1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Chúng ta biết rằng trẻ ở lứa tuổi mầm non là thế hệ tương lai của đất nước. Ở độ
tuổi này trẻ cần được quan tâm chăm sóc và giáo dục thật tốt để trẻ phát triển một
cách toàn diện. Mọi sự phát triển của trẻ ở lứa tuổi này đều là nền tảng cho sự phát
triển của trẻ về sau. Bên cạnh viêc giáo dục trẻ phát triển nhận thức thì việc rèn
luyện và phát triển nhân cách của trẻ qua những hành vi thói quen hàng ngày cũng
hết sức cần thiết.
Xã hội ngày nay đã và đang làm thay đổi cuộc sống của con người, nhiều vấn đề
phức tạp liên tục nảy sinh. Bên cạnh những tác động tích cực còn có những tác động
tiêu cực gây nguy hại cho con người đặc biệt là trẻ em. Do đó việc hình thành kỹ
năng sống cho trẻ em đang trở thành nhiệm vụ quan trọng đối với người quản lí giáo
dục và giáo viên. Giáo dục kỹ năng sống phải được đo bằng sự vận dụng những kinh
nghiệm đó trong cuộc sống mỗi cá nhân để sống tích cực, sống hạnh phúc, sống có ý
nghĩa.
Nghiên cứu về sự phát triển của não trẻ cho thấy rằng khả năng giao tiếp với mọi
người, khả năng biết tự kiểm soát, biết cách ứng xử phù hợp với các yêu cầu, biết
cách giải quyết các vấn đề của bản thân một cách tự lập có ảnh hưởng rất quan trọng
đối với kết quả học tập của trẻ tại trường. Để đáp ứng được yêu cầu của giáo dục
mầm non hiện nay thì mỗi nhà trường, mỗi nhóm lớp cần tăng cường sự tham gia
một cách có hứng thú của học sinh vào các quá trình hoạt động giáo dục ở nhà
trường, ở cộng đồng một cách tự giác, chủ động và ý thức sáng tạo theo quan điểm
giáo dục “ lấy trẻ làm trung tâm”.
Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là điều rất cần thiết để giúp trẻ khám phá thế giới
tâm hồn mình một cách có định hướng, khiến trẻ biết quý trọng bản thân, nuôi
dưỡng những giá trị sống nền tảng và hình thành những kỹ năng sống tích cực trong
trẻ, giúp trẻ cân bằng cuộc sống trên các lĩnh vực: Thể chất, ngôn ngữ, nhận thức,
tình cảm xã hội và thẩm mỹ. Từ đó, chúng ta xây dựng cho trẻ những kỹ năng sống
hòa nhập với thế giới xung quanh. Ở mỗi lứa tuổi thì trẻ cần có những sự tác động
khác nhau đến kỹ năng sống của trẻ. Chăm sóc và giáo dục trẻ từ lứa tuổi mầm non
chính là cơ sở giúp trẻ phát triển toàn diện về cả thể chất lẫn tinh thần, là nền tảng
giúp cho quá trình học tập lâu dài của trẻ sau này.
Chính vì vậy, việc đưa giáo dục kỹ năng sống cho trẻ vào các hoạt động giáo dục
trong trường mầm non cũng là một nội dung không những cần mà còn rất quan
trọng đối với trẻ. Qua đó trẻ có điều kiện để cọ sát, các ý kiến khác nhau, trao đổi
kinh nghiệm, thực hành và áp dụng. Trẻ phải được thảo luận theo nhóm, phải được
động não, đóng vai, tranh luận và phân tích tình huống, trẻ phải biết thích nghi, thể
hiện cảm xúc, có khả năng hòa nhập, tự giải quyết vấn đề một cách tự lập. Đó chính
là tiền đề gieo mầm hạt giống nhằm hình thành kỹ năng sống cho trẻ. Việc làm quen
với những hoạt động về kỹ năng sống như: Giao tiếp, thuyết trình, làm việc theo
nhóm, giải quyết các vấn đề liên quan trong cuộc sống sẽ giúp trẻ tự tin, chủ động và
biết xử lí mọi tình huống trong cuộc sống và điều quan trọng hơn là khơi gợi những
khả năng tư duy sáng tạo, biết phát huy thế mạnh của mình ở trẻ.
Thế nhưng trong thực tế hiện nay, có không ít giáo viên chưa hiểu nhiều về nội
dung phải dạy trẻ lứa tuổi mẫu giáo những kỹ năng sống cơ bản, chưa biết vận dụng
1
từ những kế hoạch định hướng chung để rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ. Mặt khác
với yêu cầu ứng dụng công nghệ thông tin, đổi mới phương pháp dạy học, giáo viên
thường lãng quên các trò chơi dân gian, các hoạt động tập thể mang tính lành mạnh.
Kỹ năng sống của trẻ ở trường tôi còn nhiều hạn chế: trẻ chưa mạnh dạn tự tin khi
đứng trước đám đông, chưa có kỹ năng tự chăm sóc bản thân, kỹ năng hoạt động
nhóm và giải quyết vấn đề còn chậm, không linh hoạt. Nội dung dạy kỹ năng sống
cho trẻ mẫu giáo đã triển khai được một số năm học, tuy nhiên kết quả đạt trên trẻ
chưa cao và chưa đồng đều giữa các trẻ. Đó là do giáo viên chưa nắm rõ kiến thức,
nội dung và phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Nếu
giáo viên thực hiện chuyên sâu và có phương pháp giáo dục phù hợp thì kết quả trên
trẻ sẽ có bước tiến bộ nhanh chóng.
Xuất phát từ những vấn đề trên, bản thân là một cán bộ quản lý, tôi suy
nghĩ rằng việc dạy kỹ năng sống cho trẻ ngay từ lứa tuổi mầm non là một việc
làm rất cần thiết và cực kỳ quan trọng nên tôi quyết địnhlựa chọn đề tài “ Một số
biện pháp chỉ đạo nâng cao chất lượng dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo ở
trường mầm non Xuân Lộc” làm đề tài nghiên cứu trong năm học 2018-2019.
1. 2. Mục đích nghiên cứu
- Nghiên cứu đề tài để tìm ra một số biện pháp chỉ đạo giáo viên thực hiện các
hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo ở trườngmầm non Xuân Lộc đạt
kết quả cao.
1. 3. Đối tượng nghiên cứu
- Trẻ mẫu giáo ở trường mầm non Xuân Lộc
1. 4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết
- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin
- phương pháp kiểm tra, đánh giá
- Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp
2. NỘI DUNG
2. 1. Cơ sở lí luận.
Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ lứa tuổi mầm non là hết sức cần thiết. Các bé ở lứa
tuổi này nhận thức cũng như hành động đều trong sáng như tờ giấy trắng, khi gieo
vào các em những gì thì nó sẽ hình thành thói quen sau này cho các em như vậy.
Một trong những nhiệm vụ để thực hiện chương trình giáo dục mầm non có hiệu quả
đó là chú trọng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ đòi
hỏi mỗi giáo viên phải suy nghĩ, sáng tạo trong việc lựa trọn nội dung, phương pháp
dạy học theo giáo trình mầm non hiện nay. Đặc biệt chú trọng tìm năng lực cá nhân
của trẻ, lấy trẻ và năng lực cá nhân của trẻ làm trung tâm.
Để rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ, giáo viên, gia đình thường xuyên trò chuyện
Với trẻ để trẻ mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp với bạn bè, bố mẹ và người lạ. Người
lớn không những phát huy thế mạnh ở trẻ mọi lúc mọi nơi, đây là cơ sở để trẻ phát
huy tính tích cực của mình.Từ đó trẻ sẽ hứng thú hơn khi tham gia vào các hoạt động
khác. Trong mỗi đứa trẻ đều có những tài năng thiên bẩm. “Sự chuẩn bị kỹ càng từ
lúc đầu đời, chính là chìa khóa thành công cho tương lai mỗi cháu”. Chăm sóc, nuôi
dưỡng và giáo dục trẻ từ lứa tuổi mầm non chính là cơ sở giúp trẻ hoàn thiện về thể
chất, tình cảm trí tuệ, thẩm mỹ là nền tảng cho qúa trình học tập xuốt đời của bé.
2
Vậy rèn luện kỹ năng sống cho trẻ là gì? Và rèn luyện kỹ năng sống như thế nào
là vấn đề có nhiều câu hỏi đặt ra. Kỹ năng sống được hiểu là kỹ năng và hành động.
Để có được kỹ năng sống ở trẻ cần hình thành ở trẻ ý thức về việc làm nào đó…Trẻ
được hành động nhiều lần sẽ trở thành thói quen, tạo nên ý thức ở trẻ. Kỹ năng sống
là khả năng thích nghi và hành vi tích cực cho phép cá nhân có khả năng đối phó
hiệu quả với nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày”(Theo định nghĩa Tổ
chức Y tế Thế giới)
Lứa tuổi mầm non là giai đoạn học - tiếp thu - lĩnh hội giá trị sống để phát triển
nhân cách. Kỹ năng sống là những kỹ năng nền tảng để hình thành nhân cách trẻ.
Phát triển về các mặt thể chất, tình cảm-xã hội, ngôn ngữ, nhận thức, giúp trẻ sẵn
sàng đi học lớp một ở trường phổ thông sau này.
Từ đó chúng ta xác định những nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo
là những gì? Các nhóm kỹ năng có thể dạy cho trẻ mầm non như: kỹ năng giao tiếp
và quan hệ xã hội, kỹ năng học tập khám phá, kỹ năng tương tác làm việc theo
nhóm, kỹ năng tự chăm sóc, bảo vệ và giải quyết vấn đề. Từ đó, chương trình giáo
dục mầm non đã đưa ra các nội dung đơn giản và hết sức gần gũi với trẻ như: dạy trẻ
có kỹ năng hợp tác với mọi người, kỹ năng nhận và hoàn thành nhiệm vụ, kỹ năng tự
phục vụ, kỹ năng kiểm soát cảm xúc…các kỹ năng này không tách rời nhau mà có
liên quan chặt chẽ với nhau, được thể hiện đan xen vào nhau, có thể thực hành trong
bất cứ tình huống nào xảy ra hàng ngày. Cho nên việc giáo dục và vận dụng tốt sẽ
giúp trẻ có nhân cách tốt. Khi giáo dục kỹ năng sống còn góp phần mở rộng nhận
thức, phát triển trí tuệ, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ, phát triển ngôn ngữ cho
trẻ.
Muốn vậy, người lớn phải tạo cho trẻ có môi trường để trải nghiệm, thực
hành. Nhưng trên thực tế, trong xã hội hiện nay các gia đình thường chú trọng
đến việc học kiến thức của trẻ mà không chú ý đến phát triển các kỹ năng cho
trẻ. Bố mẹ luôn bao bọc, nuông chiều, làm hộ trẻ khiến trẻ ỷ lại, ích kỷ, không quan
tâm đến người khác và các kỹ năng trong cuộc sống rất hạn chế. Điều đó gây khó
khăn cho trẻ trong việc có tình huống bất ngờ xảy ra. Sự hợp tác, tự kiểm tra, tính tự
tin tự lập, tò mò khả năng thấu hiểu và giao tiếp bị hạn chế.
