Tài liệu Lỗi trong trách nhiệm dân sự bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng

Lỗi trong trách nhiệm dân sự bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Bùi Thị Thủy Chung Khoa Luật Luận văn ThS ngành: Luật Dân sự; Mã số: 60 38 30 Người hướng dẫn: PGS. TS. Hà Thị Mai Hiên Năm bảo vệ: 2008 Abstract: Tập trung phân tích, đánh giá những quy định pháp luật về lỗi trên cơ sở chỉ ra ý nghĩa của lỗi với các vấn đề trong trách nhiệm dân sự bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Đưa ra một số hạn chế và đề ra những yêu cầu cũng như sự cần thiết phải hoàn thiện hơn nữa những quy định pháp luật về lỗi trong trách nhiệm dân sự bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Từ đó đề xuất một số giải pháp cho việc hoàn thiện vấn đề lỗi trong trách nhiệm dân sự bồi thường thiệt hại về hợp đồng nói riêng và pháp luật về trách nhiệm dân sự bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng nói chung. Keywords: Bồi thường thiệt hại; Hợp đồng; Luật dân sự; Pháp luật Việt Nam Content Lêi nãi ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. X©y dùng mét nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa mang ®Ëm tÝnh nh©n d©n víi ®Æc tr-ng lµ ®Ò cao c¸c nguyªn t¾c t«n träng vµ b¶o vÖ quyÒn con ng-êi, nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, c«ng b»ng lµ lý t-ëng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ còng lµ t- t-ëng chØ ®¹o, xuyªn suèt cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta... Trong mét nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa, khi mµ c¸c gi¸ trÞ quyÒn con ng-êi ®-îc t«n vinh vµ lµ ®Ých ®Õn cña toµn x· héi th× viÖc gi¶i quyÕt kÞp thêi vÊn ®Ò båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång còng ®-îc coi lµ mét ®¹i l-îng ®Ó ®¸nh gi¸ uy tÝn vµ chÊt l-îng cña nÒn d©n chñ ®ã. VÒ nguyªn t¾c tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång chØ ®-îc ®Æt ra khi cã ®ñ bèn ®iÒu kiÖn: thiÖt h¹i x¶y ra, hµnh vi g©y thiÖt h¹i tr¸i ph¸p luËt, lçi, mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a thiÖt h¹i x¶y ra vµ hµnh vi g©y thiÖt h¹i tr¸i ph¸p luËt. Trong ®ã ®iÒu kiÖn lçi cã ý nghÜa quan träng víi viÖc chøng minh vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm, x¸c ®Þnh chñ thÓ ph¶i båi th-êng vµ møc båi th-êng. Tuy nhiªn, viÖc nhËn thøc ®-îc nã kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò ®¬n gi¶n. ViÖc nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng vÒ vÊn ®Ò lçi nãi riªng vµ tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång nãi chung cã liªn hÖ mËt thiÕt víi viÖc x©y dùng thµnh c«ng mét nÒn d©n chñ x· héi chñ nghÜa, x©y dùng nhµ n-íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam nãi chung bëi v× ®©y lµ vÊn ®Ò g¾n liÒn víi c¸c quyÒn tù nhiªn cña con ng-êi, víi vÊn ®Ò ®¶m b¶o c«ng lý vµ c«ng b»ng x· héi. XuÊt ph¸t tõ tÝnh cÊp thiÕt, tõ ý nghÜa còng nh- tÇm quan träng cña viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th­êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång, t«i ®· chän ®Ò tµi “Lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th­êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång” lµm luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu1 Cïng víi viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, mét sè ®Ò tµi khoa häc cÊp Bé vÒ tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång, vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång còng ®· ®-îc ®Æt ra nghiªn cøu vµ hoµn thiÖn; chóng ta còng ®· tæ chøc ®-îc nhiÒu cuéc héi th¶o, to¹ ®µm trong n-íc còng nh- quèc tÕ liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy nh- c¸c cuéc héi th¶o Bé luËt d©n sù söa ®æi do Nhµ ph¸p luËt ViÖt Ph¸p tæ chøc t¹i Hµ Néi. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu bµi b¸o, bµi nghiªn cøu ®¨ng trªn c¸c b¸o, t¹p chÝ chuyªn ngµnh: b¸o Ph¸p luËt thµnh phè Hå ChÝ Minh, b¸o Ph¸p luËt ViÖt Nam, T¹p chÝ D©n chñ vµ Ph¸p luËt… Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c bµi viÕt, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu míi chØ tËp trung vµo mét sè khÝa c¹nh vÒ tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. Mét vÊn ®Ò cÇn ph¶i thõa nhËn lµ cã rÊt Ýt c«ng tr×nh nghiªn cøu, bµi viÕt vÒ yÕu tè lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång, nÕu cã còng chØ ®-îc nh¾c ®Õn mét c¸ch chung chung; cã rÊt Ýt t¸c gi¶ ®Ò cËp mét c¸ch toµn diÖn vµ s©u s¾c vÒ vÊn ®Ò nµy. 3. Giíi h¹n vµ nhiÖm vô nghiªn cøu Båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång cã thÓ n¶y sinh trong bÊt kú mét quan hÖ nµo: Lao ®éng hµnh chÝnh, h×nh sù,... H¬n n÷a lµ mét ®Ò tµi thuéc chuyªn ngµnh ph¸p luËt d©n sù, chóng t«i chØ tËp trung khai th¸c c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù vÒ vÊn ®Ò nµy. Cô thÓ h¬n ®ã chÝnh lµ c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt cña Bé luËt d©n sù vÒ lçi t¹i §iÒu 308 vµ trong chÕ ®Þnh tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång t¹i ch-¬ng XXI – PhÇn thø ba. Nghiªn cøu ®Ò tµi “Lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th­êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång” nh»m ®-a ra mét bøc tranh toµn c¶nh vÒ tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång vµ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång, nhËn thøc ®èi víi vÊn ®Ò nµy trong x· héi nãi chung vµ cña nh÷ng ng-êi nghiªn cøu ¸p dông ph¸p luËt nãi riªng; ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh tÝch ®· ®¹t ®-îc vµ nh÷ng bÊt cËp, h¹n chÕ cßn tån t¹i; trªn c¬ së ®ã ®-a ra ý kiÕn ®Ò xuÊt h-íng hoµn thiÖn. 