. Mét NHTM cã thÓ vay ë mét sè nguån chÝnh nh−: Vay tõ NHNN vµ Bé Tµi chÝnh (BTC), vay tõ c¸c NHTM kh¸c vµ tæ chøc tÝn dông, tõ n−íc ngoµi. * Vay tõ NHNN vµ BTC: - Vay tõ NHNN: Trong quan hÖ gi÷a NHTM vµ NHNN th× NHNN cã t− c¸ch lµ Ng©n hµng cñ c¸c Ng©n hµng, lµ “ Ng−êi cho vay cuèi cïng” ®èi víi c¸c NHTM. Th«ng th−êng c¸c NHTM chØ ®−¬ch vay NHNN ®Ó bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt ng¾n h¹n, t¹m thêi d−íi h×nh thøc chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu, t¸i cÊp vèn. Tuy nhiªn, cã nh÷ng tr−êng hîp ®Æc biÖt, NHNN vÉn cho NHTM vay ®Ó cho vay l¹i nÒn kinh tÕ theo kÕ ho¹ch cña Nhµ n−íc víi mét møc l0i suÊt −u ®0i. Nh−ng kho¶n vay nµy th−êng bÞ h¹n chÕ sè l−îng, ®Æc biÖt lµ khi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia ®ang th¾t chÆt. - Vay tõ Bé Tµi chÝnh: MÆc dï ®0 cã Tæng côc ®Çu t− ph¸t triÓn nh−ng Bé tµi chÝnh vÉn cã sù hç trî cho c¸c ch−¬ng tr×nh tÝn dông Ng©n hµng. Hµng n¨m, c¸c ®Þa ph−¬ng ®−îc ph©n bæ mét sè vèn trung vµ dµi h¹n cho c¸c c«ng tr×nh phôc vô c¸c môc tiªu quèc kÕ d©n sinh. Nguån nµy sÏ ®−îc Bé Tµi chÝnh chuyÓn sang Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn hoÆc cña NHTM quèc doanh kh¸c d−íi h×nh thøc quü ®Çu t− ph¸t triÓn ®Ó cho c¸c ®èi t−îng nµy vay víi l0i suÊt −u ®0i. Nh−ng còng cã nh÷ng dù ¸n thuéc danh môc ChÝnh phñ chØ ®Þnh nh−ng NHTM sÏ lo vèn ®Çu t− toµn bé. Do ®ã NHTM cã thÓ vay mét phÇn tõ Bé Tµi chÝnh ®Ó tµi trî cho c¸c dù ¸n nµy, Bé Tµi chÝnh sÏ chuyÓn tiÒn ®Ó cÊp bï phµn chªnh lÖch gi÷a l0i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n cña NHTM lµ l0i suÊt −u ®0i ®Ó NHTM kh«ng bÞ lç trong kinh doanh. * Vay tõ c¸c NHTM vµ Tæ chøc tÝn dông kh¸c Ngoµi nghiÖp vô vay tõ NHNN vµ Bé Tµi chÝnh th× c¸c NHTM cã thÓ vay m−în lÉn nhau hoÆc vay tõ c¸c C«ng ty B¶o biÓm ®Ó ®¶m b¶o vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh dùa trªn nguyªn t¾c: - C¸c NHTM ph¶i ho¹t ®éng hîp ph¸p