Với các bạn khác trong lớp, biết chia sẻ, chăm sóc, lắng nghe, trình bày và diễn
đạt ý của mình trong nhóm bạn. Giúp trẻ luôn cảm thấy tự tin khi tiếp nhận các thử
thách mới. Biết giới thiệu về bản thân và gia đình mình trước đám đông, biết mình
đang học lớp nào, thích cái gì và điạ chỉ nhà mình ở đâu. Nhận biết các ưu khuyết
điểm của bản thân. Biết cách ứng xử với mọi người xung quanh. Học cánh lắng
nghe mọi người và đối đáp. Nhận biết những hoàn cảnh không an toàn, cách giữ
an toàn cho mình nơi công cộng (trong sân trường, công viên, siêu thị, ngoài
phố, khi gặp người lạ,…)
2.2. Thực trạng của vấn đề
* Thuận lợi:
- Nhà trường luôn được sự quan tâm của phòng giáo dục và đào tạo huyện Hậu
Lộc và ban lãnh đạo địa phương nên đã có những thay đổi đáng kể về cơ sở vật chất,
đồ dùng đồ chơi và trang thiết bị dạy học. Trường đã được công nhận trường mầm
non đạt chuẩn quốc gia mức độ một năm 2017.
3
- Nhà trường có đội ngũ cán bộ giáo viên trẻ khỏe, luôn năng nổ, nhiệt tình, yêu
nghề, mến trẻ, và có trình độ đạt chuẩn và trên chuẩn đạt 100%.
- Trẻ được phân chia học theo độ tuổi 100% và được thực hiện chương trình giáo
dục mầm non với trang thiết bị tương đối đầy đủ.
- Phụ huynh học sinh đã thay đổi nhiều về nhận thức trong việc phối kết hợp với
nhà trường trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ.
* Khó khăn:
- Giáo viên còn phụ thuộc nhiều vào tài liệu chỉ chú trọng dạy các hoạt động học
mà chưa chú ý đến việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ hàng ngày. Giáo viên còn
thiếu kỹ năng tổ chức các hoạt động rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ.
- Trẻ bị ảnh hưởng bởi cuộc sống phát triển hiện đại như: Internet, tivi, các trò chơi
điện tử…Trẻ được sống trong môi trường quá bao bọc khiến trẻ quen dựa dẫm,
không có tính tự lập, ích kỷ, lãnh cảm với môi trường xung quanh.
- Một số gia đình còn nuông chiều con thái quá, luôn sẵn sàng phục vụ trẻ nên con
có thái độ ngang bướng, ỷ lại, hay làm nũng bố mẹ. Mặc dù rất quan tâm đến con
nhưng đa số phụ huynh là công nhân nên ít có thời gian dành cho con, phần lớn đều
nhờ cậy ông bà. Vì vậy việc thống nhất quan điểm, biện pháp chăm sóc giáo dục trẻ
giữa giáo viên và phụ huynh còn gặp nhiều khó khăn.
* Kết quả của thực trạng:
Bảng 1: Khảo sát năng lực giáo dục kỹ năng sống của giáo viên
Tổng số Hiểu và nắm vứng kiến Nội dung, hình thức, Công tác tuyên truyền
giáo viên thức giáo dục KNS cho phương pháp giáo dục phụ huynh tham gia
trẻ
KNS cho trẻ
giáo dục KNS cho trẻ.
Tốt Khá TB Yếu Tốt Khá TB Yếu Tốt Khá TB Yếu
16
4
6
6
0
3
4
7
2 3
4
7
2
Tỷ lệ 25 37,5 37,5 0
18,7 31,2 43,8 12,5 18,7 25
43,8 12,5
Bảng 2: Khảo sát thực trạng kỹ năng sống của trẻ
Tổng Trẻ có kỹ năng
Độ
Trẻ có kỹ năng
Trẻ có kỹ năng tò Kỹ năng tự phục
tuổi số trẻ sống tự tin, giao
hợp tác, làm việc
mò, ham khám
vụ, tự bảo vệ và
tiếp tình cảm,ứng
theo nhóm
phá
giải quyết vấn đề
xử
Tốt
Khá TB
Yêu
Tốt
Khá TB
Yếu
Tốt
Khá TB
Yếu
Tốt
Khá TB
Yêu
3-4
tuổi
4-5
tuổi
5-6
tuổi
75
12
15
37
11
11
14
38
12
10
16
35
14
17
18
27
13
77
15
18
35
9
13
20
34
10
12
18
35
12
18
20
27
12
80
18
21
34
7
16
22
34
8
15
20
36
9
20
22
28
10
Tổng
số
Tỷ lệ
232
45
54
106
27
40
56
106
30
37
54
106
35
55
60
82
35
19,4
23,3
45,7
11,6
17,2
24,1
45,7
12,9
15,9
23,3
45,7
15
23,7
25,8
35,3
15
Nhìn vào bảng khảo sát ta thấy kỹ năng sống của còn nhiều hạn chế. Kỹ năng
mạnh dạn tự tin trong giao tiếp, kỹ năng hợp tác, hoạt động theo nhóm; kỹ năng tò
mò, ham khám phá; Kỹ năng tự phục vụ, tự bảo vệ và giải quyết vấn đề ở trẻ mức độ
trung bình và yếu còn chiếm tỷ lệ khá cao. Điều đó cho thấy chất lượng giáo dục kỹ
năng sống cho trẻ mẫu giáo ở trường còn thấp.
4
Nguyên nhân là do một số giáo viên còn chậm trong việc đổi mới phương pháp
giáo dục trẻ, chưa nắm rõ được các nội dung cũng như phương pháp giáo dục kỹ
năng sống cho trẻ nói chung và trẻ mẫu giáo nói riêng. Phụ huynh học sinh chưa chú
trọng việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ, còn nuông chiều và làm thay trẻ nhiều.
2. 3. Các biện pháp thực hiện.
Biện pháp 1: Bồi dưỡng cho cán bộ giáo viên và xây dựng kế hoạch thực hiện.
*Tổ chức bồi dưỡng cán bộ giáo viên:
Việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên trong nhà trường là việc làm thường
xuyên, liên tục theo kế hoạch hàng tháng, hàng tuần của ban giám hiệu nhà
trường. Muốn nâng cao chất lượng kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo thì trước tiên giáo
viên phải có nhận thức hơn ai hết về những nội dung dạy trẻ. Để giúp giáo viên có
vốn kinh nghiệm nhận thức sâu sắc về việc dạy kỹ năng sống cho trẻ thì việc xây
dựng kế hoạch bồi dưỡng là một việc làm không thể thiếu.
Đầu năm học ban giám hiệu nhà trường đã thành lập tổ chuyên môn, chỉ đạo tổ
chuyên môn xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ trong năm học và kế hoạch hàng
tháng. Tôi đã chỉ đạo tổ chuyên môn sinh hoạt theo định kỳ đều đặn hàng tháng và
có kế hoạch nâng cao chất lượng sinh hoạt tổ, được ban giám hiệu nhà trường duyệt
trước khi triển khai sinh hoạt. Qua sinh hoạt chuyên môn giáo viên có cơ hội để trao
đổi, chia sẻ và rút ra những kinh nghiệm hay từ đồng nghiệp. Cũng từ đó giáo viên
có sự thống nhất và hỗ trợ nhau trong công việc, góp phần nâng cao chất lượng giáo
dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo ở trường. Việc xác định được các kỹ năng cơ bản
phù hợp với lứa tuổi sẽ giúp giáo viên lựa chọn đúng những nội dung trọng tâm để
dạy trẻ. Vì vậy, qua những buổi sinh hoạt chuyên môn hoặc buổi triển khai chuyên
đề tôi đã phân tích rõ từng vấn đề liên quan đến việc giáo dục kỹ năng sống đối với
trẻ, giúp giáo viên hiểu được tầm quan trọng của nội dung giáo dục kỹ năng sống đối
với trẻ mẫu giáo như thế nào. Từ đó, giúp giáo viên thêm tự tin và có sự sáng tạo
hơn trong quá trình tổ chức các hoạt động giáo dục trẻ.
Để việc bồi dưỡng cho giáo viên đạt hiệu quả tôi đã xây dựng kế hoạch cụ thể
như sau: Tôi sưu tầm các tài liệu liên quan rồi cung cấp cho giáo viên tham khảo và
nghiên cứu thực hiện. Sau đó, tôi tập trung bồi dưỡng cho giáo viên về lý thuyết
những nội dung mà trẻ còn yếu để giáo viên có kiến thức dạy trẻ. Cuối cùng tôi lên
kế hoạch phân công các tổ trưởng, tổ phó chuyên môn phụ trách việc lập kế hoạch
dạy trẻ kỹ năng sống cho phù hợp với từng độ tuổi, đưa ra bàn bạc và đi đến thống
nhất. Sau đó, giáo viên lên lịch dạy trẻ kỹ năng sống theo từng chủ đề.
* Bồi dưỡng về thực hành giáo dục kỹ năng sống cho giáo viên
Muốn giáo viên dạy được trẻ các kỹ năng sống thì đòi hỏi thao tác của giáo viên
phải chuẩn mực và có sự thống nhất. Những kỹ năng này phải được các cô giáo
hướng dẫn giống nhau không có sự lệch lạc, mỗi lớp hướng dẫn một kiểu thì sẽ rất
khó cho việc kế thừa từ lớp nhỏ đến lớp lớn. Tôi đã phát đĩa dạy trẻ các kỹ năng
sống theo từng độ tuổi cho giáo viên quan sát để nắm bắt nội dung cũng như cách
thức tổ chức.
Cho giáo viên tập thực hành các thao tác để dạy trẻ giống như trong đĩa (giáo
viên tự quan sát lẫn nhau và cùng sửa chữa cho nhau để toàn bộ giáo viên phải thao
tác thật chính xác). Đây được coi là biện pháp then chốt, bởi vì đội ngũ giáo viên là
những người trực tiếp xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho trẻ, là những
5
tấm gương cho trẻ học tập và noi theo, là lực lượng quyết định chất lượng chăm sóc
giáo dục của nhà trường.
Để giáo viên hình dung được một cách cụ thể hình thức và phương pháp tổ chức
hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ, tôi đã lựa chọn và chỉ đạo giáo viên giỏi,
có kinh nghiệm dạy tiết mẫu để tất cả giáo viên được dự và học tập rút kinh nghiệm.
Tôi chỉ đạo các đồng chí trong tổ chuyên môn xây dựng hoạt động dạy theo các độ
tuổi với các hoạt động khác nhau để cho giáo viên được học hỏi nhiều hơn. Sauk hi
tiến hành các hoạt động dạy mẫu tôi tổ chức họp chuyên môn để giáo viên nhận xét
đánh giá về hoạt động đó và rút kinh nghiệm. Qua đó tôi cũng nhấn mạnh lại các nội
dung, phương pháp tổ chức một hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ để giáo
viên khắc sâu hơn.