4. C¬ së nghiªn cøu cña ®Ò tµi - C¬ së khoa häc cña ®Ò tµi: §Ò tµi ®-îc thùc hiÖn trªn c¬ së chñ tr-¬ng, ®-êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n-íc vÒ c«ng cuéc c¶i c¸ch t- ph¸p, x©y dùng nhµ n-íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa, trong ®ã cã viÖc hoµn thiÖn h¬n n÷a c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. - C¬ së thùc tiÔn cña ®Ò tµi: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång th«ng qua c¸c sè liÖu thèng kª vµ thùc tiÔn nhËn thøc vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång, vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång qua mét sè bµi viÕt, bµi nghiªn cøu ®¨ng trªn c¸c b¸o, t¹p chÝ…. 5. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu VÒ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu, trong luËn v¨n nµy, t«i ®· sö dông ph-¬ng ph¸p cô thÓ nhph©n tÝch, logic vµ lÞch sö, luËt häc so s¸nh gi÷a nh÷ng quy ®Þnh cïng lo¹i, ®¸nh gi¸, tæng hîp mét sè tµi liÖu, sè liÖu, th«ng tin trong c¸c b¸o c¸o, t¹p chÝ, bµi b¸o, sè chuyªn ®Ò, s¸ch tham kh¶o, ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan cïng c¸c gîi ý cña c« h-íng dÉn ®Ó hoµn thµnh luËn v¨n nµy. 6. §iÓm míi cña ®Ò tµi Cã thÓ nªu ra mét sè ®iÓm míi cña luËn v¨n vÒ ®Ò tµi “Lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th­êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång” nh- sau: Thø nhÊt, trong ph¹m vi luËn v¨n nµy, ng-êi viÕt tËp trung ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ lçi trªn c¬ së chØ ra ý nghÜa cña lçi, c¬ së cña lçi víi c¸c vÊn ®Ò trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. D-íi gãc ®é nhËn thøc khoa häc, viÖc nghiªn cøu chÕ ®Þnh lçi ®Ó ®-a ra m« h×nh lý luËn cña nã kh«ng chØ cã ý nghÜa lý luËn - thùc tiÔn mµ cßn cã ý nghÜa x· héi - ph¸p lý quan träng. Thø hai, luËn v¨n ®-a ra mét sè h¹n chÕ vµ ®Ò ra nh÷ng yªu cÇu còng nh- sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn h¬n n÷a nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång ®Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay. Thø ba, ng-êi viÕt ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p cho viÖc hoµn thiÖn vÊn ®Ò lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i vÒ hîp ®ång nãi riªng vµ ph¸p luËt vÒ tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång nãi chung. 7. KÕt cÊu cña luËn v¨n VÒ kÕt cÊu cña luËn v¨n, ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung cña luËn v¨n ®-îc chia thµnh 3 ch-¬ng: Ch-¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. Ch-¬ng 2: Nh÷ng quy ®Þnh vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång theo Bé luËt d©n sù ViÖt Nam. Ch-¬ng 3: Thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång vµ mét sè gi¶i ph¸p. Ch-¬ng 1 Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång 1.1. Kh¸i qu¸t vÒ tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång vµ mèi quan hÖ gi÷a lçi víi tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. Tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång lµ mét lo¹i tr¸ch nhiÖm ph¸p lý. ë møc ®é kh¸i qu¸t, vÒ b¶n chÊt tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång lµ mét d¹ng cô thÓ cña tr¸ch nhiÖm d©n sù, ®-îc hiÓu lµ nghÜa vô ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng biÖn ph¸p c-ìng chÕ, ¸p dông víi ng-êi cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm, uy tÝn, tµi s¶n, c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng-êi kh¸c mµ g©y thiÖt h¹i vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm båi th-êng cho ng-êi bÞ thiÖt h¹i. Còng nh- c¸c tr¸ch nhiÖm ph¸p lý kh¸c, tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång ®-îc ¸p dông víi chñ thÓ cã hµnh vi vi ph¹m, cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý vµ cã lçi. Trong ®ã lçi lµ c¨n cø cã ý nghÜa quan träng. Khi nãi ®Õn lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång còng cÇn xem xÐt ®Õn hai khÝa c¹nh: lçi cña chñ thÓ g©y thiÖt h¹i vµ lçi cña chñ thÓ bÞ thiÖt h¹i. LuËn v¨n ph©n tÝch tr-êng hîp lçi cña chñ thÓ g©y thiÖt h¹i, lçi cña chñ thÓ bÞ thiÖt h¹i vµ c¶ tr-êng hîp lçi cña chñ thÓ g©y thiÖt h¹i vµ chñ thÓ bÞ thiÖt h¹i. 1.2. C¬ së cña nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. Lçi chÝnh lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång ®èi víi mét ng-êi vÒ hµnh vi tr¸i ph¸p luËt g©y thiÖt h¹i cho x· héi cña hä. VËy 5 dùa trªn c¬ së nµo mµ x· héi cã thÓ buéc con ng-êi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµnh vi cña hä. Hay nãi c¸ch kh¸c dùa trªn nh÷ng nguyªn t¾c lý luËn nµo ®Ó nhµ lµm luËt ghi nhËn yÕu tè lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. Trong