(Ảnh 1:Giáo viên tham dự tiết dạy mẫu dạy trẻ kỹ năng tự bảo vệ)
* Xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho trẻ:
Ngay từ đầu năm học tôi đã lên kế hoạch thực hiện chuyên đề “ Giáo dục kỹ
năng sống cho trẻ và coi đây là chuyên đề trọng tâm của năm học gắn với chuyên đề
giáo dục lấy trẻ làm trung tâm một cách cụ thể, sát với thực tế của nhà trường cũng
như của địa phương. Sau khi xây dựng kế hoạch xong tôi đưa ra tập thể sư phạm nhà
trường bàn bạc, bổ sung, thống nhất khẳng định mục tiêu, giải pháp và thời gian thực
hiện. Tôi chỉ đạo cho các tổ chuyên môn họp và giáo viên nêu nhiệm vụ trọng tâm
của tổ trong năm học. Trong đó nhấn mạnh đến việc lồng ghép nội dung giáo dục kỹ
năng sống cho trẻ vào các hoạt động giáo dục đặc biệt chú ý đến yếu tố cá nhân của
trẻ.
Từ kế hoạch của nhà trường, tôi chỉ đạo cho giáo viên xây dựng kế hoạch thực
hiện chuyên đề theo từng nhóm lớp sao cho phù hợp. Trong đó phải xác định rõ mục
tiêu, nội dung, biện pháp cho từng chủ đề lớn, chủ đề nhánh, kế hoạch tuần, kế
hoạch ngày cũng như nội dung lồng ghép giáo dục kỹ năng sống cho trẻ phù hợp với
từng chủ đề, từng độ tuổi và đặc điểm tâm sinh lí của trẻ theo chương trình chăm sóc
nuôi dưỡng của bộ giáo dục. Giáo viên lên kế hoạch và được duyệt kỹ càng trước
khi thực hiện
* Tổ chức hội thảo về giáo dục kỹ năng sống cho trẻ:
Để thực hiện tốt mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu
giáo, tôi nghĩ cần có sự tập trung trí tuệ của tập thể cùng nhau thảo luận để đi đén
thống nhất các biện pháp thực hiện sao cho đạt hiệu quả cao nhất. Vì vậy tôi đã tham
mưu với lãnh đạo mở hội thảo chuyên đề cho giáo viên cùng tham gia hưởng ứng
thảo luận về các nội dung thực hiện. Tôi đã cùng ban giám hiệu soạn thảo và các câu
hỏi có liên quan đến kỹ năng sống của trẻ và đưa cho từng giáo viên chuẩn bị chu
đáo đề cương để thảo luận.
Ví dụ: Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là gì? Vì sao lại phải giáo dục kỹ năng sống
cho trẻ?Tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống đối với trẻ. Giúp trẻ hứng
thú lĩnh hội được các kỹ năng sống bạn phải làm gì..?
Để buổi thảo luận được diễn ra sôi nổi, tôi đã cung cấp cũng như hướng dẫn cho
giáo viên sưu tầm tài liệu, sách báo, tập san, truy cập những tranh ảnh, nội dung hay
trên mạng internet, băng đĩa về giáo dục kỹ năng sống cho trẻ…để chuẩn bị tốt các
nội dung cho buổi thảo luận. Chính vì vậy mà buổi hội thảo đã diễn ra thành công và
6
giáo viên đã thống nhất được các nội dung cũng như biện pháp, phương pháp tổ
chức thực hiện phù hợp với đặc điểm lớp mình phụ trách.
( Ảnh 2: Cán bộ, giáo viên tham dự hội thảo)
Biện pháp 2. Xác định các nội dung để giáo viên dạy kỹ năng sống cho trẻ.
Để thực hiện có hiệu quả việc nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ
mẫu giáo thì trước hết mỗi giáo viên cần phải xác định được nội dung giáo dục kỹ
năng sống gồm những gì? Trên cơ sở đó, giáo viên sẽ có kế hoạch cụ thể và trọng
tâm hơn khi tiến hành các hoạt động giáo dục phù hợp với từng lứa tuổi mà mình
phụ trách.
Đối với tâm sinh lý trẻ mẫu giáo thì có nhiều kỹ năng quan trọng mà trẻ cần phải
biết trước khi tập trung vào học văn hoá. Thực tế kết quả của nhiều nghiên cứu đều
cho thấy các kỹ năng quan trọng nhất trẻ phải học chính là những kỹ năng sống như:
Kỹ năng giao tiếp mạnh dạn, tự tin; kỹ năng học tập ham khám phá; kỹ năng làm
việc theo nhóm; kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng tự phục vụ và tự bảo vệ... Tôi đã
cụ thể hóa nội dung của những kỹ năng cơ bản cần dạy trẻ cho giáo viên nắm được.
Đó là:
- Kỹ năng sống hợp tác, kỹ năng làm việc theo nhóm: Khi dạy trẻ kỹ năng hợp tác
cần giúp trẻ hiểu có những công việc một mình sẽ không thể làm được. Chính vì vậy
phải có sự hợp tác của các thành viên trong nhóm. Bằng các trò chơi, câu chuyện,
bài hát giáo viên giúp trẻ học cách cùng làm việc với bạn, đây là một công việc
không nhỏ đối với trẻ lứa tuổi này. Khả năng hợp tác sẽ giúp trẻ biết cảm thông và
cùng làm việc với các bạn.
Ví dụ: Giáo viên cần giúp trẻ có những mối liên kết mật thiết với những bạn khác
trong lớp, trẻ biết chia sẻ chăm sóc, trẻ cần phải học về cách hành xử, biết lắng nghe
ý kiến người khác và diễn đạt ý kiến của mình khi vào trong các nhóm trẻ khác
nhau, giúp trẻ tự tin khi tiếp nhận những thử thách mới. Điều này liên quan đến việc
đứa trẻ có cảm thấy thoải mái, tự tin hay không đối với các bạn xung quanh, cũng
như mọi người xung quanh chấp nhận đứa trẻ đó như thế nào?
- Kỹ năng thích tò mò, ham học hỏi, khả năng thấu hiểu: Đây là một trong những
kỹ năng quan trọng nhất cần có ở trẻ vào giai đoạn này là sự khát khao được học.
Giáo viên cần sử dụng nhiều tư liệu và ý tưởng khác nhau để khêu gợi tính tò mò tự
nhiên của trẻ. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng, các câu chuyện hoặc các hoạt động
và tư liệu mang tính chất khác lạ thường khêu gợi trí não nhiều hơn là những thứ có
thể đoán trước được.
- Kỹ năng giao tiếp, sự tự tin: Giáo viên cần dạy trẻ biết thể hiện bản thân và diễn
đạt ý tưởng của mình cho người khác hiểu, trẻ cần cảm nhận được vị trí, kiến thức
của mình trong thế giới xung quanh nó. Đây là một kỹ năng cơ bản và khá quan
trọng đối với trẻ. Nó có vị trí chính yếu khi so với tất cả các kỹ năng khác như đọc,
viết, làm toán và nghiên cứu khoa học. Nếu trẻ cảm thấy thoải mái khi nói về một ý
tưởng hay chính kiến nào đó, trẻ sẽ trở nên dễ dàng học và sẽ sẵn sàng tiếp nhận
những suy nghĩ mới. Đây chính là yếu tố cần thiết để giúp trẻ sẵn sàng học mọi thứ.
- Kỹ năng giải quyết vấn đề, tự phục vụ, tự bảo vệ: Trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo còn
rất vụng về, khi để trẻ tự xúc ăn có thể bố, mẹ hoặc cô giáo thấy trẻ lúng túng thì lại
đút cho trẻ ăn để tránh rơi vãi, hoặc là khi đến lớp bố mẹ không để cho con cất giầy
dép, cởi bớt áo khoác, cất ba lô mà lại làm giúp cho con. Vì thế giáo viên phải dạy
7
cho trẻ tự cầm thìa xúc cơm ăn, tự mặc quần áo, ... lúc đầu có thể chưa quen nhưng
dần dần trẻ sẽ thành thục trong việc tự phục vụ cho mình. Trẻ biết tự bảo vệ bằng
cách nhận ra các mối nguy hiểm như: Tránh xa ao hồ, không đi theo người lạ…
Sau khi xác định được nội dung kỹ năng sống cần giáo dục cho trẻ, giáo viên sẽ
xây dựng kế hoạch phù hợp với đặc điểm của trẻ ở lớp mình, phù hợp với từng chủ
đề và nội dung bài dạy rồi trình lên ban giám hiệu duyệt mới tiến hành thực hiện.
Tôi nhận thấy, đa số giáo viên đã thực hiện theo đúng sự chỉ đạo và và đã xác định
tốt các nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.
Biện pháp 3. Tạo môi trường giúp giáo viên thực hiện nhiệm vụ giáo dục kỹ
năng sống cho trẻ.
Đối với trẻ mẫu giáo, môi trường là một vấn đề hết sức quan trọng nhằm kích
thích cho trẻ hứng thú và tích cực tham gia hoạt động. Việc xây dựng môi trường
giáo dục rất quan trọng, góp phần thực hiện đạt các chỉ tiêu kế hoạch đề ra. Vì thế
ngay từ đầu năm học, tôi đã phát động phong trào thi đua xây dựng trường học thân
thiện học sinh tích cực theo chuyên đề “ xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm
trung tâm”.
Trong lớp, tôi chỉ đạo giáo viên trang trí lớp học với các hình ảnh gần gũi thân
thiện và tạo các góc mở cho trẻ được trải nghiệm. Tranh ảnh trang trí có màu sắc
đẹp, hình ảnh rõ ràng, có nội dung giáo dục tốt, có nội dung rèn kỹ năng sống cho
trẻ. Ví dụ: mảng tường trên lớp tôi cho giáo viên trang trí các hình ảnh làm nổi bật
chủ đề, bên cạnh đó có mảng tường được cắt bằng các ô bong kính cho trẻ tự ghép
các hình ảnh vào…Góc mừng sinh nhật bé, tôi cho giáo viên trang trí các họa tiết
biểu tượng của từng tháng và cho học sinh ghép hình ảnh của mình vào. Đối với cac
góc khác tôi chỉ đạo giáo viên trang trí dưới dạng mở có hình ảnh đã hoàn thiện và
chưa hoàn thiện, và các hình ảnh có thể lấy ra lắp vào dễ dàng tạo điều kiện thuận lợi
cho trẻ khi cùng trải nghiệm khám phá hoặc giúp cô trang trí lớp.
Bên cạnh đó tôi còn chỉ đạo giáo viên chú ý sắp xếp các đồ dùng đồ chơi csao
cho khoa học, sao cho trẻ dễ thấy và dễ lấy khi tham gia hoạt động. Để có nhiều đồ
dùng đồ chơi đẹp hấp dẫn trẻ, tôi phát động giáo viên thi đua làm đồ dùng đồ chơi
phục vụ cho dạy và học. Có những đồ chơi đã hoàn thiện và chưa hoàn thiện để khi
chơi trẻ phát huy được sự sang tạo và rèn được kỹ năng khám phá của trẻ. Khi trẻ
hoàn thành được một việc gì đó trẻ sẽ cảm thấy rất vui và hứng thú hơn khi tham gia
các hoạt động tiếp theo. Từ đó tư duy của trẻ càng được phát triển hơn giúp trẻ phát
huy được các kỹ năng khác trong cuộc sống.
Ảnh 3: Trang trí lớp lớp học theo hướng lấy trẻ làm trung tâm
Môi trường giáo dục ngoài lớp, tôi chỉ đạo giáo viên xây dựng các khu vực khám
phá thế gới xung quanh một cách tự nhiên như: Vườn thiên nhiên của bé với những
cây hoa, chậu cây cảnh nhiều màu sắc; xây dựng góc khám phá như: Khám phá cát
nước, thí nghiệm vật chìm nổi, sự tan và không tan của các chất…, sân vận động của
bé vv.
Các hình ảnh và nội dung trang trí chung của trường, lớp tôi chỉ đạo giáo viên
trang trí ở những nơi thuận tiện cho phụ huynh dễ đọc như các bức tường, bảng
thông tin phụ huynh của trường, góc tuyên truyền với phụ huynh của các lớp, các
khẩu hiệu nhắc nhở giáo viên người lớn phải gương mẫu như: Yêu thương, tôn trọng
trẻ, giữ lời hứa với trẻ”, “ Mỗi cô giáo là tấm gương sáng về đạo đức, tự học, tự sáng
8
tạo” bằng chính hình ảnh của cô và trẻ. Đặc biệt, chú ý đưa hình ảnh đẹp của các trẻ
có hành vi tốt, văn minh để từ đó giúp trẻ tự điều chỉnh hành vi, giúp trẻ thể hiện bản
thân và luôn biết giữ gìn, học tập là điều kiện để khen ngợi sự cố gắng của trẻ. Trước
mỗi lớp học có bảng tuyên truyền các bậc cha mẹ với tiêu đề “những điều phụ cần
biết” trong đó gồm có các nội dung như: Danh sách trẻ, kết quả theo dõi cân đo hằng
tháng, định kỳ; kết quả khám sức khỏe, các nội dung tuyên truyền về dịch bệnh,về
giáo dục kỹ năng sống theo chủ đề. Các nội dung được trang trí đẹp mắt và nổi bật
gây được sự chú ý của các bậc phụ huynh khi đưa đón trẻ.
Môi trường xã hội trong trường mầm non ảnh hưởng rất lớn đến kết quả chăm
sóc giáo dục trẻ. Khi đề cập đến môi trường xã hội, thông thường hay nói đến tính sư
phạm trong nhà trường, mối quan hệ giữa giáo viên/ người lớn với trẻ, mối quan hệ
của trẻ với nhau. Để đạt được kết quả chăm sóc- giáo dục trẻ tốt, môi trường trong
trường mầm non cần tạo cho trẻ cảm thấy: an toàn, có giá trị, được yêu thương, được
hiểu, được tôn trọng. Vì vậy, tôi đã chỉ đạo giáo viên thực hiện tốt các nội dung:
Thứ nhất là: xây dựng mối quan hệ hợp tác, tích cực thân thiện giữa giáo viên/
người lớn với trẻ. Bên cạnh việc đảm bảo an toàn cho trẻ về thể chất, trẻ cần được
đảm bảo an toàn về tinh thần, được chăm sóc – giáo dục bằng tình yêu thương.
Thứ hai là: Xây dựng môi trường giáo dục tạo điều kiện cho trẻ phát triển tối ưu
những tiềm năng sẵn có để hình thành những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống. Tạo
môi trường có sự tôn trọng tin tưởng lẫn nhau: giáo viên và bạn bè đều tôn trọng sự
lựa chọn hoạt động của trẻ và luôn đặt niềm tin nơi trẻ, tin rằng trẻ có khả năng hoàn
thành và hoàn thành tốt những hoạt động mà trẻ được tự do lựa chọn.
Xây dựng mối quan hệ hợp tác, tích cực thân thiện giữa trẻ với trẻ. Để phát triển
các mối quan hệ hợp tác, tích cực, thân thiện giữa trẻ với trẻ giáo viên nên: Chú ý hỗ
trợ trẻ học các kỹ năng chơi cùng nhau. Tạo cho trẻ được chơi theo nhóm nhỏ để
mỗi trẻ có thể có những vai trò nhất định trong nhóm. Tổ chức các hoạt động cá
nhân, nhóm nhỏ, nhóm lớn trong lớp và ngoài trời để trẻ tham gia với các hoạt động
giáo dục đa dạng. Khuyến khích sự tương tác nhóm và cá nhân thông qua việc hỗ
trợ, học hỏi làm việc theo công đoạn, hợp tác trong nhóm nhỏ, cặp đôi và cả lớp, tạo
cho trẻ cơ hội trò chuyện, chia sẻ ý kiến cá nhân, giúp đỡ lẫn nhau. Xây dựng môi
trường thân thiện, vui vẻ đoàn kết.
Với việc xây dựng môi trường giáo dục trong và ngoài lớp như vậy, tôi nhận
thấy sự thích thú của trẻ thể hiện rõ nét hơn, trẻ tích cực tham gia các hoạt động tốt
hơn. Đó là điều sẽ hỗ trợ tốt cho quá trình rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo ở
trường đạt hiệu quả.
Biện pháp 4: Chỉ đạo giáo viên thực hiện các nội dung giáo dục kỹ năng sống
cho trẻ qua việc lồng ghép vào các hoạt động giáo dục ở lớp.
* Phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ :
Để trẻ có kỹ năng giao tiếp tốt trước hết giáo viên cần rèn luyện kỹ năng ngôn
ngữ cho trẻ thông qua hoạt động thể hiện nhân vật trong truyện. Trẻ ở tuổi mẫu giáo
bé, ngôn ngữ của trẻ đang phát triển rất mạnh. Khả năng phát âm của trẻ còn nhiều
hạn chế và với đặc điểm nhận thức của trẻ là bằng trực quan sinh động nên giáo viên
cần chú ý cung cấp vốn từ cho trẻ bằng cách thường xuyên trò chuyện với trẻ,
thường xuyên đọc truyện cho trẻ nghe. Sau mỗi lần đọc chuyện hay kể truyện giáo
viên gợi hỏi trẻ bằng hệ thống câu hỏi từ dễ đến khó khuyến khích trẻ trả lời từ
9
những câu đơn đến câu phức. Hoặc cô có thể đóng vai nhân vật để gây hứng thú cho
trẻ khi đàm thoại. Khi trẻ trả lời được câu hỏi cô cần khích lệ trẻ để trẻ cảm thấy vui
và tự tin hơn cho các hoạt động sau và như vậy ngôn ngữ của trẻ càng được phát
triển tốt hơn. Trẻ 3 tuổi cô cần chú ý rèn kỹ năng giao tiếp ban đầu qua việc dạy trẻ
biết chào hỏi cô giáo khi tới lớp, chào ông bà bố mẹ khi đi học về. Và cô phải thực
hiện thường xuyên ở mọi lúc mọi nơi.Trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo nhỡ và lớn đã có thể
nắm được các cấu trúc câu với từ mới, từ khó trong các tác phẩm một cách rõ ràng.
Nhưng trẻ chưa biết cách dùng câu, từ đúng cách đúng chỗ và diễn đạt còn nhiều vấn
đề như: trẻ nói nhanh, nói lắp, nói chưa thể hiện ngữ điệu …Điều đó làm ảnh hưởng
đến hiệu quả giao tiếp của trẻ. Giáo viên cần sửa sai cho trẻ nói nhanh, nói lắp, nói
ngọng, nói tiếng địa phương bằng cách cho trẻ đóng vai các nhân vật trong truyện.
Trong quá trình các nhân vật đối thoại với nhau mà mắc những lỗi này sẽ làm cho
người nghe không hiểu nội dung đoạn hội thoại và vở kịch trở nên kém hấp dẫn. Vì
vậy, giáo viên chú ý luyện cho trẻ cách thể hiện ngữ điệu, giọng của các nhân vật,
xác định rõ tính cách, đặc điểm của từng nhân vật mà giúp trẻ thể hiện sao cho phù
hợp. Giáo viên tạo điều kiện cho trẻ tham gia đóng kịch nhiều hơn giúp trẻ được rèn
luyện kỹ năng giao tiếp một cách dễ dàng và tự nhiên. Giáo viên rèn cho trẻ khả
năng kể lại chuyện đã học và kể chuyện trẻ được gặp hàng ngày cho cô và bạn nghe.
Điều đó giúp trẻ luôn tự tin hòa đồng và biết chia sẻ với mọi người hơn.
(Ảnh 4: Trẻ 4-5 tuổi tham gia đóng kịch)
Khi trẻ đã có vốn ngôn ngữ tốt trẻ sẽ sẵn sàng tham gia các hoạt động giao tiếp
như: mối quan hệ bạn bè, ông bà, bố mẹ và trước đám đông. Trẻ cần có kỹ năng giao
tiếp xã hội để tự khám phá, đánh giá bản thân mình và người khác để học hỏi và
kiểm chứng những kinh ngiệm của mình. Và hơn thế nữa, sáng tạo của trẻ được bộc
lộ rõ nét nhất thông qua quá trình giao tiếp với thế giới bên ngoài. Vậy để đạt được
mục đích của việc rèn luyện và phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ chúng ta cần chú
ý cung cấp cho trẻ những kiến thức xã hội nền tảng. Thông thường trẻ có hiểu biết
xã hội càng dồi dào thì càng tự tin, hoạt bát và hứng thú nhanh. Cần dạy trẻ biết thể
hiện bản thân và ý tưởng của mình cho người khác hiểu thông qua hoạt động góc .
Ví dụ; ở góc phân vai, khi tổ chức cho trẻ hoạt động góc cô giáo chú ý quan sát
và gợi mở để trẻ thể hiện vai chơi thật tốt. Trong quá trình chơi trẻ được giao tiếp
với nhiều bạn bè, với người lớn (vai người lớn) cô giáo cần chú ý quan sát các góc
chơi và thái độ của trẻ khi chơi để kịp thời uốn nắn cho trẻ.
Với trẻ mẫu giáo bé, cô có thể tham gia chơi cùng với trẻ để khích lệ trẻ nói nhiều
hơn, giúp trẻ thể hiện vai chơi tốt hơn. Đối với trẻ mẫu giáo nhỡ và lớn cô quan sát
và nâng cao nội dung chơi hơn để trẻ rèn thêm kỹ năng xã hội và có cách giao tiếp,
ứng xử tự tin hơn trong cuộc sống. ( Ảnh 5: Trẻ chơi ở góc phân vai)
Để trẻ có kỹ năng giao tiếp cần tập cho trẻ cách lắng nghe và tôn trọng ý kiến,
quan điểm của người khác bằng cách tôn trọng ý kiến, sở thích ở chính trẻ. VD: khi
cho trẻ đi chợ cùng, trẻ đòi mẹ mua đồ chơi thú nhồi bông thì người lớn nên để trẻ tự
chọn con thú nhồi bông. Cô giáo thường đặt ra các vấn đề khác nhau và cùng trẻ
thảo luận: Tại sao chúng ta phải giúp đỡ lẫn nhau ? Tại sao ta phải học tốt? Cô giáo
và người lớn hãy lắng nghe trẻ trình bày quan điểm của mình và khuyến khích trẻ
nói. Cô khuến khích trẻ giao tiếp với các bạn nhưng kèm theo đó là hành vi của trẻ.