phÇn nµy t«i xin tr×nh bµy nh÷ng c¬ së cña viÖc quy ®Þnh yÕu tè lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. §ång thêi luËn v¨n còng lý gi¶i nh÷ng tr-êng hîp tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång ph¸t sinh kh«ng phô thuéc vµo yÕu tè lçi. Con ng-êi lµ vèn quý nhÊt trong x· héi. QuyÒn ®-îc b¶o vÖ vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, uy tÝn, tµi s¶n lµ mét quyÒn tuyÖt ®èi cña mäi c«ng d©n, tæ chøc. Nã lµ quyÒn tù nhiªn cña con ng-êi, tõ khi sinh ra con ng-êi ®· cã quyÒn ®-îc h-ëng vµ cã quyÒn ®ßi hái x· héi thõa nhËn. V× vËy sù ®¶m b¶o b»ng ph¸p luËt cho nh÷ng quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p nµy ®-îc thùc hiÖn còng ®ßi hái lµ sù ®¶m b¶o mang tÝnh tuyÖt ®èi. 1.3. Kh¸i niÖm lçi, h×nh thøc lçi, møc ®é lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång 1.3.1. Kh¸i niÖm lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång HiÖn nay, trong c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt, ch-a cã mét quy ®Þnh nµo ghi nhËn hay ®-a ra mét ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ vÒ lçi. Do ®ã, chóng ta chØ cã thÓ bµn vÒ lçi dùa trªn c¬ së c¸c quan ®iÓm khoa häc ph¸p lý. LuËt gia ng-êi Ph¸p Planiol cho r»ng: “ Lçi lµ sù vi ph¹m nghÜa vô ®· s½n cã”. ë ViÖt Nam, kh¸i niÖm lçi ®-îc xem xÐt d-íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. Nh×n chung cã hai quan ®iÓm sau ®a sè c¸c chuyªn gia ph¸p lý ®Òu thõa nhËn réng r·i: “ Lçi lµ tr¹ng th¸i t©m lý ph¶n ¸nh th¸i ®é tiªu cùc cña chñ thÓ ®èi víi hµnh vi tr¸i ph¸p luËt cña m×nh còng nh- ®èi víi hËu qu¶ cña hµnh vi ®ã”. [24]. “Mét hµnh vi g©y thiÖt h¹i bÞ coi lµ cã lçi nÕu hµnh vi Êy lµ kÕt qu¶ cña sù tù lùa chän vµ quyÕt ®Þnh cña chñ thÓ trong khi chñ thÓ cã ®ñ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan ®Ó lùa chän vµ quyÕt ®Þnh mét xö sù kh¸c phï hîp víi ®ßi hái cña x· héi”[22]. Bé luËt d©n sù ViÖt Nam kh«ng ®-a ra kh¸i niÖm lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù nãi chung vµ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång nãi riªng mµ chØ ghi nhËn cã yÕu tè lçi trong lo¹i tr¸ch nhiÖm nµy t¹i §iÒu 308 vµ §iÒu 604. V× vËy khi t×m hiÓu kh¸i niÖm lçi chóng t«i sÏ dùa trªn hai quan niÖm nªu trªn. Thùc chÊt hai quan niÖm nµy ®Òu thèng nhÊt trong c¸ch hiÓu vÒ b¶n chÊt cña lçi nh-ng ®Þnh nghÜa lçi dùa trªn hai ph-¬ng diÖn kh¸c nhau: h×nh thøc vµ néi dung. Nh- vËy, kÕt hîp c¶ hai quan ®iÓm trªn, chóng ta cã mét c¸ch hiÓu ®óng ®¾n vµ toµn diÖn vÒ lçi. LuËn v¨n ®-a ra nh÷ng ph©n tÝch cô thÓ vÒ kh¸i niÖm lçi trªn hai ph-¬ng diÖn kh¸c nhau. 1.3.2. H×nh thøc vµ møc ®é lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång H×nh thøc lçi kh¸c nhau ph¶n ¸nh nh÷ng th¸i ®é t©m lý kh¸c nhau cña chñ thÓ ®èi víi hµnh vi mµ m×nh thùc hiÖn. NÕu trong tr¸ch nhiÖm h×nh sù, h×nh thøc vµ møc ®é lçi cña ng-êi ph¹m téi cã ý nghÜa quan träng trong viÖc quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t th× trong quan hÖ d©n sù, ®Æc biÖt lµ trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång, h×nh thøc vµ møc ®é lçi cã ý nghÜa trong viÖc x¸c ®Þnh møc ®é båi th-êng thiÖt h¹i vµ trong khi xem xÐt c¸c c¨n cø ®Ó gi¶m møc ®é båi th-êng thiÖt h¹i cho ng-êi g©y thiÖt h¹i. 7 Theo §iÒu 308 Bé luËt d©n sù: “ Ng­êi kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®óng nghÜa vô d©n sù th× ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm d©n sù khi cã lçi cè ý hoÆc v« ý trõ tr-êng hîp cã tho¶ thuËn kh¸c hoÆc ph¸p luËt cã quy ®Þnh kh¸c”. §iÒu 604 Bé luËt d©n sù quy ®Þnh: “Ng­êi nµo do lçi cè ý hoÆc lçi v« ý x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm, uy tÝn, tµi s¶n cña c¸ nh©n, x©m ph¹m danh dù, uy tÝn, tµi s¶n cña ph¸p nh©n hoÆc cña c¸c chñ thÓ kh¸c mµ g©y thiÖt h¹i th× ph¶i båi th­êng”. Nh- vËy, tõ hai ®iÒu luËt cho phÐp rót ra kÕt luËn vÒ h×nh thøc lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù nãi chung, tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång nãi riªng lµ lçi cè ý vµ lçi v« ý. Víi néi dung nµy, luËn v¨n ®-a ra nh÷ng ph©n tÝch cô thÓ vÒ h×nh thøc cña lçi (lçi cè ý vµ lçi v« ý) dùa trªn h¹i mÆt néi dung vµ h×nh thøc víi nh÷ng ®Æc ®iÓm cô thÓ vÒ lý trÝ vµ ý chÝ cña chñ thÓ. VÒ møc ®é lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång, tr-íc ®©y trong Th«ng t­ 173 (23/3/1972) cã ®Ò cËp ®Õn d­íi d¹ng c¸c thuËt ng÷ lçi “ v« ý nÆng”, “v« ý nhÑ”, “v« ý nghiªm träng”, møc ®é lçi cè ý kh«ng ®­îc nãi ®Õn. Tuy nhiªn vÊn ®Ò nµy kh«ng ®-îc nãi ®Õn trong Bé luËt d©n sù. Møc ®é lçi kh«ng thÓ ®-îc coi lµ c¨n cø quyÕt ®Þnh trong viÖc quy kÕt tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. Quy kÕt tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång lu«n lu«n ph¶i quan t©m tíi h×nh thøc lçi ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 308 Bé luËt d©n sù. §iÒu nµy kh¸c h¼n víi c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù. Trong tr¸ch nhiÖm h×nh sù, møc ®é lçi cã ý nghÜa quan träng trong viÖc quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t. 1.4. Kh¸i qu¸t chung sù ph¸t triÓn cña nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt d©n sù vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. Båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång lµ mét trong nh÷ng chÕ ®Þnh cã lÞch sö sím nhÊt cña ph¸p luËt d©n sù. Tr¶i qua c¸c thêi kú lÞch sö kh¸c nhau cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ vÊn ®Ò nµy. T- duy biÖn chøng ®ßi hái chóng ta ph¶i nh×n nhËn vÊn ®Ò nµy trong sù ph¸t triÓn cña nã. Trong luËt d©n sù cæ ViÖt Nam, cô thÓ lµ nghiªn cøu ph¸p luËt thêi Lª (Quèc triÒu h×nh luËt) vµ ph¸p luËt thêi nhµ NguyÔn (Hoµng ViÖt luËt lÖ) chóng ta nhËn thÊy r»ng: lçi víi t- c¸ch lµ c¬ së cña tr¸ch nhiÖm d©n sù ®· ®-îc ®Æt ra. Tuy nhiªn, do tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång nãi riªng vµ tr¸ch nhiÖm d©n sù nãi chung ch-a cã sù ph©n ®Þnh râ víi tr¸ch nhiÖm h×nh sù. Trong c¸c ®iÒu luËt cô thÓ kh«ng thÊy cã quy ®Þnh nµo mang tÝnh kh¸i qu¸t vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång §Õn thêi kú Ph¸p thuéc, tr¸ch nhiÖm d©n sù ®· ®-îc t¸ch ra khái tr¸ch nhiÖm h×nh sù, nh÷ng chÕ tµi h×nh sù trong tr¸ch nhiÖm d©n sù kh«ng ®-îc ¸p dông n÷a vµ yÕu tè lçi ®-îc ghi nhËn chÝnh thøc trong luËt, ®-îc coi lµ c¨n cø ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. D©n luËt B¾c kú vµ D©n luËt trung kú ®-îc ¸p dông ë n-íc ta cho ®Õn n¨m 1959 khi cã ChØ thÞ 772 cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao ®-a ra quyÕt ®Þnh ®×nh chØ ¸p dông luËt lÖ cña ®Õ quèc vµ phong kiÕn. Tõ n¨m 1960 ®Õn tr-íc khi cã Bé luËt d©n sù, vÊn ®Ò lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång còng ®-îc ®Ò cËp ®Õn trong mét sè v¨n b¶n luËt. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò nµy ch-a ®-îc xem xÐt, nghiªn cøu mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn, ch-a cã mét v¨n b¶n ph¸p luËt nµo quy ®Þnh cô thÓ mµ c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ vÊn ®Ò nµy chØ n»m r¶i r¸c, lÎ tÎ kh«ng mang tÝnh hÖ thèng. 9 Cho ®Õn khi Bé luËt d©n sù ra ®êi, cïng víi viÖc tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång trë thµnh mét chÕ ®Þnh riªng n»m trong mét ch-¬ng riªng cña Bé luËt, vÊn ®Ò lçi ®-îc kh¼ng ®Þnh râ ngay t¹i ®iÒu ®Çu tiªn cña ch-¬ng. Theo ®ã tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång chØ ph¸t sinh khi cã ®ñ bèn yÕu tè: cã hµnh vi tr¸i ph¸p luËt, cã thiÖt h¹i thùc tÕ x¶y ra, cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a hµnh vi tr¸i ph¸p luËt vµ thiÖt h¹i x¶y ra, cã lçi. Mét ®iÓm míi tiÕn bé kh¸c h¼n víi c¸c quy ®Þnh tr-íc ®©y lµ trong Bé luËt d©n sù kh«ng chØ ghi nhËn yÕu tè lçi mµ cßn cã sù gi¶i nghÜa rÊt cô thÓ vÒ h×nh thøc lçi d-íi ph-¬ng diÖn luËt häc, ¶nh h-ëng cña lçi víi viÖc x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm båi th-êng. Ngoµi ra, kh¸c h¼n víi Hoµng ViÖt Trung kú, theo Bé luËt d©n sù ViÖt Nam, tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång ph¸t sinh ngay c¶ khi kh«ng cã yÕu tè lçi trong mét sè tr-êng hîp. Ch-¬ng 2 Lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång theo Bé luËt d©n sù ViÖt Nam 2.1. Lçi trong mèi liªn hÖ víi c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c lµm ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. C¸c ®iÒu kiÖn ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ph¶i ®-îc xem xÐt trong mèi quan hÖ biÖn chøng, thèng nhÊt vµ ®Çy ®ñ. Do ®ã ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng, chÝnh x¸c vÒ lçi cña chñ thÓ ®ång thêi lµm s¸ng tá ®-îc tr¸ch nhiÖm lu«n ph¶i ®Æt lçi trong mèi quan hÖ víi c¸c c¨n cø kh¸c lµm ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm. 2.1.1. Cã thiÖt h¹i x¶y ra ThiÖt h¹i lµ tiÒn ®Ò quan träng cã tÝnh b¾t buéc cña tr¸ch nhiÖm båi th-êng. NÕu kh«ng cã thiÖt h¹i x¶y ra th× sÏ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ®Æt ra vÊn ®Ò cã tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång hay kh«ng vµ ®-¬ng nhiªn khi ®ã viÖc xem xÐt lçi còng nh- c¸c c¨n cø kh¸c sÏ bÞ bá qua. Khi ®· cã thiÖt h¹i vµ thiÖt h¹i ®ã do hµnh vi tr¸i ph¸p luËt g©y ra th× ®«i khi tÝnh chÊt cña thiÖt h¹i l¹i ph¶n ¸nh ®-îc ®óng møc ®é lçi cña chñ thÓ. 2.1.2. Cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt G÷a lçi vµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt cã mèi quan hÖ g¾n bã mËt thiÕt víi nhau vµ víi vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm båi th-êng. Trong phÇn nµy luËn v¨n còng ph©n tÝch cô thÓ mèi liªn hÖ mËt thiÕt ®ã. 2.1.3. Mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a hµnh vi g©y thiÖt h¹i tr¸i ph¸p luËt vµ thiÖt h¹i x¶y ra §Æt lçi trong sù liªn hÖ víi yÕu tè mèi t-¬ng quan nh©n qu¶ gi÷a hµnh vi g©y thiÖt h¹i tr¸i ph¸p luËt vµ thiÖt h¹i x¶y ra cho thÊy lçi lu«n lu«n tiÒm Èn trong c¸c hµnh vi g©y thiÖt h¹i tr¸i ph¸p luËt cña chñ thÓ. Trong t×nh tr¹ng “®a nguyªn nh©n” nh­ ë trªn th× lçi cña c¸c chñ thÓ cÇn ®-îc nh×n nhËn, ph©n tÝch r¹ch11rßi vÒ t¸c ®éng riªng vµ chung cña nã víi thiÖt h¹i x¶y ra. Do vËy cÇn th«ng qua hµnh vi tr¸i ph¸p luËt vµ tÝnh chÊt cña thiÖt h¹i mµ ®¸nh gi¸ lçi cña chñ thÓ nµo ®ãng vai trß lµ chÝnh hay phô, lµ chñ yÕu hay thø yÕu. Cã nh- thÕ míi x¸c ®Þnh ®-îc ®óng møc ®é tr¸ch nhiÖm cho tõng chñ thÓ nhÊt lµ trong nh÷ng tr-êng hîp tr¸ch nhiÖm båi th-êng liªn ®íi hay hçn hîp. 2.2. Lçi víi viÖc x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång 2.2.1. Ph©n biÖt lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång víi lçi trong c¸c tr¸ch nhiÖm ph¸p lý kh¸c. Víi bÊt kú mét lo¹i tr¸ch nhiÖm ph¸p lý nµo, lçi còng ®Òu cã ý nghÜa lµ c¬ së ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm. Tuy nhiªn do ®Æc thï cña tõng lo¹i quan hÖ mµ yÕu tè lçi ë tõng lo¹i cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau. Tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång kh«ng ph¸t sinh dùa trªn c¬ së hîp ®ång mµ trªn c¬ së do ph¸p luËt quy ®Þnh, lµ mét d¹ng cô thÓ cña tr¸ch nhiÖm d©n sù nãi chung. Do ®ã khi xem xÐt lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång rÊt cÇn thiÕt ph¶i t×m hiÓu sù kh¸c nhau gi÷a lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång víi lçi trong c¸c tr¸ch nhiÖm ph¸p lý kh¸c, ®Æc biÖt khi mµ tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång ®-îc gép vµo gi¶i quyÕt ®ång thêi víi tr¸ch nhiÖm ph¸p lý ®ã. Trªn c¬ së nhËn thøc ®-îc sù kh¸c nhau sÏ hiÓu ®-îc ý nghÜa cña lçi trong tõng lo¹i tr¸ch nhiÖm cô thÓ vµ v× thÕ gãp phÇn gióp cho viÖc x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm ®-îc ®óng ®¾n. 2.2.1.1. Ph©n biÖt lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång vµ lçi trong tr¸ch nhiÖm h×nh sù. 2.2.1.2. Ph©n biÖt lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång vµ lçi trong tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i do vi ph¹m hîp ®ång. 2.2.2. Lçi trong viÖc x¸c ®Þnh lo¹i tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. Nh- ®· tr×nh bµy ë phÇn tr-íc, gi÷a hµnh vi g©y thiÖt h¹i tr¸i ph¸p luËt vµ thiÖt h¹i x¶y ra Ýt khi tån t¹i mèi quan hÖ ®¬n lÎ tøc lµ chØ cã mét hµnh vi g©y thiÖt h¹i tr¸i ph¸p luËt vµ mét kiÓu thiÖt h¹i. Thùc tÕ cho thÊy mèi quan hÖ nµy diÔn ra rÊt phøc t¹p, theo nhiÒu chiÒu kh¸c nhau. Mét thiÖt h¹i cã thÓ do mét hay nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra, mét hay nhiÒu nguyªn nh©n ®ã cã thÓ do hµnh vi cña mét hay nhiÒu ng-êi trùc tiÕp hay kh«ng trùc tiÕp g©y ra. Ngoµi ra trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång cã nh÷ng tr-êng hîp thiÖt h¹i ®-îc t¹o nªn do lçi c¶ tõ phÝa ng-êi g©y thiÖt h¹i vµ ng-êi bÞ thiÖt h¹i. ChÝnh mèi quan hÖ ®a chiÒu phøc t¹p ®ã ®· t¹o nªn c¸c lo¹i tr¸ch nhiÖm kh¸c nhau: tr¸ch nhiÖm riªng rÏ, tr¸ch nhiÖm liªn ®íi hay tr¸ch nhiÖm hçn hîp. Trong bÊt kú tr-êng hîp nµo viÖc x¸c ®Þnh ®óng chÝnh x¸c lo¹i tr¸ch nhiÖm cña tõng chñ thÓ còng hÕt søc quan träng. Tuú tõng tr-êng hîp cô thÓ mµ vÊn ®Ò trªn ®-îc xem xÐt theo c¸c lo¹i tr¸ch nhiÖm nh- sau: 2.2.2.1. Lçi trong tr¸ch nhiÖm riªng rÏ 2.2.2.2. Lçi trong tr¸ch nhiÖm liªn ®íi 2.2.2.3. Lçi trong tr¸ch nhiÖm hçn hîp Nh- vËy ®¸nh gi¸ mét c¸ch tæng qu¸t, yÕu tè lçi cã sù chi phèi quan träng vµ t¹o ra sù kh¸c nhau c¬ b¶n cña ba lo¹i tr¸ch nhiÖm. 2.3. Lçi víi viÖc x¸c ®Þnh chñ thÓ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i 13 ngoµi hîp ®ång Chñ thÓ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång lµ chñ thÓ cã hµnh vi g©y thiÖt h¹i tr¸i ph¸p luËt cho ng-êi kh¸c vÒ danh dù, uy tÝn, tµi s¶n, tÝnh m¹ng, søc khoÎ. Ng-êi g©y ra thiÖt h¹i cã thÓ lµ bÊt cø chñ thÓ nµo: c¸ nh©n, ph¸p nh©n, c¬ quan nhµ n-íc, c¬ quan tiÕn hµnh tè tông…nh­ng viÖc båi th­êng thiÖt h¹i ph¶i do ng­êi cã “kh¶ n¨ng” båi th-êng vµ chÝnh hä ph¶i tham gia vµo quan hÖ nghÜa vô, mÆc dï hµnh vi g©y ra thiÖt h¹i cã thÓ kh«ng do chÝnh hä thùc hiÖn. Bé luËt d©n sù quy ®Þnh vÒ n¨ng lùc chÞu tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i cña c¸ nh©n (§iÒu 606) mµ kh«ng quy ®Þnh vÒ n¨ng lùc båi th-êng cña c¸c chñ thÓ kh¸c. Bëi vËy, c¸c chñ thÓ kh¸c lu«n lu«n cã n¨ng lùc chÞu tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i. 2.4. Lçi víi viÖc x¸c ®Þnh møc ®é båi th-êng thiÖt h¹i ViÖc x¸c ®Þnh h×nh thøc lçi cã thÓ lµm gi¶m møc ®é båi th-êng thiÖt h¹i trªn thùc tÕ. §ã lµ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi cña b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n, phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña c¸c ®-¬ng sù tham gia quan hÖ båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång, Kho¶n 2 §iÒu 605 Bé luËt d©n sù quy ®Þnh: “Ng­êi g©y thiÖt h¹i cã thÓ ®­îc gi¶m møc båi th­êng nÕu do lçi v« ý mµ g©y thiÖt h¹i qu¸ lín so víi kh¶ n¨ng kinh tÕ tr-íc m¾t vµ l©u dµi cña m×nh”. Ngoµi ra yÕu tè lçi cßn chi phèi tíi viÖc x¸c ®Þnh møc båi th-êng thiÖt h¹i trong tr-êng hîp sau: “Khi ng­êi bÞ thiÖt h¹i còng cã lçi trong viÖc g©y ra thiÖt h¹i th× ng­êi g©y thiÖt h¹i chØ ph¶i båi th-êng phÇn thiÖt h¹i t-¬ng øng víi møc ®é lçi cña m×nh, nÕu thiÖt h¹i x¶y ra hoµn toµn do lçi cña ng­êi bÞ thiÖt h¹i th× ng­êi g©y thiÖt h¹i kh«ng ph¶i båi th­êng” (§iÒu 617 Bé luËt d©n sù). H¬n n÷a, dùa trªn nguyªn t¾c “tù do, tù nguyÖn cam kÕt, tho¶ thuËn” (§iÒu 7 Bé luËt d©n sù) mét trong nh÷ng nguyªn t¾c ®Æc tr-ng c¬ b¶n cña Bé luËt d©n sù chi phèi hÇu hÕt c¸c quan hÖ d©n sù, c¸c bªn trong quan hÖ båi th­êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång “cã thÓ tho¶ thuËn vÒ møc båi th­êng” (Kho¶n 1 §iÒu 605 Bé luËt d©n sù). Nh­ vËy, vÊn ®Ò x¸c ®Þnh lçi lµ c¬ së quan träng ®Ó Ên ®Þnh møc båi th-êng, nhÊt lµ ®èi víi viÖc gi¶m møc båi th-êng vµ x¸c ®Þnh viÖc ng-êi g©y thiÖt h¹i ph¶i båi th-êng hay kh«ng ph¶i båi th-êng. LuËn v¨n còng chØ ra vÊn ®Ò trªn trong tõng lo¹i tr¸ch nhiÖm cña tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. 