VD; cho trẻ chơi với bạn bè cùng trang lứa, cuối ngày cô nên hỏi trẻ những gì con
10
biết được ngày hôm nay, “ chơi với bạn này bạn kia có vui không? Tại sao? Tập cho
trẻ cách bày tỏ tình cảm, thái độ của mình một cách phù hợp và đúng mực với các
tình huống xảy ra trong cuộc sống giúp trẻ tự tin trong giao tiếp.VD: trẻ nũng nịu vì
không hài lòng về một việc gì đó hãy yêu cầu trẻ kể ra việc đó hoặc đặt ra một số
trường hợp như: nếu bạn Phương khóc ở góc phòng con sẽ làm gì để bạn nín khóc?
Nếu bạn Vũ đánh bạn Khoa thì con can thiệp bằng cách nào ? ….Hãy cùng trẻ thảo
luận và lựa chọn cách giải quyết. Người lớn và cha mẹ hãy giành thời gian cùng trẻ
chơi để giúp trẻ trò chuyện một cách hồn nhiên, thoải mái hơn.
Để phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ giáo viên phải thường xuyên trò chuyện
với trẻ để tạo sự gần gũi với trẻ và kích thích trẻ nói chuyện nhiều hơn, biết bày tỏ
suy nghĩ cảm xúc của mình hơn. Cô có thể gợi ý để trẻ kể những câu chuyện về
người thân hoặc những tình huống trong cuộc sống mà trẻ gặp theo cách cảm nhận
riêng của trẻ. Từ đó, dần dần trẻ sẽ mạnh dạn chia sẻ và thích nói chuyện với cô và
bạn nhiều hơn và kỹ năng giao tiếp của trẻ phát triển tốt hơn.
Việc rèn luyện kỹ năng giao tiếp cho trẻ cần được thực hiện càng sớm càng tốt,
ngay từ khi trẻ còn rất nhỏ. Trẻ có kỹ năng giao tiếp tốt sẽ tạo ra tâm lý thoải mái,
vui tươi hồn nhiên ở trẻ. Đó sẽ là yếu tố ảnh hưởng mạnh đến việc trẻ tham gia các
hoạt động ở trường và mọi nơi. Cũng từ đó tư duy của trẻ được phát triển và phát
huy được tính tích cực sáng tạo ở trẻ qua các hoạt động học tập khám phá.
*Phát triển kỹ năng học tập khám phá cho trẻ:
Hiện nay các nhà tâm lý và các nhà giáo dục đang đặt ra vấn đề: khi bàn tới các
phương pháp phát triển khả năng tư duy của trẻ thì không thể không nói tới phương
pháp kích thích trẻ học tập khám phá. Làm thế nào để việc học tập khám phá ở trẻ
trở thành kỹ năng sống của trẻ là điều rất quan trọng giúp trẻ có cách tư duy sáng tạo
hơn, tiếp thu các kiến thức khoa học một cách nhanh chóng nhẹ nhàng hơn.
Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ không phải là nói cho trẻ biết thế nào là đúng thế
nào là sai, cũng không phải truyền cho trẻ những lời hay ý đẹp mà sáo rỗng. Những
cách thức như vậy sẽ thất bại hoàn toàn. Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ cần phải tạo
cho trẻ được trải nghiệm, tìm tòi, khám phá môi trường xung quanh dưới nhiều hình
thức đa dạng, đáp ứng nhu cầu hứng thú của trẻ theo phương trâm “chơi mà học, học
bằng chơi”và theo quan điểm giáo dục “ lấy trẻ làm trung tâm”. Chú trọng đổi mới
tổ chức môi trường giáo dục nhằm kích thích và tạo cơ hội cho trẻ tích cực khám phá
thử nghiệm và sáng tạo ở các khu vực hoạt động một cách vui vẻ. Cần giúp trẻ nâng
cao năng lực để tự lựa chọn những giải pháp khác nhau.
Để giúp trẻ có được tư duy tốt, nhanh nhạy, sáng tạo giáo viên cần tổ chức cho trẻ
tham gia các hoạt động trải nghiệm. Lúc này trẻ sẽ vận dụng những kiến thức đã học
để hoàn thành công việc. Giáo viên sử dụng các biện pháp tạo tình huống nhằm
hướng trẻ quan sát trọng tâm, khuyến khích trẻ vận dụng những kinh nghiệm, kỹ
năng khám phá để trẻ tự rút ra câu trả lời phù hợp với khả năng của mình. Vì vậy, tôi
đã chỉ đạo giáo viên thực hiện tốt các hoạt động khám phá cho trẻ. Tạo điều kiện cho
trẻ được trải nghiệm nhiều hơn với quan điểm giáo dục “ lấy trẻ làm trung tâm”. Đây
cũng là nội dung chuyên đề ngành học mầm non đang thực hiện.
Để phát triển kỹ năng khám phá môi trường xung quanh giáo viên cần biết cách
dẫn dắt trẻ chú ý tìm hiểu một vấn đề nào đó một cách rất tự nhiên, nhẹ nhàng và
mang tính khơi gợi sự tò mò cho trẻ. VD: để tìm hiểu về các con vật sống dưới biển
11
giáo viên có thể cho trẻ quan sát quả địa cầu, cho trẻ phân biệt đâu là nước đâu là
đất. Giáo viên khơi gợi cho trẻ nêu cảm nhận về biển. Giáo viên nên cho trẻ khám
phá ở những góc chơi như: vẽ tranh bằng màu nước có rắc muối; vẽ tranh trên cát;
cho trẻ làm thí nghiệm quả trứng nổi trên nước có muối; thí nghiệm vật chìm nổi;
khám phá các chất tan trong nước.
(Ảnh 6: Trẻ tham gia các hoạt động khám phá)
Các hoạt động khám phá bằng cảm nhận của các giác quan sẽ giúp trẻ huy động
được kinh nghiệm cảm xúc, trực giác tự nhiên trong quá trình khám phá. Các hoạt
động khám phá nên được tổ chức như một trò chơi và được lồng ghép một cách tự
nhiên mới phát huy được tính tích cực của trẻ. Chỉ thông qua các hoạt động chơi trẻ
mới được tự do thoải mái trong hoạt động khám phá. Giáo viên luôn chú ý tạo cho
trẻ thực hiện các hoạt động mang tính khám phá và chú ý tạo cho trẻ đặt câu hỏi cho
nhau. Giáo viên cần kiên nhẫn và luôn đặt ra những câu hỏi khơi gợi tính tò mò của
trẻ, động viên khuyến khích trẻ để trẻ luôn tự tin hứng thú khi tham gia các hoạt
động khám phá “Mỗi trẻ đều có khả năng tiềm ẩn”. Để phát triển khả năng tiềm ẩn
đó giáo viên cần động viên và kiên nhẫn trong quá trình dạy trẻ. Để giúp trẻ phát
triển kỹ năng tư duy một cách phù hợp cần vận dụng phương pháp học tập khám phá
với trẻ ở mọi hoạt động. Trẻ thường xuyên được hoat động khám phá khoa học dần
dần sẽ hình thành và phát triển kỹ năng ham học hỏi khám phá thế giới xung quanh
một cách tự nhiên. Đó là kỹ năng sống quan trọng và rất cần thiết đối với trẻ nhất là
trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo.
* Phát triển kỹ năng làm việc theo nhóm:
Ở lứa tuổi mẫu giáo chơi là hoạt động chủ đạo. Để đạt được mục đích và yêu cầu
của hoạt động vui chơi thì đối tượng tham gia vào hoạt động phải có kỹ năng làm
việc theo nhóm, hay nói đúng hơn là trẻ tham gia hoạt động chơi phải biết hợp tác
cùng nhau trong cùng một nhóm chơi. Đây cũng là một kỹ năng sống đối với trẻ. Nó
giúp trẻ tự tin, tích cực sáng tạo hơn về mọi mặt trong cuộc sống. Từ đó tình cảm và
kỹ năng xã hội ở trẻ cũng được phát triển.
Để phát triển được kỹ năng làm việc theo nhóm hay phát triển tình cảm và kỹ
năng xã hội cho trẻ, trước hết giáo viên phải xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động
chơi một cách khoa học. Thông qua trò chơi trẻ có cơ hội thể hiện thái độ, hành vi
của mình. Đồng thời trẻ còn được rèn luyện cách ứng xử, giao tiếp và hình thành kỹ
năng đánh giá hành vi, nâng cao năng lực quan sát, tư duy. Vì vậy giáo viên cần lựa
chọn nội dung giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội phù hợp với từng độ tuổi để đưa
vào chủ đề giáo dục. Từ đó giáo viên thiết kế môi trường hoạt động chơi trong các
góc sao cho các góc chơi phù hợp với kinh nghiệm chơi của trẻ. Các góc chơi cần bố
trí không gian phù hợp thuận lợi cho việc đi lại, đủ không gian khuyến khích cho trẻ
cùng hoạt động, giao tiếp qua lại với các nhóm chơi. Giáo viên chú ý khai thác ưu
thế của từng góc chơi nhằm phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội một cách có hiệu
quả. Từ đó phát triển ở trẻ kỹ năng làm việc theo nhóm – kỹ năng hợp tác.
Ví dụ: Ở góc xây dựng cô tạo cho trẻ nhiều cơ hội để hợp tác với bạn, giúp đỡ bạn
khi bạn cần.Trước khi xây dựng cô gợi ý để trẻ biết phân công, phối hợp hoạt động
cùng nhau. Trong quá trình hoạt động cô tạo tình huống để trẻ học hỏi, giúp đỡ lẫn
nhau, biết chia sẽ hợp tác với nhau. Cô khích lệ trẻ để tạo cho trẻ niềm say mê, kiên
12
trì hoàn thành công trình xây dựng. Trẻ tự hào về công trình của mình và cùng bạn
chia sẻ niềm vui. (Ảnh 7: Trẻ hoạt động ở góc xây dựng)
Ở góc phân vai việc nhập các vai khác nhau giúp trẻ biết thể hiện tình cảm như
yêu mến người thân trong gia đình và những người xung quanh: bạn bè, cô giáo. Từ
đó trẻ có những hành động đúng trong cuộc sống, kỹ năng hoạt động theo nhóm, hợp
tác cùng nhau ở trẻ càng được phát triển hơn. Trẻ biết vâng lời ông bà bố mẹ, biết
quan tâm chăm sóc đến mọi người xung quanh. Cô cần khai thác các tình huống khi
trẻ thể hiện vai chơi, hướng dẫn trẻ thể hiện những hành vi tốt. Cô có thể đóng một
vai để điều chỉnh hành vi của trẻ một cách tự nhiên.( Ảnh 8: Trẻ hoạt động ở nhóm
bán hàng)
Để phát triển kỹ năng làm việc theo nhóm giáo viên nên thường xuyên tạo tình
huống chơi phù hợp cho trẻ. Khi trẻ đã biết thực hiện theo yêu cầu của trò chơi, cô
giáo đưa ra các tình huống chơi để mở rộng nội dung chơi, giúp trẻ có cơ hội thể
hiện các hành động trong các mối quan hệ khác nhau của trò chơi. Các tình huống
phải phù hợp với nội dung chơi và hoàn cảnh chơi. Ví dụ: Ở nhóm chơi gia đình lớp
mẫu giáo nhỡ và lớn, cô đưa ra tình huống: hôm nay là sinh nhật của em búp bê, bố
mẹ có mời thêm một số bạn bè đến dự nên gia dình ta sẽ tổ chức một bữa tiệc sinh
nhật với nhiều hoa, bong bóng và các món ăn ngon để tiếp khách. Bây giờ các thành
viên chúng ta hãy cùng chau chuẩn bị nhé. Với tình huống đặt ra như vậy trẻ sẽ thảo
luận và phân công việc cho từng thành viên thực hiện.
Trong quá trình chơi cô cần tạo tình huống cho trẻ để trẻ được giao tiếp và
khuyến khích, động viên những trẻ nhút nhát đã mạnh dạn đóng vai chính của trò
chơi. Giáo viên cũng cần tăng cường kinh nghiệm cho trẻ về các mối quan hệ xã hội
như việc tổ chức cho trẻ xem tranh ảnh, băng hình các phương tiện nghe nhìn về mối
quan hệ giao tiếp trong sinh hoạt. Giáo viên có thể thực hiện biện pháp này vào thời
điểm: đón trẻ, trả trẻ, lúc trẻ chơi ngoài trời và vào buổi chiều, trong thời gian hoạt
động góc sách …Tổ chức cho trẻ nghe về các câu truyện, bài thơ, câu đố có nội dung
giáo dục tình cảm xã hội. Từ đó trẻ sẽ hiểu thêm về các mối quan hệ xã hội và cô
giáo tạo điều kiện để trẻ trải nghiệm các mối quan hệ đó. Khi trẻ có kinh nghiệm về
tình cảm xã hội trẻ sẽ vận dụng sáng tạo và tích cực khi tham gia hoạt động nhóm,
sự hợp tác của trẻ trong nhóm chơi sẽ tốt hơn.
Như vậy, phát triển kỹ năng làm việc theo nhóm giúp trẻ mạnh dạn và tự tin
trong các hoạt động ở trường lớp cũng như mọi nơi. Khi đó tư duy của trẻ cũng được
phát huy một cách tích cực. Để việc chơi cùng nhóm bạn trở thành kỹ năng sống của
trẻ tôi chỉ đạo giáo viên cần chú ý tổ chức các hoạt động chơi ở nhóm lớp sao cho
đạt hiệu quả cao. Để đạt được điều đó cô giáo cần lựa chọn nội dung phù hợp với
chủ đề và kinh nghiệm của trẻ. Khi trẻ chơi cô nên bổ sung nhiều đồ chơi mới hoặc
thay đổi luân phiên đồ chơi ở các nhóm tạo cho trẻ sự mới lạ hấp dẫn để trẻ hứng thú
khi tham gia hoat động chơi. Trong quá trình chơi giáo viên cần tạo ra các tình
huống mới, mở rộng để trẻ thảo luận và cùng nhau giải quyết. Từ đó trẻ biết quan
tâm chia sẻ, giup đỡ bạn trong khi chơi.
* Phát triển kỹ năng tự phục vụ, tự bảo vệ và giải quyết vấn đề
Dạy trẻ ký năng tự phục vụ, tự bảo vệ là một cơ sở ban đầu để giúp trẻ có tính tự
lập. Điều đó sẽ giúp trẻ có được tư duy tốt cũng như rèn cho trẻ được kỹ năng giải
quyết vấn đề tốt hơn. Vì vậy, ngay từ đầu tuổi mẫu giáo chúng ta cần giáo dục cho
13
trẻ kỹ năng tự phục vụ như: Trẻ tự xúc cơm, tự mặc áo, tự cài cúc áo tự đi giày dép.
Việc làm này phải được thực hiện thường xuyên trong chế độ sinh hoạt hằng ngày
của trẻ. Chúng ta không sợ trẻ làm sai, sợ trẻ dây bẩn ra lớp, mà cần luôn bên cạnh
trẻ, quan sát trẻ và động viên khích lệ trẻ, chỉnh sửa cho trẻ một cách khéo léo sao
cho trẻ cảm thấy tự tin thoải mái khi làm các công việc tực phục vụ. Dần dần trẻ sẽ
thành thạo và chủ động hơn trong các công việc đó, tạo tiền đề tốt cho việc dạy kỹ
năng giải quyết vấn đề ở trẻ.
Trong cuộc sống có rất nhiều vấn đề mà trẻ thường gặp. Nhưng trẻ còn lúng túng
trong việc giải quyết các vấn đề đó. Khi trẻ còn hạn chế về việc giải quyết các vấn
đề sẽ làm cho trẻ thiếu tự tin, mạnh dạn trong các hoạt động. Khi đó sẽ ảnh hưởng
đến việc tư duy sáng tạo ở trẻ. Để giúp trẻ linh hoạt hơn trong việc gải quyết vấn đề,
người lớn và giáo viên cần quan tâm phát triển ở trẻ kỹ năng tư duy tích cực, tự giải
quyết vấn đề. Để thực hiện được điều đó tôi đã hướng dẫn giáo viên tổ chức các hoạt
động chơi cho trẻ và tạo điều kiện cho trẻ được trải nghiệm với các tình huống cô đặt
ra.VD: khi trẻ tham gia góc chơi xây dựng tình huống đặt ra là có một công nhân bị
mệt trẻ sẽ làm thế nào để giải quyết vấn đề này? Trẻ có thể giải quyết vấn đề bằng
cách đưa người công nhân đến bệnh viện để khám. Hay ở góc chơi gia đình, tình
huống đặt ra là em bé quấy khóc không chịu ăn thì phải làm thế nào? Ở nhóm chơi
bác sĩ, bệnh nhân rất sợ tiêm bác sĩ cần làm gì để bệnh nhân cảm thấy vui vẻ hơn ?
Trong hoạt động học tập khám phá cô đưa ra một tình huống với chiếc đồng hồ các
con số trên đó được khoét lỗ, bé phải xếp các con số vào đúng vị trí để được đồng hồ
như ban đầu. Để làm được điều đó trẻ phải tập trung suy nghĩ và tư duy một cách
tích cực để tìm ra cách giải quyết vấn đề. Cứ như vậy trẻ thường xuyên tham gia các
hoạt động với các tình huống từ đơn giản đến phức tạp do cô giáo tạo ra sẽ kích
thích trẻ tư duy tích cực, sáng tạo để tìm ra cách giai quyêt vấn đề. Từ đó, kỹ năng
giaỉ quyết vấn đề trong cuộc sống của trẻ sẽ phát triển hơn, khả năng khám phá thế
giới xung quanh cuả trẻ trở nên linh hoạt hơn, nhanh nhạy hơn.
+ Giáo dục trẻ tự bảo vệ thông qua việc tạo tình huống cụ thể:
Chúng ta biết rằng trong cuộc sống có rất nhiều mối nguy hiểm có thể làm ảnh
hưởng đến sức khỏe và tâm lý của trẻ. Chẳng hạn như: nguồn điện, nước sôi, lửa, đồ
vật sắc nhọn, sông, ao hồ…Giáo viên và người lớn cần giúp trẻ có được kỹ năng
nhận biết và phân biệt các mối nguy hiểm xung quanh. Vậy để phát triển kỹ năng
phân biệt nguy hiểm cho trẻ chúng ta phải làm như thế nào? Trước hết chúng ta cần
thường xuyên trò chuyện với trẻ về các mối nguy hiểm thường gặp trong cuộc sống
thông qua các tranh ảnh, báo trí, truyền hình.
Để đạt được hiệu quả trong việc rèn luyện kỹ năng đó cho trẻ thì trong mọi hoạt
động của trẻ ở lớp cô giáo chú ý đặt câu hỏi tạo tình huống cho trẻ giải quyết. VD :
các con có được chơi gần sông gần ao không? Vì sao? Khi thấy đồ chơi sắc nhọn lẫn
trong đồ chơi các con sẽ làm gì? …Khi trả lời các câu hỏi của cô trẻ sẽ có ý thức hơn
trong việc bảo vệ cho mình. Nếu điều đó được thực hiện thường xuyên sẽ giúp trẻ
phát triển kỹ năng tự bảo vệ tốt.
Để giáo dục trẻ kỹ năng tự bảo vệ tốt, tôi chỉ đạo giáo viên lựa chọn những tình
huống bất trắc thường xảy ra và đưa ra những tình huống cụ thể để dạy trẻ có kỹ
năng ứng biến khi gặp tình huống khó khăn, biết cách suy nghĩ và giải quyết. Ví
14
dụ: Tôi đã đưa ra tình huống cho giáo viên lồng ghép giáo dục trẻ trong các hoạt
động “Khi bé bị lạc mẹ trong siêu thị - bé sẽ làm gì ?
Giáo viên cho trẻ suy nghĩ, mỗi trẻ đưa ra một cách giải quyết của riêng trẻ. Cô
lắng nghe ý kiến của trẻ, cho trẻ suy nghĩ và trả lời theo ý kiến của mình. Cô gợi mở
cho trẻ bằng các câu hỏi: Theo con làm như vậy có được không? Tại sao? Sau đó, cô
giúp trẻ rút ra phương án tối ưu nhất. Đó là: Khi bị lạc mẹ, bé hãy bình tĩnh, không
khóc và chạy lung tung mà hãy đứng yên tại chỗ chờ. Vì bố, mẹ sẽ quay lại chỗ đó
để tìm bé. Hoặc bé có thể đến chỗ chú bảo vệ, cô bán hàng trong siêu thị ở gần chỗ
đó để nhờ gọi điện thoại, hoặc thông báo lên loa để tìm bố mẹ. Tuyệt đối không đi
theo người lạ dù người đó có hứa sẽ đưa về với bố mẹ. Vì có thể đó sẽ là kẻ xấu lợi
dụng cơ hội đó bắt cóc hoặc làm hại bé.
Với tình hình phức tạp trong xã hội hiện nay, nhiều tình huống bất trắc có thể xảy
ra đối với trẻ như bị bắt cóc, xâm hại, giáo viên đưa ra tình huống để dạy trẻ như:
“Nếu có người không quen biết cho bé quà bé nên làm như thế nào?”
Ở tình huống này, với lứa tuổi của trẻ trên thực tế trẻ rất thích khi được cho quà
và sẽ không biết tại sao không được nhận. Khi trẻ thảo luận, giáo viên đưa ra những
giả thiết, những tình huống xấu “Nếu đó là kẻ xấu thì sẽ rất nguy hiểm cho bé”. Cô
phân tích, giải thích cho trẻ và giúp trẻ có phương án giải quyết đó là: Tuyệt đối
không nhận quà, ăn bánh kẹo của người lạ vì có thể bị người xấu tẩm thuốc mê và
trúng mưu của kẻ xấu.