2.5. Lçi trong mét sè tr-êng hîp båi th-êng thiÖt h¹i cô thÓ. LuËn v¨n ph©n tÝch yÕu tè lçi trong tõng tr-êng hîp båi th-êng cô thÓ cña tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång víi nh÷ng ®Æc ®iÓm chung vµ riªng vÒ lçi trªn c¬ së lý luËn nh- ®· tr×nh bµy: 2.5.1. Båi th-êng thiÖt h¹i do v-ît qu¸ giíi h¹n phßng vÖ chÝnh ®¸ng, v-ît qu¸ yªu cÇu cña t×nh thÕ cÊp thiÕt. 2.5.2. Båi th-êng thiÖt h¹i do ng-êi dïng chÊt kÝch thÝch g©y ra. 2.5.3. Båi th-êng thiÖt h¹i do lµm « nhiÔm m«i tr-êng. 2.5.4. Båi th-êng thiÖt h¹i do ng-êi cña ph¸p nh©n, ng-êi lµm c«ng, häc nghÒ g©y ra. 2.5.5. Båi th-êng thiÖt h¹i do c«ng chøc, viªn chøc Nhµ n-íc, ng-êi cã thÈm quyÒn cña c¬ quan tiÕn hµnh tè tông g©y ra. 2.5.6. Båi th-êng thiÖt h¹i do nguån nguy hiÓm cao ®é g©y ra. 2.5.7. Båi th-êng thiÖt h¹i do x©m ph¹m thi thÓ, må m¶. 2.5.8. Båi th-êng thiÖt h¹i do sóc vËt, c©y cèi, nhµ ë, c«ng tr×nh x©y dùng g©y ra (§iÒu 625, 626, 627 Bé LuËt D©n Sù). Ch-¬ng 3 15 ph¸p luËt vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt Thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh h¹i ngoµi hîp ®ång vµ mét sè gi¶i ph¸p 3.1. Thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. Båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång lµ mét vÊn ®Ò cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn lîi Ých gi÷a c¸c bªn cña mèi quan hÖ båi th-êng cho nªn c¸c bªn th-êng Ýt tho¶ thuËn vµ dµn xÕp ®-îc víi nhau vÒ møc båi th-êng cô thÓ. Khi ®ã vô viÖc sÏ ®-îc gi¶i quyÕt t¹i Toµ. Thùc tiÔn cho thÊy bªn c¹nh nh÷ng vô ¸n ®-îc gi¶i quyÕt ®óng ®¾n, b¶o vÖ kÞp thêi quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña ng-êi bÞ thiÖt h¹i th× cßn cã nhiÒu vô ¸n mµ sau khi xÐt xö l¹i x©m ph¹m ®Õn quyÒn lîi cña mét trong hai bªn hoÆc c¶ hai bªn ng-êi bÞ h¹i, ng-êi g©y thiÖt h¹i. LuËn v¨n nªu ra nh÷ng bÊt cËp sau ®©y trong thùc tiÔn ¸p dông tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång ph¶n ¸nh yªu cÇu tiÕp tôc hoµn thiÖn chÕ ®Þnh båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång nãi chung vµ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång nãi riªng. 3.1.1. Thùc tiÔn ¸p dông c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. Trong c¸c vô ®ßi båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång, phÇn lín lµ do lçi cña ng-êi g©y thiÖt h¹i. Tõ c¸c sè liÖu trªn cho thÊy, cïng víi c«ng t¸c xÐt xö cña c¸c cÊp Toµ ¸n, c¸c quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång nãi chung vµ lçi nãi riªng trong Bé luËt d©n sù ®· ph¸t huy hiÖu lùc thùc tÕ trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh trong ®êi sèng. QuyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸ nh©n vµ tæ chøc ®· ®-îc quan t©m ®¸ng kÓ. VÊn ®Ò x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång trong c¸c vô ¸n h×nh sù còng lµ vÊn ®Ò khã kh¨n cßn g©y nhiÒu tranh c·i. V× vËy, vÊn ®Ò gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp, yªu cÇu vÒ båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång lu«n ®-îc b¸o c¸o c«ng t¸c ngµnh Toµ ¸n còng nh- trong nh÷ng c«ng v¨n h-íng dÉn c«ng t¸c xÐt xö trong lÜnh vùc h×nh sù, d©n sù, kinh tÕ, lao ®éng vµ tè tông cña Toµ ¸n nh©n d©n Tèi cao. 3.1.2. Mét sè nÐt vÒ thùc tiÔn xÐt xö c¸c vô ¸n liªn quan tíi tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång Qua t×m hiÓu thùc tiÔn c«ng t¸c xÐt xö t¹i c¸c toµ ¸n cho thÊy: - Thø nhÊt: HiÖu qu¶ c«ng t¸c xÐt xö cña c¸c cÊp toµ ¸n trong lÜnh vùc båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång cßn ch-a cao, ®Æc biÖt viÖc xem xÐt ®Õn tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång trong c¸c vô ¸n h×nh sù cßn ch-a ®-îc c¸c thÈm ph¸n quan t©m ®óng møc. - Thø hai: VÒ viÖc ¸p dông c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt vÒ lçi trong nh÷ng t×nh huèng cô thÓ cßn lóng tóng, ch-a thèng nhÊt, ®«i khi cßn hiÓu sai h¼n néi dung cña ®iÒu luËt. - Thø ba: ViÖc ®¸nh gi¸ lçi ë chñ thÓ gÆp nhiÒu khã kh¨n. 3.2. Mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt vµ viÖc ¸p dông ph¸p luËt vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. 