Để trẻ có thể hiểu sâu và nhớ lâu hơn, tôi dã hướng dẫn giáo viên cho trẻ thực
hành các tình huống đó như thật đối với trẻ mẫu giáo nhỡ và lớn. Đối với trẻ mẫu
giáo bé, giáo viên sưu tầm những hình ảnh minh họa hoặc video về tình huống trên
cho trẻ xem và cô hỏi trẻ về hành động của nhân vật trong video đó đúng hay sai? Vì
sao?
Với phương pháp đặt câu hỏi mở hay đặt ra các tình huống có vấn đề và được
thực hành các tình huống đó đã gúp trẻ có được tư duy logic và linh hoạt hơn, sáng
tạo hơn trong việc giải quyết các vấn đề về nhận thức và biết bảo vệ bản thân một
cách tốt nhất.
Biện pháp 5: Kiểm tra dự giờ hoạt động lồng ghép nội dung giáo dục kỹ năng
sống cho trẻ ở các lớp.
Đối với người quản lí thì việc kiểm tra đánh giá các hoạt động của giáo viên là
một việc rất quan trọng và là khâu quyết định đến kết quả của một phong trào thi đua
của nhà trường. Có kế hoạch thực hiện mà không có sự kiểm tra đôn đốc thì tiến độ
công việc sẽ bị chững lại. Điều đó làm ảnh hưởng đến chất lượng công việc của nhà
trường. Qua kiểm tra đánh giá công việc của giáo viên sẽ thấy được tinh thần trách
nhiệm của giáo viên như thế nào và thấy được những gì hợp lí và chưa hợp lí để có
biện pháp điều chỉnh kịp thời.
Để đạt được mục tiêu là nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu
giáo ở trường, tôi đã thực hiện việc tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá theo
nhiều hình thức: Đột xuất, thường xuyên, thao giảng để có sự đánh giá khách quan
15
về chất lượng giáo dục kỹ năng sống của các nhóm lớp. Tôi lên kế hoạch một cách
cụ thể khoa học theo tuần, tháng và chủ đề.
Ví dụ: Tôi lên bảng kế hoạch kiểm tra dự giờ cụ thể cho từng lớp theo tuần tháng,
chủ đề với đủ các loại hoạt động. Và mỗi lớp tôi sẽ có kế hoạch dự đủ các hoạt động
chứ không lặp lại hoạt động nào để đánh giá được sát thực năng lực của giáo viên
cũng như chất lượng kỹ năng sống của trẻ ở lớp đó.
Phương pháp kiểm tra, đánh giá giáo viên tôi chú trọng vào hình thức và phương
pháp tổ chức hoạt động của giáo viên và sự tham gia tích cực trải nghiệm của học
sinh như: Trẻ có được trải nghiệm nhiều không, trẻ có biết hợp tác chia sẻ với các
bạn không, trẻ có giải quyết được các tình huống cô đưa ra không, cách diễn đạt của
trẻ có mạnh dạn tự tin hay không….Tuy nhiên, tôi không yêu cầu giáo viên ôm đồm
hết các nội dung trên vào một hoạt động mà giáo viên chỉ lồng ghép nội dung phù
hợp vào hoạt động để giáo dục trẻ đạt hiệu quả.
(Ảnh 8: Dự giờ các hoạt động giáo dục ở một số lớp mẫu giáo)
Sau mỗi lần kiểm tra dự giờ giáo viên về các nội dung kỹ năng sống, tôi sẽ ghi rõ
vào phiếu đánh giá và góp ý nhỏ nhẹ, chân thành cho giáo viên hiểu những gì là ưu
điểm và đâu là nhược điểm để giáo viên phát huy. Với cách làm này tôi luôn nhận
được ở giáo viên thái độ tin tưởng và hưởng ứng nên lần sau bao giờ kết quả của
giáo viên cũng thể hiện tốt hơn. Từ đó, chất lượng giáo dục kỹ năng sống của các
lớp nói riêng và của nhà trường nói chung ngày càng được nâng lên. Với những giờ
dạy giỏi tôi sẽ đưa ra trong các buổi họp chuyên môn để nêu gương với những ưu
điểm và điểm mới sáng tạo để giáo viên trong trường học hỏi và thực hiện. Đồng
thời tôi cũng đưa ra những điểm tồn tại trong các giờ dạy để giáo viên rút kinh
nghiệm.
Sau mỗi chủ đề tôi có kế hoạch khảo sát đánh giá chất lượng ở từng lớp và tiếptục
yêu cầu giáo viên điều chỉnh và bổ sung kế hoạch phù hợp với nhận thức của trẻ góp
phần nâng cao chất lượng kỹ năng sống của trẻ ở lớp đó.
Biện pháp 6: Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, vui chơi tập thể giúp trẻ
mạnh dạn tự tin trong giao tiếp và khám phá.
Để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo trong
nhà trường hơn nữa, tôi đã phát động giáo viên thực hiện phong trào thi đua “Xây
dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”tích cực” ngay từ đầu năm học, trong
đó có nội dung: Nhà trường cần tổ chức các hoạt động văn nghệ, thể thao, các trò
chơi dân gian khuyến khích sự tham tham gia chủ động, tự giác của học sinh.
Căn cứ vào nội dung trên, tôi đã có kế hoạch chỉ đạo giáo viên các lớp mẫu giáo
thực hiện nhiều hoạt động thiết thực, bổ ích cho trẻ như: Tổ chức ngày hội trăng
rằm; thi văn nghệ chào mừng năm học mới và ngày nhà giáo việt nam; hội thi “ Bé
khỏe bé tài năng” cấp trường và cấp huyện. Với một hội thi tôi đều triển khai thực
hiện đối với trẻ từ 3-5 tuổi . Trên cơ sở đó giáo viên lên kế hoạch luyện tập cho trẻ
với nội dung phù hợp. Qua hội thi diễn văn nghệ chào mừng năm học mới và ngày
20/11 trẻ thể hiện các điệu múa một cách nhuần nhuyễn, nhẹ nhàng tự nhiên, Với hội
thi “ bé khỏe, bé tài năng” cấp trường trẻ cũng thể hiện vai diễn khá thành công về
kiến thức bảo vệ môi trường và an toàn giao thông. Qua các hoạt động đó, tôi nhận
thấy ở trẻ thể hiện được tốt các kỹ năng mà trẻ đã được rèn luyện như: kỹ năng tự tin
thể hiện trước đám đông, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hoạt động nhóm….
16
Trong giờ hoạt động ngoài trời, tôi chỉ đạo giáo viên thường xuyên tổ chức các
hoạt động phát triển vận động và tổ chức các trò chơi dân gian để giúp trẻ được trải
nghiệm các hoạt động tập thể và rèn cho trẻ kỹ năng hoạt động theo nhóm, biết cùng
nhau cố gắng để đạt được kết quả tốt nhất. Qua các trò chơi trẻ sẽ tự tin, mạnh dạn
hơn trong cuộc sống. (Ảnh 9: Trẻ tham gia văn nghệ, các hội thi và vui chơi tập thể)
Biện pháp 7: Lập website riêng của trường và sử dụng trang web hiệu quả
trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.
Hiện nay, đội ngũ giáo viên của nhà trường đều có khả năng ứng dụng công nghệ
thông tin một cách linh hoạt vào các hoạt động giáo dục. Đa số giáo viên đều trang
bị riêng cho mình một máy tính sách tay để tiện cho việc soạn giáo án cũng như học
hỏi và nâng cao trình độ năng lực chuyên môn qua mạng internet và phục vụ việc
giảng dạy theo giáo án điện tử. Nhận thấy đây là điều kiện thuận lợi để tôi phát huy
trong việc nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo ở trường. Từ
đó, tôi đã nghiên cứu và quyết định lập một trang website cho trường để thường
xuyên trao đổi kinh nghiệm, các thông tin và phương pháp tổ chức hoạt động giáo
dục kỹ năng sống cho trẻ. Với hình thức này tất cả giáo viên được cập nhật thường
xuyên những kiến thức về kỹ năng sống của trẻ mẫu giáo và được thảo luận để thống
nhất thực hiện trong trường.
Tôi đã tiến hành xây dựng kế hoạch cá nhân là hằng tháng phải có bài tuyên
truyền về giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo và một số bài tuyền về các nội
dung khác nữa. Tôi giúp giáo viên hiểu được tác dụng của việc sử dụng trang web
của trường trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ như thế nào. Rồi vận động giáo viên
đăng ký thành viên và thống nhất giáo viên khi có bài dạy hay, phương pháp giáo
dục tốt hãy đưa lên trang web của trường để cùng thực hiện. Việc làm này đã được
tập thể giáo viên hưởng ứng rất cao và tinh thần xây dựng trang web rất tốt. Chính vì
vậy, nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ trên trang web của trường ngày càng
phong phú và đa dạng góp phần thực hiện tốt công tác giáo dục kỹ năng sống cho trẻ
mẫu giáo. Đến nay số lượng bài viết, bài đăng và tải lên trên trang Web của trường
tương đối phong phú, trong đó có các trang về giáo dục kỹ năng sống cho trẻ tôi đã
đưa lên những nội dung: Dạy trẻ biết dùng lời cảm ơn, xin lỗi; Dạy trẻ kỹ năng biết
chào hỏi lễ phép; dạy trẻ kỹ năng tự phục vụ, tự báo vệ và giải quyết vấn đề. Với các
nội dung tương đối phong phú nên đượ mội thành viên tham gia nhiệt tình và có hiệu
quả tốt.
Với biện pháp này, tôi nhận thấy giáo viên được nâng cao kỹ năng ứng dụng về
công nghệ thông tin hơn, nhanh nhạy hơn trong việc tìm bài và vận dụng vào hoạt
động giáo dục linh hoạt và hiệu quả.
Biện pháp 8: Tuyên truyền cho các bậc cha mẹ và cộng đồng về việc giáo dục
kỹ năng sống cho trẻ.
Việc phối hợp giữa gia đình và nhà trường là nhiệm vụ thiết thực, tạo sự liên kết
và thống nhất giữa nhà trường và cha mẹ về nội dung phương pháp, cách giáo dục
trẻ ở lớp cũng như ở gia đình. Đây là điều kiện thuận lợi để nhà trường thực hiện
công tác tuyên truyên, phổ biến kiến thức giáo dục trẻ cho các bậc phụ huynh và
cộng đồng, giúp cho trẻ phát triển một cách toàn diện về thể chất và tinh thần góp
phần thực hiện tốt mục tiêu giáo dục của nghành cũng như của trường đề ra.
17
Xác định được vai trò của gia đình trong việc phối kết hợp với nhà trường nâng
cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo, ngay từ đầu năm học ban
lãnh đạo nhà trường chúng tôi đã xây kế hoạch chỉ đạo cho giáo viên phải thường
xuyên tuyên truyền với các bậc phụ huynh về công tác giáo dục kỹ năng sống cho trẻ
bằng nhiều hình thức. Giáo viên có thể tuyên truyền với phụ huynh thông qua các
cuộc họp phụ huynh của lớp và qua các buổi trao đổi hằng ngày với phụ huynh về
trẻ, hoặc có thể mời phụ huynh đến tham dự một giờ họat động học và chơi, dự các
hoạt động ngoại khóa của trẻ ở lớp ở trường để phụ huynh thấy được giá trị của việc
rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ như thế nào.
Giáo viên tuyên truyền cho phụ huynh hiểu cần dành nhiều thời gian để chơi và
trò chuyện cùng trẻ để giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp ứng xử. Hãy lắng nghe
và kích thích trẻ nói lên ý tưởng và tình cảm của mình với cha mẹ. Từ đó, trẻ sẽ có
cảm giác thoải mái tự tin mỗi khi được trò chuyện cùng cha mẹ. Trong gia đình việc
dạy trẻ những nghi thức văn hóa trong ăn uống rất cần thiết. Cha mẹ và người lớn
cần cho trẻ những mẫu hành vi văn hóa, hành vi đúng, đẹp, văn minh như : Biết bỏ
rác vào đúng nơi quy định, biết chào hỏi, cảm ơn, xin lỗi…
Các bậc phụ huynh nên tạo điều kiện cho trẻ được thoải mái khám phá thông qua
hoạt độngvui chơi và tiếp xúc với đồ vật. Cha mẹ cho phép trẻ vui chơi bày biện đồ
chơi theo ý thích của trẻ, đừng bao giờ cấm đoán hay la mắng. Điều quan trọng là
hãy để trẻ tự thu dọn đồ chơi sau khi chơi xong. Cha mẹ cứ thế cùng con thu dọn
nhưng tuyệt đối không bao giờ được làm thay trẻ.
Cha mẹ cần khuyến khích trẻ nói lên sở thích, quan điểm của trẻ: Nói chuyện với
các thành viên trong lớp, trong gia đình về cảm giác và những lựa chọn của mình, cố
gắng không trỉ chích những quyết định của trẻ. Việc này sẽ hình thành kỹ năng tự
kiểm soát bản thân, rèn luyện tính tự tin cho trẻ khi tham gia các hoạt động xã hội
và các buổi thảo luận sau này. Ví dụ: Trẻ thích vẽ, ngoài việc cho trẻ học năng khiếu
vẽ cha mẹ có thể cho trẻ them bút màu, giấy vẽ và hãy chỉ cho trẻ cách lưu giữ các
bức tranh để tạo thành một bộ sưu tập tranh vẽ của chính trẻ hoặc triển lãm tranh của
trẻ ở góc nhỏ trong nhà.
Kết quả là giáo viên đều đạt kết quả tốt trong việc tuyên truyền nội dung giáo dục
kỹ năng sống cho trẻ tới các bậc phụ huynh. Và đa số phụ huynh ủng hộ và phối hợp
với nhà trường và giáo viên thực hiện giáo dục kỹ năng sống cho trẻ có hiệu quả.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến.
Từ những cố gắng nghiên cứu tài liệu, kinh nghiệm của bản thân, sự đồng
thuận hợp tác của tập thể sư phạm, sự ủng hộ tích cực của các bậc cha mẹ đã
giúp nhà trường đạt được một số kết quả trong việc dạy trẻ mẫu giáo các kỹ năng
sống cơ bản thể hiện ở kết quả khảo sát cuối năm như sau:
Bảng 3:
Tổng
Hiểu và nắm vứng kiến Nội dung, hình thức, Công tác tuyên truyền phụ
số giáo thức giáo dục KNS cho phương pháp giáo dục huynh tham gia giáo dục
viên
trẻ
KNS cho trẻ
KNS cho trẻ
Tốt Khá TB Yếu Tốt Khá TB Yếu Tốt Khá
TB
Yếu
16
6
7
3
5
8
3
6
8
2
Tỷ lệ 37,5 43,8 18,7
31,3 50 18,7
37,5 50
12,5
18
Bảng 4:
Độ
tuổi
Tổng
số trẻ
Trẻ có kỹ năng Trẻ có kỹ năng hợp Trẻ có kỹ năng tò
sống tự tin, giao
tác, làm việc theo
mò, ham khám
tiếp tình cảm,ứng
nhóm
phá
xử
Tốt khá TB
yếu
Tốt Khá
TB
yếu Tốt khá TB
Kỹ năng tự phục
vụ, tự bảo vệ và
giải quyết vấn đề
yếu Tốt khá TB
yêú
3-4
tuổi
4-5
tuổi
5-6
tuổi
75
20
25
30
0
20
23
32
0
18
22
35
0
18
25
32
0
77
23
26
28
0
22
26
29
0
20
24
33
0
21
26
30
0
80
25
30
25
0
28
31
21
0
24
28
28
0
25
29
26
0
Tổng
số
Tỷ lệ
232
68
81
83
0
70
80
82
0
62
74
96
0
64
80
88
0
29,3
34,9
35,8
0
30,2
34,5
35,3
0
26,7
31,9
41,4
0
27,6
34,5
38
0
*Đối với trẻ:
Trẻ ngoan hơn, lễ phép hơn, mạnh dạn, tự tin hơn, có những thói quen hành vi văn
minh, phù hợp với lứa tuổi như: biết chào hỏi khi có khách đến lớp, biết trao nhận
bằng hai tay, biết quan tâm giúp đỡ, chia sẻ với bạn bè, cô giáo, bước đầu trẻ nhận
thức được việc làm nào nên, hay không nên. Trẻ đã trở thành những con người nhanh
nhẹn, có những kiến thức và kỹ năng về giao tiếp tốt; kỹ năng khám phá và thấu
hiểu; kỹ năng làm việc nhóm; kỹ năng tự tự phục vụ, tự bảo vệ và kỹ năng giải quyết
vấn đề.
*Đối với giáo viên:
Giáo viên đã nắm vững nội dung phương pháp, hình thức tổ chức các hoạt động
giáo dục với nội dung rèn kỹ năng sống cho trẻ. Có một số giáo viên biết vận dụng
các phương pháp một cách linh hoạt sáng tạo phù hợp với chương trình giáo dục
mầm non hiện nay theo quan điểm giáo dục “lấy trẻ làm trung tâm”. Khác hẳn với
trước đây, giờ hoạt động học bây giờ không còn khô và cứng nhắc nữa và là một
niềm say mê sáng tạo của giáo viên, muốn thể hiện trí tuệ năng lực của mình qua
một tiết dạy, một hoạt động vui chơi sinh động, hấp dẫn trẻ. Giáo viên tích cực học
tập nghiên cứu để nâng cao hiểu biết, nâng cao kỹ năng giảng dạy. Giáo viên có kỹ
năng xây dựng, thiết kế bài giảng, biết tổ chức các hoạt động giáo dục nhẹ nhàng,
linh hoạt theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm để phát huy tính chủ động
tích cực của trẻ.
* Với phụ huynh: Các bậc phụ huynh đã nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của
việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Từ đó, phụ huynh đã thường xuyên phối kết
hợp với giáo viên và nhà trường trong việc tạo môi trường giáo dục thân thiện cho
con em mình. Phụ huynh luôn nhiệt tình ủng hộ nhà trường về tinh thần cũng như
vật chất góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ của nhà trường.
3. KẾT LUẬN- KIẾN NGHỊ
3.1 Kết luận.
Rèn luyện và phát triển kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo là một việc hết sức quan
trọng trong quá trình giáo dục trẻ. Nếu trẻ có kỹ năng sống tốt thì trẻ sẽ luôn tự tin,
19
mạnh dạn trong mọi hoạt động mà trẻ tham gia. Giáo viên cần xác định được kỹ
năng sống cơ bản của trẻ đó là: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự chăm sóc bản thân, kỹ
năng tự bảo vệ, kỹ năng học tập khám phá, kỹ năng làm việc theo nhóm, kỹ năng
giải quyết vấn đề. Từ đó giáo viên mới có phương pháp phù hợp để rèn luyện kỹ
năng sống cho trẻ .
Để đạt được hiệu quả trong việc rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo, giáo
viên cũng như cha mẹ cần quan tâm giành nhiều thời gian để chơi cùng trẻ và giao
tiếp với trẻ. Điều đó sẽ giúp trẻ mạnh dạn bày tỏ ý tưởng và tình cảm của mình một
cách tự nhiên. Giáo viên cần tổ chức tốt hoạt động góc giúp trẻ tham gia hoạt động
một cách tích cực. Từ đó hình thành và phát triển kỹ năng làm việc theo nhóm ở trẻ.
Trẻ biết chơi và làm việc theo nhóm sẽ phát huy được kỹ năng giao tiếp với bạn bè
và mọi người xung quanh. Trong quá trình tham gia hoạt động góc, giáo viên cần
chú ý quan sát để điều chỉnh hành vi của trẻ sao cho đúng yêu cầu. Cô luôn đưa ra
các tình huống có vấn đề để trẻ tập trung tư duy một cách tích cực và tìm ra cách
giải quyết. Chính điều đó sẽ gây hứng thú và kích thích tính tò mò của trẻ, trẻ sẽ
tham gia các hoạt động một cách tích cực hơn. Giáo viên cần phải chú ý xây dựng
được môi trường giáo dục kỹ năng sống cho trẻ sao cho hấp dẫn, khoa học để tạo
hứng thú và gây sự tò mò ham khám phá của trẻ. Từ đó các kỹ năng sống của trẻ sẽ
phát triển tốt hơn. Cô giáo và cha mẹ phải luôn quan tâm, động viên khuyến khích
trẻ trong mọi hoạt động của cuộc sống; phải biết lắng nghe trẻ nói để hiểu trẻ và thân
thiện gần gũi trẻ hơn; cô giáo và cha mẹ phải là tấm gương sáng cho trẻ. Giáo viên
cần tuyên truyền và phối hợp chặt chẽ với các bậc phụ huynh về việc rèn luyện và
phát triển kỹ năng sống cho trẻ. Phụ huynh nên tham gia vào các cuộc trao đổi với
giáo viên, buổi họp phụ huynh, tham gia các buổi học ngoại khóa của trẻ. Từ đó phụ
huynh sẽ biết cách rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ đạt hiệu quả hơn.
3.2. Kiến nghị.
Để thực hiện việc rèn luyện và phát triển kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo đạt hiệu
quả cao, rất mong các cấp lãnh đạo quan tâm hơn nữa về cơ sở vật chất, trang thiết
bị dạy học hiện đại giúp trẻ có nhiều kiến thức, kinh nghiệm trong các hoạt động ở
trường cũng như ở gia đình.
Đề nghị phòng giáo dục cung cấp nhiều tài liệu như tạp trí mầm non, sách báo
liên quan đến vấn đề rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo để nhà trường thực
hiện tốt hơn nữa nội dung giáo dục này.
Đề tài này của tôi vẫn còn nhiều thiếu sót, rất mong được sự chỉ dẫn, góp ý của
các cấp lãnh đạo và các bạn đồng nghiệp để bản thân tôi ngày càng hoàn thiện hơn
trong sự nghiệp giáo dục.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG
Xuân lộc, ngày 15 tháng 3 năm 2019
CAM KẾT KHÔNG COPPY
ĐƠN VỊ
Tôi xin cam đoan trên đây là SKKN của
( Xác nhận, ký, đóng dấu)
mình viết. Không sao chép nội dung của
người khác
( Ký và ghi rõ họ tên)
Nguyễn Thị Liên
Lê Thị Hoa
20
- Xem thêm -
.PDF 
20 
26 
55 