3.2.1. §¸nh gi¸ chung c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. HiÖn nay, cïng víi sù ph¸t triÓn cña t×nh h×nh kinh tÕ x· héi th× nh÷ng hiÖn t-îng tiªu cùc g©y thiÖt h¹i cho c¸c chñ thÓ trong x· héi diÔn ra ngµy cµng nhiÒu vµ ®i liÒn víi nã vÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång còng ®-îc ®Æt ra. 17 sù, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi Víi sù ra ®êi cña Bé luËt d©n hîp ®ång ®· ®-îc ghi nhËn mét c¸ch t-¬ng ®èi ®Çy ®ñ. Trong Bé luËt d©n sù, tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång ®-îc quy ®Þnh t¹i ch-¬ng V, PhÇn thø ba. Bªn c¹nh c¸c quy ®Þnh c¬ b¶n ®-îc quy ®Þnh trong ch-¬ng nµy, c¸c quy ®Þnh kh¸c cã liªn quan cßn n»m trong nh÷ng phÇn kh¸c nhau cña Bé luËt d©n sù nh- PhÇn thø nhÊt vÒ c¸c quy ®Þnh chung, c¸c quy ®Þnh vÒ nghÜa vô d©n sù vµ tr¸ch nhiÖm d©n sù. KÓ tõ khi Bé luËt d©n sù cã hiÖu lùc, c¸c c¬ quan Nhµ n-íc cã thÈm quyÒn ®· ban hµnh sè l-îng ®¸ng kÓ c¸c v¨n b¶n h-íng dÉn vÒ vÊn ®Ò båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. Tuy nhiªn, ë møc ®é kh¸i qu¸t cã thÓ thÊy, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång vÉn tån t¹i mét sè bÊt cËp sau: 3.2.1.1. C¸c quy ®Þnh ph¸p luËt n-íc ta vÒ tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång nãi chung vµ lçi trong tr¸ch nhiÖm d©n sù båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång nãi riªng ch-a cã sù g¾n kÕt víi c¸c quy ®Þnh trong nh÷ng phÇn kh¸c cña Bé luËt d©n sù. 3.2.1.2. ThiÕu nh÷ng chuÈn mùc ph¸p lý ®Ó lµm c¬ së viÖn dÉn khi gi¶i quyÕt nh÷ng vô viÖc cô thÓ trong viÖc x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. 3.2.1.3. Néi dung cña ®iÒu luËt cßn mang tÝnh chung chung, kh«ng cô thÓ, râ rµng. 3.2.1.4. Néi dung cña ®iÒu luËt cßn cã ®iÓm ch-a hîp lý. 3.2.1.5. C¸c quy ®Þnh vÒ båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång trong Bé luËt d©n sù kh«ng nh÷ng míi chØ dõng l¹i ë c¸c quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c mµ cßn tån t¹i nh÷ng kho¶ng trèng ch-a ®-îc ®iÒu chØnh tr-íc yªu cÇu ph¸t sinh trong thùc tiÔn. 3.2.2. Mét sè gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. Qua ph©n tÝch trªn ®©y, trong ph¹m vi luËn v¨n cña m×nh, chóng t«i xin nªu ra mét sè kiÕn nghÞ nhsau: 3.2.2.1. VÒ khÝa c¹nh lËp ph¸p: 3.2.2.2. VÒ c¬ chÕ phèi hîp gi¶i quyÕt yªu cÇu ®ßi båi th-êng thiÖt h¹i ngo¹i hîp ®ång. 3.2.2.3. N©ng cao hiÓu biÕt ph¸p luËt cña ng-êi d©n nãi chung vµ cña c¸c c¸n bé, c«ng chøc Nhµ n-íc, ng-êi cã thÈm quyÒn cña c¬ quan tiÕn hµnh tè tông nãi riªng trong lÜnh vùc båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång th«ng qua viÖc ®a d¹ng hãa c¸c h×nh thøc tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vµ phæ biÕn ph¸p luËt. Qua ®ã gióp mçi ng-êi ý thøc ®-îc h¬n tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi chÝnh c¸c quyÒn d©n sù cña m×nh, ®èi víi c¸c quyÒn d©n sù cña ng-êi kh¸c vµ ®èi víi lo¹i Ých chung cña toµn x· héi./. KÕt luËn Lçi lµ mét trong nh÷ng c¨n cø x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. ViÖc nghiªn cøu lçi kh«ng nh÷ng nh»m x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm båi th-êng mµ thùc chÊt lµ c¸ch thøc gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp vÒ båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång mét c¸ch c«ng b»ng. §©y lµ vÊn ®Ò liªn quan trùc tiÕp tíi lÏ c«ng b»ng trong x· héi, tíi yªu cÇu vÒ n©ng cao tÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm cña mçi thµnh viªn céng ®ång ®èi víi hµnh vi cña m×nh. Quan hÖ båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång ®-îc ®iÒu chØnh chñ yÕu bëi Bé luËt d©n sù, trong ®ã cã nhiÒu quy ®Þnh ch-a râ rµng, c¬ quan Nhµ n-îc cã thÈm quyÒn l¹i thiÕu sù h-íng dÉn chÝnh thøc trong ¸p dông ph¸p luËt. §©y lµ nguyªn nh©n chñ yÕu cña nh÷ng v-íng m¾c, bÊt cËp trong qu¸ tr×nh ¸p dông chÕ tµi båi th-êng thiÖt h¹i. Cïng víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña c¸c quan hÖ x· héi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, c¸c quan hÖ båi th-êng thiÖt h¹i cã xu h-íng gia t¨ng vÒ sè l-îng vµ phøc t¹p vÒ néi dung, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò x¸c ®Þnh lçi cña chñ thÓ g©y thiÖt h¹i, chñ thÓ bÞ thiÖt h¹i vµ tr-êng hîp lçi hçn hîp. Thùc tr¹ng nµy cña ph¸p luËt vÒ lçi trong tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång nãi riªng vµ ph¸p luËt vÒ tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång nãi chung. ChÝnh v× vËy, cïng víi sù hoµn thiÖn chÕ ®Þnh tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång cña Bé luËt d©n sù th× viÖc ph¶i hoµn thiÖn nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ lçi lµ vÊn ®Ò cÇn thiÕt ph¶i quan t©m tíi./. References V¨n b¶n ph¸p luËt 1. Bé luËt d©n sù 1995. 2. Bé luËt d©n sù 2005. 3. Bé luËt h×nh sù 1999. 4. Bé luËt hµng h¶i 1990. 5. D©n luËt Sµi Gßn. 6. D©n luËt Trung Kú. 7. D©n luËt B¾c Kú. 8. Hoµng ViÖt luËt lÖ. 9. Hoµng ViÖt trung kú hé luËt. 10. LuËt hµng kh«ng d©n dông 1992. 11. LuËt b¶o vÖ m«i tr-êng 1993. 12. NghÞ quyÕt sè 01/2004/NQ-H§TP ngµy 28/4/2004 cña Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao h-íng dÉn ¸p dông mét sè quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù vÒ båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. 13. NghÞ quyÕt sè 03/2006/NQ-H§TP ngµy 08/7/2006 cña Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao h-íng dÉn ¸p dông mét sè quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù 2005 vÒ båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång. 14. Quèc triÒu h×nh luËt. s¸ch tham kh¶o 15. Hoµng V¨n H¶o (1997), Mét sè vÊn ®Ò vÒ quyÒn d©n sù vµ chÝnh trÞ, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. 16. Hoµng ThÕ Liªn & Vò §øc Giao (2001), B×nh luËn khoa häc Bé luËt d©n sù ViÖt Nam TËp 1 Nh÷ng quy ®Þnh chung, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. 17. Lª Kim Loan (1998), Tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång theo Bé luËt d©n sù ViÖt Nam, LuËn v¨n th¹c sü luËt häc, ViÖn nghiªn cøu Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt, Thµnh phè Hå ChÝ Minh. 21 18. NguyÔn Ngäc Hoµ (1997), LuËt H×nh Sù ViÖt Nam – Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, NXB C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 19. NguyÔn M¹nh B¸ch (1999), NghÜa vô d©n sù, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. 20. Ph¹m ThÞ V©n Hång (2001), Lçi trong tr¸ch nhiÖm båi th-êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång, LuËn v¨n cö nh©n luËt häc, §¹i häc LuËt Hµ Néi, Hµ Néi. 21. Tr-êng §¹i häc LuËt Hµ Néi (1999), Tõ ®iÓn gi¶i thÝch thuËt ng÷ luËt häc, NXB C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 22. Tr-êng §¹i häc LuËt Hµ néi (2004), Gi¸o tr×nh LuËt d©n sù ViÖt Nam – TËp 1, NXB C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 23. Tr-êng §¹i häc LuËt Hµ Néi (2005), Gi¸o tr×nh luËt h×nh sù, NXB C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi. 24. Tr-êng §¹i häc Quèc gia Hµ Néi – Khoa LuËt (2002), Gi¸o tr×nh luËt d©n sù ViÖt Nam (PhÇn chung), NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, Hµ Néi. 25. Tr-êng §¹i häc Quèc gia Hµ Néi – Khoa LuËt (1997), Gi¸o tr×nh lý luËn chung vÒ Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, Hµ Néi. 26. ViÖn nghiªn cøu khoa häc ph¸p lý – Bé t- ph¸p (1997), B×nh luËn khoa häc mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n cña Bé luËt d©n sù, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. 27. ViÖn nghiªn cøu khoa häc ph¸p lý – Bé t- ph¸p (1998), Mét sè vÊn ®Ò vÒ ph¸p luËt d©n sù ViÖt Nam tõ thÕ kû XV ®Õn thêi Ph¸p thuéc, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. 28. Vô c«ng t¸c lËp ph¸p – Bé t- ph¸p (2005), Nh÷ng néi dung míi cña Bé luËt d©n sù 2005, NXB Tph¸p, Hµ Néi. 29. Vô ph¸p luËt D©n sù – Kinh TÕ Bé t- ph¸p (2002), T×m hiÓu Bé luËt d©n sù cña n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, NXB Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Thµnh phè Hå ChÝ Minh. Héi th¶o, b¸o, t¹p chÝ 30. Ban biªn tËp T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n (2006), “VÒ viÖc båi th­êng thiÖt h¹i trong tr­êng hîp ng­êi bÞ thiÖt h¹i cã lçi”, T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n sè 4 92/2006), tr. 12 – 14. 31. §ç Thanh HuyÒn (2004), “Båi th­êng tæn thÊt vÒ tinh thÇn”, T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n Sè 11 (6/2006), tr. 30 – 32. 32. §inh ThÞ Mai Ph-¬ng (2002), “Ph¸p luËt, ¸p dông ph¸p luËt vÒ båi th­êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång ë ViÖt Nam – Thùc tr¹ng vµ ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn”, T¹p chÝ LuËt häc (§¹i häc LuËt Hµ Néi) Sè 3/2002, tr. 53 – 59. 33. §inh ThÞ Mai Ph-¬ng (2003), “Thùc tiÔn b¶o vÖ quyÒn d©n sù – Nh÷ng bÊt cËp vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn”, T¹p chÝ D©n chñ vµ ph¸p luËt Sè 7(136) . 34. Lª H-¬ng Lan (2005), “Quy ®Þnh vÒ c¸c quyÒn nh©n th©n c¬ b¶n cña c¸ nh©n trong Bé luËt d©n sù 2005”, T¹p chÝ D©n chñ vµ ph¸p luËt Sè 9(162), tr. 18 – 20. 35. Lª §×nh NghÞ (2004), “Mét sè vÊn ®Ò vÒ quyÒn nh©n th©n”, T¹p chÝ D©n chñ vµ ph¸p luËt Sè 7(148), tr. 29 – 31. 36. NguyÔn §øc Mai (1997), “Båi th­êng thiÖt h¹i do tÝnh m¹ng bÞ x©m ph¹m”, Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt Sè 9/1997, tr. 33 – 42. 23 37. Nhµ ph¸p luËt ViÖt – Ph¸p (1997), Kû yÕu “Héi th¶o quyÒn nh©n th©n vµ b¶o vÖ quyÒn nh©n th©n b»ng ph¸p luËt d©n sù”, Hµ Néi. 38. Nhµ ph¸p luËt ViÖt – Ph¸p (2002), Kû yÕu “Héi th¶o Bé luËt d©n sù söa ®æi”, Hµ Néi. 39. Nhµ ph¸p luËt ViÖt – Ph¸p (2003), Kû yÕu “Héi th¶o Bé luËt d©n sù söa ®æi”, Hµ Néi. 40. Nhµ ph¸p luËt ViÖt – Ph¸p (2003), Kû yÕu “Héi th¶o Bé luËt d©n sù söa ®æi”, Hµ Néi. 41. Ng« V¨n HiÖp (2005), “ChÕ ®Þnh båi th­êng thiÖt h¹i cho ng­êi bÞ oan”, T¹p chÝ Ph¸p lý Sè 5/2005, tr. 10 – 11. 42. Ng« ThÞ Kim Th- (2005), “Mét sè ®iÓm míi vÒ quyÒn d©n sù ®èi víi c¸ nh©n, tæ chøc trong Bé luËt d©n sù 2005”, T¹p chÝ D©n chñ vµ ph¸p luËt Sè chuyªn ®Ò vÒ Bé luËt d©n sù. 43. Phïng Trung TËp, “CÇn hoµn thiÖn chÕ ®Þnh båi th­êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång trong dù th¶o Bé luËt d©n sù (söa ®æi)”, T¹p chÝ Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt Sè 4/2005, tr. 28 – 35. 44. Phïng Trung TËp (2005), “CÇn bæ sung mét sè quy ®Þnh trong Dù th¶o Bé luËt d©n sù (söa ®æi) vÒ båi th­êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång”, T¹p chÝ D©n chñ vµ ph¸p luËt Sè 4(157) – 2005, tr. 2 – 3. 45. Qu¸ch Thµnh Vinh (2004), “Mét sè nhËn xÐt vµ chó ý ®èi víi viÖc båi th­êng thiÖt h¹i do tÝnh m¹ng, søc khoÎ bÞ x©m pham”, T¹p chÝ Toµ ¸n nh©n d©n Sè 11 (6/2004), tr. 27 - 29. 46. Vò Thµnh Long (2005), “C¸c quy ®Þnh vÒ båi th­êng thiÖt h¹i ngoµi hîp ®ång cÇn söa ®æi bæ sung”, T¹p chÝ D©n chñ vµ ph¸p luËt Sè 3(156), tr. 7 – 9. VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ !